13 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

Dış Siyasa: Akdeniz korsanlı Amerika, ; İngiltere ve Fransa... Yazan: Şekip Gündüz gün evve!, bu sütunda dün. yanın disiplinsiz, nizamsız, kontrolsuz hali “Şimali Amerika İttihadı" devletinin gen ve lâkayt dış sıyaaası ile â a eşvik etmekte olduğunu yazmış- | i tık. Cihan buhranını etraflıca tahlile çalışan o yazımızda “Şimeli Amerika İtihadı” devletinin bugünkü hercü. merçten hakiki bir ıstırab duymasının ce tabii olduğunu ve “Şimali ika İttihadı” pasaportunu tasi- irlerin Çin ticaret merkezlerini terke zorlanmalarından Nevyork, Va. şington ve San Fransiskoda duyulma. sı zaruri iktisadi azabi ayrica tebarüz ettirmeye sâvaşmıştık. Harb sonu nizamın, “Şimali Ame. | rika İttihadı” ma da birtakım vazife. ler yüklemiş bulunduğunu, kendi ka. buğunz çekilmekle bu devletin bu va. Zifeleri yapmaktan adetâ ictinab et miş sayılabileceğini, sebeblerinden bi. ri bu derece malüim olan bugünkü dün. ya karmakarışıklığını gayritabil ve umulmadık bir netice addetmenin hiç de doğru olamıyacağını, “Şimali Ame. rika İttihadı” nm cihan siyasasında uhdesine terettüp edecek vazifeleri İ. faya karar verdiği gün uzak şarkta, şarki Afrikada, cenubu garbi Avru, pada ve Akdenizle Büyük Okyanusta müzminleşen katliâm, gasp ve garet ve korsanlık gibi illetlerden insanlığın bir hayli kolaylıkla tedavi edilebilece. ğini o yazıda dikkatle kaydettiğimizi de hatırlıyoruz. Bu teşhisimizin doğruluğunu dün Aradolu ajansı tarafından bildirilen şu telgraf haberi bir daha teyid etmiş oldu: Hyde Park . Amörika 12 (A. A.) — Reisieimhur Roosevelt gazetecileri kabul ederek demiştir ki; “— Çin ile Japonya arasmdaki ihti. #f ve Akdenizde korsanlık neticesinde her tarafta asabiyet mevcut olduğu. nu size bildiririm, Bu asabiyet yalnız mali mahefilde değil, fakat bütün dün. ya üzerinde hsr aile ocağında ve her demokrat hükümette de vardır. Roosevelt gibi çok zeki ihtiyatlı, ol. gun ve nazik hir siyaset adamım ağ. zından çıkan bu Sözlerin, gürültülü konuşmaktan zevkalan bazı siyaset 8. damlarının en şiddetli notalarından daha büyük bir mana ifade ettiğini ve hitab ettiği tarafadaha bakiki bir dikkat ve korku telkin edecek bir teh. did olduğunu söylemek mümkündür. “Şimali Amerika İttihadı” Devleti. nin Reisi ve Büyük Liderimizin şahsi hayranı ve samimi dostu Roosevelt'in sözleri, açık konuşma diline kısaca ve şöylece tercüme edilebilir; “Şimali Amerika İttihadi dünyada mevcut gerginlik karşısında duyduğu asabiyet ve infiali artık saklamıya lü. zum görmez. “Şimali Amerika İttiha. dı” Devleti dünyayı azaba sokan bu. günkü gerginliğin sebeplerini şöyle si. ralar;ş 1 — Uzak Şarkta Çin . Japon ihtil4. fı. 2 Akdenizde başlıyan - korsanlık, 3 — Dünyayı umumi sulh ahengin. den uzaklaştırmak itiyadmda bulunan bazı siyasi temayüllerin devam edip giden silâhlı müdahaleleri... Bunun böyle anlaşılmasından daha tabil ne olabilir? İçtimal bilnyesinde “aile ocağı” na fazla kıymet veren ve ğemokrat olan devletlerden bahsedilin. ve Amerikayı hatırlamamak, demokra. sinin Atlas Okyanusunun öbür kıyısın daki büyük kuvvetini hesaba katma. mak mümkin olamaz. Acaba Amerika evlerini ve demok. rat bir müessese olmak haysiyetile Şimali Amerika İttihadmı bu asabi. » yet ne dereceye kadar faal bir role sevkedecektir? Acaba Şimali Amerika Mtihadı, demokrasinin ve sulh ideolo. Jisinin safında yer almak ve muztarib insanlığın iradesini kuvvetlendirmek temayüliinü gösterecek mi? Yoksa Amerika aile ocaklarının ve demokrat v mütalen ederken bu vaziyeti | Amerikanın asabiyeti yine bir; “— Vah! Vah!” dan mı İbaret kalacak? plâtonik Diş sıyasa üzerindeki teşhis ve te. | in Türkiye dış siyasasına direktif veren esas teshis ve temenni. lera in'ıbakımdaki tamamlık dıs baka. nmızın Hull muhtirasına verdiği ce. vapla açıkça göze Vurmuş olan Şima. Ni Amerika'nın chan gulhünü kuvvet. lendirecek her harekete olan yüksek istidadından ipsanlığin istifade edeme- mekte olması cidden acıdır. Amerika matbualının emrivaki tir. yakiliğine karşı tuttuğu (cephe ma. lümdur, Bu matbuatım son hâdiseleri anlayışmdaki isabeti da buraya kay - detmek faydalı olacak. Faraza Nev. york Times son sayılarmdan birinde Akdeniz hâdiselerinden şöyle bahset. mektedir: “Italyan denizaltı gemilerinin bite. raf devletlere'ait ticaret gemilerinin seyrüseferini ihlâl etmiyeceklerine ve İtalyan denizaltı gemilerinden bazıla. rının böyle bir iş görmek üzere Fran. konun emri altına konulmıyacaklarına dair İngiltere ve Fransaya teminat ve. rilmezse” Akdenizde emniyet teessüs edemez... Bu münasebetle Pariste çıkan Le Temps gazetesinin Akdeniz konferan. sına İtalyanm İştirak etmemekte ol masından doğması muhtemel neticele. ri tehlil eden başmakaleşinden de şu satırları almayı doğru görüyorum: “İtalya gibi bir büyük Akdeniz dev. letinin enternasyonal hukuka saygı gösterilmesini temin için kararlaştırı. ik bir tarzda kar. şi ni düşünmek bir ha ylisazab werleidir,-Bu deniz ki biz. zat İtalyanm emniyeti bakımından bi. rinci derecede bir ehemmiyeti haiz bu. lunuyor.,, İtalyaya Karşı devamlı bir “biset” bağlılık göstermekle şöhret kazanmış olan bu gazetenin dilindeki yarı teh. did bir hayli manidardır, İngiliz gazeteleri arasındaysa son hâdissler aşağı yukarı bir “milli bir. lik” teessilsüne sebeb olmuştur. Ame- le partisinin gazetesi olan Daily He. râld'da ilk defa olarak Chemberlain kabinesinin siyasetini tasvib eden bir başmakale çıkmış olması bunun bir de. lili addedilebilir. İtalyaya ve Alman. Yays çok şiddetli bir dille hücum eden bu makalesini Daily Herald şöyle biti. riyor: “Bu iki devletin Nyon konferansı. ha İştirak etmemeleri müessif bir hal dir. İtalya ile Almanyanın bu konfe, Tansa iştirak edememelerinin sebebi diğer devletler gibi enternasyonal hu. kuka aadakatlerini teyid edebilecek bir vaziyette olmamalarıdır... Görülüyor ki hâdiselerin seyri bü. yük demokrasıleri ayni dış sıyasa gö. Tüşüne ulaştırmış ve fazla olarak İn. gilterede iç sıyasa kavgalarının bir kısmını ortadan kaldırmağa başlamış. tır, Bü seyir, demokrat devletlerin muazzam kuvvet ve imkânlarmı'dün. Ya sıyasasında azami randmanla kul. Israbilecek bir hale yükselebilecekle. rini tahmine müsaittir. Fransadan arasıra akseden bombalı haberlere fazla kulak asmak hatadır. Anlaşılıyor ki demokrat © devletler Nyon konferarisı kararlarmı yalçın bir iradeyle tatbik edecekler ve her ne pa. hasma “olursa olsun korsanlık imha edilecektir, Amerikanm bu İşte fiili bir hizmet kabul etmesi bu vazifeyi kolaylaştırır. Fakat Kabul etmemesi mev'ud netice. yi değiştiremez. « Şekip GÜNDÜZ Imdada giden tayyare de düşmüş Barrov, 13 (A,A,) — Bugün alman malâ. mata göre Rasali Zadkoft tarafından idare edilmekte olan Sovyet tayyaresinin Lavanav« kiyi aramak üzere yaptığı bir uçma esma. sındâ şimal kutbu denizinde düşmüş olduğu söylenmektedir. A Tarihi tetkikler XVI ıncı asrın en büyük geografı Türk Amiralı Piri Anlatan: Piri Reisin Kasımpaşa Denis Türk Tarih Kurumu Asbaşkanı Bayan Â., fet, 1037 senesi başlangıcında Cenevvre Coğ. rafya Cemiyeti konferüns salanlarmda “XVI ci asrın Türk coğrafyacısı, Amerikanın 65. ki haritasını yapan 'Türk Amirali: Piri Re. im, adlı bir konferans vermişti. o İşviçrenin im ve tarih muhitinde büyük bir dikkat ve slâka uyandıran bu konferanstan (İsviçre matbuai: takdirkr bir lisan fle bahsetmiş. Jordi, Türk tarihi bakımdan çok kıymetli bir etüd teşkil eden bu konferansı “Türk Ta. rih Kurumunun neşretmekte olduğu “Bel. leten,,nin ikinci cüdinden alarak aynen ve- riyoruz; Dünya ilk sakinleri için çok esra- rengizdir. İnsanlarm, üstünde yaşa - dıkları toprak hakkında doğru bir fi. kir edinebilmeleri için aradan uzun zamanlar geçmesi lâzımgeldi. Beşeri. yetin uzak mengeleri (coğrafya) çok az malümdur, Bu hususta bütün bil. diklerimiz kablettarihin yeni araştır - maları arasında farkedebildiklerimiz. den ibarettir. Bir toprağı keşfetmek seyahat alışkanlığına ihtiyaç gösterir, Öyle anlaşılıyor ki, beşeriyet daima yollar araştırmış, ilk insanlar müşkül. Tere rağmen bu umumi kaideye tâbi o. İagelmiştir. Bununla beraber insanla - rın oturdukları veyahut dolaştıkları yerlerin grafiklerini tesbit etmeleri pek eski bir fikir olduğu da anlaşıl maktadır, Bayan Afet konferansının bu mok. tasında, dünyayı tasvir eden bir taş üzerine yapılmış haritanm resmini göstererek: “İşte Sümerlilerde dünyayı tasvir eden en eski harita.,, Bu konferansımda size bharitacılı. ğın eski tarihini anlatacık değilim; bu, benim ihtisasım haricindedir; bu. vu yapabilmek İçin uzun araştırmala. ra, ve bu hususta mütehassıs olarak yetişmiş olmağa ihtiyaç vardır. Ben, sadece, Türkiyede yapılan araştırma. lar neticesinde keşfedilen bir barita. dan bahselmek Istiyorum ki o da coğ. rafyacı bir Türk Amiralının yaptığı ve Kristof Kolomb'ün haritasından da istifade ederek tamamladığı en eski Amerika haritasıdır. Bu keşfin tarih. çesi ve Büyük Amiralın hayatı konfe. ransımın mevzuunu teşkil edecektir. iç .... Yeni 'Nirkiye Devleti, 1923 te imza. lanan Lozan muahedenamesiyle, ken. disine Osmanlı İmparatorluğunun bı. raktığı harnler devrini, zaferle, bitir. miş bulunuyordu. Osamnlı İmparatorluğunun enkazı üzerinde kurulan devletler arasmda Türkiye, Büyük Kurtarıcısı Atatürk. ün nazirsiz gayretleri sayesinde tam istiklâlini kazanmış ve Cumhuriyet şeklinde teessiis etmiştir. Diğer bütün sahalarda olduğu gibi ilmi sahada da ayni geniş ve müspet hamlelerle yürüyen yeni rejim, mem. lekette dağımık bir kalde bulunan ve jo vakte kadar ya unutulmuş, ya top. rak altında, kilit arkasında birak. mış olan tarihi Kıymetleri de meyda. na çıkardı, Bu maksatla İstanbul'un sarayları birer ilim merkezi haline ko. nuldu. (Bayan Âfet, konferansının bu soktasmda dinleyicilere: Barayburnunda (o yükselen ve XV inci a Reis Tarih Kurumu Asbaşkanı ar o müzesinde bulunan haritası sırdan XIX uncu asra kadar het devrin mi. mart tarzlarının o karakteristik işaretlerin taşıyan Baki Topkapı © hazinelerinden bazı röprodükniyonlarını projeksiyon We gösterdi Bu röpsodüksiyenlür şunlardır: # — Osmanlı Saltanlarınm eski İkamet sâhi olan Topkapı Müzesinin umumi manza. vas, ? — Topkapı Müzesinin umumt plânı, 3 — Topkapı Müze ve Sarayı. “Denizden görünüşü... 4 — Müzenin büyük ve muhteşem kapta "Orta kapı, 5 — Müzenin iç odalarından biri, 6,— Müzede zengin çini kollekafyonu. 7 — 'Topkapı Sarayı ve Müzenin manza, rası, 8 — Müzenin başka bir panoraması, 9 — Topkapı Sarayından bir manzara, Filhakika Topkapı Sarayı, paha bi. çilmez kıymette hazineleri ihtiva et. mektedir, Bir zamanlar Sarayın kü. çük bir camii olan yer bugün en değer. li kitaplarla zengin bir külüphanedir. giri; * Bu kütüphaneye tahsis olunan kitap. ları tefrik ve tasnif ederken o devir. de (1929) Müzeler Umum Direktörü ve şimdi Türk Tarih Kurumu İkinci Reisi olan Bay Halil Edhem, bu eser. ler arasında fevkalâde değerli bir ha. rita, daha doğrusu bir portulan (— sa hilleri ve limanları anlatan eser) bul. du. Bu portulan, 6 zamandan itibaren birçok âlimler tarafından tetkik edil. di. Bu keşfi takiben müteaddid etüd. ler neşrolundu. Türk Tarih Kurumu, Atatiirk'ün emriyle; bu haritanın kop. yesini bastırdı. (Bayan Âfet burada, dinleyicilerine şunin.. Tı gösterdi; 1 — Portulann röprodüksiyonu. (Portala hin tarihi 1813 tür Kemal Reisin yeğeni Pi. ri Relsin imzasını taşıyor 2 — Cumhuriyet Hükümetinin, — haritayı müteakip Devlet Matbaası (o delâletiyle meş. rettiği kitab o Bahriye , ki Piri Reisin on mübim eseridir ., Türklerin gemicilik ilmin, de olduğu gibi denizcilik ilmindeki istidat ve kabiliyetlerinin en büyük bir dalilimi teşki eder, 3 — 1528 Garihii'otan ve Şimali Amerika yı gösteren başka bir dünya © haritaşndan bir parça: Bu Töprodliksiyon (e yapılmış. tır. (Hakiki büyüklüktedir). Osmanlı Imparatorluğunun deniz hâkimiyeti ve bu hâkimiyelin XV inci asır sonlarıne doğru hudutları Türkler, XV inci asırda, İstanbul'u fethettikten sonra Karadeniz ve Ak. denizde hükürmranlıklarını temin için Venediklileri, Cenevizleri ve bunların müttefiki olan Sen.Jan Şövalyelerini birçok defalar yenmişlerdi. XVI mer asırda, Türkler, hâkimi. yetlerini garpta Viyana'ya, Şarkta ve Cenupta Kafkasya, İran, Mezopotam. ya, Suriye, Arabistan, Yemen, Mısır, Cezayir ve Tunus'a kadar genişletmiş. lerdi, Böylece muhtelif birçok deniz. lerle alâkalanan Türkler için Karade. niz bir Türk gölü helini almıştı, Akde. nizin cenup; şark sahilleriyle hemen bütün adaları ve Adriyatik'in şark kı. yıları onların tasarrufuna geçmiş bu. lunuyordu. Türk bayrağı sadece Kızıl. deniz ve Umman denizinde görülmek. le kalmıyor, Türk donanması onu hat. tâ Hint adaları sahillerine kadar gö. türüyordu: (Devam: yarın 8 inci sayfamızda) | vabdan başka'bir gey değilğ” 13 EYLÜL — 1937 Hayata dair Çalışmak UHARRİRLİK hays' yılında idi... 2g 0k Kendime hiç bir zaman ayan, madım; yazımı, gimdiki gibi “ye lerde de çekine çekine, “e w kümlerimde yanılmıyor Mi Mi yatti sözlerde bir doğruluk kıym€” çek bir mana var mı?, diye yazardım. Gazetede veyâ Dergi muasında imzam çıktığı gün *” idir lara, yüzlerinde bir istihza V€ lere karşı duyulan merham© iz göreceğim korkusu ile Onlara: “Makalemi (o samâ” i denmezdi) nasıl buldunuz” ie rarken yüreğim titrerdi. ni söyleseler buna da inanmiz. gep luğun icab ettirdiği ve maserÖ” vik arzusunda bulan bir Ye... karşılardım. Hâlâ da öyleyiö” ek "O gün çıkan yazım hakkıdır «e dâşlardan birine, ne düşün i Muşlum. “Hiç makalenin ger adi mu?,, dedi; bu, belki de, OKU. Set itiraf etmemek için kaçamak iyi beni isyan ettirdi: “Ne demek” p sütunu manasız sözlerle kapli adam yazısını da iyi mi bül gi diye karşıladım. Çalışmaya, © » ma olduğu için hürmeti İ zaman (anlıyamadım; Se * ğil, gayretle elde edil > in meticeye (kıymet : mecburuz. Bir gün mekte! sab meselesini, smıfta yaln# letmiştim; bunun için saatler“ a müştüm, Meğer haylı basitmis. “ge lambaçlı, uzun bir yol tat ca bana mükâfat vereceğine: (g laca halletmişsin,, dedi; kalbi ğe mış olsa bile bu söz için be Zİ ma minnettarım! banâ, çalışman başma bir meziyet olmıyacağı”” , kavrattr. Aylarca, yıllarca uğraşıp tadsız eserler vücude g9 lere gösterilen hürmetin fenalığı.vardır:o eserler kanaatini hasıl eder ve dol çekten güzel gerçekten İYİ görmesi lâzım gelen takdi! Allah kullarma, yaptıklarını ğil, niyetlerine göre muamele miş; biz insanlar ise niyete ticeye bakmağa mecburuz pi Böyle düşünmekte ne KSğİL y sızlık olduğunu biliyorum. Bire » nü.niyet sahibi İnsanları, K . zekâları kıt olduğu için ydi sana merhametsizliğin son ? A bi geliyor. Pakat ne yapa eyi niyetin, Kiç bir büyük gi masa bile, alkışlanacağı, © a ceği sahalar vardır; g8 da çalışmak, gayretle, hi ia mak muhakkak bir semer? ayri” lar bir âmirin mürakabasi ii ya ananeye, göreneğe uyak yi nm kâfi olduğu sahalardi ; ilimde, sanatte böyle değ anane, görenek, âmir m maz; o sahalara gire” hüsnü.niyetle çalışmakta. «meziyetleri bulunması $9' onları incitmekten, cesar” maktan, onlara karşı k kormıyalım. Onlara acıma” nate hiyanet ol 1 Nurullah A Atinad# Milyon çala" hırsızla” yı Bankanın ii ve direktörler” . e Atina zabıtası, Yunan y "andan 18 milyon drahsni Si rı yakalamıştır. Hırsısla gk mürakibi olan Gatos ile İİ gifi şubenin direktörü dokto” ai Zi : ve “Femina,, merkerinin # Hırsızlık murakibin *€ mizos ve diğer dört kisidİz yi öz şi” gi yer direktör tarafından yapı!” paraların 200.000 dahi. yesi sı ele geçmiştir. Banka ” gi larr meyadna çıkaran m mek üzere emniyet imi yüz bin drahmi vermişti”