8 Kasım 1936 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 4
Yazan: Gordon Casseriy HABER — Akşam postası Ç GÜN Türkçeye çeviren: A. E, Fas görülecek bir yerdir . Fasın köprüsü üstünden geçerken geçtiğiniz yerin köprü olduğunu fark edemezsiniz... Meşhur medresenin karşısındaki Tala çarşısında, Bu İnania binaları grubundan bir yapının cephesinde ma ziden kalmış tuhaf bir hatıra vardır. Süslü kireç ve tahta cepheden dışarı. ya doğru on üç tane dirsek nakışlanmıştır. Her birisinin üstün. de yeşil pirinçten yassı kocaman bir tencere yahut gonk vardır. Her birisi, nin fevkinde de bir srrada olmak üze. re dar birer pencere dezilmiştir, Bü. tün bu takım taklavat 1357 senesinde) yapılmış olan bir saatin kısımlarıdır. Adları da “Bu İnania,, saatidir. DÜKKANLAR KÖPRÜSÜ Fas Elbali'nin içinden küçük Far ırmağı büyük bir ogürültüjle akar Sehrin tam göbeğinden bu ırmağı bir köprü vasıtasiyle geçersiniz. Ama, köprünün farkında olmazsınız. Çün kü bunun iki yanında dükkânlar di. zilmiştir ve geçerken kendinizi çarşı sokaklardan birinde sanırsınız. Ir. mak yüksek duvarlı evlerin etekler! boyunca anaforlar yaparak akıp git- mektedir. Bahçelerin birinden upu. zun bir hurma ağacı sanki göklere ka fa tutmak istiyormuş gibi yükselir, Bütün yokuş caddelerin altından bu ırmak geçer. Şehirde bolsu var. dır. Buna rağmen caddelerde zil ça- larak keçi tulumları içindeki suları satmağa uğraşan sayısız sakalar gö. rürsünüz. Bütün gün bu sakanın, güvercinli fel: (en dükkfnlarda oturan es:> fa su sattığını görürsünüz. Bir dişeinin evi yanındaki duvara oyulan boşluktan ileriye doğru fışkı. Tan berrak su sütunu görülmiye de. ğer. Burasının dişçi (o evi olduğunu nereden biliyorsunuz diye sormayr- nız? Fas dikçileri oturdukları evlerin kapılarına camdan dört köşe © bire: dolap asarlar. Dolapların içi yapm damak ve dişlerle doludur. Su duvar. daki çini çeşmeden fışkırarak Omer. mer bir yalağa dökülür. Her sokakta bunlardan bir iki tane vardır. Cami lerin avlularındaki mermer havuzlara sayısız fıskıyelerden berrak sular dö külür, ve sular camilerin kapıları ya. nındaki dört köşe yalaklara akar bu: ralarda müminler abdestlerini'alırlar Sokakta çeşmelerin o hemen hepsi gayet güzel çiniler ve oyma tahtalar, Ta süslüdür. Üstlerinde sevimli 4sma fenerler asılıdır. Duvarlarına uzun zincirlerle çakılmış hakır maşrabalar vardır Halk buralardan gelip geçtik. çe buz gibi suları kana kana içerler. Bura rağmen sokâklar ogene de ke tulumları içinde su satan O sakalarla doludur. Gördüğüm çeşmeler ara sında eşsiz derecek ka#»» müz“* olanı Nejjarin oteli yanmdaki (ayni adi çeşmedir. Miki OT YORULDUM BiTTiM SEKiZ SAATTIR * uzanır:| bunlar tahtadandır, üzeri oyulmuş ve; FASIN BEYAZ SARAYI Uzun zaman payitaht ve impara. torluk merkezi olan Fas da tabiidir ki birçok saraylar vardır. Dar Beide'yi 19 uncu asırda Mev. lay El Hasan inşa ettirmiş ve 20 inci yüz yıl başlangıçlarında müsrif Mev- lay Hafid tarafından genişletilmişti. Şimdi Fransız umumi valisi Fas şeh. rine geldikçe bu sarayda otürur. Biri. birinden ayrı binaları gayet geniş ve çok güzel bir bahçenin ortasındadır, Sarayın başında nisbeten daha ye-| ni olan ve iki sultan tarafından İnşa | ettirilen Dar Batha sarayı vardır, Bu. *rası şimdi başka gayeler için kullanıl. maktadır. Bir kısmı askeri klübüdür, İkinci kısmı da müzedir. Müzede Me- rakiş çömlekçilik, çinicilik, elişlem», leri, dokumacılık, nakkaşlık sanatla, rının eski ve çok krymetli örnecikleri vardır. Bilhassa mücevherat kısmı! pek değerlidir. Baştan başa çini olan bir balkona çıkınca gözleriniz önüne gerili cennet gibi bahçede antika top-! ları görürsünüz. Odalardan birisi sultanların hatı. rslarına tahsis edilmiştir. Bu yadi. gârlar arasında gayet manidar ve kı- rakteristik olan bir şey vardır: Bir buçuk metre yüksekliğinde ve kalın demir çubuklu dört köşe bir kafes, Bu kafesin içinde Mevlay Hafid Fas taht, nr tehdit eden Bu Mamara'yı aylarci müddetle hapsetmişti. Bu Hamarâ sultana karşı harp etmiş (o ve 1904 de Cezayirde Fransızlara savuşmuştu. Mevlay (o Hafid nihayetonu Dar El Mahzen sarayındaki aslanlara atmak için kafesten çıkarmış, ve bu hayvan. lara parçalatmıştı. Mevlay Hafid 1912 senesinde Fran, sızların Fas üstündeki hâkimiyetini tanıyan uzlaşmayı imza etmiştir. Me- deniyetin böyle İlerlemiş olduğu bir zamanda İnsanı diri diri aslana at. mak bize acaip bir zulüm gibi görü. nürse de araplar bazan rahim ve şef- kat hislerine pek aldırış etmezler, Fas El Bali'de zavallı (o delilerin höcrelere boğazlarına geçirilmiş tonı. ruk ve zincirlerle bağlı oldukları bir trmarhane vardır. Dar E) Mahzen şimdiki o sultanm her nekadar Fas El Cedit'te ise de, yer lâde bir saraydır. 200 hektar kadar araziyi işgal eder. Yüksek duvarları nım içinde padişahın ikametgâhı, bir dini medrese, gayet nadir o kitapları havi bir kütüphane, büyük bahçeler, çinili geniş duvarlar ve büyük bir ha vuz vardır. Sarayda ©ski sultanlar. dan kalma ihtiyar kadınlar yaşamak! tadır. Şimdiki sultan selefleri olan iki hükümdarın kardeşidir. Çünkü... Bugün kullanılmakta olan saray her kadar Fas El Cedit'te ise de, yer. lilerin bakımından (Dar El Mahzen sarayı hiç de şık sayılmıyan bir ma.i hallededir, binaları adidir. Bu mahal lenin büyük bir kısmı (yahudilerin Mellah'ları yani pis meskenleridir. Ya hudiler 14 üncü asırda eski şehirden koğularak burada yerleşmeğe mec bur edilmişlerdi. Mellah' da 17 tane havra büyük bir mezarlık ve bir yahü. di hastahanesi vardır Yakudilerin bazıları Cezayirde ol- duğu gibi Avrupa kılık kıyafetini ka. bul etmişlerdir. Fakat pek çoğu hâlâ atalarının giydikleri elbiseleri kullan maktadırlar, Erkek kılık kıyafeti, üç etekli beyaz entari üstüne siyah bur. muzdur; başta siyah deriden bir tak- ke, arkasında da siyah püskül. Ka. dınlar boğazdan bele kadar düğmeli gayet dar bir blüz, belinden aşağıda pileli bol bir eteklik kullanırlar, baş. larma da siyah yahut parlak renkli üç köşe yemeni atarlar. Yahudi er- keklerin hepsi ya dükkân sahibi yahut ayak satıcısı tacirdirler. Asırlardanbe ri sürü halinde hep bir arada yaşıyan ve hariçle evlenmiyen bu yahudiler sanki kocaman bir aile ve hepsi de kardeş ve yahut yakın o yeğendirler Hepsinin kan karabeti vardır. İçlerin. de hiç yabanc: yoktur. Fas sokaklarında birisi geniş bir meydana dayanır. Burası eski şehrin duvarlariyle kuşatılmıştır. Adı da “Ticaret merkezi, (dir. Burada bir Fransız bankası, birkaç Fransız gazi nosu, küçük bir sinema (ve seyahat biletleri satan acentalar vardır. (Devamı var) SARAY Sinsmasında 11 ikinciteşrin çarşamba günü akşamı (21) de Münir Nurettin ve ARKADAŞLARI Mevsimin ilk büytk KONSERİ Nefis ve zengin program, yeni kadro Bir Tetkik: $ Ikinciteşrin — 1998 Belli başlı ticari kuvvetlerin para durumu Fransa, İsviçre ve Holândanın sabit altın standardından ayrılması üzerine, sarı madeni muayyen bir (o fiyatla alıp satan İki memleket kalmıştır ki bunlar da Birleşmiş Amerika cumhuriyetleri i- le Belçikadır. Oerek Amerika, gerekse Belçika pa- ralarını düşüren iki memlekettir. Biri. si doları altın kıymetinden Oo yüzde 41, ikincisi de Belgayı yüzde 28 nisbetin- de düşürmüştü. Bununla (o beraber her iki memleket te sonra (o modern altın standardına geriye dönebilecek şekilde tedbirler alınmış bulunmaktadırlar. Başta Amerika olmak üzere Büyük Britanya, Fransa, Kanada ve Holanda- nın paralarını diğer paralarla bir seviye ve nisbet dahilinde bulunduzabilmek i- çin stabilizasyon sermayeleri (o vardır. Fransa, Birleşmiş Amerika ve Büyük Britanya ticaretin normal gidişini boza bilecek temvwüçlere mani (o olabilmek için bu stabilizasyon sermayelerini kul lanmağa anlaşmışlardır. Dizginli paraların hemen hepsi kon- trol vasıtası olarak, altına (ambargo, harici tediyatı müsaadelere müsteniden yapmak, muayyen kontenjanlar haricin de ithalâtı men gibi tedbirler (o kullan- maktadır. Bu kontroller eşya muvaze- nesini gözönünde bulundururlar. Başlı» ca hedef tediye kabiliyetinden fazla it- halât yapmamak ve ithalât (tercihen ihracat ile ödemektir.. BİRLEŞMİŞ AMERİKA: Altın çu- buklarını beher onsu 35 dolar sabit fi- yatla alıp satar ve altın ihracatını ya- sak etmemiş olan memleketlere altının serbestçe ihracına mlisaade eder. Ame- rikanın altm ihtiyatlari 10.800.000.000 dolardır ki bu yekünlar memleket tari. hinin şimdiye kadar kaydetmemiş ol duğu derecede büyüktür. BUYUK BRİTANYA: Altın standar di 1931 de urakımış olup (o sterlingin istikrarını “egalizasyon,. sermayesi ile yaptığı operasyonlar vastasile muha- faza eder. Sterlingin nöminal paritesi 8,239 dolardır fakat son (o senelerde bu parite 4.86 dolar etrafında (o sabit kal mıştır. Eski altın parite aşağı yukarı 5.07 dolardı. Britanyanm at İ ları 2.000.000.000 dolardan bifi ladir, FRANSA: 26 eylül 1936 taribi dar sabit bir alın (stan, , kalan Fransa, altın ihracatma vadi bargo koyarak geçer akçesini fr gına 45 ile 49 miligram altın yeni kıymet verdi. Bu yeni kıyfİ lara nazaran bir frank 4.963 Ü€ sent arasındadır. Frankın eski £ 6.63 sent ıdi. Fransanın © elin 3.400.000.000 dolar kıymetinde stok vardır ki dünyada altm çi bakımından ikinci gelmektedir. ALMANYA: Almanya normal hâlâ altın standardına baği: beraber Alman parası dünyanın . tahdidatına tabi bir akçedir. O on türlüden fazla tasnifatı vardi” lar dahili tedavülde ayrı ayrı dir. o Almanyanm altın 26.200.000 dolar kıymetindedife İTALYA: Parası hükümet i #rkı sıkıya idare edilmekte olaf bir mersleket de İtalyadır. Burs# ithalât ve ihracatı, para ve eyya lü gök sıkı bir kontrol altmdağ”" teşrinievveli nihayetinde 3409 dolardı, O tarihtenberi ise $eiff kast altın mevcudu £ bakkındö neşretmemektedir. İtalyan tiras lara göre nisbi münasebeti 8.91 idi, Son konasyonlar ise 8.85 varındadır. (bir dolar bizim 125 kuruş etrafındadır.) Camilerde ram hazırlığı Çok yaklaşmış oan Kamszii yısile Evkaf İstanbul camilerin? nelik levazımını vermeğe b dır. Yarın Eminönü, Salı günü Çarşamba günü de Eyüp kaza deki camilere Jevazım dağıtıls€ p— Bugün SARAY sinemasında 2 güzel film birden İ SAN'AT... | RİCHARD TAUBER Fransızca sözlü ViYANA.. SENi SEVİYORUM (Wien... Wien,. nur du Aliein) e SPOR..: Arzuyu umul d üzerine | BERLİN Oiimpiyadlâ İlâveten: FOX JURNAL. Bugün saat 11 de tenzilâtlı matin* 7 gw>» Bugün TÜRK Sinemasında HAŞT Henry güze! Garat — bir Fransız Opsreli olan METLİ Musiki, dans ve neşe filmi, Baş rollerde Rene Sen Sir VALS Bu filmin bütün şarkılarını herkes terennüm edecektir. Yerlerinizi evvelden aldırmız.” ilâveten: Ufa dünya haberleri Bugün saat 1i de tenzilâtlı matine Telefon: 40690 Afrikada haydutlar peşinde BE HEY APTAL... ÜN NÖBET BÖYLEMİ 3 BEKLENİR» MUTBAK UŞAİZ << ri :
