16 Mart 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

i Mipahş kanunu esastye sadık: kaldıkça ie Teb, "lu, te DM Haki Yeyi 4 Sai br HABERİN TARİHİ TEFRİKASİ: 2ğ Yazan: A. Cim Vesikaları veren: Donanma Komodorluğu Başkitibi Binbaşı İhsan a A ii Dahili muharebelere yol açma- |işçisin'n elinden dan istanbulu işgal için nasıl bir piâAn yapmak !14zımdı? 9 Nisan günü meclisin İçtimaindan #wel Yesilköye gelerek Salt peşe ile Klibün bahçesinde görüşen Hareket usu kumandanı Mahmut Şevket Muhtar paşa ile İttihat inin en faal uzvu Talât be YİN de iştirakiyle İstanbulda dahili iharebelere yol açmadan nasıl bir İ plânı yapmak mevzou * üzerinde un uzadıya konuşmuşlar, enini bo . münakaşadan sonra kabineyi emellerine himmet edecek bir ha- k koymak için sadramam Tevfile pasa Ya bir telgraf çekmeye karar vermiş- di, © gün orada Ta'dt bey tarafından kaleme alınan ve altı, kararı veren- WE tarafından imza edilen telgrafm Nesei aynen şuydu! Devleti 1 efendim hazretleri: Meclisi usmemdi milinin mukafasni Prniyeti esbabımın istihseli hakkında Marbiye vw septiye nesaretlerime eve. Mİİ ldsime verildiği iş'arı sabıla asfa. m anlamimızsa da heyeti mer. kürede masniyoti ilen hâsıl olama. dan ve hadissttan mütevellit sa- Ebabdan dolayı mebusanın ekseri 78 dyandan bamları obveles Ayastafa- Mona gilmelerile gösterilen Tüzum üze yine meskür iki heyet orada içtima ey- desi, Cereyan eden milsakerat ve müba- hazaç neticesinde Rumelinden gelen te gelmekte olan kuvayı mürettebei öriyenin gayei mahaadı emxiyeti mleketim iadesi ve vıfı hazreti pa. seniyelerinin masmiyet ve ziyeti maddeleri olduğu kuvay' ktımandanlığından malamı Meerepg gelinip, oradan da heyete İİİ eciilen mukarrerattan ioyaklan *mes'ila Rumeli ordusunun hareket makandı tarafı ondaretlen human > İğ yazılım osvabia musaddak ol- b üzere heyeti vilheld Ho burada nan heyeti saheriyenin da maham- Tina tavafık etmekle * muharrer / MESİ meclisi temmatmdi mile de tas. — Soyan görülerek ittifeln Ara ie me alman beyenteme ildn edil - YEK sere matbuat dahiliye mildüri - etin verilmiş olduğundan tarafı a . * manelerinden enhi vilâyetlere Molla ders teblinat ve muvafıla k #ömü fahimeneleri olduğu halde Bay, “4'ü podişehiye era malimet ulmam babında, “4, Rebiilevvel 1827 fik 8 misam 325 VYEn vole. Meclisi eyan Reisi semisi id Ahmet Muhtar Meclisi mahsus rolsi sarisi i Talât Mame Sevket Paşa, bu telgrafa Mer koymamıştı. O, sadaretin bu İnan, kandırılarak hem Hareket or- Le n yürüyüşünü meşru göstermek Kaş, vilâyetlerde İttihat ve Terak- e alevhindeki propasan - ta, I kolaylaştırmak için teklifin Tin tarafından yapıldığını sadra - ! anlatmak için böyle hareket et. | — Muvafrk 'butmuştu. ram bu telgrafa göre hereket | Tera Vilâyetlerde bulman İtihet ve epş Ni illerinin mahalif idarelerce olavlastırılacak, Tevfik paza- ia caka tamim üzerine valiler, ?i,, Akamlar ittihaterların bareketle- KÖZ yumacaklardı. ma tabut matbuntı irtica hareketi #t- ida İkiye ayrılmış, Murad beyin iy tic hareketini tasvib eder Miş çatla muhalif bir cephe teşkil et. ç tihater garetelerden #Örayı üm. May, 'Datılmış, âsfler tarafından ba. İfa, İarehmnesi alt Set edilmis, hu- İ Yay, ları sokaklara gtr'ımm Sa - | Ming. de birer tarafa sin - Meli Millimin o günkü içtimamda Talât bey sadarete çekilen telgrafı heyeti umumiyeye arzetmiş, ve mütte. fikan tasvib edilmişti. Meclis, ayni cel, sede, Hareket ordusunun hemen İstan, bülu işgal etmesi keyfiyetini de Urun uzadıya müzakereden geçirmiş, niha - yet sadaretten gelecek cevabın bekle- nilmesine, birkaç gün içinde de Hare- ket ordusunun kendisine iyice çeki düzen vermesine karar verilmişti. Mahmut Şevket paşınm Aystafa nose geldiğini haber alan ve orada bu. Tunan donanma adamakıllı zabtı rabt altıma alınmıştı. Ayni günün ikindi üs. tü Mahmut Şevket paşaya klübün bah- çesinde, donanma kumandanı Rüstem paşanın ziyareti haber verilmişti, Mah- mut Şevket par? donanma kumanda- nını mükrimane karşıladı, ona çok hürmet gösterdi. İki kumandan Talât beyle Sait paşanm da iştirak ettiği bir toplantı yaptılar, Burada ordu ie do. nanmanın müşterek hareketi için icab eden tedbirler almdr. Ve, ofdunum, iki gün sonra, yani İl nisan cumartesi gi. nü İstanbula girmesi, donanmanm da Dolmabahçe önlerine ayni zamanda hareket etmesi kararlaştırıldı. Rüstem paşa Mahmut Sevket paşa 1. le görüştükten sonra, Hareket ordusu safları arasmda bulunan ve nefer kı- yafetiyle yürüyüşe iştirak eden Fa- midiye, Fethibülend, Berkisatvet sü - varileri Vasıf, Rauf ve Arif beylerle de görüştü. Donanmanm nasıl hareket edeceği hakkımda amiralla görüşen te b donanmanın hem birleri ve #1 9 inda Dolmabahçe önline inmesi, ni Mahsurlu görüyorlardı. Ordunum İstanbula girişi arasmda muhtemel müsademe'erin bahriye neferlerinin yeniden muhalefet hislerini karaçıla . masmdan endise ediyorlardı. Nihayet Vasıf beyin teklifi gu oldu: — Evvelâ güvenilen bir veya İki kamtanım gerelei Dolmabahçe önüne gelsin, Yıldıs sarayrai tahdld eder va- #iyet alem, hatt, Hareket ordusu İle muhalif taburlar arasmda muharebe olur, ve şiddet itibariyle müdahsleyi fexb ettirir bir mahiyet alırsa denir - den yanrlacak top ateşi ile âsfler tah. did edilsin, ienb ederse bunlar müessir Dir gekilde ates atma alrsm.. Rüstem pasa Vasıf beyden sordu: — Peki, bu isa kimi memur edelim! Üş kaptan müştereken ecvab verdi, ler; — Yetkibtlendi! Sonra Vasıf bey izah etti; — Fetkibülend süvarisi İspaa'l kap. tan (İ) mürettebatı ierinde nafiz 0. İabilir. Ayni zamanda ish ederse sa Tayı bile topa tutmak emrini infaz e der, Babacan bir adamdır. Önden o Fitsin, bilâhzre donanma gelir, ya » nmda demirler.. Rüstem paşa bu teklifi muvafık bul, du. Akşam yaklaşıyordu. Artık donan. maya dönmek samanı geldiğini #Bren amiral, kaptanlarla vedalaştı. Arka yeri — Sis ne vaman donanmaya döne- ceksiniz? Üç kaptan ayni zamanda cevab ver. diler; — Hareket bittiği, vaziyet tavazmuh ettiği anda). — Peki, insallah iki öç gün sonra gemilerniziesiniz demek! — İnşallah paşam", Riletem pasa, donanmayı, am vemisi Mes'udiyeya döndü. (Devamı ver) (1) Donmemeda çok hişmet gören, Balm herbinde Turgul süverisi ve mütarshe yıllarında Ködilküyünda bir otomabil hunanmda ölen Arab İsmail kaptan. HABER — Aksam postası, Denizciliğimiz Şirketi Hayriyenin bugün denize indirilen yeni vap Tamamen Türk çıkmış ve milli sermaye i.e yapılmış güzel bir eserdir Bugün dı nize indirilen yeni vapurun Şirketihayriyenin, Haliçte Hasköy kıyılarındaki fabrikası, çok yerinde sarfedilen bir himmet ve gayretin neti" cesi olarak küçük ve mödem bir ter sane hal'ni aldı, vr İriiçiik #eremne eymhuriyet dev. rinde yaptığı ikinci vapurunu da bur gün denize indirmektedir. — Tamamen milit bir sermaye İle çalışan ve hükü- mete hiçbir suretle bar olmadan böyle muvaffekiyetli eserler vücuda getiren bu Türk milesmesesini ne kadar takdir etsek azdır. Şirketihayriyenin, kendi fabrikasın- da, Türk mühend'si, Türk ustası, Türk işçisi, ve Türk malsemesile — İeliçtik de olsa » iki vapur yapmam göste riyor ki bu memleket her sahada oldu: ğu gibi, denir işlerinde de, deniz İn- şaiyeciliğinde de muasır ve müterakki memleketler seviyesine yükselmek üze“ redir. Bugün yaptığımız küçük tekne- leri, yarım daha büyükleri takip ede- vektir. Dünya ticaretinde hâkim ve beynel- milel bir mevki olen bir (Loyd) mü essesesi vardır. Bu müessese, âdeta dün ya denizciliğin'n bir nevi milletler ce- miyetidir. Gemiler İçin şehadetnameler verir. Gemi inşaatı hakkında esefler, salinameler neşreder. Daha birçok mü- bim ve beynelmilel varifeleri vardır. Bu müessesenin sön yıla at resmi ki tabında senelerdenberi görülmiyen bir İsim göze çarpıyor: (o “Türk, demi. Evet, her sene dünyanın her tarafında» ki gemi Inşmatını bütüm © teferrilatile tesbit eden Loyd kitabma (Türkler de vapur yanmağa başladılar) diyerek Şir- ketihayriyenin yeni iki vapurunu kay- Öetmiştir. Öğünülecek bir şey? Şirketihayriyenin, bugün © denize İndireceği vapur, geçenlerde © Yaprlan 75 numaralı vapurun eşi... Bunun numa rası 76... beşi mug 76 numara, geçen eylhliin en günü merasimle kısağa konul Bugün de denize indir'leceği- ne göre tekne ve saç aksanı altı ayda bitirilmiş oluyor. Mütehaserslar, dünya- nm en mükemmel şantiyelerinde bile böyle bir vapuru altı aydan evvel yap mak mümkün olamryacağını söylüyer- iar. 76 numaranm bu kadar süratle İ yapılmış olmasının sebebi, 75 numa. ra hazırlanırken bütün parçaların çift | olarak harırlanmesından ileri gelmiş tir. Parçalar harır olduğu için montaj kolay ve süratli olmuştur. 76 numara e) taşnadı esnasında alınmış ici resim... nın ana ve yardımcı makineleri de ta kılmıştır. ğ Şirketihayriye fabrikasmda çalışan 180 işçiden 80 tanesi yeni vapur üze rinde büyük bir şevkle çalışmaktadırlar. Gaye: Boğazın mevsimi ölan hâzirana hadar tamamlamak 've'söfetlere yetiş- tirmektir. Yeni vapurun urunluğu 35 metre, genişliği 6,6 metre, yüksekliği de 2,45 metredir. Sürati 12,6 mildir. Vapura 340 beygir kuvvetinde istim termil ma” kine ve bir İskoç karanı konmuştur. Geminin ocağı son sistemdir. & Saatte 328 kilo kömür yakacaktır. Şirketihayriye bu ikinel o vapurun dan sonra bir üçüncüsünü denize indi. tecek. Kendi âleminde o mutevazlan, fakat, örnek olacak bir intiram ve isa“ betle çalışan müessesenin bu üçüncü eseri, küçük bir araba vapurudur, Tek nesi yarı yarıya hazırlanmış olan bu vapurun uzunluğu 24,5, genişliği 4,88 derinliği 2,10 metredir. 100 beygir kuvvetinde bir dizel motörile ve mazot- la çalışacaktır. Sürati 9 mil olacaktır. Şirketin elinde iki araba vapuru var ken bu üçüncüsünü yapması nakliye tın çok artmasından ileri geliyor, Bir statistiğe göre, şirket, geçen sene kar- odan karşıya 13 bin otomobil taşımış” tır. Yük arabaları, diğer vesait, koyun vesmire ayrı.. Bu sebeble iki vapur kâfi gelmiyordu. Şimdi bu üçüncüsü yap lacak, bu netiteden sonra gene bunun gibi büyük küçük olmak üzere bir dördüncü araba vâpuruna başlanacak. Su kesimleri bir metreden ibaret olan bu küçük vapurlar en sığ yerlere yana» şabildikleri gibi köprüden de geçebi- İeceklerdir. Bu vasıflarının iki türlü faydası olacaktır. Göç mevsimlerinde boğazın her ta- rafı İçin eşya tasıyabileceklerdir. İz. malt - İstanbul yolu heniz bitmediği için, İzmit veya Yalovâdan Ankaraya gidecek veya buralardan İstanbula gelecek otomobilleri taşıyacaktır. Sonra, Anadolu tarafından mezba - haya gelen koyunlar araba vapuru ile Kabataşa çıkrılıyordu. Bu sürüler Tophaneden Beyoğluna çıkıyor, ora » dan Sitlüceye gidiyordu. Yeni vapur yapıldıktan sonra birçok noktalardan mahzurlu olan bu sevkiyat isi de yolu- uru Da girecektir. Küçük araba vapurları koyunları Üsküdardan alarak köprü » den geçecek, doğru mezbahaya götü. recektir. Hem insanlar, hem hayvan- lar için rahatlık değil mi? Şirketihayriyenin sistemli çalışan ve faaliyetini daima ihtiyaçlara göre tanzim eden bir müessese olduğunu kabul etmekteyiz. Şirket yaptığı ve yapmakta olduğu bu vapurlarla üze - rine aldığı âmme hizmetini iyi başar- mak yolunda geniş imkânlar kazan , mıştır. Boğaziçinin canlanmasını, Bo. gaziçi halkmın rahatını düşünen bu milli müessesemiz halkın karşıdan karşıya aktarma İşlerinde çektiği müş. külâtı ve kaybettiği zamanı da naza- Tı itibara alarak yalnız aktarma sefer. leri yapmak üzere küçük bir motör- Vi vapur daha yapmak üzeredir. 78 numaralı vapur denize indikten sonra, resimleri, plânları, makineleri tamamen hazır olan bu vapurun inşa. atına başlanacaktır. Vazifesi iki sahi) arasında aktarma yapmak olan bu vapurun boyu 26, genişliği 53, yan yüksekliği 2,2 metro olacak ve 110 beygirlik bir motörle çalışacaktır. Ti. Pi 50 ve 56 numaranın ayni olacak olan bu vapurun sürati 9,5 mil olacaktır. Bütün bu çalışmaları deniz ticare. timiz için iftihara değer neticeler ve- ren şirket bir taraftan da eski vapur. larmı ıslah ve taimr etmektedir, 56 ve 60 numaraların makine tertibatı değiş- tirilmektedir, Yeni tertibat ve teçhi, zattan sonra bu iki vapurun siirati 15 mille calrşacaktır. 7 ZA Istanpul radyosu 16 MART — 1938 ÇARŞANBA 17, inkılâp dersleri, Üniversiteden naklen, Mahmut Esat Bozkurt, 18,30 Fatih halkevi gösterit kolu tarafından bir temsil, 19,15 konferans, doktor Mu zaffer Şevki tarafından (Şeker hastalr ğnnn yeni tedavi usulleri), 19,55 Borsa haberleri, 20 Necmeddin Rıza ve arka- daşları tarafmdan Türk (musikisi ve halk şarkıları, 20,30 hava raporu, 20,33 Ömer Riza tarafından arapça (söylev, 20,45 Nerihe ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkılar, (saat #yarı), 21,15 fasrl sar heyeti; İbrahim ve arkadaşları tarafından, 21,50 orkes" tra, 22,45 ajans haberleri, 23 plâkla «o lolar, opera ve operet parçaları 23.20 son haberler ve ertesi günün programı 23,30 son, BÜKREŞ: 18, Curvim orkestrası, 20,10 tadyo orkestrası tarafından Vagnerin eserle ri, 21,05 Viyolonsel konseri, 21,30 ka- bare, 22,45 kafe konser. BUDAPESTE; 19,90 radyo orkestrası, 20 plâkla tem sil, 22,30 Budaneşte konser 23,10 plâk, 24,10 cazbant. BERLİN: 19 bando, 20,10 vals plâkları, 21 sen fonik konser, 22 müzik, 23,80 cazbant, ROMA: 20,4 hafif müzik, 22 senfonik konser, 24.15 cazbant, PRAG: 20.25 radyo orkestrası, 22,15 klâsik eserler. VARSOVA: 20,10 skeç, 21 plâkla hafif (O müzik, 22 Sonen resitali, 23 radyo orkestrası,