27 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Saym müsterilerim: Bavraklarımızın avvıldızlan natüreldir. Reisicumhur. millî. parti bavraklarımız bulunur. Bilumum okul filâmalan, beden terbiyesi filâması vapılır. Taşrava siparis tediyeli Bönderilir. FEYZULLAH GÖÇ EK , Galata, Mahrpudiye Caddesi No. 106 ^ 18 İIICİ Vll SaVI l 6 1 7 7 u m h u r iyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbtıl . Posta kutusu: İstanbul No 246 TeJefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa IHCTI; 24299 24290 Okul Grameri E L K İ T A B I Yazan: PEYAMİ SAFA Gramer komisyontınun kovdusu esaslara göre hazarlanmış ve Maarif Vekü rafından bütün okullara tamim edilmiştir. Fiaü 25. Saüs veri: CCMm^tİYET KİTABEVİ Istanbul Ankara caddesi No. | Ankarada Bayram hazırlıkları n 1941 Sovyet harb tebliği Alman tebliği K ı r ı m ' da şiddetli muharebeler Sovyetler, Stalino şehrini geri aldılar Kalinin şehrinin so kaklarında da kanlı muharebeler devam etmektedir Moskova 26 (a.a.) Sovyet geceyansı tebliği: 20 ilkteşrm günü, kıt'alarımız, Mozhaisk, Maloyaroslavetz, Taganrr^ ve Makeıevka istikametinde düşmanla çar pısmışlardır. 24 ılkteşjinde, henüz tam olntıyan rakamlara gore, 35 Alman tayyaresi tahrib edilmiştir. On altı tayyare kaybettık. Kat'i rakamlara göre, 23 ilkteşrin günü. e^'elce bildirıldiği gibi on de. ğil, 32 Alman tayyaresi tahrıb edilmiştir. Kat'î rakamlara gore, 24 ilkteşrm günü Moskova civannda, evvelce bildirildiği gibi 17 degil, 20 Alman tayyaresi düşürülmüştür.' 25 ilkteşrinde, Moskova civannda 14 Alman tayyaresi düşürulmüştür. D o n e fz havzasında vaziyet vahim Ruslar, Almanları durduramıyorlar Moskova kapılarındaki büyük meydan muharebesi kat'î safhaya girdi Berlin 26 (a.a.) Alman ordulari başkumandanlığının tebliği: Doneç havzasının işgalıne devam e . dilmektedır. Doğu cephesinin başka kesımlerindeki harekât da devam etmlştır. Alman hava kuvvetlerine mensub kuvvetli teşekküller, Doneç ile Don arasında. Moskova muharebe sahnesinde ve Voşof'un doğusunda bulunan duşman kıt'alarile mustahkem mevzi . lenne ve kollanna şiddetli hucumlarda bulunmuşlardır. Uzak şımalde, muharebe tayyareleri Mourmansk demiryolunun bazı kısım larile Balıkçılar yanmadasmda bazı barakalan tahrib etmişlerdir. Moskovaya yapılan gece hücumlan esnasında Kremlin üzerine bombalaı atılmıştır. Büyük Millet Meclisinin içtima halinde alınmış resimlerinden Bir Tttrk Abidesi ürk Dil Kurumunun tercüme ve tab'ını kendi azasından Kütahya meb'usu Besim Atalaya tevdi etmiş olduğu bü>uk bir eserin üçüncü ve son cildi de meydana geldi. Bundan sonra asıl eser haricinde ve yalnız kitabın yeui metodlara gore mütaleasını daha kolay kılraak için bir cildlik bir endeks tertib edilcceği anlaşılıjor. Bu büjük eser Kâsgarlı Mahmud isminde yuksek himmetli bir Tüıkün bin >üa >akın bir zaman evvel (doğru olarak Hicrî 466 ve Milâdî 1070 te) tclif eltiği Divani lügatüt Turk adlı kannısudur. Kilab zâhirde o zamanın Türk dilindeki ve bir kısım lehçelerindeki fcekmclcri vc kaktelsrini b k araya top, layan bir lugat kitabıdır, fakat hakikatte o zamana kadarki Turk âleminin bir •nsiklopedisidir. Müellif eserini Arab dilinde yazmış, yani basta Türk dilini teşkil eden kelimeler, darbıraeseller, beyitler, kıt'alar olmak ve Türk lisanının iştikak kaidelcri de bu cüralcdcn bulunmak üzere Türklüğc aid lengistik ve ansiklopedik malumatın kâffesini Arab dililc izah etmistir. Besim Atalay bunu boyle yapışın sebebleri arasında Tiirkliiğün altın devri olan o zaman Türk niıfuzu Turk âlemi haricine yajılmış olduğundan \abancılardan dillcrini elde etmek yolu ile Türkler hakkında malumat edinmek istiyenlerin çok olacağını ve işte Kâşgarlı Mahmudun Bağdadda Abbasî Halifesi Muktedi°>e takdim ettiği bu eserin bu ihtiyaca cevai) vermek üzere arabca olarak yazılmış bulunacağını beyan edi>or. Sebebi ne olursa olsun kitabın Arab dilinde yazılmış olnıası onun bin yıla yakın bir zaman evvel Türk dil ve medeniyeti için dikilmiş bir abide olmak mahij ctindeki \üksek kıymetine hiç bir zarar vermez. Ve İşte bin yıl sonra bir Besim Atalay o arabca izahlan, Kâşgarlı Mahmudla omuz opüşen bir salâhiyetle türkçeye çevirmekle eser tam olarak hakikî ve millî çehresini alıvermjştir. Fakat ısrar ediyoruz: Bu eser herhangi bir kitab değildir, belki Türkliik için muazzam bir abidedir. Hani zamanla toprak altmda kalmış bin yıllık, iki bin j ıllık eski san at eserleri bulunup çıkarılarak bü\ük zevklerle müzelere konulur da hay ranlıklarla temaşa olunur, işte onlar gibi bir şey ve fakat b u Türkler için onlardan çok üstün birşey, bir abide. Bir abide ki nasılsa cle geçitilip yükseltilince gözlerimizin önüne binlerce yıl evvele aid şanlı bir medenij e t tarihile birlikte o medeniyetin tnalluk ettiği âlemin bugün dahi a\nen yafaınakta devam eden canlı sahalarını bayret gözlerimizin önüne seriyor. Birdenbire unuttuklarunızı hatırlıyoruz. Çok uzun sürmüs bir ayrılıktan sonra hiç umulmadık bir anda sevgililerimize kavuşuvermis olmanın zevkü heyecanıle ürperij oruz. Düşünmeğe lüzum dahi görmeksizin ırkın ve kanın kuvvetli tesiri altmda. Türkhığun bütünlüğü ile karşı karşıya. bizi kendimizden geçiıen bir cazibe şarabının en zevkü zevk ve neşesile mest ve meshuruz. Meğer mahivetini anlatmak için hakkında söjle ve boyle pek çok tarif ve izah vcrilen 8oz hakikatte ırk birliğinin ne kuvvetli bağı imiş! Şüphesiz onun en kuvvetli va=fı ve vazifesi bu. Bu kitabı yazmak için şarktan garba, cennbdan simale hepsi müselsel ve muttasıl Türk memleketlerinin çnğunu eni kıtnu gezerek jerlerinHe dikkatü notlar aldığı anlaşılan Kâşgarlı Mahmud Çinden Tuna yalılarına kadar hep Türk boylarile meskun bütün bu memlek^tlerin Tibetlilerden ve Hotanlıiardan Suvar'lara ve Bulgar'lara kadar bütün ha!klarının Türk dili temel biıliijine tşaret eyledikten sonra sövle diyor: « Rum ülkesinden Maçine (Çine) dek Türk illerinin hepsinin bovu be= Mittet Meclisi lacaktır. Meclis bir hafta sonra tekrar toplanarak encümenleri intihab edecektir. T Ciımartesi günü Millî Şefinıizin nutkile açılacak Diin Ipodromda, büyük geçid resminin bir provası yapıldı Ankara 26 (Telefonla) Büyük Millet Meclısinin 1 tesrinisani içtimaı için bütün hazırlıklar ikmal edümiştir. Dinleyici yerlerinde Türk ve ecnabi mat buat müntesiblerine yerler ayrılmış ve kartları hazırlanmıştır. Reisicumhurumuzun senelik nutuklarile altıncı devrenin üçüncü toplantı yılı açılacak, bundan sonra Meclis reisi, reis vekılleri ve idare âmirleri seçimi yapı Rostof şehri tehdid altmda Londıa 26 (a a.) Röyter; Moskova radyosu, bu pazar günü saat altıda (Arkası sahife 3, sütun 2 de) Şark cephesinden resimler: Leningrad muhasara hattında ağır çapta Alman toplan ateş ederlerken Alman kuvvetleri durdurulamıyor Vişi 26 (a.a.) Ofi: Rusyada vakayi süratle inkişai etmaktedir. Dün gece alman haberlere gore. Mcskovaya karşı yeni bır Alman taarruzu başlamıştır, Almanlar, Moskova Mojaisk yolunda, şiddetli muharebelerden sonra ilerle. mişlerdir. Doneç havzasında da vaziyet çok vahimdir. Moskova bunu kabıü ediyor. (Arkası sahife 3, sütun 3 te) Geçid resminin provası Askerî vaxiyet Cumhuriyetin 18 inci yıldönümü olan bu çarşamba günü İpodromda yapılacak büyük geçid resminin umumî provası İpodromda yapılmışür. Provaya zırhlı ve piyade kıt'aları, izciler iştirak etmistir. ! ÂKDENİZT HAREKÂTI İngiliz Amiralı Cuningham'a göre {Mihver gemilerinin yüzde 30 undan fazlası batırıldı „ . ( Hür Fransızlarm baslcumandanı General do Gol Rostov'un fazla dayanması muhtemel olmamakla beraber şehir etrafındaki kuvvetlerin çevrilmesi de kolay değildir Şark cephesindeki harb vaziyetine daha şehrin şarkına doğru sarkmamışclincc, Almanlaıla müttefikleri Doneç lardır. Şehrin cenub batısında Kalugahavzasında ilerilemektedirler. Pek nıü da muharebeler olmaktadır. Almanlar him bir sanayi ve harb sanayi merkezi bııradan Tula ve Riazan istikametlerinde lan Harkof alınmış, Rostof tehdid edil ileriledikleri takdirde Moskovodaki kuvnıokte bulunmuştur. Kafkasyadan Ros vetlerin yani merkez ordusumın cenub ofa ve oradan da bu sehrin takriben ordusile demiryoin irtibah kesilecektir. 00 kilometre simal batısında bulunan O vakit merkez ordusu ve Moskovadaki Vikilovka'ya giden petrol borusundan kuvvetlerin cenuba doğru çekilmesi çok rtık petrol akıtılmamaktadır. Rostof gücleşecek ve bu kuvvetler, şarka doğru kapılannda harbedilmcktedir. Bu şehrin afılacaklardır. azla dayanacağına ihtimal verilemez; **• alnız, buradaki kuvvetler için, Don 4 aylık harbin bilânçosu mecrasmı takiben şimal doğu istikameBayraımn birinci gününe r»stl«mıs inde Stalingrada veya cenub istikanıe(Arkası sahife 3, sütun 5 te) mde Kafkasyaya doğru çekilmek mümkiin olduğu gibi şark istikametinde ricat mkânı da vardır. Ancak, Azak deninle Karadenize Almanların hâkim olmayıRostof etrafındaki kuvvetlerin tamaınile çevrilmesine mânidir. Fakat, Kızılrdıı. Rostofa kapanıp kalırsa mesele değişir. Moskova bölgesinde de yeni bir Alman taarruzu baslamıstır. Moskovadan gelen haberler, Almanların sehre 25 kiometre mesafede bulunduklannı bildilyor. Almanlar, gerek Moskovanın ve imal batısındaki Kalininden ve batısınaki Mozaiskten ilerilemeğe muvafîak lmuşlardır. Bu şehrin batı cemıbundaki lalo Yaroslavetsten de ileriledikleri akdirde. sehrin üç tarafmdan kusatılması imkânı hasıl olacaktır. Almanların aksadı Moskovayı tamamile çember çine almak olsa gerektir. Eğer. Ruslar, Leninrgadda yaptıklan gibi, muhasarayı öze aldırırlarsa, o zaman Moskovanın Almanlar tarafmdan ergeç sanlacağı iüphesizdir. Şimdilik Alman ordulan Kafkas yolu tehlikede "Tehlike yahındır$9 Jopon kurmay başkanı halkı, harb hali hazırlıklarına davet etti Tokyo 26 (a.a.) Müdafaa Nezareti umumî karargâhı kurnıay başkanı General Kawabe bu akşam radyo ile neşredilen beyanatında Japon milletine hitaben, son gunlerde bütün Japonyada yapılan hava akmları talimlerinin basit birer tec. rube olmadıgını söylemiş ve hava taarruzlarından bahsederek ctehlike dakıkasının yaklaşmış> olduğunu ilâve eylemiştir. Fransadaki idamlar Ruzvelt ve Çörçil Alman icraatını şiddetle tenkid ediyorlar İngiltere Bahriye Nazirı M. Aleksander «Büyük Britanyayı namağlub olarak muhafaza etmek» Bahriye Nazırı Aleksander, Ingiliz zaferinin bu demek olduğunu söyledi Rusyaya ilk parti miihimmat feslim edildi Kettenng 26 (a.a.) Amirallık birincl lordu Alexander. Büyük Britanyanın Rusyaya bir mlktar deniz malzemesi gönderdiğıni ve ilkteşrın yardım partisinin teslim edildiğini söylemiş ve şunları ilâve etmiştlr: « Ruslara, istedikleri malzemeyi göndermeği vadettik. Şimdi, şu ciheti unutmamalıyız ki. nstlce itlbarile. müttefiklerimizın zaferi, Büyük Bri tanyayı namağlub olarak muhafaza et. (Arkası sahife 3. sütun 4 te) ' Karanfilli Kadm Yeni romanımız : Londra 26 (a.a.) Royter ajansmın garbi Akdeniz İngiliz fılosu nezdmdeki hususi muhabıri yazıyor: Curaa gunu kendisile yaptığım bir mülâkat esnasında Akdeniz fılosu Başkumandanı Amiral Cunningham, İngiliz denızaltı gemilerile İngiliz hava kuv vetlerının eylul ayı zarfında İtalyan limanlanndan çıkan mihver gemilerinden yuzde otuzunu mutecaviz bir kıs. mının batırıldığı kanaatinde bulunduklarını söyledi. Cunningham şu sözleri ilâve etti: « İtalyan tıcaret gemilerinin bu Vaşington 26 (a.a.) United Press: fevkalâde zayiata uğradıktan sonra hâlâ denize açılmayı nasıl goze aldık Beyaz saray, Ruzvelfin aşağıdaki beyalarmı anlıyamıyorum. Fakat tahmin e natmı neşretmiştir: diyorum ki, Almanlar tarafmdan icbar « Fransa, Belçika ve diğer yerlerde edıliyorlar.» günahsız rehinelerin Almanlar tarafmAmiral, tamirine ve denize indiril dan öldüruimesini takbih ediyoruz. Bu, mesine vakit bulunabılen İtalyan do . Avrupa milletlerınin maneviyatım tetnanmasına mensub gemilerin halen hişle kırmak için yapılan bir nazi teşebdört, beş zırhhdan, 8 pusluk toplarla büsüdür. Nazılerin muvakkaten çizmesi mücehhez iki belki de dört kruvazör a'.ünda bulunan memleketlerde Aimanden, azamî 6 pusluk toplarla mücehhez lara karşı yapılan mühferit hücumlan 14 kruvazörden ibaret bulunduğunu mısillemek için günahsız rehineleri toptahmin etmektedir. tan öldürmek usulü, bu vahşi usullerin İtalyan tebliği tatbikını görmeğe esasen alışmış olan Roma 26 (a.a.) İtalyan orduları u bütün dünyayı isyan etti'rmektedir. mumî karargâhının tebliği: Hitler'le işbirliği yapmak veya onu Afrıkada, Marmarika ve Gondar bölgesi kara hududlarında. müfrezeleri tcskin etmek istiyenler bu menfur ihtamiz, keşıf taarruzlan yapmış ve mü . rı gözönünde tutmalıdırlar. Nazıler, insanların ruhlarını tethişle essir ateş faaliyetmde bulunmuşlardır. İngiliz tayyareleri Trablus ve Binga ezmek kabil olamıyacağını geçen harbin zije bombalar atmıslardır. Sivıl bina derslerinden öğrenmiş olmalı idiler. Bu hareket, ancak bir gün cezası müthiş larda bazı hasarat yapmışlardır. (Arkası sahife 3, sütun 1 de) olacak olan kin tohumları ekmektpdır. Avrupa bu tethiş hareketile su'.ha kavusacak değildir. Hakikatte bu hareketler, kazanamıyacağmı bilen ümidsiz adamlarm hareketleridir.» General dö Gol, bütün Fransızlara cuma günü için 5 dakikalık umumî grev emretti Leningrad civannda Almanların eline eeçen Peterhof kasabasında Büyük Petroya aid sarayin harab manzarası 6. saray Fenerbahçeyi dün 2 1 yendi Lik maçlarının en mühimlerinden biri olan Galatasaray Fenerbahçe maçmın ehemmiyetine inzımam eden havanın fevkalâdeliği dün Fener stadına hemen hemen bütün futbol merakhlarını çekmiştL Binlerce seyircinm heyecanı ve hararetli teşvikleri arasmda Galatasaray takımı, kaleye Cihad ve merkez muhacimliğe Melıh almarak takviye edilen Fener kadrosunu 2 1 mağlub etti. Böyle oyunlarda 2 1 lik fark büyük bir şey ifade etmez. Onun için maçtan bir gün evvelki yazımda Galatasarayı favori addettiğim için şimdi övünmek yerinde olmaz. Fakat oyunu bitaraf bir gözle takıb edenler tasdık ederler ki, Galatasarayın galibiyetı, bılhassa ikinci devredeki oyuna nazaran, 31 veya 41 de olabilirdi Kaleci Cihadın üç müdahale^rıi başka bir kaleci yapabilir mi idijjilemem. Fenerliler de dıyebilirlerTd', Galatasaray kalecisinin tesadüfen t e]jp.e gelen top iki santim daha soldan navale e dilmış olsaydı. beraberliği temin ederdik. Şansm yardımıle kurtarılmış gol bakımından da vaziyeti tetkik edersek, bu gibi sözlere şöyle cevab verilejîilır: Cıhad da tamamen iradesî haricmde muhakkak bir golü kurtardt O da olsaydı netice gene bir gof farkile Galatasaray lehine çıkardı. ^ ^ " j Birinci devrede iki taraflft çtl takm oyunu duşüktü. Hattâ ikili, üçlü anlaşmalar bıle eksıktı. Ferdlerin kendi bıldiklerine gore sevkethkleri topun peşinden iki taraf da koştu, çabaladı Oyun Çörçil'in beyanatı Şahika isimli romanı memleke timizde binlerce satılan meşhur Ingiliz edibi A. J. Cronin'in eseridir. Harikulâde güzel bir iislub ve tahkiye ile yazıimı? hakikî hayat sahnelerini mutlaka bir alâka ve derin bir zevkle takib edeceksiniz. YUNUS NADÎ (Arkası sahife 3, sütun 4 te) Neşre başlıyoruz Yartn J Londra 26 (a a ) Başvekil Çörçil şu beyanatı neşretmiştir: « Büyük Britanya hükümeti, naziler tarafmdan Fransada yapılan katliâmlar hakkında Amerika Birleşik Devletleri Reisinin izhar ettiği nefret ve itham duygularına tamamen iştirak eder. Gürahsız insanlar üzerinde sogukkanhhkla tatbik edilen bu idamlar, bunlan emredenlerin başına felâket getirmekten başka bir netice veımivecektir. Polonyada Yugoslavyada, Non'eçte, Holandada. Belcikada ve hepsinden sonra da Rusada Alman cephesinin geri=inde yapılan vahşetler insanlığm en karaniık vt (Arkası sahife 3, sütun 3 te) Dünkü Galatasarav Fenerbahçe macından çok heyecanlı bir an (Aıkası sabüe 3, sütun ite) .