4 Nisan 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

IKİ KASIDE Sultan Hamid ve Enver Paşa hakkında Yazanlar: . VAMIK KEMAL HÜSEYİN SİRET Satış yerleri İstanbul. Ankara Cad İkbal Kitabhanesi, Be\oğlu, Tünel başmda Sergiadıs Kitabevidir. 18 mCI Vll SaVI '. 6332 umhuriyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf re mektub adrea: Cumhuriyet İstanbul Posta kutusu: îstanbul No. 246 Telefon: Basmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 DUNYANIN VACHERON C EN E Türkiye Z. SAATMAN Eto ifUKSEK SAATİ !4 illet Meclisinde 25 milyonluk tasarruf bonosu ihracına dair kanun dün kabul edildi İrandaki Kürtler ayaklandı Tahran radyosu, hükumet kuvvetleritıin yeni muvaffakıyetler elde eîtiklerini bildiriyor Ankara 3 (Radvo Gazetesi) Tahran radyosunun bıldırdığıne göre. Kürdler arasında bır ayaklanma çıkmıştır. Bu ayaklanma bastırılmaktadır. Bu isyan hakkında Tahran radyosu şunları soylemıştır: « isyan bölgesinde hükumet kuvvetleri yeni muvaffakıyetler elde etmişlerdır. Asılerin çogu esir edılımş, gerı kalanı dafılmışlardır. Asilenn reisi Ali Reşide teslim olması teklif edilmiştir. Hükumet, pek yakında isyan hareketıne dair bir teblığ neşredecektir.» Şark cephesinden resimler: Bir şose iızerinde Alman ileri .karakolu tt ngiliz Harb Kabinesi azasuıdan Sir Ankara 3 (a a ) Büyük Mıllet |J Stafford Cripps'in İngiliz hukumeti Meclısı bugun Şemseddın Gunaltayin U adına Hindistana gotürdüğu teklifreislığınde yaptığı toplantıda Ankara ler müsbet bir neticejc varamı\ar?k Dıl ve TarihCoğrafya Fakultesıne adeta çıkmaza girdi. Bo>lelikle Hindisbağlı Türk Inkılâb Tarihi Enstitıisu tanda zor bir durum husule gelmis bukurulması hakkmdaki kanun lâyihahınuyor Bu harbden sonra gerçekle*esının bir maddesini encumene tevdı ve eek domin\on idaresi teklifinin Hindığer maddelerini kabul etmiştir. distanı tatmin etmheceçi zaten tahnıin Macaristanla Turkiye arasında mevolunabilirdi. Bu sutunlarda da belırtcud ticaret anlaşmasına merbut A ve miş oldujjumuz veçhile Ingiliz hukumeti, Hindistana verilecek \e bu memleketçe mudafaa\a lâ\ık gorulecek hurriyet ve istiklâlin simdiden iptidaî bir şeklini temin eden bir formul bulroalıydı. ve bizce hâlâ meselenin duğümü bu noktadadır. Sir Stafford Cripps Hindistandan ayrılarak Londra\a a\detini bir hafta daba geciktirmistir. Anlasılan bu mudrfet zarfmda Londra ile muhabere ederek yeni bir formul üzerinde muzakerelerine devam edecektir. Gene bu müddet zarfında Amerikan Curahur Reisi Ruz\eltin Hindlilcri Ingiltere ile isbirliğine kazanmağa çalı«acak bir mudahale veya tavassutu ihtinialinden de bahsolunuyor. ve Mister Ruzveltin Hind. lilerce sahsına ve sbzüne kı>met verilir bir zat olduğu belirtiliyor. Eğer meselc yalnız dominyon idaresinin harbden sonra gerçekleştmlecği. vadinin Mister Ru7\elt tarafından verilecek leminatla te>id ve tak^ijesinden ibaret olsa\dı buhranın hallolunabileceğini umud etmeğe >er olurdu. Şimdi o>le görülııjor ki buhran bu kadar basit tcdbirlerle hallolunamıjacak kadar ciddidir. Mesele. Hindistanın kendi ar7usi!e dün\a harbine karışıp karışmamaga k. rar vermesi meselesi haünde gorunuyor. Vaziyet iste bıından doh y ı çofc ririitidir İngiltere U> Hindistan ı ara<:ındaki anlasma çok geç kalmıstır. Bngün Japonva Hindistanm kapılarına davanmıs bulunujor ve Hindistana dost bir çehre ve li^anla hitab ederek: Sen bana karsı harbetmezsen ben 4e sana karsı harbetntem. Diyor. ve boylelikle Japonyaya kaışı harbedip etmemek hususunda Hindıs Bir eski Turk eseri iiıerinde hakikî Türk motiflerinden bir alem yaprak tanı serbest bırakarak butün mes'uliyeK Hindistana terkediyor. Hindliler besabına bugün bnhranın hakikî kaynağını iste bu vazijet teskil etmektedir, ve Ingilterenin kaısılaştığı zorluk da iste gene bu lazijetten doğmakta bultinıı>or. HindUtan mesclesi bu za\iyeden nıütalea olunursa Ingilterenin bu memlekete vadettiği dominjon idaresinin gerçeklenmesini niçin harbden sonraya talik etliği daha kolay anlasılır. Hindistana simdiden kendi mukadderaüna hâkim olmak hak ve salâhijeli \eıilse bu memleketin bu hak ve salâhi>eti harbe hiç kamnıamak şeklinde kııllanması ihtimalinden korkulmustur belki. Hep bu mülâhaza ile olacak ki Ingilicre lıarb devam ettiği muddeire Hindistan mukadderatınm bir İngiliz baskumandanlığı elınde toplanacağı noktasmda çok sarih olmustur. Sir Stafford Cripps Hindistanda ikametini uzattığı bir hafta zarfında belki Hind Harb Meclisiııe Hindistandan da kim bilir ne şekil \e sartla seçilecek ve kim bilir ne derecelerde salâhiyeti baiz olacak aza buluııdurulmasını teklif Nevyork 3 (a.a.) Yeni Deîhiden ctmek suretile yeni bir hal tarzı bulAmerikan ajanslarına bildiriliyor: mağa çalısacaktır. Buııun bile çok vaYeni Delhideki Ingiliz mahfillerine him surette buhranlı olan vaziveti kurgelen haberlere göre Ingiliz Harb Katarıp kurtaıamıjacağına huknıetmek binesi, Hindli şefleıle giriştiği müzazordur. Sebebi, yeni anlaşma tekliflckerelerde Cripps'e tam bir serbestlık rinin istihdaf ettiği ga\eler itibarile vermişlerdir. Çünkü Akyab'a Japon Hindlilerin gıizlerinde gittikçe büyüaskerlerinin çıkarılması derhal Hlndismekte olmasidır. tanda seferberlik yapılması zaruretini Filhakika Ingiliz tekliflerile Hindistan. doğurmuştur. YUNUS NADt Ayni mahfillerde söylendiğine göre, (Arkası sahife 3 sutun 4 te) (Arkası sahife 3 sutun 4 te) Hindistanda İki ticaret anlaşmasımn Zor durum ıtıüzakeresi başladı Al listesinde yazılı kontenjanlar haricınde olarak mubadele edilecek demır ve çelıkler hakkında Macaristan hukumetile, Turkiye Rumanya ticaret ve tediye anlaşmalarının bir ay uzatılması hakkında Rumanya hukumetile teati edılen notaların tasvibıne dair kanun lâyihalarınm binnci muzakerelen yapılmıştır. (Arkası sahife 3 sütun 6 da) Mısır Çarşısmdaki bozuk alemler Dün Vali de alemleri gözden geçirdi Askerî vaxiyet Kaldırılmak veya tashih edilmek üzere eski eserleri koruma heyeti tarafından tetkikler yapılmağa başlandı Zeytinyaği piyasast F i a t l a r ı n şubat satışına göre tesbit edileccği anlaşılıyor Onümüzdeki haftalarda Almanlann büyük taarruzu, Şark cephesinin hangi kesiminde ve ne suretle başhyabilir ? Yazan: Emekli General Rushücunıları yavaşlamağa başladı Hindistanda pazarlık başladı Sir Cripps'e tam salahiyet verildi. Müslümanlar cevablarını hazırladılar Ruzveltin şahsî mümessili Yeni Delhiye vardı Ankara 3 (Telefonla) Muhtelif gıda maddelen fıatlannın alabıldiğme jükselmesi ışıle hükumet esaslı surette meşgul olduğundan bugunlerde ehemmiMısırçarşısımn kubbelerıne konaıı yetlı kararlar ahnacağı anlaşılmaktadır. Şark cephesi en şiddetli kışa>larını alemler hakkmdaki neşrıyatımız uzen(Arkası sahife 3 sütun 6 da) gcçireli bir ay oldu. Çünkü resmen ilk. ne Vali ve Beledıye reisi Dr. Lutfı Kırbaharın ikinci ajındajız. Fakat bir tadar dun sabah Mısırçarşısına bızzat gıderek tetkikler yapmıştır. Eskıden kalmış alemlere benzetılerek yapılmış olan yemlerini eski modellenle mukayese eden Dr. Lutfi Kırdar bu husustaiı araştırmalarih da"fiia 'derîrneşfîfilrhesînî ve' Kbp5" ye edılen modellerın zamamnda bozuk olııp olmadığınm ve Türk motiflerine aykın yapılıp yapılmadığımn incelenmesini de alâkadarlardan istemiştir. Bu hususta Beledivede salâhiyettar bir zattan aldığımız malumata gore, Be. lediye ayrıca eski eserleri koruma heyetıne de müracaat ederek bu iştc kafî bir karar venlmesini istemistır. Öğleden sonra mahallinde tetkikler yapmak uzere yuksek mımar Sedad Çetintaş ve Beledıye Fen Muşavüi Mısırçarşısımn kubbelerıne çıkarak eski ve yeni alemleri mukavese etmisler. eski modellerin muhtebf fotograflannı çıkarmışlardır. u IOO 2oo 300 400 Mısırçarşısımn tamirinde binanm ka^fejapon taarruzu. rekteristık vasıflarınm bozulmaması hususunda eski eserleri koruma heyetıle Belediye arasında daımî temas muhaŞarki> Birmanyada Japon taarnız istikametlerile ihrac yapılan faza edılmektedır. Belediye, icab ettiği Akyab limanııu \t doğu HindKtanı gösterir harita raftan çuzülen buzların suları ve diğer takdirde alemlerin tadıl veya tashihincihetten jaijmııılar selıebile Rus>anın den kaçınmıvacağından bu Turk eserifena jolları \e ara/'^i <;amıır içindedir. nin tezvinî orijmalitesini kaybettirmeBu çamurun ne olduğunu gozümuzle mek için eski eserleri koruma komisyogormustiık. Onun icin gunes adanıakıllı nunun da fevkalâde hassas davranacağı ortalığı ısıtıp kurutmadıkca Alman bütımulmaktadır. jük taarrımımı i>eklemek bittabi yerin. Şahsan Dr. Lutfi Kırdann gayret ve de değildir. himmetile ihya edılrnekte olan bu tarihi Fakat Rııslar bütün kıs ne yapabildi. esenn kııbbelermde goze ve göniıle batan ler? Sonu gelmij en ağır zayiatlı, dağınık çirkin şekillerin bir an evvel kaldırılve hedefsİ7. l>ejhude taarruzlar. Onların ması veya tashih edilmesinin luzumlu biitiın umidleri kısla ve bu taarruılarve faydalı olduğu kanaatimizi bir daha daydı. Lâkin gorüyomz ki kısla beraber tekrar etmekle iktifa ediyoruz. onların umidleri de kalmamıs gibidir. Çunkü artık camurlu mevsim gelmistir. Ve bu mevsimde artık büjuk şe>ler ola. maz. Güneşin ortalığı ısıtıp kurutmam hali evvelce hesab ve tahmin ettiğimiz veçhile şark cephesinin cennb kısmında belki ni. sanın ortasından itibaren vaki olur. Fakat merkez ve şimalde büyük Alman Ankara 3 (Telefonla) Askerî tedritaarruzunun başlayıp inkisaf etmesi ma. sata önem verümesi hususunda Maarif yısın bidayetile on besi arasında miım. Vekâletince mekteblere yeniden bir ta H. Emir Erhilet kündür. O halde iki üç hafta sonra şark cephesinin e\\clâ cenubunda bir bu\uk kı\amet baslıjacak demektir. Zaten Almanlann adeti cephenin her taıafında ajni zamanda buj uk taarruzlar >apmak değildir. Bilhassa uçak kuv. vetlerini cephenin muayjen bir kısmm. da teksif ederek taarruza yardım için daima bolge bolge taarruz yapmak sistemini tercih ediyorlar. Bu sebeble Almanlann taarruza cenubdan, Harkof . Taganrog bolgesinden başlıyarak ilk he. defleri Rosto\'un zaptı olmak gerektir. BuraM alındıktan sonra Alman cenub cenahı bir çoklarının zannettiği gibi Kaf. ka^\a\a değil, bilakis asağı Don nehri bo>unca, jukan Don'la Volgaya ilerliyerek Rus ordularının hem Kafkasja ile irtibatını kesmek, hem de bilâhare Volga ve Urallara doğru ricat yollarım tehdid etmek vazifesini alacaktır. Bu esnada ancak bir >ancı kol Alman ordularının sağ yanını Kafka>.\a\a kaışı korumağa memur olur. Bu kolun nerele. re kadar ve meselâ Kafkas dağlanna kadar ilerleyip ilerliyemiyeceği onun kuvvet ve terkibile Kafkasjada bulunacak Rus kuvvetlerine ve bunların hare. ket tarzlarına bağlıdır. Alman bü>ük taarruzunun ilk hedefi bu suretle bizzat Sovyetler ordulan ola. caktır. Çünkü bu ordular mağlub ve imha edildikten sonra Almanlara Moskova, Leningrad ve Rusjanın her tarafile Kafkasya. Ural ve Hazer bölgeleri tama. mile acılır. Onun için Alman ordularının asıl taarrıız hedefi bizzat düşman ordularının kendileri olmak icab etnıckteılir Alman cenub cenahı Rostov üzcrinden ıımıınm etle Volgaja doğru şimal batı>a çark ederken merkez Alman ordular grııpu, Mosko\anın daha ziyade ve gene cenub ve cenub doğudan ihatasını neticelendirecek büyük muharebelere girişecektir. Bu muharebelerin başlangıtını Smolensk istikametinde fazia ilerlemiş olan Sovyet ordu kısımlarının surada ve burada sanlarak inıha edilmelcri teşkil edebilir. Almanlar, Stalino kesiminde mevzii mahiyette taar ruzlar yapıyorlar Sovyet lebüği, cephelerde hiçbir esaslı değişiklik olmadığını blldirmektedir Berlin 3 (a a ) Alman ordulan başkumandsp.lığırun tebliği: Düsmanm yaptığı mahalll mahiyett» şiddetli hucumlara ragmen, umumıyet itibarile düşmanm taarruz faalıyetinde bır azalma muşahede edılebilır. Almanlann taarruz harekâtı esnasında. oldukça mühim sayıda matal aünmıştır. Kafkasya kıyısı açıklarmda, savaş tayyareleri, buyuk bır So\7et benzin ge» mısınde bombalarla yanşın çıkarmıştır, Kerç sularmda. oldukça buyuk bır ticaret gemlsı, bombalarla hasara uğramıştır. Orel kesiminde Ruslardan 29 istinad noktası alındı Berlin 3 (a a ) Alman radyosunun (Arkası sahife 3 sütun 2 de) ( Müttefikler I Yeni Mtsır Etçimiz Numan Tahir Seyman'ın tayini Kahire basınında sevincle karşılandı Mekfeblerde askerî tedrisata ehemmiyef verilecek Birmanyada Ingilizler iki ateş arasında Japonların Akyab'a çıkmaları uzerine rnim yapıldı. Petrol havzasmı müHava harbi dafaa eden Ingiliz kuvvetleri, arkala Maltaya yeni rından da tehdid taarruzlar ediliyor Bombay 3 (a.a.) "Birmanya tebliği: Prome cephesinde İngiliz hatları üzerine yapılan şiddetli tazyık dolayısile İngiliz kuvvetleri başlıca mudafaa hatlarına çekılmek uzere İlerı mevzilerinden geri çekilmislerdir. Kahire 3 (a a.) Mısır gazeteleri yeni Turkiye elçisi Numan Tahir Seymanln tayıninı memnuniyetle karşılamaktadır. ElEhram gazetesi diyor ki: «Türkıye demokrat hükumetlerle mft' nasebetlerıni her gun daha fazla kuvr \ etlendırmektedır. Kahirede eski elçl Alhanın yerinl işgal edecek zat. Yakm» şarkı çok iyi tanıyan bir dış siyaset eksOndan sonra harekete geçmek sırası sî peridir. Londra ve Kâbil mümessille * mal Alman ordularina gelir ki bunun da rıne de şamil olarak Türk dıplomatlan en ehemmiyetli hedefi süphe yoktur ki arasmda yapılan değişiklik Türkiyenin Leningradın zaph olacaktır. Çünkü bu Yakınşarkta toplanan beynelmilel mese« şehir zaptolunursa Fin ordusile Alman lelere yurürlükte bulunan muahede *• sol cenahı birleşir ve Moskova çevresin sası üzennden hakikaten iştirak etmek (Arkası sahife 2 sütun 1 de) niyetini gösterir.» ( Von Papen Berlinden geldi bekîeniyor Prome'deki Ingilizler iki atej arasında kalıyorlar Londra 3 (a.a.) Japonların Birmanyanın Akyab limanını ele geçirmek suretile İndirdıkleri yeni seri darbe İle, muharebe, Hindistan kıyılarına 350 kilometre daha yakiaşmıştır. Akyab'da karaya çıkarma hareketi, beş kruvazör, beş destroyer, 4 taşıt ve İki iaşe gemisinden mürekkeb bir fl!o tarafından yapılmıştır. Bu fllo 27 marlta Birmanya açıklarında görulmüştü. Bu hareket, bin kılometre cenubda AndaI man adalarında e\ \ elden üslenmiş bulunan Japonj'aya, Hmdıstanın doğu kıjısına hücum için yarıyabılecek yeni (Arkası sahife 3 sutun 3 te) Almanyada Lubek şehri hemen tamamen yandı Londra 3 (a a.) Bazı İngiliz mütehassısları Maltaya karşı yapılan hava akınlarını Libyava yapılscak kutla halinde bir taarruzun baslangıcı addetmektedirler. Maltaya karşı yapılan harekâtı idare eden Mareşal Kesserling hava taarruzları oahsınde Alman hava kuvvetlerinin en maruf leknlkçilerindendir. Başlıca Alman hava harekât sahalarında ekseriya ona tesşduf edılir. Libyadaki Alman taarruzunun şiddeti Maltavı duşürmek hususunda yapılrn (Arkası sahife 3 sütun 5 te) Hind miUî partisinio kongresi Candinin reislijile içtim» haiinde Alman buyük elçisi Von Papen Yeşilkoy istasyonunda kendisini karşılı > anlar arasında Bir müddettenberi mezunen Berlınde erkânı ve dostlan tarafından karşılanbulunmakta olan Almanyanın Ankara mıştır. İspanya hukumetınin Ankara elbuyuk elçisi von Papen dun saat 17 de çisi Markı Pedro de Prat de Nantouillet mutad seferini yapan yolcu tayyaresile de a>ni tayyare ile Bukreşten gelmıştir. şehrimize gelmiştir. Von Papen, Yeşilkoy Von Papen bu sabah tayyare ile Anka«^ hava meydanında Alman konsoloshanesi raya gıdecektır,