28 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

18 inci yıl sayı: 6178 u mh u ri yet tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhuriyet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahnr heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 MOBLLYA Almak veya istiyenler Salonlanm bir defa gezjfl^BPtatmin edilirler. İstanbul, Fineancılafl^MMBasa yokuşu No. 59/61/63. Telefon? 22060 BOL ÇEŞİD ve YENİ STİL HARAÇÇI Limife DEŞLER eti Salı 28 Birinciteşrin 1941 Cumhuriyet Bayramı Bugün Başhyör Başvekilin 72,50 de radyoda söyliyeceği hitabe ile açılacak Ihracatın Nurakabesi ijasada bir kısım ihracat eşjası uzerinde spekulasjon japılmakta olduğunu haber aiiyoruz. ihracat eşjasında spekulasjon, ihracdan e\vel bu eşjanın eldcıı ele devrolunarak her devirde bir fiat farkı kaydetmesile tahakkuk eder. Spekulatorler çok kere satın aldıklan malları tesellum etmek kulfeüne bile düşmeksizin onları oldukları jerde ikinci, üçüncu, dorduncü ellere gec,irirler. Alışverişin bu şekli artık ticaret değildir, bir borsa ojunudnr. Normal zamanlarda mütedavil kıymetler üzerinden yapılan spekıUasj onun mutlak surette alejhinde bulunmağa yer yoktur. Bilhassa borsa spekulasjonlan iktısadî faaliyetin hem muharriki, hem mijan sa>ılabilir. Fakat şimdiki gibi dünvajı harb afetinin kapladığı anormal zamanlarda ve bilhassa ticaret eşyası iizerinde spekulasyon dikkalle gozonünde tutulacak bir hâdisedir. Gerek memleketten istihsal olun^un, gerek harkden getirilsin. Dahili Istihlâklere mahsus eşya fizcrinde spekulasyon, ihtikirın sutkardeşi sayılır, ve başıboş bırakılprsa ister istemez o neticeye gider. Zaman zaman gazetelerde gorülen zincirleme ticareti bunun açık misalidir. Şimdiki haller ve sarllar içinde spekülasyonun ihtikâıla omuz öpüşen bu şekli caiz değildir. Zaten kanunen memnu da olarak murakabe teskilâtınin takiblerine maruzdur. Ve zannediyoruz ki memlekette bilhassa dahilî istihlâke mahsus istihsalâtta spekülasyon yapılamamaktadır. Memlekette merasim Ulus meydanında Uzakşarkta tırtına kopuyor B I Rus J a p o n | hududunda çarpışmalar başladı Japonlar, Rusyayı, Avrupaya kuvvet kaçırmaktan ıtıen etmek istiyorlar Amerikan donan ı masından bir filo Singapura gitti ı Moskova 27 (a a.) Vladivostoktan Tass ajansına bildirıliyor: 23 ilkteşrin günu Craskıns hudud köyünden bıraz uzakta Japon askerlerınden mürekkeb bır müfreze hududu geçmiş, Bolcha Tchertova tepesinde vazıfe gören onbası Anıkıne kumandasındaki Sovyet hudud muhafızlanna taarruz etmiştır. Japonlann maksadı hiç şüphesiz hudud muhafızlarımızı yakalamak ve Japon topraklarına goturmektı. Musademe neticesinde her ıki taraftan da yaralananlar olmuştur. Japonlar kendı yarahlarını götürmuşlerdır. Japon asker başlıkları ve mermi hartuçları topraklarımızda kalraıştır. (Arkası sahife 3, sutun 6 da) Büyük şenlik yapılacak. genclik namma bir heyet Ebedî Şefin muvakkat kabrine çelenk koyacaktır Istanbulun büyük bayrama hazırlığı [ Sovyet harb ^ ' tebliği 1 Kız izcilerimiz, dun Taksim meydanında pecid resmi pro vası yaptüar Huir e gore Basvekil Dr. Befik Saydam radjo ile neşredilen bir hitabe irad ederken Ankara 27 (Telefonla) Cumhuriyel bayramı için biitün hazırlıklar tamamanmıştır. Ankara, sabahtan baştanbaşa EÜslenmişti. Caddelere, meydanlara dövizler konmuş, geniş mikyasta tenvirat için tesisat yapılmıştır. İpodromdaki geçid resmıne iştirak edecek izciler ve dığer teşekküller bugün son provayı yaptılar. Şehir, bu bayram her zamankinden fazla kalabahktır. Gerek bayram tezahürlerini, gerek Meclisin açıl:ş celsesıni takib için bir çok ecnebi muhabirler de Ankarada toplanmış bulunuyorlar. Bayram yarın Ulus meydanında yapılacak büyıik toplantıda izciler, genclik ve halk (Arkası sahife 3. siitun 4 te) Stalino şehrini tahliye ettik Ruslar Uzakşarktaki kuvvetlerinin yarısını Avrupaya getirdi Cumhuriyetin 18ınci yıldönümü bayramı, bu gun oğleden sonra, saat 12,50 de Başvekil Refık Saydamın radyoda söyliyeceği bir hitabe ile açılacaktır. Iki gundenberi, şehrımizin ana caddelerı taklar ve bayraklarla süslenmektedır. Bu geceden itıbaren her taraf tenvır edılecektır. Cumhuriyet Halk Partisi tarafından, nutuk söyliyecek vatandaşlar için hazırlanan halk kürsülerının kurulması bıtmış ve nutuk söylıvecek hatibler tesbit edilmiştir. 18 inci yıl bayramınm çok canh ve hareketli geçeceği anlaşılmaktadır. Geçid resmme, geçen senekinden daha fazla askeri kıt'a ıştirak edecektır. | Alman harb\ ' tebliği ' Noskova cephesine kar yağıyor Fena havaya rağmc» Alrnanîaı ın müt hiş tazyikı durmadı Genub cephesindeki Fakat anlaşılan fıtraten spekülatör bir valıluk olan insan, dahili esya uzerinde at oynatacak meydan bulamavınca bu hırsını ya haricden ithal olunacak veya barice gdnderilecek eşya uzerinde tatbik etmek heveslerinden kendim alamamaktadır. Haricden ithal olunarak istihlâke arzedilecek esya murakabeye tâbi olduğundan onlar uzerinde oynamak belki oyle sanılabileceği kadar kolay olmaz. Fakat ihracata mahsus bir kısım eşya uzerinde spekulasyon cari olduğu luuhakkaktır. Bazı ihrac mallarımızın Vıchy 27 (a a.) Fransadaki Alman elden ele devrederek alabildiğine fiataskerî ıdaresinin kumandanı General landırıldığı söyleniyor. von Stupnagel, Fransız hükumetlne, Fena mı, bu eşya yiikscltilen son Nantes ve Bordeaux'da yapılan suıkasdfiatlarile ihrac olunabildikçe memlekete ler dolayısile derpiş edilen idam cezalafazla kıymet getirmiş olacağından netiıı, halka bu suıkasdlerin faiilerını ce bizim lehimizedir. Bunda itiraz olunameydana çıkarmak imkânını vermek için cak ne var? bir müddet tehır edeceğirti bıMırnişıir. Denilebilir. Ancak hakikat tamamen Bazı Fransızlar fahriyyen luiyle değildir. İhrac fiatlarınm j ü k malumat veriyorlar sekliği ithal eşyasımn pahahlığını icab Paris 27 (a.a.) Merkezi Pariste bueder. Onun için spekülasyonla veya başka suretle fiatları liizumundan fazla lunan «Afi» ajansmm bildirdığine gore, yükseltilmiş eşyanın fiatlarındaki sun'î bazı Fransızlar, Nant ve Bordo suikasdyüksekliğini netice itibarile gene müs leri mes'ullerinin bulunmasma yardım (Arkası sahife 3, siitun 5 te) tehlik ve memleket ödemiş olur. Eskiden esas kaide şu idi: İhrac ettiğin kadar ithal edebilirsin. Şimdi bu kaideye şu ek katıldı: İhrac ettiğin kıymetin ve fiatın karsıhğinı alırsın. Bilhassa şimdiki harb devrinde ihracat ve ithalât her memlekette mahduddur ve binaenaleyh bir takun kayıdlara ve ş?rtlara tâbidir. Senin malına muhtac bir memleketten, oraya gonderdiğin ve göndereceğin eşyaya fazla bedel istersen karşıki memleket elbet bu fevkalâdeliğin fazla miktannı anlar. Esyanı almamazhk etmez. çünkü ona ihti>acı çoktur. Fakat e bu adaletsizliğin çaresini bilmukabele bizim memlekete satacağı eşjanın fiatlanna zatnmetmekte bulur. Boylelikle ©desiriz. Ödeşiriz amnıa ihrac eşjaımzın fiatındaki spekülasyon fazlalığı ııç beş kişinin cebinde kaldığı halde bunun kdrşılığı olan ithal esjasmın fazla fiatı memleket ve millet için fuzulî bir j ü k oiur O halde kendiliğinden anlaş'lır ki çimdiki gibi fevkalâde zamanlarda ihracat eşyasım da murakabe etmek ve herfaalde başıboş bırakmamak lazımdır. Bu isin en nazik ve en mühim noktaBl müstahsilin vaziyetidir. Harbden nıütevellid zorluklar ve tıirlü paVnlılıklar İstinsali tabiatile pahalandınr. Bir kere uıüstahsil. bu tabiî pahalılık da nazarı dikkate alınmak sartile, istihsalinden kendisini kandıracak \e teşvik edecek bir menfaat elde etmelidir Hatta bu menfaatin norraalden bir parça fazla bile olması hoş göriilmelidir Gerek da FRANSADA BERÜNDE Rehinelerin ida Kont Ciano nu tehir edildi neler komıştu? Vişi hükumeti suikasd "Mihver devletleri zalere mâni olmak için fere kadar harbe bir kanun neşretti devam edecekler,, ilân etmedikçe harbe sürüklenmiyeceğiz,, Moskova kumandanı, askerlere bir adım geri "Almanya bize harb çekilmemek emrini verdi Moskova 27 (a.a.) Sovyetlerin geceyarısı tebliği: 26 ilkteşrin gunü kıtaatımız, Mojaısk, Maloyaroslavetz, Harkof ve Taganrog ıstıkametierinde harbetmişlerdır. Garb cephesinın muhtelif kesıralerınde Aimanlar, mevzılerimıze karşı bır surü şıddetli taarruzlarda bulunmuşlardır. Butun bu taarruzlar, puskurtulmuş ve düşman ağır zayıata uğramıştır. Gunlerce devam eden ve Almanların 50 bin maktul ve mecruh vermelermı ve 170 ten fazla top ve takrıben askerî malzeme yuklü 1200 kamyon kaybetmelerini intac eylıyen muharebelerden sonra kıtaatımız, Stalino şehrıru tahliye etmişlerdır. Evvelce alınan malumata gore 25 ilkteşrin tarihinde 27 Alman tayyaresi tahrıb edilmiştir. Bizim zayiatımız, 17 tayyareden ibarettır. Anterika hakiki bir harbe girmek niyetinde değil! Şkhrımizde bulunan kız ve erkek Kselerile Muallim mektebi, san'at mektebleri ve bır kısım orta mekteb talebesinin iştırakılç dun oğleden sonra Taksim meydanında prova mahiyetmde muvaffakiyetli bir geçid yamLiııştır. (Arkası sahife 3, siitun 5 te) Rus zayiatu .• Şimdiye kadar 260 tümen imha edildi Sovyet orduları en güzide kıt'alarından 6 müyon kişi kaybetti Berlın 27 (a a.) Şarkta cereyan eden muharebenın akıbeti taayyun ettiğine dair Alman Matbuat N a a n Dr. Dietnch tarafından Berlinde matbuat mumessillerine yapılan beyanat, Alman hükumet merkezinin askeri mahfillerinde yeniden ehemmiyetle tebarüz ettirılmektedir. Amerikan ve ingiliz eksperleri tarafından Sovyet ordusunun 300 tümenden mürekkeb olduğuna dair yürütülen tahminler doğru ise. şımdîye kadar Sovyetlerin 260 tümeni imha edıldiğine gore, halen Almanlara karşı çıkarılabile(Arkası sahife 3, siitun 5 te) Rus kıt'alarımn vaziyeti çok vahim Berlin 27 (a a ) Alman ordulan başkumandanlığının tebliği: Doğuda, fena havaya rağmen taarnrz hareketleri yeni terakkıler kaydetmiştir. Donetz havzasmda, düşmanın ilerlememizı yavaşlatmak için yaptığı mu» kabil hücumlar, İtalyan kıt'aları sayesinde akim kalmıştır. Düşman ağır kayıblarla geri atılmış, yuzlerce esir müttefiklerimizin eline geçmiştir. Moskova cephesine mütemadiyen kar yağıyor Roma 27 (a4a.) Kont Ciano'nun Almanya seyahatinden Giornale d'Italia gazetesinde bahsçden Gayda diyor ki: tAlmanya ile İtalya arasındakı mesai birlığmın bu yeni tezahürü askerî vazıyetin sür'atle inkişaf etmekte olduğu bir âna tesadüf etmiştir.Sovyetlerin tamam le münhezim olmaları yaklaşmıştır. Bu inhizam harbin inkişafile az çok doğrudan Amerika Hariciye Nazırı Cordell Hull doğruya alâkadar olan memleketler uzeVaşington 27 (a.a.) Âyan meclısi rinde akisler hasıl etmekten hâli kalmıhariciye encümeninin bitaraflık kanuyacaktır. Almanya ile İtalya, Avrupada bütün nunun tadihne dair geçen hafta akIedımületlerin mesai birliğine dayanan yeni len toplantıları esnasmda Hariciye Na(Arkası sahife 3, sülun 6 da) (Arkası sahife 3, siitun 3 te) «Bir adım geri çekflmemeniz lazımdır» Londra 27 (a a ) Moskova radyosu, Moskovanın şimal batısında, Nara nehrı boyunca cereyan eden muharebeler hakkında dıyor kı: Merkez cephesinde çarpışan askerlere hitab eden yeni bir günlük emirde şöyle denilıyor: «Bır adım geri çekilmemeniz lâzırndır. Fasistleri bu noktada durdurmak lâzımdır.» Radyo «S» şehri önünde cereyan eden şiddetli muharebeleri de tasvir ttmiş ve düşmanın burada, bir gedik ıçmak için yaptığı bütün teşebbüslerin durdurulduğunu ve bir düşman piyade taburunun son neferme kadar imha edildiğıni sovlemiştir. Bern 27 (a a.) D N.B.: «Exchange Telegraph» gazetesi. Moskova cephesine dair neşrettıği bir yazıda bilhassa şoyle demektedır: «Moskova böîgesinde yo 1ları tanklar için geçılmez bir hale getiren ve mütemadiyen yağan yağmura ve karla karışık yağmura rağmen, Sovyet hükumet merkezinin haricî müdafaalanna karşı Alman tazyıkında bir gevşeklik görulmemektedır. Cenub cephesinin b a n kesimlerinde bulunan Sovyet kıt'a'.arı için vaziyet henüz pek tehlıkelidir. Donetz havzasında harb vaziyeti hakkında alman haberler endıse verici marııjtetlerini muhafaza etmekte dirler.» (Arkası sahife 3, siitun 2 de) Ruslar Uzakşarktan Avrupaya kuvvet getiriyor Domei ajansına gore, Ruslar Uzak(Arkası sahife 3, siitun 3 te) Türkiye ile Avrupa arasında münakalât Münakalât Vekili, şimendifer seferlerinin subat iptidasmda başlıyacağını söyledi Karanfilli Meşhur İngiliz edibi A. J. Cronin'in en giizel romanı YUNUS NADt Bugün 3 üncü sahifemizde bulacaksınız Uzakşarkta Bna Japon hodudunda nöbet bekleyen Japon (Arkası sabife 3, sütıın 4 te) Cevdet Kerim İncedayı bir muharririmizle görüşiıyor (Yazıa 3 üncü sahilede)