25 Eylül 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 10

Sovyet Rusya Çekoslovakyaya Hangi vaziyette yardım edecektir ? Litvinof “Sovyetler Beynelmilei taahhütlerine sadıktır,, diyor Moskova, 24 (A.A.) — Hariciye komi- seri Litvinof, Milletler cemiyeti altıncı komisyonunun 23 eylül tarihli celsesinde söz alarak, Milletler cemiyeti paktının 16 ıncı maddesinin tatbikatta tahdidine taraftar olanların beyanatını çok şiddetle tenkit ettikten sonra demiştir ki: “— İşittim, diyorlar ki: “Sovyyet Rusya Çekoslovakyaya yapacağı yardımı Fran- sanın mümasil yardımına bağlı tutmak- la Çekosloyak - Sovyet karşılıklı yardım paktını kendisi de bir nevi ihlâl etmiş o-l luyor.,, | - “Halbuki, Sovyet - Fransız ve Sovyet sİ Çekoslovak paktları Almanyanın - ve Po- | lonyanın da iştirakini istihdaf eden mın- takavtf karşılıklı bir yardım. — paktı için girişilen müzakerelerin neticesidir. - Almanya ve Polonyanın böyle bir pak ta girmekten imtinaları üzerine, Fransa ve Çekoslovyakya tek bir Sovyet - Fransız * Çekoslovak paktı yerine ayrı ayrı iki taraflı iki pakt yapılmasını tercih etmiş- lerdir. Sovyet - Çekoslovak karşılıklı yar- | Jdrmanın Fransız yardımına mütevakkil ! tutulmasımı ısrarla istemiş olan bizzat Çe koslovakyadır. Binaenaleyh Çekoslovak- yaya karşı yapılacak — bir taarruza karşı Fransa kayıtsız kalırsa Sovyet hükümeti Çekoslovakyaya karşı her türlü taahhüt- ten azâde bulunuyor. Binaenaleyh bu takdirde Sovyet hükümeti Çekoslovakya- ya ahcak kendisinin gönül rizasile vere- ceği bir kararla veya Milletler cemiyeti- nin bir kararile yardım edebilir. Bu hiç kimse ondan bü yardımı istiyemez. E- sasen Çekoslovakya hükümeti de yalnız bundan dolayı değil fakat ameli mülâha- zalarla bizim yardımımızı Fransız yardı- mından ayrı olarak istememiştir. Çekoslovak hükümeti, Alman - İngiliz - Fransız ültimatomunu kabul — ettikten sonra, Sovyet hükümetine ikinci bir mü- racatta bulunarak Çekoslovakya yani Al- man metalibatı, Alman - İngiliz müzake- relerinin akameti, ve Çekoslovakyanın si- lâhla kendi hudutlarını müdalaaya karar vermesi takdirinde Sovyet hattı hareke- | tinin ne olacağını sormuştur. Prag hükü- meti bunu sormakta çok haklı idi, Çünkü Sovyet - Çekoslovak paktının feshini de ihtiva eden mezkür ültimotomun Çekoslo- vakyaca kabulünden sonra Sövyet hi'” meti de mezkür paktı derhal feshetmek hakkına malikti. Fakat taahhütlerinden kaçınmak için bahaneler aramıyan Sov- yet hükümeti Çekoslovakyanın zikrettiği şartlar altında Fransız yardımı vaki ol- duğu takdirde Sovyet - Çekoslovak pak- tımın da derhal meriyete girmiş olacağı n: bildirmiştir . Burada enternasyonal taahhütlerinde vicdanı tertemiz bulunan bir hükümetin mümessili olarak söz söylüyorum.,, - Avrupada seferberlik BEr Baştlarah 1 incide vak ordusu başkumandanlığımna tayin e- dilmiştir. " " Hükümet “Çekoslovakyadan pafa çikmasmı yasak etmiştir. - Çek - Macar hududu dün tamamen ka- patılmıştır. Macaristanla Çekoslovakya arasında telefon görüşmeleri kesilmiş. tir. Çekler beynelmilel trenlerin transit olarak geçmesini yatak etmişlerdir. Seferberliğin Slovakyada panik husule getirdiği hakkmda bir Alman menbam- dan verilen haber radyo ile tekzih edil- Mmektedir. Radyo, diğer cihetten ecnebi memleketlerle telefon ve telgrafla yapı- lan muhaberelerin muvakkaten durdurul- duğunu ilâve etmektedir. Seferberlik dolayısiyle Çek hududu Çekler tarafmdan sıkı bir surette kapa- tılmıştır. Telefon ve şimendifer servisi kesilmiştir. Çek devlet radyosu, dün gece hudud, da vukubulan birkaç hâdiseyi kaydedi - yor. Gece yarısından iki saat sonra Leh hududundan gelen üç kişi hududun iki tarafındaki Teşen “Leh ve Çek” şehirle- tini bağlıyan köprüye üç bomba atmış- lardır. Krasliece'de iki amele Varmsdor?'da da bir Çek jandarma zabiti Almanlar tara- fimndan yakalanarak Almanyaya götürül- müşlerdir. Cenup Moravyasında Südet lejiyoner. lerinin bir müfrezesi silâhlı olarak hudu- du geçmişse de tardedilmiştir. Müdafaa nazırı" Çek ordusunda gönül- lü olarak hizmet etmek istiyen birçok kimselerin müracaatını şimdiye kadar reddetmiş olduğunu bildirmektedir. Çeteka ajansı Reiechenbergde dört Al.- Mmanın kurşuna dizildiği hakkımda bu sa- bah Alman radyosu tarafından verilen haberi tekzib etmektedir. » Prag hükümetince isdar edilen sefer. berlik kararnamesi mucibince hava nak- | liyatı servisleri durdürülmüş olduğun- hllmuom;ırumdıurm ya- pilmamiştiır. Lehistanda gönüllü toplanıyor Varşova, 24 (A., A.) — Leh lejyonuna kaydedilenlerin adedi artmiştır. Yalnız Varşovada dün Çekoslovakyadaki Lehle- ri silâhla kurtarmak İçin 10.000 gönüllü müracaat etmiştir. | Yugoslavyadan gidenler Belğrad, 24 (A. A.) — Sefarberlik emrine dahil olup da Belgrad'da bulunan |mayesini takviyeye Romanya yolu ile Çekoslovakyaya hare- ket etmişlerdir. Alman ajansımın verdiği ha- berler e Berlin, 25 — Alman ajansı Çekoslo. vakyaya dair birçok haberler neşretmek- tedir. Bunlara göre Çekler Tetvingden hududu takiben Alman toprağında Leo- reldz köyüne giden yolun üzerine mit- ralyözle ateş açmışlardır. Bir Çek askeri tayyaresi ayni bölgede hududu aşarak Freistadt'a kadar ilerle- miştir. t Dün sabahtanberi Kratzat - Rönden. höhe - Ednardsbaclh , Hemmerch For- dinans - Vittinghaus hattındaki Çek is. tihkâmlarma uzun menzilli toplar yerleş- tirilmiştir. Yüzde yüz Alman olan bu böl- ge halkı büyük bir endişe içindedir. Zi- ra bütün hat yeraltı irtibatları ile mü- cehhezdir. Ve 24 saattenberidir de Çek. ler bütün hattı icabmda havaya atmak için torpiller yerleştirmişlerdir. Bu tak- dirde mıntakanım bütün şehir ve köyleri tamamen berhava olacaktır. Üç motörlü bir Çek tayyaresi Zinnvald civarında Alman toprakları üzerinden uçmuştur. Berlindeki Scherl matbuat — müessese- sinin hususi muhabiri Vagner ile birkaç büyük Alman gazetesinin Budapeşte muhabiri Riedel Çek polisi tarafından bu sabah tevkif edilmişlerdir. Bunlar Çe- koslovakyada transit olarak bulunmak- taydılar, Südet reislerinden mebus Kund Çek polisi tarafından tevkif edilmiştir. Muhtelif memleketlerde emniyet tedbirleri Parsi, 21 (A, A.) — İhtransijan gaze- -tesi ordu için alman ihtiyat tedbirlerihin donanmaya teşmil edildiğini bildirmekte- Belgrad, 24 (A. A.) — Dahiliye nazirı, enternasyonal gerginlik anlarında niza - mm muhafazası için her türlüp politik toplantı ve tezahürü. yasak etmiştir. E- konomik ve kültürel mahiyetteki toplan. tılar bü yasaktan hariğçtir. Roma, 25 (A. A.) — Balâhiyettar bir menbadatı bildirildiğine göre vaziyetin | inkişafma rağmen askeri mahiyette hiç- bir tedbir almamıştır. Brüksel, 24 (ALA.) — Enternasyo - nal vaziyetin istihalesi ve bazı memle- ketlerde alınan askeri tedbirler sebebi- le, hükümet Belçika topraklarmın hi- karar vermiştir. —a SÜ0 Saftizl aa. Fransada da — gangsterler çoğalıyor. Son haftalar içetisinde Pariste Ame. ikanvari hücumlar çok artmıştır. Pa- risin en zengin mahallelerinde bu şekil- F—!AHER — Alaam meaetart de rırsızlıklar yapan bir şebekenin vü- | cudr tahakkuk etmiştir. Z eylül günü matmazel Emma Frank isminde altmışlık bir kız, Pari. sin en işlek bulvarlarından birisinde bulunan bir bankâya uğramış, oradan 12,500 Frank para almış, parayı el çantasına yerleştirerek evine dönmek için yeraltı tramvayına inmiştir. yEvine gelince apartımana çıkmak ü“ zere merdivenlere tırmanmağa başla - mıştır. İşte bu sırada elinde bir kâğıt bulunan bir adam kendisine yanaşmış, ve kadının tanıdığı bir adamın adresini sormuştur. Emma cevap verirken adam cebinden bir lâstik şiringa çıkarmış ve kadının yüzüne eter sıkmıştır. Kadın eter kokusiyle kendinden geçmiş, meç- hul hırsız çantayı alarak rahatça sa. vu; müştür. ı Emma kendisine hücüm eden adamın eşkâlini tarıf edemediği için Fransız | polisi bu hayâudu yakalayacağından emin değildir. 'kadar bir mühlet verdi. Musolininin nutku (Baştarafı 1 inci de) hayet demokratik rejimlerde ekseriya vaki oları şey vuku buldu. Bu plânı ka - bul etmiş olan hükümet bunu normal olarak tatbik mecburiyetinde iken isti. fa etti. Yerine herkesin pek çok hatta lüzu- müundan fazla Moskova dostu dediği yeni hükümet geçti. Çeklerin, Südet topraklarında kur - dukları tedhiş rejimine inzimam eden bu vakia karşısında, Almanya yüksek bir itidal gösterdi. Praga muhtıra gön- derdi. Ve cevap için de 1 teşrinievvele Büna göre Prag-Dirijatlamam kiyaset yolunu bul- maları için tam 6 gün vakit vardır. Zira, sadece Beneşin malikânesini ida- me maksadiyle milyonalrca Avrupalının biribiri üzerine saldırması mânasız ve hattâ caniyane bir şey olür, Fakat Almanyanın bu saburlu hattı hareketinin yanlığ bir surette tefsir e- dilmesi hatalı, hem de çok hatalı ola. caktır. Şimdi milletlerin vicdanı — önünde ortaya çıkan mesele tam ve kat'i bir şe- kilde halledilmelidir. Bu tarzı hal için önümüzde müddet vardır. Fakat ihtilâf müutlaka zuhur edecekse bunun mevzi. leştirilmesi imkânları mevcuttur. Ancak batı memleketlerinde hâkim clan te- mayüller zamanın totaliter deyvletlerle hesap görmek için müsaid olduğu ka - naatinde bulunabilirler. Bu takdirde bu temayüller karşılarında iki ayrı mem- leket değil, bir tek blok teşkil eden iki memleket karşısında bulunacaklardır . Eğer İtalyada, hased peşinde bulunan baylardan, manen burjuva adınr verdi- gim kimselerden mevcut ise, bunların derhal mücadele edemiyecek hale konu- lacağını beyan ederim. ,, Vatandaşlıştan çıkarılanlar Ankara, 24 (Hususi) — Memle- ketimizde, diğer bir devlet nam ve heswabına ve döst bir devlet aleyhine propaganda ve ihtilâl teşkilâtı kur- mak ve diğer bir devlet lehine İstih- baratta bulunmak suretiyle memle- ketimizi yatak yapmak İistedikleri anlaşrlan Ömer oğlu Alihan, Kande- mir, Mehmet oğlu Halil, Demiryolla- rı işletmesinde şef Mirali, Abbas oğ- lu Safer, Talip oğlu Mehmet Tugay, Türkistanın sabık cumhurreisi Os- man Hocaoğlu, Kâzım oğlu Abbas ve Osman Kupa'nın Türk vatandaşlığın- dan çıkarılmaları Vekiller Heyetince kararlaştırılmıştır. pılmasına memur hususi istihkâm kıta. atı mensuplarının celbine tevessül edil- miştir. Bundan başka 1957 sınıfının topçu efradı da silâh altına çağırılmış - tır. | Bütün kıtaatta icap eden emniyet .|- tedbirleri ittihaz edilmiştir. Reiiasl I4 — Âlmımnan emnivat tad. Son dakika haberleri DEr- Baştaralı "Tincidi tereve dönecektir. Londra ve Paris ile muhabere temin edemiyen birçok ecnebi gazete mühabirleri Çekoslo- vakyayı ayni şekilde terketmişlerdir. Diğer cihetten Alman radyosu Pragda bulunan Almanlara bir mesaj neşrederek bugün saat 22.40 da Eger'e gitmek üzere Prag'dan hususi bir trenin kalka- cagğını bildirmiştir. Tren münakalâtı durdu Cieszyn, 25 (A.A.) — Polonya ile Çekoslovakya a- rasındaki şimendifer münakalaâtı durmuştur. İtalya ile Yugoslavyaya gidecek olan beynelmilel trenler Berlin ve Viyanadan geçmektedirler. 25 EYLÜL — 1938 Fransız Nazırları Londraya gidiyorlar SEr- Baştarafh J incide filler vaziyetin fazla ümide imkân bırak- madığı kanaatini izhar ediyorlar. İntizar devresi Londra, 25 — Çekoslovakya — meselesi yeniden bir intizar devresine — girmiştir. Filhakika Almanyanın Çekoslovakyaya verdiği notanın müddeti ilkteşrinin birin- de bitmektedir. Bu notanın muhteviyatı henüz kati olarak bilinmiyor. Ne Berlin- de, ne de Prag, Paris ve Londrada bu hu- | susta hiçbir şey ifşa edilmemiştir. Malüm olan cihet notanın çok kati ve sarih ta- lepleri ihtiva ettiği ve bu tekliflerin Al- manya tarafından Prağa — yapılmış son sulh teklifleri olduğudur. Berlin Alman mahfillerine göre Prag bu teklifleri redde- derse harbin mesuliyeti ona raci olacak- tır. Londrada patlamento — mahfillerinde söylendiğine göre Hitler, — İngiltere ve Ftansanın azimkârane vaziyeti hasebile Çekoslovakyaya Alman askerinin girme- sini geri bırakmağa razı olmuştur. Evvel ce Alman âskerinin 24 eylül gecesi Çe- koslovakyaya girmesi düşünülmüştü. Alınan bazı haberlere göre Alman muh- trrası Çekoslovakya -ordusunun - derhal terhisini istemektedir . Südet mıntakalarının — tahliyesi ve bu- ralara Alman askerlerinin girmesi teklifi de notanın başlıca maddelerindendir. Nota dün akşam İngiliz kabinesi tara- fıimndan tetkik olunmuştur. İngiliz muhalazakâr mahafilinde söy- lendiğine göre muhtırakaki şartlar, Hit- lerin, Berhtesgadende ileri — sürdüğü ilk şattlardan çök ağırdır. Kral saat 10,30 da Buckingham sara- yında Lord Halifaksı kabul etmiştir . Çemberlayn pek yorgun — olduğu için, kralın kendisi ile yapacağı mülâkatı ya- rına bıraktığı bildirilmektedir. Diğer cihetten bugün kabine toplantısından evvel yarı Tesmi makamların hükümetin kanaatine tercü- man olamıyacakları zannedilmektedir. Parlamentonun gelecek halttanm — ba- şında ve ağlebi"ihtimal — pazartesi günü içtimaa davet edileceği zannedilmektedir. Başvekâletten aşağıdaki tebliğ neşredil | miştir: “Fransız başvekili Daladiye ile hariei- ye nazırı Boöne pazar günü Londraya ge- lerek Başvekilden Godesberg — mülâkatı hakkında malümat almak ve bu hususta görüşmek üzere İngiltere tarafından ya- pılan teklifi kabul etmişlerdir., , Muhtıra Pragda tetkik olu- nuyor Prag 24 (ALA.) — Çekoslovak mat- buat bürosunun yarı resmi tebliğin- de, halk Hitler — Çemberlayn mülâ- katı münasebetiyle ortaya çıkabile- cek her türlü faraziya ve sergüzeştci koömbinezonlara karşı ihtiyatlı dâv- ranmaya dâvet edilmektedir. Tebliğde deniyor ki: Alman muhtrrası bu akşam Çek hü- kümetine verilecektir. Avrupa barışı- nım mevzuubahis olduğunu müdrik birleri neticesinden olarak, askeri ma- kâmlar bazı otomobillere el koymuşlar- dır. | | Londra, 24 (A.A.) — Anavatan fi. losu, sonbahar manevralarma başlamak Üüzere bu saba herkenden İnvergördon" dan Haralrek atmiletir — * yapılacak olan | olan bu hükümet muhtırayı itina l8 tetkik edecektir. Almanlara göre Berlin, 24 (A.A.) — Havas Ajanaı * nn muhabiri bildiriyor: Ecnebi memleketlerine tahsis edilefi bir Alman haberi aşağıdaki yarı resmi tefsirde bulunmaktadır: İyi haber alan Alman mahfelleri | Çemberlayn *Hitler mülâkatından son” ra vaziyetin tamamiyle aydınlandığ! | kanaatindedirler, Ayni mahfeller, Almanyanın büyü€ bir sarahat ve açıklıkla noktai nazarıf! bildirdiğini ve meselenin sulhan halli- ni kolaylaştırmak için elinden geleni yaptığını kaydetmektedirler. İngili Başvekilinin Prag hükümetine tevdi et“ tiği muhtıranın terviçedilen Alman tl: leplerine ait tekliflerden başka bir şeyi ihtiva etmediği ima edilmektdir. Esasn bilfiil istihsal edilen bir hak” kın sulhan tahakkuku için yapılan Ab — man tekliflerinin kat'i mahiyette oldü ğu ve bunların Almanya tarafından Praga yapılan son bir sulh teklifi te* lâkki edilmesi lâzımgeleceği noktasın * da israr edilmektedir. YST Çekler, şayet Alman tekliflerini red dedecek olurlarsa bütün — nticelerin mes'uliyetinin kendilerine terettüp & deceği ilâve edilmektedir. teklifleri kabul ettikleri takdirde sulh idame edilmiş olacaktır. «Sulhan hal veya intihar!» Berlin, 24 (A.A.) — Berlinet Ta * | geblat şu satırları yazıyor: Gödesberg müuhtırası kat'idir, cezri” dir, bir mühlet verilmiştir, Prag, müna- — kaşa zamanınm geçtiğini bilmektedir. | Almanya sakin ve her ihtimale karşi koymıya hazır bir halde cevabı bekle * mektedir. Pragın mes'ulü dirijanları son bir defa seçmek mecburiyetindedirler, Bize zat kendi menfaatlerine olarak Bolşe" vik tesirlerin akıl ve mantık yolunü bozmıyacağını ümid etmelidir, Musli - hane tarzı hal ile intihar şıklarından bi* rini tercih etmek icap eder. Fransada milli birlik Paris, 25 — Kısmi seferberlik kara- rı sükünetle karşılanmıştır. Halk dave" te süratle icabet etmekte ve hükümetin mesaisine yardım için çalışmaktadır. — Bunun bir misali şudur; Bir müdettenberi Pariste inşaat amet lesi grevi vardı. Dün inşaat amelesi na- mına bir heyet iş nazırı Pomareyi ziya” ret ederek sön vaziyet hasebiyle pazar- tesi sabahından itibaren tamamen işt başlamağa karar verdiklerini bildirmiş" tir. Heyet inşaat işçilerinin milli mü- dafaa için yapılacak acele işleri yapmak üzere çalışmağa hazır clduklarını da bildirmiştir. Nazır gösterilen vatanper verliğe teşekkür etmiştir. Diğer bir çok yerlerde grevler nihayet bulmuştur. — Küçük itilâfın vaziyeti Belgrad, 25 (A.A.) — Stoyadinoviç, Cenevredeti gelen Romanya hariciye na | zırı Comnen ile Vinkovcide görüşmek üzere dün akşam Belgraddan hareket etmiştir. İki devlet adamı halihazırdaki buh* tanm küçük itilâfın siyaseti Üzerinde yapması mühtemel tesirleri tetkik ede- salrlardir â — Çekler, bü | |