18 Kasım 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 10

(AMERİKA MEKT UPLARI | e BEAM ma sake asta yaşıyor, hatta ne- > sesi yerindedir. Fakatonu ayakta tutan doktorun vurduğu şırıngalardır 19 Mart, Nevyork — Seiriz ..naaaaaaı gümdenberi-her.partiden ve her sınıftan bir çoküinsanlarla - şüyerum. Bunların hepsi bana memleketlerinin iktısadi vaziye- tinden bahsettiler, 1953 de Ruz. veltin tecrübesinin o başlangıcını tasvir etmiştim, 1939 da netice | sini anlatmağa uğraşacağım. Bu iş kolay değildir, çünkü bir raftan, Amerikanın bilhassa Nev- “, yorkun iş Cumhur» reisine karşı ifrata varacak dere. |İ cede düşmandır.. Bunlar kendi - Tee letiyle konuşacak en bita; bir mülşabidin bile onoktal nazarmı değiştirecek kadar kuvvetli deliller hazı bulmuşlar, toplamışlardır. İnsan'ister istemez bu kırwvet- | Hi'döliiletin karşısında irkil Diğar taraftan isc Ruzveltin ha. riöt'siyaseti, rakiblerin harici si- yasetindön,çök,daha ihatah ve | çökdaha insan! düşüncelerle do. ! İdder, İ Bu vaziyet karşısında Fransız, Ruzvelte kolay meclüp olur we onun dahili'siyasetine, çek müsamahalı bir gözle bakar: Pükat hakikt hayatta”biribirinden ayrısolan bu»iki meseleyi biribi rifle skarıştırmamak've ayri aytı tetlğik etmek çok güçtür,.Biz.bu, TadâMyeiki meseleyi ayırmağa, Lord çocuki ; tavsiye ettiği! gibi meseleyi kim- yevi *balermdan tetkike içalışaca-ı |” ör. Her,şeyden evvel Cümhurre sinindiğbaşına geçtiği. zaman) vaziyeti İhatırlayalım. O zaman- Jar “Aznerilanın durumu çok fe cidi Bükrün" yamanmdaki Ame rikay: bizzat gölün. Bu man- zörayı ancak“bözgun halinde hir mâllet cümlesiyle'tavsif edebili. iz. Dört milyon-işsiz çok cüz'i yardım görebiliyordu. Hüküm ör ve şehirler işsiz aileleri b liyecek para bı ktan aciz €rin sığınabileceği #leta muhasara altındaydı. İdare edeni sinif artık ballı demiyor ve bu derde hiç bir ça. re bülamıyordu. Memleket yetsağır, içtimai ihülâllere doğru “Asansör zemin Dün halkının arzusu hilâfına olarak bir memleket idare et- mek mümkün değil- di, buğün de iş adam» * larınm ve teknikçile- £! rin isteklerine karşı fl ; ; ; ? ta, muhiti, sağlam ve şlar, kalarının iniiyat pi malı, ve bilhai harcayacağı mes'ud gü lerken, bir taraftan da işsizlere ve bi OE > bir z ogramı bu oldu . halkin mali yalırmasına -| u inkâr eğile- t Amerikayı sarsan tısadi Alt meseleyi halledebil ? bugün er bile bunu seneden sonra müşahede Salsburinin ağa b aşlâr bâşlamaz ha ana ki biç bir uzviye hammül ed tada or bir mi aten or” z var. Yer. | ailelerin sayısı dört ücretler artmıştır, fakat lma eski dım edil milyon, kabiliyeti hâlâ yerler — in fiya yüku haddi etlerle beraber re © Bütşe bul « açik gelen Amerika - bi ge- bu masraf miktarı Fransız par eder man vene ı kimse bil - etrafında Senede artan me imkân yoktu. Ruzyelt 'Ainerikan vatandaşları sâlbir meydanda başları yerde, | ayakları havada durmağı bu! büllana bir çare clarak tavsiye | etmiş olsaydı herkes bu emri te- | tgikütsüz yerine getirirdi. Ban. © kerinden amelesine kadar herkes. Rüzvelt Amerikalılara buna çok.benziyen bir teklifte bulun. du. Amerikan vatandaşının yap- mağa alıştığı her işin aksini yap. maaşını İstedi. Brain Trüst'ün genç iktısadi- © yalıların fikirlerini pek beğenen Ruzveht aşağı yukarı şu tezi ta- kip etti: “Şimdiye dar memleketi tasarru! siyaseti idare | ediyordu. Bu siyaset son haddine erişti. Amerika topr: “dar.işletildi. Artık yeni olunacak toprak Kalmadı yide"istihsal, istihlâkter sür'atli olarak art Amerika hükümeti vatandaş. İara tasarruf yapmağı, biriktir - dileri sermayeyi yeni işbere ya * tırmağı o tavsiye © etmemelidir. © Çiniü bundan sonra her yeni te. şeibüs doğmadan ölecektir. xümet balkı para biriktirmek © cine gök para sârletmeğe, yeti ayya almadı teşvik or, Şu halde ire üzerine yüksek on dolardır. Bütçe aç »retle m hurreisinin ceki arasında şedi dele başlar Morgantav gibi muktı hiç olmu kismi riye rücu devlet masra etmeği, biraz ötelriler tamı tarafterd. büsbü- tün aşılması ş Bu müşkülâtı ihdas bepler nelerdir? a) İş adamları pek şıki kanum bağlandıklarından i çok tak. Hiç şüp eden se şikâyet en n kont daha ol noktay: tebarüz > bir A e İz ri Hanmi Şile mevlidine , Ruzvelt z iktidar geştiği ilk anlarda sanayicik istemiş ol bu teklifi şüphe yok ikü istihsalde. sanayiciler. den ileri gelemler o zamanlar çok iyi sezmişlerdi. Fakat bunlar kem her taraftan hücuma uğ- ış, işten anlamıyan bir takım nlar üzerinde iz necbur tutulmuş sıkı bi itti ifekla eğ ştiler, a yapmak Lİ u mu“ alık ola cumhürreisinin bir bulut altında büzülmüş rak 19401, y xabi tarihi Bazı tedbirler, hiç beklen. meyen neticeler doğurdu. Kanun yapmak çok kolaydır, fakat mev- zu kanunların neticel den tahmin etmek hemen hemen imkânsızdır. İktısat Okyanusu. nun sathı üzerinde meşru ve yerinde görlinen bir tedbir, be- zan bu tedbiri bulan adamı çar - i bekliyorlar. ini evvel» pan kuvve selâ ihtiyat akçelerinin tevzii meç bur! yeti şirketleri o kullandıkları makineleri daha uzun zaman kul. ağa, tadil ve ıslâh ettirme, ğe sevketti. Bu, makine sipariş- i azaltir öletlerin kiymeti- ni düşürdü, iyaleliği arttırdı. Baş ka bir misal, şirketleri idare e. denlerin, o şirkete ait aksiyonla- Tı almaktan ve satmaktan men- eden kanun, borsanın âni iniş ve larında bu idare adamlarını nâzım olmaktan men. Vasit kanunun fikri ye rinde ve faydak idi; fakat kanu- Bun neticeleri çok muzır oldu. c) İktsadi hâğiseleri, lerle tehlikelidir. r dalga olur, siyasi kariştermak daima se Fakat ta- siyaseti her işi boz. ere yardım, bilhassa bazı hükümetlerde, müntehiple- re verilen bir rüşvet oldu. İİ; lere iş dülmak vazifesiyle kellef komisyonlar, ihtirasi: tçilerle doldu. Yevmiyelerin- etmek tehdidiyle rinde tazyik ya. Cumhürrelsinin erindeydi kimseler İntihap- izler defterine so- reyleri kazanıldrktan sonra İsimleri defterden dan evvel kuldu ve silindi. sw düşünceli bir una gitmedi. atçılar bir rmda ey tün memlekette aza ç mühim hizmetler ifa edebilirler di Fakat bunlar asıl vazifeleri ci plânda bıraktılar. OSendi- azalârının baklarını müda- İaa etmedi. Bunlar bü; patronlatiyle, melerin müşterek k sanayi çalıştırdıkları a- menfaatlerini korumağa uğraştılar Adeta İngiltereki larm yaptiğı işleri yapmak iste- diler, Fakat İngiliz sermaye ve un bir Tradunion- mesuliyet tecr devresi f beyet doğdu. çarpışmağ uş”ve Bir kanun bu 1 kısmak gayri xoyuldü, müze Me.| Elmasların Tarihi İngiliz Kraliçesin Tacını süsliyen “Bu elması İngil Kralı taşıyamaz! İngiltere kral ve kraliçesi bu se- z mevsiminde Kanada yı ziyaret ettiği zaman en vA r, ilk defa ol: geçmiş bulunu- liyen anın tür“ lü yerle türlü ma Mese elması olan “ İngiltere kr O hükümdar son Mogol imparatoru t Şahtı ve kıymetli elması sarığınm içeri saklıyor, kor kusurdan da kimseye gösleremi- Vakta ki Mehmet Şah, İran şa. he N rafından mağ sir edildi, Kendisinden hamil nduğu meşhur “Küh'i nur,, &dmasma ehemmiyet verili yordu. Nadir şah da çoktandır bu elma sın peşinde koşmaktaydı. Lâkin Mehmet Şahım onu büyük hemmtiyetle sakladığını bil du... Acaba nerede (o saklıyordu!? Meydan ak Omaksadile Mehm düşüş en ziyade ruhunu (o Okşıyanıydı. 1 ona bir sır açtı. Dün ur elması “olan Köh'i nurun kendisinde o bulur. duğunu ve şimdi sarığınım»arasn da sakladığını söyledi. Ve esmer Kadın bu havadisi 2- lir almaz, yemeyip içmeyip dir şahın yanma koştu ve ona çıt- lafta; “Haşmetmeab, o diyordu. “Kâh'i nur,ün yerini (o buldum. Mehme t Şahın sarığının içinde! h buna işitir işitmez, ertesi gün için büyük bir ziyafet tertip etti. Ziyafete Mehmet Şahı davet elli. Yemekler yenip içildi ten ve biraz raksedildikten sonra Nadir Şah başından şunu çıkardı ve Mehmet ile değişmek teklifinde bulundu. “Bu bir dostluk nişanesidir,, Böylece biri giym bir $ istemiyen a. ye Kadar söylemezdi. Ancak Mehmet Şah esir ediğiğii halde Harem dâiresini kendisin den ayıramanışlardı. Ona son tirahat-köşesi Mehmet * yuvası oldu. o Birçok kete seböbiyet — veren 1, burada da kendi» Şah için kendi hare- Mehmet Şah bir gece ere ırirli gözleri, Kuz buğday renkli kadın, arasından iri & zl yordu. puşlarımı güni si; teni ve Kiv ni büyük bir kütle yarattı. , insan kütleleri: Bu vakialardan çıkan neticele re gelince: Evvelâ Amerikada <pkr Fransada olduğu gibi ik ekonomi muvaffak olamı- Amerikada da iktsadi k tarafindan bedilmiş, ve iç- iy arttırılmış bir devir olarak anılacaktır. Amtri, olduğu tam bu sıralarda (1939) muhtaç şey, memlekette yeni hareketl: ve yaşatabiler ra cesaret vermektir. âdi- | kanın en fazla ehasseslar dan evvel k cek. Vaki olduktan sonra kolay kolay önüne geçilemiyecek ka - | dar miüdildir, Bu vakialar bize demokrat bir memlekette totaliter bir iktrsadi yürüyemiyeceğini de 1 yazarken yaratan kın arzusü hilâfına memleket İ: değildi, bugün de iş adan ve teknikcilerin isteklerine ka: koyan bir hükümetin iktidar 'n kiinde durması imkânsızdır. 1$ de A kalkınması sollara ir darbe isdirmek merikanın şedit ediyordu. Bugün sağların müânla dikmek icin pması demek değildir. ti Hberal bile hudutları olduğ taraftan, ayr yüzün yene el inhisar örmek istiyorum. Zira, A. » Cumhurreisi muhalif lerinden çok yüksek bir adamdır. hürri zaruri, münasip bir zamanda, t tarafından yapıl - den büyük tarafından idare gibi zararlıdır. geçerse geçsin, Ruzveltin Am > kontrol ve yar V Bugün için Ame diyatına i n tama. | &üm verebilmek epU” Fakat | Dün hal. | yalnız hatıra- İ rikayı dolaş Temeli , JKİNCEREERİN iz i elmaSs iZ| 1 B| m m İT Zİ li çıkarıp verdi. Çünkü h& teredlüdün. karşısındaki” he uyandırması ihti kuyordu. Bununla ber in da sarığile berab” iyordu., Nadir d. sine geç n yerini ibi üzelini huzuruna çağır *“ tulmasını emretti, Esm pe: — Sen bana yalan ik arıyordu, Hi sarığın ansiçine saklanmığla «Run içirderolsaydı, bukö” na verir miydi? Esmer güzeli titriyei inledi: ei İ — Çözünüz haşı 0 yördu. Çözünüz sarığı!- elmasın nerde A siniz. Nadir şah, sarığı öö İadı ve sontında vi bir taş-yuvarlandı. hayretle; — Küh'i:Nur! diye Yani “Nur dağı,. demek 2 du. İşte o alar adr “Kuh'i Nur, G8” “Nur dağı, olarak KÖ Bu elmas “İst 1sdiyee bir İngiliz kumpa: asın” geçliği zaman kraliçe y si iye etmek cereyanı P ada bir Hi atli hurafeyi ileri sürüyo" mas, tabiat tarafından ağ ” getirilmiştir. Erk N luk verir, Onun için eki darrmız, tacını, bu taşi lememelidir, E pa we Mi ar, Hindi Fakat elmas, henüz ini gelmemişti, Ne yapı da o düşünül am Nur elması Sir Con dında bir zabitin yedi © tevdi ettiler, O da bİS yet vermeden cebi Mü hafta 80 wye lakdimi karari$ w bon Layieni öl ei Ku zaman, şayanı bari elmas orada yoktu. He v7 ku içinde kaldı. Halbu sonradan Sir Con Lav tak odasındaki bavulu” k şi çıkmaz mı? İhtiyat yab yi sterlin 2 » taşı cebinden yer$ 7 netçi de kalın > SE s1 veya »ir avize lp bavulun içine at e İşte kraliçenin tacını” sü maslardan birinin hikâY