14 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

Gk melek Bir haydutluk macerasının Sonu... ; Yazan: Şekip Gündüz Seyit, Rizanın Erzincanda bir jan. | darma karakolumuza teslim olmasiyle Dersim muhalefeti bilfiil sona ermiş bulunuyor. Bu, ezeli Dersim serenca. mmın dâ sonudur. Düne kadar bay. dutluğun ve ihanetin en sigortalı bir ilticagâhı sayılan Dersim'in içinde ar- tık bir daha tek haydud barınmasına imkân ve ihtimal tasavvur edilemez, Anavatan hudutları içinden, ikide bir umumü emniyet ve buzuru ih eden bir haydud inini tarayıp atmakla ordumuzun memlekete gösterdiği ye. ni hizmet, milletin ordusuna karşı duyduğu emniyet ve itimadı bir kat de ve memleket dışında her Türk düş- manmı kahretmek hünerine ve kudre. tine sahib oluşu hakkında hiçbir fik. ri olmadığı bugün açıkça araştırılmış bulunuyoi . Türk milletinin saadeti ile oynamı. ya kalkışanların, Türk vatanmın ta. mamlığı ile oynamıya kalkışanların, Türkün düşmanlarına bel bağlıyarak Türkün bağrında çöreklenebilecekleri. ni sanan yılanların bu memlekette hiç bir şekil ve sürette muvaffak ölmalâ, Fina, tutunabilmelerine imkân yoktur. Seyit Rıza haydudunun Türk adli. Milli âbideler Yabancı istilâsı ile Milli sanatı imha etmemelidir! ossssar sesmasessssesssssan “Sanatsız kalan bir milletin hayat damar- larından biri kopmuş demektir ,, — Atatürk — sararan erereaseasan sensen san omaaesssensnensssammaaamasanasa Erzurumda yapılacak âbide için (Açılan , de bir Abidenin bugün Kripale 40000 Mraya müsabakaya hakem beyelinin Ooecnebi "sa. | verileceğini işitiyorur, bilmem nekadar doğ. Batkâr?,ları sokmaması (o ve müsabakanın | rudur? ; yesi emrine girdiği anda Dersim'in silâhlı muhalefet ve haydutluk tara. fena tamamiyle nihayet verilmiş bu. İinuyor. Şimdi Türk irfan ve imar or. dularının çoktanberi başlamış bulu. nan faaliyeti bir kat daha artacak, ci. nayet yuvasi kara kayalarda her gün bir parça daha çok kamyon klâksonu ve tren düdüğü aksedecek; genç Türk öğretmeni ile genç Türk mühendisi Alişir sefilinin ve Dersimin masum balkı tarafından adı lânetle anılan 46. fih oğlunun bizzat Dersimliler tara. fından imhasmdan sonra Seyit Rıza. rm ele geçmesi, zaten bir gün mesele. siydi. Binaenaleyh onun bu dehaletini bir kötü hareketten nadim oluşuna st. fetmek doğru olamaz. Dersim hâdisesinin aylarca ve ay- İ Türk heykeltraşları için çok muvaffakiyetie başarılmış bir imtihan © meticesini vermesi sevinçle karşılanacak bir hâdisedir. Mi âbideler inşasında dalma bu yol ta, kip edilerek #cnebilere milli eserlerimizi yap tırmak bicsbendan kurtarılmamız (o zamsn artık gelmiştir. Geçen gün Nizameddin Na. zifin dediği gibi “Türkiye ecnebi heykeltraz. Jarm müstameresi değildir. Zararın neresinden dönülse kârdır, Erzurum &bidesi müsateka. sında tutulan yolun bundan sonra Yi Abi. deler inşasında örnek Jttihaz edilmesi ve ec. nebi sanatkârlara bu sahada iş verilmemesi Meremendeki Kubilây #bidasini masrafına yapan Ratibe müsabakada kazandığı 50.009 liralık Sıvas Abidesi — mukavele İmzala, mak zere Sıvasa çağrıldığı bale — veri. memiştir. Gena, bu Abidenin — eskisinin kü. çük olacağı Meri sürülerek — yüz küsur bin. ilraya bir ecnebiye verileceğini duyduk. Hüdinin Adanada yaptığı âbideyi, Nusretin Tokattaki, Ratihin Menemendekini ve dahn başkalarını memleketin diğer (o yerlerindeki yabancılarmkinden aşağı düşüren bangi ku. surtardıdır ? Niçin memleketi bir sürü sa, pafkâr geçinen ve fakat sanatten (o bibehre larca devam edişinden sonra kendini gösteren bir “medeni hidayet” elbette ve pek haklı olarak şüpheyle karşıla. nacaktır, Masum vatandaşların kanımı akıtan ve Türk vatanının bir kısmın. cumhuriyetin en büyük şiarı olan “temdin” i bir an evvel bir düstur ol. maktan çıkarıp hayata tatbik etmiye çalışacak. Bu neticeden bütün ileri lâzımdır. Ben bü yazıda yapılmış olan yaplış işleri işaret edeceğim. ... İstikiâl milcadelesinden sonra Türkiyede düşünceli İnsanlar memnun olmak va. ziyetindedirler. Zira Dersim'in si, yobaz ve hain hüviyetini tepelemekle da içtimai ve iktısadi zararlar doğur. muş olan haydutluk tabiatiyle cezasi. nı çekecektir. Son Dersim hâdisesinde Türk vata. | Türk hükümeti tam yetmiş bin insanı nma en fazla azab veren cihet, Türk | esaretlerin en iptidaisinden ve vahşet. milletinin mili birdava karşısında | lerin en korkuncundan kurtarmış olu- tek cephe kurduğu gün bu gerirlerin yor, yabancı tahriklerle ve yabancılar ta. rafından yapılmış yardımlarla milli birliği arkadan vurmağa kalkışmış ol. malarıdır. Filvaki bu, Türk Cumhuriyetinin kuruluşundanberi görülmüş olan ilk hâdise değildir. Fakat inanmalıdır ki, mutlaka ve mutlaka son hâdise ola. caktır; Osmanir” “İMparatorluğunun yüzlerce tabur sevkederek asırlarla ölçülen uzun bir zaman içinde başara. madığı şeyi işte cumhuriyet gayet kı. Ba bir zamanda başarmış ve bitirmiş. tir. Dersimde şimdi “Tess!” yoktur, Dersim haydutluğundan teselli duy- muş olanlar bilmelidirler ki Ankara. nın İzni olmadan orada artık bir yap. rak bile kımıldryamaz. İrtica, muhalefet, yabancı mamülâ. tı metodlar ve sistemler, din ve tari. kat tiryakiliği, tagallüb, gasp ve ga- ret temayülleri Türk gümrüklerinden geçirilemez. Şekip GÜNDÜZ “Fransız simi manevraları Dün sabah başladı Fransız ordusunun sonbahar manevraları, dün sabah, d'Alençon mıntakasında, Stras. burgun mevki kumandanı ve yükeçk erkâaı harp konseyi ayasmdan general Heringin 4, daresi altında başlamıştır. Manevralar ayıp 37 sine kadar sürecektir. Bu mahevraların hedefi, ormanlık sahalar da, tedafüf ve hücum harekitimi tetkik et. mektir. Bu manevralarda Iki kuvvet kargı. lağacalıtır. General Herşerin kumandası al. tında bulunan ve tank, süvari, topçu ve in. “— Neymiğ 0? “ Dersimde patırtı çıkmış, kan gövdeyi götürüyormuş! ilik Abide herkesin bildiği gibi, (o Şehremini Mninin Viyanadan bermberinde getirdiği dö. kilmcü Kripel — dikkat buyurun heykeltraş değil — tarafından Sarayburnuna dikildi Heykeltraşlıkta “ahenkeizlik ,6 en büyük bir misal teşkil eden bu “sözde heykel, etrafın. da kopan büyük dedikodulara o rağmen, he adama gene yeni yeni ve çok paral işler ve. rümiştir. — yanılmıyorsam — daha da ve. tilimek İstenmektedir. Gene İlkümel Kripel tarafından Konyada yapılan ve 30.000 bin adet lirkya çıkan hey. kel de Sarayburnundaki eserden geri kalma, makta sahibinden büyük bir İtina görmüş. tür. Bir heykel kaidesi değil de eski bir çeş. me Üzerine oturtulmuş olan heykelin sağ e. Hne palarısı bir kılıç verilmiş, sol elde belki taneleri bile ân bir adeteik Üzerine konmuştur. Bu bevkele lar 0. Dun ayakta değ de hemen yere kapanacak. mış gibi bir vziyette durduğunu derhni far. kederler. 20.000 liraya çıkan bu tek figürün ayni büyüklüğünde bir heykeli, Yedek Su. bay okul önündeki heykelin sanatkâr HA. di Adanaya 5500 liraya yapmıştır. Bu, ara. daki müthiş denecek kadar büyük fiyat far, kımın sebebi nedir? Dökümel Kripelin san. ti mi, yoksa elindeki ecnebi pasaportu mut İşte ayni bodbahta yaptırılan Samsun &. bidesi ki, kaldesi hariç olak üzere 70.000 Uraya çıkmıştır. Beveloe Brrurum için ya, püması kararlaştırlan syni büyüklükte br İlgüre Türk heykeltraşları 20.000 lira kıy. met biçmişlerdi. Buna ne buyrulur? Ve işte fki &hide < daha: Kaidesi O bariç olması İlzımgelimez mi? Niçin falan umum İ müldürllüğe Avrupadan mütehuzsıs getiriyo. ruz dü doğrudan doğruya bir umum müdür sipariş vermiyoruz;bu işte akla gelen mahzur lar neden Abideler meseleninde o hatırlanmı, yor? Memleket sanatini yükseltmek için bey. Belmilel şöbretlerin eserlerine gerçi muhta. cız, Fakat bunlar birer milli âbide şeklinde değil ancak müzelirimizde teşhir olunmak için alınmalıdır. Kaldı ki bizde en (oyüksek ücretlerle âbide yapan im sözüm ona sanat, kârlar acaba bulundukları memlekette tanı, nıyorlar mı? Neden dünyanın o muhtelif yerlerindeki hAkiki beytielmilei sanaâtkârlür bizim Abidelertmizi yapmağa talip elmiyor. lar? EL Sanat hayali bizdep eski olmayan Yuğos. lavya, bugün beynelmilel olmuş -; sanatkâr, lara maliklir ve bunun sebehi de iüdece &. bidelerini yerli sanstkârtarma yaptırmış ol, masıdır. Eğer yarın için biğ'âğedcik olrun heykel. Ax rinde bulunması meuksdde suru hemen arar gık oktad is kaç hiş olmazsa bİr sak dimizden tamamen Üstün hammülümüz yok ; aç, hiç olmazsa mer old dimizin onlardan İyi: muzu iddia eğebilelim. 2" öm eserinde biraz rakik bi” münekkid mem ama b » harikaları yara! liğe de dar açık bir çirkinliği eriz gid tan diye düşünür. Hattâ daha ileri wv tercih, en büyüklerde” bilmek gayretile birtakin * kusurları meziyet saymaği tanım a ye Adını bütün dünyay? kesler tarafından iza sini kurup da buna bir olanlar, rağbet için: “Şöhret kayası bu adam istediği gibi Ta bir teri'lerinin ondan bek matah var, mü ğa mahküm. Halbuki bes deyip Tağbete erememenin Di yet olduğuna kendini galışır. bir Nihayet kusursuzluğu Bı ö olduğunu iddiayı 2 şamak mı? bu da anak ve kendisinde hiç ME madığımız eyi kım ihtirasları, âciz olmasma amlederiz. İnsan oğlunun herkesi, — en mükemmel diye kusurlu bulmak gayreti Yiyiz. Çünkü birgi Sa surlarma rağmen yine **. bulmıyan adam içinde €" ri, kıskançlığın zehrini ef kanç adamm til ölüğ! vardır; fakat en büyük dinedir: içinde duyduğu > har le, belki gayretle ink solan meziye' de öldür İnsan oğlunun kendini ne, bü kusur ne traş yetişmesini istemiyorsak bigünkü şekli |... de hareket etmek en muvafık çaredir. Yokan, Türk heykeltraşlarma lâyık oldukları mey. kil veretim? Ahmet Necdet - Tevkifhane firarileri “— Eh... Bastırılır. “— Kolay mı? Nah böyle duvar gibi dümdüz kara Kayalar, Yol yok, köprü yok. Vallahi on Dersimli bir bo. azı tuttu mu bir alayı temizleyiverir. “ Tayyare göndeririz. “— Tayyare mi gönderirsin? Deli misin ayol? Ovacık mağaralarma sak. Janırlar. oYiyeceklerini, davarlarmı, karılarını da beraberlerine glirlar. İşin Uhkimedarla takviye edilen iki piyade fır. kasmdan müteçekkil şiialdeki kırmızı ta, TAf; ayni kuvvetlerden müteşekkil fakat nis beten daha zayıf, mavi taraf ki, bunlarda cesupta toplanmıştır. İlk harekât, kırmızı taraf o kuvvetlerinin Orn nehrini geçmelerile başlayacak; bundan sonra, ienbata göre her grup kumandanın aldığı vaziyete nazaran cereyan edecektir. İngiliz harbiye nazırı, başlıca o yardımcı. lari e birlikte bu manevralarda hazır bulu. Bacaktır. 150.000 Uraya çıkan 'Taksim Abidesile 95.000 liraya çıkan İzmir Abidesi, Biz ki her sahada istiklâlimiz! o kazandık diya haklı bir gurur duyuyoruz. Niçin “na, matte ecnebi mandası,nı kabülde bü kadar iarar gödteriyoruz” “Sanatsiz kalan bir milletin hayat damar. Jarından biri kopmuş demektir. Vecizesi bütün kafalara “dank,, etmelidir! ... İşte, memleketimizde “büyük sanatkâr, Müddeilumnmi bütün maznunların tecziyesini istedi Bundan bir müddet evvel Sultanah - mette tevkifhaneden kaçan ve sonra A. Ganada yakalanan Abdullah ile Tevfi - ğin duruşmaları dün devam etmiş ve iddia makamı Abdullahın koğuş kapı - yoksa sen kara kayaları bombardı. man et dur. Bu adamları idare etmek Yâzımdı. Bırak efendim, dört derebeyi Kendisi, müdafan nazırı Dalâdyesin misa, firi olacak ve manevraları onunla (o beraber takip etmektedir. ile uğraşmana ne lüzum var? Diğer taraftan, ecnebi o atayemiliterlerie, “— Dersim böyle görmüştü, böyle Tahistan ve Çekoslovakya askeri (o heyetleri giderdi. manevrularda hazır bulunmaktadırlar. “ Yanlış düşünüyorsun. Memleke. tin her tarafında rejimi aynen tatbik etmek lâzımdır. Dersim cumhuriyete kafa tutamaz. Ağrı dağı için de böy. Seyit Rıza suçlarını geçinen İlalyan Kanonika hakkında gene bir İtalyan olan maşhur sanat münekkidi Antonio Anianle'nin (Ankara, Bazkurd) İsimli kita, tundan tercüme edilip Ar mecmunsıns alp, muş birkaç salır: Hiç şüphesiz ki yeni neslin gençleri ara, sında üstadlar yetişecektir ve Keme hiç şüp, hewizdir ki bunların arasından ecnebi pom, peyelerinin yapmış oldukları fecaatleri yıka. cak olanlar da çıkacaktır. Bunlar yarınki Türklerin kendisinden hesap soracağı Ka, nenikanım yaptığı feci âbideleri o kökünden sına anahtar uydurmak ve parmaklığı keserek tevkifhaneden *kaçmak, Tev . fiğin de bu suça iştirak etinek suçiyle ceza kanununun 290 ıncı maddesinin bu husustaki bendi, jandarma Hurşitle gardiyan İsmail Hakkının vazifelerini ihmal etikleri anlarıldığından 303 üncü madde delâleiyle tecziyelerini istemiş - tir. Bundan sonra Abdullah şu midafaa- da bulunmuştur: le diyorlardı. Sonu ne olduğunu gör. dük. Eşkiya 3000 metrede sığımabile. ceğini sanıyordu. Mehmetçiğin 4000 metroya çıktığını görünce derhal si. Yâhlarını bırektı. Yine öyle olur. Eşki. ya mağsrayz girer. Mehmetçik oraya © dalar, eşkiya dağa çıkar, Mehmetçi. ğin süngüslü orada da göğsüne daya. nir, di 'elhâsıl kurtuluş yoktur. — İngallah söylediğin olur ama, ii oraya benzemez... Dersim bak. kında senin bir fikrin yok. Belki bu münakaşanın cereyan etti. Zi gün benim Dersim hakkında tam Vie #İkrim yoktu. Ame muhatabımın da 'Türk ordusu hakkında, Mehmetçik hakkında, Türk rejincinin orduya ver. diği idealist ruh hakkında, Türk suba. yının Kemelizme inanışı ve Kemaliz. min yerde, gökte, suda, memleket için. itiraf etti Dağlarda günlerce aç kalmış Erzincan 14 (Hususi) — Şaki Seyyit Rıza Dersimde silâhir ayaklanmayı bizzat kendisinin çıkardığırı it'raf et - miş ve buna dair malümat vermiştir. Seyyit Rıza, Ağustosun iptidasında Munzurun en yüksek tepelerine çikip inlerde y'şamış, burada barmamıyaca- ğını anlayınca Ovacık ormanına iltica etmiş, buradan sonra Kemah yoluna çıkmıştır. Günlerce aç kalan Seyyit Ri. za nihayet hükümete iltica etmek ka - rariyle Erzincan hududuna girmiştir. Seyyit Rıza şimdi Erzincan hapisa . nesindedir. Bir kaç güne kadar Tunceli hapisanesine gönderilecektir traş edeceklerdir. » « Manlesef bazi iş adamları © Âbideler meselesinde Türkiyeyi istismar — emekten başka bir gey yapmamışlardır. O, Afyona dikilmiş olan âbidenin fecaati nedir? Bir kurtuluşu canlandıracak o heykel kâbus içinde bunalmış bir insan şeklinde mi tasavvur ediliyor. Maamafih dökümeü Ki, pelde herhalde kabahat olmasa gerek, o, bi, im kurtuluşumuzu ancak o kadar anlayabi. tir. Nedir o teşrih dersine çıkarılmış kadav. raya benziyen her kemiği, her adaleni dışa, rı fırlamış vücut! Orla Afrikada © yaşıyan vahşilerin şeytanı kaçırmak için girdikleri kilek bile bizim Afyon Abidemizden daba a» korkunçtur. Bundan bir oOmüddet evvel o Antalyaya 2000.00 liraya çıkacak muazzam bir kurd heykeli yaptırılması düşünülüyotdu ve An. talyaya yapılacalğbu heykel da Kanonikaya verilmek isteniyordu. — Ben yirmi “dört sene ağır hapse mahküm bir adamım. Aylarca her gün idam hükmünün verilmesini korku ve ıztırap içinde bekledim. Velev ki biran olsun hürriyetin tatlı zevkini tatmak için, omuzlarında 24 yılm mahkümiye. tini taşıyan ben, o anda, şuurumu kay - betmiş ve anormal bir hale gelmiştim. Bundan dolayı âdil mahkemenin beni mazur . görmesini adalet namına rica ederim. Antakyalı Tevfik te bu müdafaaya iş tirak ettiğini söyledi. Gardiyan İsmail Hakkı, vazifesini ihmal etmediğini, Hurşit te günde iki saat nöbet beklediğini, nöbeti sırasında firarilerin kaçmad'klarını söyliyerek be Bundan takriben 2.25 sene evvel Eakişe raetlerini istediler. Bir için açılan 10,009 İlrahık bir müsabakayı | o Mahkeme karar için başka bir güne heykeltraş Zühdü kazandığı halde ayni yer. | kalmıştır . si içinde muhtelif tam 890 gemi ne mecmu tonajı 1.050.000 ilerde” dır. Ziyan uğrayan gemi” harlı, 5 motörlü, 37 si be” yelkenli; 58 ide yelek kalanı 513 gemi demi için çürüğe şe iş ei eyrisefain İdaresinin nn e e hayatta olsaytiı a va tanesini yepyeni diye sat “a ki) En çok gemi kaybedeni yeke 91 tane ile İngiltere ge”, rik İ ve # ee a ra $ira ile ve 49 gi gemiyle Japonya, 25 ge il 15 gemi ile İspanya. 4“ Bunlardan 185 i fena P3', ie raya düşme, 44 müsadem© sebil p Si buz ve 76 sı meç öE SS 7 5 917 doğumlu 24570 tonluk dolayı batmışlardır. el EE gemisi de bu meyanda agi et ter. 927 senesindenberi seri Ayni sene zarfında çün gemilerin tonajı 1 güre Bu gemilerin en büyük İ la 933 de ziyaa uğra! i ları 1098 ve tonajları 26197 yordu, olan ve 922 de inşa edile” Yuk Homerictir. Amerika” Min kör, zar A EE Istanbulun en çok sa yi akşam gazetesidir; HABER'e? verenler, £ .