24 Ağustos 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8
SATYE SUii HABER— Akşamı 1... 24 AGUSAOS — 1! STiMALIi DAVAS Muhakeme dün saat 7! den akşam8,30akadardevame | Yusuf Ziya Öniş, Tahir Kevkep ve mühendis Neş'et Kasımgil uzun ve etraflı izahat verdi Ve kendilerine isnat edilen suçu şiddetle reddettiler, Satye binası davasına dün başlan dığını ve ilk celsenin bir kısım tai si'ütıni dün yazmıştık. Bugünde davanın en dikkate değer tarafı o- lan eski denizbank umum müdürü Yusul Ziya Önişin izahatını ve öğ” leden sonra devam (eden celsenin tülilâtımı yazıyoruz. — Denizbank ümüm mü- dürlüğüne 8 İkincikânun 938 terihinde tayin edildim. Deniz işlerinin tamamen yabancısı ol- duğum cihetle bunların tetkiki için birkaç ay mühlet istedim. İlk vaziyette Denizyollarınm, Akayın, fabrika ve havuzların, İstinye doklarının, İstanbul ve İzmir İimanınm faaliyetini tet- kik edince iki mühim mesele i- le karşılaştım; birincisi müba. yaa usullerinin iptidailiği, ikin. cisi mavuna, antrepo buhranı... İlk olarak ihdas edilen servis İşte bunun içindir ki, Deniz. bank teşkilâtmı yaparken, ilk kademe olarak materyal servi. sinin ihdasmı düşündüm ve ba. şına da Denizyolları müdürü Sadettin Feridi getirdim. Ken- disine verdiğim umumi direk. #fte Denizbankm kullandığı bülün malzemeyi devlet demir- yollarında olduğu gibi standard tiplere irca ederek Avrupadan doğrudan doğruya mübayaa etmesini talep etmek olmuştur. İşte bu meseledir ki, bu mal. zemeyi muhafaza edebileceği. miz bir bina aramak işini önü- müze çıkardı. İkinci mesele mavuna ve antrepo buhranı idi.,, © . Sabık Denizbank umum mü- dürü burada İstanbul limanı meselesinde ve mavuna buhra- nının önüne geçmek üzere al. dığı tedbirlerden uzun uzun bahsettikten sonra, asıl dava mevzuuna girerek, bankanın lüzum hissettiği bina satın al. ması işini şöyle anlattı: İlk bina teklifi nasıl oldu — Dehizbank idare meclisi 10 Mart 1938 tarihinde ilk içti. mami yaptı. Söylediğim husus. lara o zaman agâh oldu. İlk bi- na teklifi liman reisi Raufi Manyas tarafından oldu. Kaba- taşta Mani zadenin antreposu- anu Emlâk bankası bize satmak teklifinde — bulundu. Usulen, mühendislerimiz tetkik ettiler. 140 bin lira üzerinden mutabık kaldık, 15 Nisan 938 tarihinde Em- lâm Bankası ile Denizbank ara. smda resmi mektup taati edil. di. Fakat emlâk Bankası binayı bize teslim edemedi. İkindi olarak, Jerans şirketi 27 Haziranda Satye binasınm satılmakta olduğunu resmen muavinim Tahir Kevkebe bil. dirdi. ( Tahir Kevkep bana malümat verdi. Mühendislerimizden Ne. şet Kasımgil ve Naci giderek binayı tetkik etmişler. 4 Ağus. tos 938 tarihinde 223 bin lira. lık rapor vermişler. Ben o za- man Üenizbankm çok daha mühim işleriyle meşgüldüm. 10 Milyen liralık vapur işindeki hizmet Denizyolları tarafından Al. manvaya sipariş edilmiş olan 10 milyon liralık vapurun teeh- hüürnden doğan vaziyetin ısla. İmıştı, fakat Denizbankın imza. hı, iftiharla söyliyebilirim, kilsı vardı. Karadeniz gibi üç büyük gemi. nin inşasından sarfı nazar et- mek ve bunu Vekiller Heyeti kararına iktiran ettirmek sure. tiyle hem memleketin dört mil. yon lirasmın boş yere gitmeme-İ Idare meclisinden salâhiyet sini temin, hem de teehhür taZ- İaimmıştı. Bu salâhiyeti tatbik minatı olarak bir milyon iki yüz (mekle mükellef idim. Umumi bin lira aldım. mağazalara bu binayı kaptırıp İstanbul limanı sakasında bir rakip yerleştirmeğe sâi olamaz. am. burada | Netekim bugün de Jimanla anlata umumi mağazalar şirketi ara. tak şöyle devam etmiştir: smda bu meseleden dolayı ihti. — Bunlar maattecssüf Satye İlâf mevcuttur, 935 senesi Kâ. binasiyle uğraşmağa bana va-|nunusani Heyeti Vekile karar- kit bırakmadı. 44 Ağustosta ya. İnamesine tamamen muvafık zılan raporu ancak 4 Teşriniev. | şekilde hareket ediyordum. Bu vel tarihinde görmek kabil ol.|kararname ile Denizbanka o du. sahada bulunan devlet binaları Jerans şirketinden 4 Teşrini-| bilâ bedel iltihâk edecek, elek- evvel tarihli ikinci mektup gel. |trik idaresi de Denizbanka ge. di. Satye binasının uzun za-| çecekti. Binaenaleyh elektrik i. mandanberi muallakta kaldığı. |daresinin istimlâk teşebbüsü nr ve 4B saat zarfında cevap ve. | kararnameye muhalifti, iri bizi tercih o edeceklerini İşte bu yüzden ferağ muamele. ildiriyordu. Sİ yapılmasını 14 teşrinisanide emrettim. O gün idare meclisi toplandı, bunda idare meclisi a. zasından başka muavinlerim, 11 Denizbank ticari esaslarla i-| milyon Hralık vapur siparişine dare olunurdu. İhtiyacımızı tes.| giren ön firmanın mümessilleri bit ettik: Merkez levazım ma- | bulundular, ğazasına ihtiyacımız vardı. İlk. baharda denizyolları sahasmda | oFerağ muamelesi ne zaman İnaliyete girecektik. İtimat etti-| | yapildi ? ğimiz mühendisler bu binanın ii 223 bin liraya almabileceğini; | “Mimakeniigece geç vakte kas fakat kati kıymetini, tesbit için | dar 10 senelik kira vasatisini de al. iken aynı Satie'nin ferağ ve mak lözrm geldiğini bildirdiler. |tefriğ muamelesi de dışarıda ya. İşin müstaceliyetine binaen ve | Pılıyordu. Muameleyi muavinle. esasen her zaman ambarlarımı. |rimden Tahir Kevkep, Hamdi E. zt gezip şikâyet etmiş olan mec. (mn Çap ve hukuk müşaviri İs. lisi idare âzaları, muavinlerim | Sil İsa meticelendirdiler. ve anbar müdürünün fikirlerini | Ferağdan sonra Tahir Kevkep de bildiğim için Jeransa derhal | denizden dolma bir mahal oldu. muyafakat cevabı vermekte te. | unu, belediyece bu muamelenin reddât etmedin yapılmadığmı, Nafıa Vekâleti ta. ni vi İrafından istimlâk edilecektir, di, » Bu işte tellâl vazifesini göt | ye muamelenin durdurulduğunu ren Jerans şirketine feraga hat. | ve İsmail İsa tarafından hasır . zırlanması için talimat verdim. | animış olan bir formüle güre be. Şimdi 10 teşrinisani Perşembe, | icdiyeys verilecek para tefrik e. Atatürkün öldüğü gün... dilmek şartile ferağı tekemmül Idare meclisinden alınan alınan salâhiyetı tatbik ettim Satye binası işi Satyeye nasıl talip olduk İri y ” ettirdiklerini, tapu defterlerine Bankaya İktisat Vekâle- | mosruhat verildiğini söyledi, ben tinden gelen mektup Bankaya İktisat Vekâletin. de kendisinden bana niçin malü- | mat vermediğini sordum, den bir mektup geldi. Bunda) Hukuk müşavirinin hazırladı . hem Nafia Vekâletinin | Teş- rinisani tarihli mektubu gönde. riliyor, hem de Satye binasınm alam satımının ne vaziyette ol. duğu soruluyordu. Mektubu okudum. “Müm- künse bu binadan Denizbankın İeregat ettirilmesi için icabe- denlere tebliğat yapmız,, denil. diği halde İktısat Vekâleti her. hangi bir şekilde tazminat ver- meksizin meselenin vaziyetini sormakla iktifa ediyordu. İlk aklıma gelen şey, Nafia Vekili gibi, bana ve Denizbanka karşı her zaman hayırhah davranmış bir zatı gücendirmemek oldu. umumi kâtip Sadun o Gelibe, ve kâlete cevap yazarak meselenin safahatını bildirelim, dedim. O. gün Ankarada bulunan hukuk müşavirimz oİsmali İsa, bu ka dar çabuk cevap vermeğe lü. zum olmadığmı, denizbankın firmasının feda edilmemesi lâ- zım geldiğini söyledi. Ben de şunları düşündüm: Denizbank idari esaslarla 3- dare edilmesine mebni 5 Teşri. nievvel tarihinde Jeransa yazdı- ğım mektupla bu binayı 250 bin liraya satm alacağımı bil ğı formülün Denizbankın huku kunu temin ettiğini söyledi. Bu. gün de görüyoruz ki, belediye De. mizbanktan © zâman almak iste. mediği bu parayı istedi. Bu su- retle kanunen mükellef olduğu muameleyi bugün yaptı. Bir aralık Ankaraya gittim, Başvekile ve İktisat Vekiline iza. hat verdim, Ayın yirmi üçünde bayram münasebetile İstanbula geldim, Ayağımdaki müzmin bir hastalik beni bir ay yatırdı. Bu suretle Ankaraya gidip bir daha alevlenmek istidadı olan Satie meselesi etrafında İzahat vermek imkânını elde edemedim. Bir ay sonra, Ankaraya gittiğim zaman steş bacayı sarmıştı, Başvekile ve İktisat Vekiline, bilhesta Na. fa Vekili Ali Çetinkayaya dos. ya üzerinde izahat verdim. Hüs. nüniyet âmil oldu, fakıt Nafte Vekili Satie binasından vazgeç. meyi kabul etmedi. Yalniz kendi hukuk müşavirlerile * bankanın hukuk müşavirleri toplanıp bir netice aramalarını emretti. 'Toplandılar. Fakat netite elde €dilemedi. İşte bu sirada 9İ inei madde meselesi ortaya atıldı. Biz bu meseleyi bir salâhiyet mâ. İdare meclisi ve hukuk müşa Yedi. Birinci ve ikinci raporun bi. iavini Tahir Kevkebin virleri de bu hususta müttefik . 'rinci sahifelerinde tam bir mu. İgeçildi. Tair Kevkep ti ve İstimlâki de değeri pahası- na alınmış telâkk” ettiler. 28 teşrinievvelde Satle binası, n& karar verirken ikinci mâdde olarak ta aynı zabıtta şu görü. Tür; İC “Doktor Emirin Üsküdekde , Paşalimanmda bir binasını al msğa karar verdik, Bu binada permatid techizatı yapmak süre, tile vapurlarımıza daha İyi su vermek İmkânı elde edecektik. Bu sırada İstanbul elektrik ida. resi noter vasrtasile belediyenin Satie binası hal da Denizbank aleyhine verdiği istimlâk, kararı. İnr bize tebliğ etti. Belediyenin jbu kararını tabiatile reddettim ve İktisat Vekâletine malümet verdim. Rapor ne zaman tekevvün etti ? Ankarada idim, İktisat Wekili Şakir Kesebir, X&elemi mahsus müdürü vasıtasile bana telefon ederek Satie'nin alınmasında ça- Uuşan mühendisin plânlarla bera, ber, Ankarayn gelmesini istedi. Ben de İstanbula telefon ettim. Neşet Kasım 29 kânunuevvelde Ankaraya geldi. C gece İktisat Vekili Vekâletten ayrıldığı cihet. le izahat vermeden geriye dön . mek mecburiyetinde kaldik. Sa. dun Galip 4 ağustos raporunun değiştirildiğini ve üzerindeki der / kenarın evvelce kendisi tarafın dan konulduğu gibi yine konul - İmazm 'Tahir Kevkebin, Neşet ha da yaptığını bildirdi, Neset Kasımı çağırdım. Kendi. sinden izahat aldım, İstanbulda Tahir Kebkeple biraber rapor ü. zerinde yeniden tetkikat yaptı . racaklarını söyledi. Esasen fe . rağ muamelesinin yapıldığı gür içtimada bulunmayan azadan Yu- isuf Ziya Özenci, bilâhara rapo. iru alıp tetkik etmiş ve sonunda İbir kaydın rakanila * yazılmâsin! istemiş. Kayıt gu idi: “Binanın hakiki kıymetini bul. imak için tesbit edilen 24 bindi ile 10 senelik kira o yekünunun almak lizımdır. Bunların * hakiki ki Yusuf Ziya Özenci ben hasta iken diğer arkadaslarile beraber eve geldi, bana söyledi. Ben de 6 şekilde Tahir Kevkebe söyle. dim, Ankaraya gelmiş olan Neşet Kasım bana, raporun bu şekilde tekemmül ettirilmesiden istifa . de ederek binada mevcut olup kiy İmetlendirilmemiş başka şeyler versa bunlarm da yapılmasın: söyledi, Tahir Kevkep mağaza müdürü İbrahim ve mühendis bi- vayı gezmişler. Bir gün Satie o. rasımı terkederken bazı meşgu) rafları da Denizbanka satmak is. tedi. Bunları görmek istemişler, Neşet Kasım ile binayı yapmış olan mühendis Livas'tan şarlna- meyi, plânları ve keşif cetvelini aldık. v Arkuduşlar bunun üzerinde tet kikat yaparak tam bir rapor meydana getirdiler. Denizbank dosyalarında noksansız bir ra . p* bulunması “içn bunu rerlaştırmışlar ve taşhikleri ra. por Üzerinde yupacaklarına, mu. addel raporu meydana getirmiş- ler, ini iv - Raporda kast mevzuu bahsolamaz Esasen ilk rapor servislerde bulunduğu için buradan herhan ! bir şekilde bir kast mevzuv ahsolamaz. Çünkü idare metlis* 224 bin liralık rapor üzerine bi. nayı alalı bir buçak ny vimuştu tabakat olduğunu söyledi. Her - hangi bir kastlar, olsaydı. birin. ci sahifeyi muhafaza edip, diğer sahifeleri değiştirirlerdi ve bunu bizzat kendileri yapar, daktilo. va yaptırmazlardı. Mudi! rapor meselesi bu gekil. de vuku bulmuştur. Birinci Ta porda benim imizaz yoktur, İkin. ci rapordaki imzem da Ankara- da alınmıştır, Bize, “istimlâk bedeli 106 kü . sür bin lira ve takdiri kıymet yapan heyet raporu 113 bin lira olduğu halde bunu 250 bin lira. ya satın almak suretile hazineyi zarara soktunuz!,, diyorlar. İstimlâk 106 bin lira değildir. Denizden dolma aksam, rıhtım ve İdiğer tapuya raptedilmemiş o - izim bulduğumuz kıymeti İddia makamının söylediği gi. Ibi eğer biz haysiyet we şerefimi. si ayık altma olan insanlar o). saydık, ilk teşebbüs 27 haziran 938 de öldüğünü göre Neşet Ka. sıma 250 bin liradan fazla bir ke. siz raporu yaptırıp meclisi ida. i reyi toplar ve hir hafta içinde fe. rağ muamelesini tekemmül etti- rirdik. O zaman Nafıa Vekâleti teşebbüste bulunarak denizden dolma mahal meselesini ihdasa imkân bulamazdı, Biz işleri tabi seyrine bırak. tık ve dört buçuk ay zarfında “ İmuameleyi bitirdik, |. Bize isnat olunan suça delil yi hüma m iler, Bü'künâslin tamâmen aksini isbat sdeceğiz.” | Mahkeme, ancak saat 11,5 la İbaşladığından yalnız Yusuf Ziya Önişin ifadesinin alınması saat i- kiye kadar sürmüştü. Öğleden sonra muhakemeye de. va edilmeğe karar verilerek ce). se tatil edildi. Öğleden sonraki celse Öğeleden sonra saat 3,5 ta ye” pılan celsede, Yusuf Ziya Öniş, reis Kemal tarafından sorulan muhtelif suallere cevap vererek #zeümle şunları söyledi: “16 Teşrinisuni tarihinde ik- sat vekâletine tezkere yazdım Ankaraya gölürdüm. Vekülete verdim. Nafia vekâleti isümlük yoluna gidilmeksizin. binanın ga- tan alınmasının muhik sebepler" aeler olduğunu bizden sormuştu. Biz de tezkeremizle buna cevap verdik.” Yusuf Ziya Öniş burada bin#- nin asil kıymeti ve on senelik i- var vasatisi üzerinde etraflı tuf #ilât verdi ve şöyle devam etti; “— Fili tasarrufumuzda bulu nan binanın muamelei ferağiycm ikmal edilmiş bulunmaktadır ” mealindeki tezkereyi ben yazma- lam. Bunu hukuk müşaviri İsmi İsa yuzmışlır. “Jerans şirketi, Denizbanlın, Satie binasinı 20 bin liraya salın &lacağım” Aiy> yazdığı mektup kastedilmekte ol luğunu zannediyorum. Binanın satın alınmasında bon 3atle şirketi ile görüşmedim. V. “İsen tellâllar pazarlığı yaptılar !“iyat benim talebime üygün gr” İ liğinden mübayaasım kabul et im; Kıymet takdirine esas olan izapor, Neset Kasımgil tarafından ilk defa tanzim olunan 224 Mu İiralık rapordu. İkinci defa tan- “im olunan raporu idare meclist yörmedi. Tahir Kevkep anlatiyor Bundan sonra kldia makamının (salebi fzerine, maznunun ilk teh- İ siknt s'rasmda alınan ifadesi ©- lan kısımları da itbal edersek bi. ! bulur. | vastasile almaksızın. ve.sırf kansate müs | 4 i. Biz müzakerede | 9<X gönderdiğin: ve kes İneremers Eni olarak hi attı: “— Yirmi beş senelik yet hayatımı bu gibi İŞ€ mıyacağımr göstetir, D teslim ettiğimiz zaman İon dört milessesenin yedi ambarı vardı, S€ «İmilyon liralık mevaddi keyi Avrupadan Bunun dört milyon li rudan doğruya kendini odip getirtmeğe karar Vİ suretle senede asgari Y# yon lira tasarruf oedeğii Siparişlerimizin muhafs'ği iepoya ihtiyacımız vari ramağâ başladık.” Tahir Kevkep bina i Yusuf Ziya Öniş gibi 8” sonra sözlerine devam © “— Frağ meselesi bağ ikmal edildikten sonrü tapu memurları ve Satiö ikadar mümeşşilleri gel İİsa da berâber olduğu 18 kanın intizar odasına Ef rada takrir verildi ve ferruğ ettik.” Tahir Kevkep de iz3 inanın keşif raporunun © mesi işini Yusuf Ziya $ ta. İşte cezayı müstelzi bulunmadığını ileri sürf — Dehizbank, levazım zası için bir bina İnsa teseydi, mullâka Satis den bu binanın plânlarifi ona göre yaplırırdı. © na bizim işimize elverişli Bize, si çağ y ğ dır, diye sorsalardı, det binasını gösterirdik.” de Mühendis Neş'et anlalıyor: Tahir Kevkep ilk ifadesini kabul ettikt#! mühendis Neşet Kasımi ya çekildi. Mühendis de gunlar! — Ben 1 Haziran 935” Denizbank fen merkez b na servisi mühendisliğil olundum. Bilâhare 14 svvel 928 tarihinde yapı © İlar servisi ihdas edildi. is müstakil idi. Bizi huzurunuza ge' Dewizbankın 250 bin Jiri aldığı Satie binasinın bil yin olunan ehlivukufun nazaran 113 bin lira di si keyfiyetidir, ki bu d© yen yanlıştır ve morjut*' Biz bu takdiri kıymete sat takip etmediğimiz SW menkulün hakiki kıyn vin ettiğimiz fiyattan duğunu, müdellel ve go münakasa vesrik ile ka” vat edebilmek vaziye luğumuzdan muaznun oi irtikâp, sahtekârlık ve suğlarımı sureti kati *ün kuvvetimle reddedsiğ Maznun mühendis bü ra, hâdiseyi Yusuf Ziy#” , Kevkep gibi izah etti. Tahli;e talepleri Mühendisin sorgusu at slrmüş, 8.5 olmus bitti ve Yusuf Ziyanın " alarak, müekkilinin art fini icap ettirecek bir mi & madığıni ileri sürerek talebinde bulundu. Kasım Noset İle Ti hin vekilleri de tahliye “$ Yulunduktan sonra iddiN” mami temsil eden muavif | »eddiri istedi, k İ Mahkeme de tahliye ” / İsi karar vermek üzere İv eimartesi günü sasi 2 ve £ dirmiştim. Gerçi ferağ olma- selesi olarak telâkki ödiyorduk, Tahir Kevkop bihara bası gel. İkundu. Ve Denizbank müdür mu İraktı.
