21 Eylül 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 3

21 EYLÜL — 1939 di bd B 5 R — Akşam Postası Dr. NİHAT REŞAT BELGER. —22 Yüzan; Aramızdaki prensip ihtilâfı artmı: bir his gerginliği başlamıştı “Teşebbüsü şahsi” meselesi Anlatan: i SABİH ALAÇAM Almanlar garpte BÜYÜK MiKYASTA mizde propagandaya başlad Harekete hazırlanı P ana ile Vera-Gruz arasında hangi millete möwup ol duğu meçhül iki denizali o gemisi lerdir. uzoslavyanın | vüretlehatı Atlas ederek harp 4-vam © müddetçe yola devamdan imtina miş ve vapurun emin bir limanda demir leinesini” istemiştir. * Alrnan radyosu vaptru e İsyan m göre, İsviçre ize mecburi. itibaren nm Polonya büyük elçi si Noel Bükreşe varmıştır. * Almanyadan İsviçreye © gelen 1» göre, büyük Alman eli Thyssen kaç * Hitler, umumi Okar halsa fon Ribbeniropun dave rins Almanyası siyaret © len davon generali Tereuşiş Sofyada nümayışler Zabıta elli genci tevkif etti Sofya, 20 (A.A.) — Bir Yahu. di mağazasında vukubulan bir hâdise üzerine büyük bir kalaba- kk toplanmış ve bazı muhitlere mensup genç kimselerden müte, | şekkli gruplar şehi. sokakların * da tezahüratta bulunmuşlardır. Polis bunları dağıtmış ve elli ka. dar tevkif yapmıştır. Bunlar vilâ- yetlere gönderilerek nafla işlerin. de mecburi hizmete konulacak- lardır. Polis idaresi bu münasebetle neşrettiği bi rtebliğde, hiçbir te. zahürü müsamaha ile karşılamı- yatağını ve nizamı bozanlara kar, şı şiddetle hareket edeceğini bil dirmektedir. Eski Çekoslovakya vilâyetlerinde! Aimanlara isyan hareketi büyüyor | Alman Başkumandanı garp cephesindeki kıtaların başına geçti iLehliler bazı mıntakalarda Alman lara mukavemete devam ediyor Paris, 21 — Fransa - Almanyı hududunda stratejik bir int devresine girilmiş bulunmaktadır. Cephenin heyeti umumiyesi üze - tinde tam bir #ükünet büküm sür-| mektedir, Yalnız. Biles nehrinin, doğusundaki bölge hepal de püs - kürtülen Alman hilcumlarma sab- ne olmakta “berdevamdır. Tama - men mevsii olan bu harekât kar. gılıkit movzilerde hiçbir değişik - liğe müncer olmamıştır. a t Berlindek gelen baberlere naza - | ran Alman orduları başkumandanı General Von Brüuchiteh, 19 eylül, de garp cephesine gitmiş, garb! cephesi genelkurmayı ile görüş - tükten sonra ilk hatlarda bazi kıtaları teftiş etmiş, kumandan - larla görüşmüş, ve umumi vaziyet hakkında işahat almıştır, Bu general, Lehistandaki har - bin bitmesi dolay simdi gark | cephesindek! harekfütı bizzat ida, re edecektir. Almanların “bügünlerde © garb cephesinde faaliyete geçecekler ne muhakkak nazamle bakılıyor. Alman kuvvetlerinin Bolçika hu * dudunda ik bir faaliyet göster dikleri haber voriliyor. Hitlerin, Belçikanın bitaraflığına riayet e, dileceğine dair verdiği sözü tut Tenkil tedbirlerinin arzu edilen neliceleri vermediği bildirilmektedir Londra, 21 — İngiliz istihbarat nezareti geçen pazar ogünrü Bo bemya ve Moravyada Alman i- deddi çıktığını haber ve liz nezarelinin bildirdiğine göre: “Bu ihtilâl (o hareketie bir kaç gön evvelinden, Pragda amsle tw zahürleri tak irleri, cumartesi ak- çamı halk ile Alman makamları ve bilhassa S.S. ler arasında ciddi çarpışmalara inkılâp eylemiş o ve iki tarafdan da silâh kullanılmış” ir. Ölü ve yaralılar miktarı mü- himdir. 17 eylül ile 19 eylül (o arasında, Bohemya ve Moravyanın bir çok yerlerinde, ezcümle (o Pordubice, Pribrin, Pilsen, tabar, Pisek ve B:roda isyanlar çıkmıştır. Brno da Çek Alman cemaatinin bir kış- mı da Çeklerle müştereken hare ket eylemiştir. İsyan hareketi, 19 eylülde garbi Slovakyaya da geçmiş ve Puzom- berek, Zilma ve Trenvin garnizo- lârt ayaklanmıştır. Onbeş bin ka- dar asker, silâhtan tecrit edilmiş | tir, Alman makamları, mevzii kak kısmalar değil de muntazam bir hareket karyısında bulundukları Bi onlar anlamaz, derhal çok şid- ti tedbirler almışlardır. Binler- ce kişi tevkif olunmuş. o yüzlerce kişi kurşuna dizilmiştir. Bu tenkil tedbirleri, arzu edilen neticeyi ver- memiş gibidir. Zulme karşı mü e ramı m, azim ve le devam etmektedir. o Hi geçici bir mahiyet (o göster te iştira edenlerin giy: liği, inadı ve disiplini (ile belli o.maktadır. İsyan esnasında büyük (maddi basar vukua gelmiştir. Mühim de i miryolları üzerinde köprüler ber hava edilmiş, itfaiye kışlaları tah rip olunmuş, demiryolu maizeme- | si ve diğer malzemeler hasara uğ” ratılmış, büyük fabrikalarda atel yelere bombalar atılmış ve maki- geler kırılmıştır... #w ME iyi. BAK YALNIZ, YAR». BARSELONA “a Ee) V EVER mıyacağından o endişe | ediliyor. Lüksemburg da aynı endişe için « dedir, Almanlar, Belçika hududunda küin Ekslaşepelde külliyetli mik « tarda asker ve tayyare tahşid e. diyorlar. Fransız erkâmharbiyesi, Belçi- ka, Holanda ve Lüksemburğ hu - dutlarındaki tahgidatma karşı mü- teyakkız bulunduğunu ve bu cep. helerden herhahgi bir sürprizle karşılaşmamak Üzere tedbir aldi « ğını bildiriyor, Maamafih, Almanya Belçikanm bitarsflığını tanımıyacağı rivayet. lerini Lekzip etmektedir. Tondra, 21 — Leh kıtaları mev- ! olarak muhtelif Omıntakalarda &lân Almanlara mukavemet etmek, tedirler. Bu mukavemet bilhassa İleberg, Varşova ve Lovlez mır- takalarında oluyor. Polonya radyosu dün saat 22,13 de Verşovudan yaptığı emisyonda Alman kıtalarınm Praga ve. Vola | p-| Varog mahallerine hücumlar makta olduğunu bildirmiştir. Çar- pışmaların ve toplarım o gürültüsü haberlerin neşredildiği stüdyoya klar gelmektedir. Albay Lipirs, ki radyoda, Polonya piyadesi ne awman Almına piyadesile karşi kar siya gelirse her defasinda faiki; tini gösterdiğini söylemiştir. Versovanın bazı mmtakalarımda Polonya kıtaları süngü hücumları yapmaktadır, İsviçredeki Lehistan (o sefareti Mareşal Smigiy.Rydz'in Roman - yayn kâçtığı hakkında Alman Kay- nağından yayılan haberi yalanla - maktadır, Sefaret, Polonya Ordusu ku - mandanımnın kıtaatı arasında bulun duğunu bildiriyor, Alman menbalarından o geleh haberlere göre gimdiye kadar Za, bir ör « moze'un cenubunda şiddetli mukavemet göatermiş olan P. kıtaları dün teslim olmuştur. Bu kıtalar iki piyade fırkası, bir Süvari Jivası ve bir motörlü Jiva- dır. Aralarırida Polonya eenub or. dusu kurcandan: General Pistor da olmak üzere 11000 esir alınmış» tr Alman ordusu başkumandanlığı, neşrettiği bir ordu emri yevmisin. | de, Vistül ürerindeki büyük muha- rebenin neticelendiğini, o Polonya ordusunun mahvedilmiş olduğunu ve bittabi Polonyaya karşı yapı *| lan karekâtm nihayetlenmiş bu . lunduğunu bildirmektedir. HE GÜLE YAN. RULARIM Es SENİN EMIT, İ fiyeti, yorlar “ Çemberlaynın nutku İngiltere ve Fransa i Mücadeleye azimleri zayıflamamışlardır Londra, 21 — Avam ve Lord. Jar Kamaraları dün toplanmışlar - dır, Başvekil Çemberlayn Avam devam i Kamarasındaki beyanatında bir haftalık vaziyeti anlatmış, Hitle, rin nutkuna cevap vermiştir. Çem berlayn mağlüp olan Lehistanda mukayemetin devam ettiğini söy, liyerek: “— Polonyada bugün, meselâ Varşova gibi, teslim olmak iste- miyen mukâvemet adaları hâlâ mevcuttur.,, demiştir. Çemberlayn Sovyet müdaha. lesini tenkid etmiş, İngilterenin hatt: hareketine dair 18 eylül ta- rihli İngiliz tebliğini tekrarlamış ve demiştir ki: *“— İngiltere ve Fransa, Polen, ya ordularının mağlübiyetine mâ“ ni olamadılar, fakat İngiltere ve Fransa, Polonyaya: temin eyle - Gikleri, kendisine karşı olan taah. hütlerini unutmamışlardır ve mü, cadelede devam arimlerinde za" yıflamamışlardır... Hitlerin nutkundan bahseder. ken Çemberlayn Alman devlet re- isinin nutlkunda hâdiseleri tahrif ettiğini söylemiş, şöyle devam et, miştir: “— Bu mücadeledeki umum! hedefimiz, malümdür. Bu hedef, Avrupayı, dâlmi surette ve biribi- ri ardına kendisini gösteren Al man tecavüzü tehdidinden kur- tarmak ve Avrupa milletlerine is. tiklâllerini ve hürriyetlerini ida ânları vermektir. Hiçbir tehdit, bizi ve Fransız müttefik. lerimizi bu hedeften çevirmiye - cektir.,, Çemberlayn nutkunu şu sözler İe bitirmiştir: “© —Sirateji, kat'i kuvveti kat'i zamanda, kat'i noktaya teksif et. mek san'atıdır, Hazırlıklarımızın, me imi genişliği, ve harbin en az üç se"| ne süreceğini hesap etmemiz key kuvvetlerimizin gittikçe cağının ve her ne olursa ol. sun bunlara karşı koyacağının te- | minatını teşkil eylemektedir.,, Lord Stanhope, Lordlar kama, rasında, Çemberlanynın Avam Kamarasında yaptığı beyanata müşabih beyanatta bulunmuştur. WOŞEN KAL MİK)? Böl NE SİRİ ne gelince, bu hususta ortaya at- tığım bütün fikirleri, muarızları- miz anlamamazlığaı geliyorlardı: *— Canım, diyorlardı, bundan kolay, bundan tabif ne olabilir? Herkes, işle, idare etmek için şahsan teşebbüste bulunur. Bu, bahis mevzuu olacak bir keyfiyet mi sanki?” Halbuki davanın esası bu de. gildi. Pek güzel takdir edeceğiniz vechile, şahsi hürriyeti temin € den siyasi kanunlarla vatandaş - ların, içtimaf bakımdan, bütün hayat sahalarında yükselmelerine | imkân yoktu! Her vatandaş, ferden almış ol- duğu içtima terbiye ile yüksele. bilirdi, Pek tabii olarak da hangi camia mensupları, bu fazileti ha izseler; o camia, memleket için - de münferid bir vaziyet iktisap €der, memleketin umumi bakım « Gan bütün hayatiyeti üzerinde hâkim olurdu, Halbuki, “merke, ziyet” idaresi bir nevi pasif bir baleti ruhiye yarattığına, vatan- daştan tam bir t beklediğine nazaran, uzun bir mazi devresin- denberi şahsi teşebbüsten mah- fum kı “bir lokma, bir hırka” mantığı ile yaşıyan Türklük ca . mlasınm kendi kendine bu enerji yi kullanabilmesi mümkün değil di. Türk vatandaşın, bilhassa iktr- sadi sahada mevcudiyetini göste- rebilmesi için, ferdin bu valörünü kırmayan, teşebbüs (kabiliyetine kavi destek olan “ademi merkeziyet” idaresinin vücuduna mütlak bir ihtiyağ vardı. Lâkin, muarızlarımıza, bütün talâkatimi kullanmaklığıma rağ- men, bu meselenin inceliklerini bir türlü anlatamadım. Maâteessüf, biribirini takip e- den birkaç müzakereden sonra da aramızda görüş farkı büsbü - tün genişledi. O kadar &i, konuşmalarımıza başlamadan önce mevcut olan prensip ihtilâf, temaslarımız: mü teakip bir his gerginliği şeklini bile aldı, İşte, Manyasi Zade Refik Be yin gönderdiği mektup ile temen ni edilen “tevhidi mesai” böyle ce suya düştü ve maalesef “mer- keziyet” taraftarları da aleyhi . İ lan ikna vasıtalarımız kat ... Profesör doktor Nihat R Belgeri 9 — Şimdi size, tarihi ve çok teresan bir vakayı anlataça) dedi. Evvelce, programımızdan çalışmamıza esas teşkil eden | delerimizden bahsederken, dülhamit TI yi istihlâr edesik lan padişahın meşrutiyete tari tar bir şahsiyet olmasını pref ittihaz ettiğimizi ve mümkün bu hususu resmi vesaikle de bat çarelerine tevessül eyliyeğ mizi söylertiştim. Esâten Avrupalı devlet araşında hâkim olan fikir d idiz Osmanlı o İmparatorluğu bünyesine nazaran, hükümü devlet mekanizmasınm faali tarz: üzerinde büyük bir roj tuyor, padişahın, gerek hilâfet gerek saltanat müesseseleri tünde zihniyeti hâkim bulun! du, Yani, hilâfet ve saltanat küini işgal eden zatın fikri ve ği plân ve düşüncelerine göre iğ nin şekli ve rengi değisiyozd Onun için, o Abdülhamit istihlâf edecek olan zatin mirde, iktidar mevkiine geli mez hemen meşrutiy yeceğine ve bü prensi madan devlet islerinin Eı vazifesini yapacağma A: yı, Avrupanın ricalini inan lâzımdı. ” Biz, her ne kadar temas ve) dilerile fikir teati etüğimiz di adamlarınd. “Abdülhamit IE halefi olmağa namzet bulunan liaht Mehmet Reşat efendi meşrutiyete taraftarlığını yorsak da; bu, “kavli mücei imizde kalıyordu. Avrupadaki demokratik “gi bütün teminlerimiz ve sözde © halefir Halbuki vel “Mehrnet elendi,,den meşrutiyetin tari olduğuna, hilâfet ve saltanat ini işgal eder etmez meşrüf ti ilân ve devleti bu şekikle eyliyeceğine dair bir vesika & Zımız takdirde, bütün şüp ortadan kalkacağı tabiiydi. (Devam sı Abdülhamit TI nin İ de şüphe ediyorlardı. İtalya, Yunan hudu larındaki askerini çekmeği kararlaştırc Roma ve Atinada dün bir tebliğ anlaşma ilân edildi Atina, 20 (A.A.) — Atina Jansı bildiriyor: Gazeteler, hariciye nezaretinin aşağıdaki tebliğini neşrediyorlar: “Avrupanın bugünkü vaziye- YAZAN vE tinde dikkatleri iki memlekt raşındaki münasehetler çevirmeği faydalı gören ve İtalyan hükümetleri bü sebetlerin samimi bir surette | tane olduğunu ve karşılıklı bir itimaddan mülhem b ğunu müşahade ve tesbit bahtiyardı Bu hissiyatın bariz olmak üzere İtalya hülki nanistan , Arnavutluk hudül daki askeri kuvvetlerini &z tırmağa karar vermiş ve Yi hükâmeti de buna benzer ti leri ittihaz etmek üzere muştur.,, Ayni tebliğ dün a2! yan gazetelerinde de il miştir. tar, bir