8 Kasım 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

1 Bugün 1 2 Sahife 2 nci sahifede: Anadolu sularının yüksek kudreti Dr. Kerim Ömer Çağlar. 5 inci sahifede: Ruzveltin tekrar seçiml münasebetile M. Turhan Tan. Maarif meseleleri. Arif Osmancıkoğlu. 6 ncı sahifede: Iranda 3 ay. Mıırad Sertoğlu. Tahlil ve tenkid. Spor haberleri. 7 nci sahifede: Iberya yarımadasında oynanan haüe Veli Necdet Onbirinci iJQ7 S3yi! 44ü I umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLü Telgraî" ve mektub adresi: Cumtıuriyet, tstanbul Posta kutusu: İstanbul, No 246 Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve matbaa kısmı 24299 . 24290 tf*' ... .. . «« Q r3Z3f 0 IKIflCIÎBŞNn İ3JÜ Makasçı Gidip beyanı itizar edelim bari. Tren kazasından sonra y ihtilâlciler Madride girdiler e Italyan Alman Anlaşmasından sonfa una hakikî bir anlaşma demek caiz olup olmadığı hakkmda hâlâ en salâhiyetli fikirler tereddüddedır. Çünkü iki devletin düşünceleri gözle görülen ufkun hemen bir adım ilerisinde yekdiğerile çarpışan ve çarpışacak bir manzara arzetmekten hâli değildir. Alman düşüncesinde Şarkî ve Merkezî Avrupa, hangisinin daha evvel başlıyacağı belki henüz kat'iyetle kestirilmemiş iki inkişaf sahasıdır. Ancak sıkı bir tahlil ker göze pek kolaylıkla gösterir kı bütün gürültülü iddialara rağmen şark seferi Almanya için de bir nevi Napolyon tecrübesinin tekrarına pek benziyebilir. Buna mukabıl Almanya Merkezî Avrupaya doğru taşışı bir nevi zaruret saymakta ve bu işe bugünden bütün bir ehemmiyet ve faaliyetle girişmiş bulunmaktadır. Burada İtalyan ve Alman menfaatlerinin şiddetle çarpıştığını ve çarpışacağını bilmiyen yoktur. Adriyatiğe yaklaşmış ve Tuna havzasına ulaşmış bir Almanyanm her memleketten önce Italya için bir mesele olduğunu yanmadada dümen neferine kadar herkes takdir eder. O halde şimdiki anlaşma?.. Buna hakikî bir anlaşmadan ziyade muvakkat bir elbirliği demek daha muvafık olur. îtalya, Almanyayı Merkezî Avrupaya bedel şarka döndürmek ister, Lokarno meselesinde ve müstemleke işlerinde ona yardım edecek veçhile yürümeği kabul eder. Almanya bunları kabul etmiş görünerek günün meseleleri hallolunurken Italyayı beraberinde tutmağı faydalı bulur. Böylelikle Almanya münferid kalmak vaziyetinden kurtulmuş olacağı gibi Italya dahi ayni ihtiyacını Almanya ile anlasmış görünerek bertaraf etmiş olmak vaziyetini gösterir. Öyle hükmolunur ki Almanya Avusturya meselesinin hallinde aceleci olmamağı ihtiyata muvafık bulmaktadır. Yoksa günün birinde Akdenize inmiş olacak Almanyanın îngiltereden ziyade İtalya için bir gaile sayılması lâzım geleceği şüphesizdir. Istikbale aid olan bu işler bir tarafa bırakılarak şimdi infirad vaziyetinde kalmaktan korkan iki devlet, her biri başka başka maksadlar takib etmek üzere, şimdılik muvakkat bir zaman için elbirliği etmeği muvafık bulmuşlardır. Eğer Fransa ile İngiltere Berlin Ro raa amudunu tehlikeli sayarak telâşa düşeceklerse İtalyayı kazanmağa koşacaklardır, O da bu vaziyet karşısında kendisini pahahya satacaktır. Alman İtayan anlaşmasından sonra Almanyayı ihtiyatı asla elden bırakmıyan bir hattı hareket üzerinde görüyoruz. Almanyaya göre İngiltereyi darıltmamak esastır. İtalyaya gelince o bu anlaşmaya istinad ederek Parisle Londra üzerinde müessir olacağını tahmin ettiği bir manevraya başlamıştır bile. Misal: Milâno nutku. Milletler Cemiyeti, kollektfi emniyeti, silâhsızlanmayı inkâr eden bu nutuk büyük devletlerin hal ve vaziyete hakimiyetleri düsturu üzerinde ısrar etmekte ve bilhassa Akdenizde îtalyan menfaatlerinin ilk telâkki edilmesi lâzım geldiğini kuvvetle tebarüz ettirmektedir. Milâno nutkunun Tuna havzasma aid kısımları ise azçok mütenakız sayıhnaktan kurtulamıyan bir cereyan takib etmiştir. Macaristanı kuvvetle tutan nutuk bundan sonra Küçük Antantı zımnen ve Yugoslavyayı sarahaten iltizam ettiği zaman anlaşılamaz bir karışıkhk göstermiştir. Nitekim bunun neticesi olarak Milâno nutkundan Peşte ve Viyana nekadar memnun olmuşlarsa Küçük İtilâf merkezleri o kadar gayrimemnun görünmüşlerdir. Parisle Londranm Milâno nutkunu memnuniyetle karşılamamak mevkiinde oldukları zaten malumdu. Fakat garibdir ki garbli iki büyük devlet îtalyamn Almanya ile bir nevi ittifak ilân etmesinden de fazla telâşa düşmeğe mahal görmemişlerdir. Galiba oralarda da bu anlaşma sağlam esaslara dayanıyor sayılmamaktadır. Bütün Milâno nutkunda en ehemmiyetli dava olan Akdeniz meselesine îngiliz Hariciye Nazın M. Eden cevab vermiştir. M. Musolini Akdenizin Ingiliz împaratorluğu için bir geçid yeri, Italya içinse bir hayat kaynağı olduğunu Hükumet azası tayyare ile Valansiya şehrine gitti . Suriyede meb'usan intihabı başlarken Mahallî Fransız idaresinin Antakya Türklerinide bu yabancı seçime iştirak için zorlamak emellerini güttüğü sezilmektedir Haber aldığı mıza nazaran Fransanm Antakya ve îskenderundaki de legesi M. Doriot Hatay Türkleri ni, Suriye intihabatına iştirak etmeğe ikna içln uğraş makta ve bu mak sadla muhtelif şe killerde teşebbüsle re girişmektedir. Bu arada San caktaki Türk gru puna müracaat o Şehidler abidesine çelenk koyduğu için Adliyeye verilen lunarak, intihaba Türklerin muhakemesi esnasında ahnmış bir resim namzed göstermeleri bildirilmiş, muhtariyeti vaktile kabul ği manası da çıkarılabilir. Fakat ahden ve tasdik edilmiş bir memleketin halkı muhtar ve hür olduklarını kabul ettiği olan Türkler tarafından Suriye seçimine Antakyada böyle bir tedbirin tamamen bittabi iştirak edemiyecekleri cevabile mahallî idare aleyhine netice vereceği karşılaşmıştır. şüphesizdir. Bunun üzerine delege bu cevabın Suriye intihabatınm pek yakında yatahriren bildirilmesini istemişse de ken pılacağı, ancak parti arasındaki cere a disine eğer idare ayni teklifi tahrirî olayanların hâlâ bir istikamet almamış oldurak yaparsa Türklern cevablannı o tarzda verecekleri bildirilmiştir. Fransız ida ğu da verilen havadisler meyanındadır. Hatay Türkleri seçime tamamen lâresinin bu hareketten ihtimal ki Sancak Türklerini intihabata icbar etmek istedi kayd kalmak karannda musırdırlar. HANGÎ HAKLA? Hükumetin yeni karargâhı Madridin 80 k. m. şarkmda Ispanyol limanlarına torpil döküldüğü bildiriliyor ni ziyaret ederek, Madrid hükumeti azasının Valânsi yaya hareket ettik* lerini, fakat bu naklin muvakkat mahiyeti haiz bulundu ğunu ve askerî bir hükumetin Madridde idareyi ele aldr ğını söylemiştir. Madridde bü tün eli silâh tutan Madridde panik lar askere alındığı Londra 7 (Hu ve alış veriş tama susî) Hükumet men durduğu hal kuvvetleri şehrin müde gazeteler bugün de intişar etmiştir. dafaasını kolaylaş Madrid kapılarında bekliyen bir milis Milliyetperver tırmak için Madridin içerisinden geçen nehir üzerindeki lere göre, Madrid hükumeti azası bu sa ler tarafından verilen haberlere göre, bütün köprüleri berhava etmişler ve ta bah payitahtı terkederek tayyare ile Va Madrid bugün veya yarın sukut edecek" tir. Bununla beraber, îspanyanın diğer biî bir müdafaa hattı teşkil eden nehir lânsiyaya gitmişlerdir.. Londradaki İspanyol elçisi bugün öğ taraflannda alınan haberlerden anlaşılboyunda siperler kazmışlardır. [Arkası Sa. 8 sütun 3 te] Mevsuk bir membadan alman haber * leden sonra Hariciye Nazırı M. Ede Perpignan 7 (A. A.) Albay As cencionun kuman dası altındaki nas yonalist kuvvetler bugün öğleden sonra Madride girmiş lerdir. Madridde kalmış olan yegâne hükumet azasının Caballero olduğu söylenmektedir. i 20 nci asır Viyana kongresinde! Avusturya ve Macarista Romanya Başvekilile hu Irak daima Türkiye ile dost kalacaktır! na Krallık geri mi geliyor? susî bir mülâkatta bulundu Italya, Macaristanın silâhlanmasına müzaharet edecekmiş. Avusturya Reisicumhuru M. Miklâs ta kânunuevvelde Peşteye gidecek Bükreş 7 (A.A.) Anadolu Ajansınm hususî muhabiri bildiriyor: Bugün 12 buçukta Mareşalımız ile Yunanistan ve Yugoslav genel kurmay başkanları maiyetlerile birlikte fevkalâde askerî merasimle Meçhul Askerin me zarına çelenk koymuşlardır. Bunu müteakıb askerî kulübde Millî Müdafaa Nazm tarafından Mareşalımız ve mai yeti ve Yunanistan ve Yugoslavya Erkânıharbiye Reisleri ve maiyetleri şere fine bir öğle yemeği verilmiş, bu ziyafette Başvekil Tataresko, Hariciye Nazın Antonesko, Romanya genel kurmay reisi Samsonoviç, Türkiye elçisi, Yunanistan ve Yugoslav elçileri, ordu müfettişi umumisi, Bükreş merkez kumandanı ve merkezde bulunan bütün generaller hazır bulunmuşlardır. Yemeğin sonunda Millî Müdafaa Nazm bir nutuk söylemiş ve buna Mareşalımız, Yunan ve Yugoslav erkânıharbiye reisleri namına da çok müsaid bir tesir bırakan bir nutukla karşılık vermiştir. Büyük Erkânı Harbiye Reisimiz Ankara Elçiliğinin bir tebliği ttalyan gazetelerine göre Iraktaki askerî darbe niçin yapılmış? Ankara 7 (A.A.) Irak elçiliğin den: Iraktaki son kabine değişmesi üze rine pek değerli Türk gazetelerinde yeni kabinenin haricî siyaseti hakkında muh telif kaynaklardan alınan bir çok haberlerin neşrolunduğunu gören Irak Ankara elçiliği, aşağıdaki beyanatın yayılmasına Anadolu Ajansınm vesatatını rica eder: «Irakla Türkiye arasmda mevcud olan ve kardeşlik hissiyatı mütekabilesine ve iki komşu memleketin müşterek menfaatlerine dayanan pek samimî münasebatın idame ve takviyesi hususunun Irak haricî siyasetinin en mühim esaslarından biri bulunduğunu ve buna dahilî hükumet te" beddülünün tesir etmiyeceğini muhterem Türk efkârı umumiyesine arz ve teyid etmekle en mühim vazifesini yapmış olduğuna Irak Elçiliği kanidir. I Macar ordusundan bir kıt'a geçerken Roma 7 (A.A,.) 9 ikinciteşrinde Viyanada toplanacak olan İtalyan Macar konferansının çok ehemmiyetli ola cağı tahmin olunmaktadır. Bu konferans neticesinde Avusturyada krallığm tek rar tesis edilmesi ve Macaristanın tekrar silâhlanması mümkündür. Kralcı mehafilin, mühim şahsiyetlerinden olup seyahati gizli tutulmuş olan M. von Viesnerin Romada bulunuşuna büyük bir ehemmiyet verilmemekle beraber, Romanm Avusturyada bir rejim değişmesi meselesini çok aktüel olarak telâkki etmesi muhak ölümü bu işi kolaylaştıracaktır. Yemekten sonra Başvekil Tatares Ayni zamanda Irak müttefiki olan İnIrak Kralı Birinci Gazi Yakında müessir bir İtalyan yardımı ko, genel kurmay başkanımızla aynca giltere ile samimî ve dostane münasebet alâkalannın idame ve inkişafına gayret na mazhar olacağını Macaristana temin mülâkatta bulunmustur. erini muhafazaya devam ve bütün kom edecektir.» eden M. Musolininin Milâno nutkundan şularile arasmda mevcud dostluk bağ ve [Arkası Sa. 8 sütun 5 te] sonra, bu yardımm yeni Macar silâhlanıııııııııııııııııııııııtııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııiıııııııııııııııııııııııııııııılllııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııı masının İtalya tarafından tanmması şeklinde tecelli edeceği hakkında şayialar dolaşmaktadır. Bir komünist mahkum oldu Avusturya Cumhurreisi Peşteye gidiyor Sovyetler bayramı Viyana 7 (A.A.) Reisicumhur Miklâs, Macaristan Kral Naibi Hortynin son zamanlarda Avusturyaya yaptıTürkiye Cumhuriyeti Teşkilâtı Esa • jaktır. ğı ziyareti iade etmek üzere önümüzde siye kanununu tebdil ve tağyir etmek Habsburgların tekrar tahta geçmesine lArkası Sa. 3 sütun 1 de] maksadile matbu evrak neşretmek sureşahsan muarız bulunan M. Gömböşün MIMIIII IIIIMI > I • 111111) 11111111M11M1M1111111111 • I IIIMI1I1IIIIIIIKII1IIIIIMMIMIIIIIIIIIIII1IIIIIIIMMIIIIIM11IIIIIIIIII III1IIIIMMI tile tahrikâtta bulunmaktan suçlu Remileri sürmüş, hatta kendi zamanlannda Bununla beraber M. Musolininin nut zi, Vahid ve bastoncu Fevzinin bir müdRomalıların bu denize (Bizim Deniz) ku aslında asla ehemmiyetsiz değildir. dettenberi Ağırceza mahkemesinde gö adını verdiklerini hatırlatmıştı. Hatta onun son tahlilde ortaya çıkan rülmekte olan muhakemesi dün bitmiş ve Mister Eden cevabında Akdenizin gayritabiiliklere istinadı keyfiyeti bile karar alenî olarak tefhim edilmiştir. Bu ingiltere için sadece bir geçid yeri değil, >elki bir şahdamarı olduğunu ve zaten bu denizin bütün alâkadar devletler arasında müşterek bir saha sayılması lâzım geliğini ifade eylemiştir. Görülüyor ki Roma ile Berlin arasındaki anlaşmaya rağmen ortada hallolunmuş hemen hiçbir mesele yok gibidir. Hatta bizce bilhassa İtalya tarafından politik manevra hesabına dahi olsa fazla kıymet verilen bu anlaşma, istinad ettiği esaslann gayritabiiliği yüzünden ortalığı biraz daha karıştırmış, bazı meselelerin yakın bir atide daha hld şekillere girmesine zemin hazırlamııtır. başhbaşına ehemmiyeti haiz bir noktadır. Herhalde M. Musolini sulhun ancak silâha istinad edebileceğini söylerken çok doğru söylüyordu. Bugün yeryüzünde bunu anlamıyan ve icablarını icra etmiyen millet kalmamıştır. Baksanıza, M. Eden bile cevabî nutkunda İngilterenin alabildiğine kuvvetlenmekte olduğunu ve dünya sulhunun bu kuvvete muhtac ve mütevakkıf bulunduğunu söyledi. Nitekim, ötedenberi iddia edegeldiğimiz veçhile, Milletler Cemiyeti bile kuvvetli ve kuvvetlerinde azimli devletlere istinad ederek var olabilir. [Arkası Sa. 3 sütun 6 da] Ağır Ceza mahkemesi dün kararı tefhim etti Teşrinisani inkılâbmın 19 uncu yılı Rusyada çok büyük merasimle kutlulandı i I Şehrimizdeki Souyet General konsolos üekili tebrike gelenler arasmda Moskova 7 (A.A.) Sovyetler Birliği büyük merasimle ve derin bir sevinc içinde inkılâbın on dokuzuncu yıl dönümünü kutlulamaktadır. Şeflerin re simlerile süslenmiş olan cadde ve sokaklar kesif halk kütlelerile doludur. Sov yetler Birliğinin 19 senedenberi başardığı muazzam işleri gösteren tablo ve grafikler dükkân camekânlannda teşhir edilmektedir. Bayram arifesi olan dün akşam işçi « {Arkası Sa, 8 sütun 5 fe] Fazıl Ahmed "Cumhuriyet,,te Güzide edib ve şair Fazıl Ahmed Aykaç, «Cumhuriyet» yazı ailesine tekrar iltihak etmiştir. Nüktelerinin enginliği ve üslubunun zarafetile tanılan üstadm ilk yazısı bugün üçüncü sahifemizdedir. YUNUS NADİ