20 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

18 inci yıl sayı: 6117 umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 İktısadî Yürüyüş'ün FUAR SAYİSI BUGÜN ÇIKTI. ' Yazanlar Nadir Nadi, Ahmed Emin Yalman, Asım Us, Cihad Baban, Cemil Con]( Aslan Tufan, Selim Cavid, Prof.l Baban, Muhlis Ete, Samet Ağaoğhj gan Hacim Çarıklı, İzmirli bütün ı rırler.. Malî seferberliğimiz. Zengin j ler.. Tıcaret Vekâletıne mektub 20 Ağustos 1941 Üçlere Kaı*§ı Üçler >* ki yıh doldurrnasına uç gün var Moskovada Almanya ile Rusya ara sında dun\a\ı hajrete diisuren nıeş iıur ademi tecavuz paktı imzalanışü. O jfiın, Sovyetlerle bir ıttifak muahedes akdedebilmek için dort ayı mutecavi: zamandanberi bitip tukenmek biimez müzakerelerle meşgul Ingiliz ve Fransız murahhas hejetleri halâ Moskovada bulunuyorlardı. O zaman Almanya İ L imza ve ilân olunan vesikadan bahsoluharak artık kendilerile muzakerelerde devama mahal kalmadığı sovlenilen Fransız ve Ingiliz murahhaslar pılıj pırtıyı toplayarak memleketlerine don müşlerdi. O tarihten iki yıl ve üç beş gün sonra şimdi Moskoiada veni bir konfcrans kurulacağından haberdar edilmis bulıınuyoruz: Bu defa muttefik Ingiltere ve Sovyetlerle şimali Amerika Birlesik Devletleri Cumhuriyetinin murahhaslao arasında . Tahsisan Almanyaya ve umumen Mihver devletlerine karsı yurütulecek harbde müessir bir ahenk temin etmek maksadile.. Artık Almanya. Italya ve Japon>adan mürekkeb Mih\er üçleline karşı Ingiltere, Sovjetler ve şimaiî Amerikadan mutesekkil yeni bir demokrasi uçleri teskiline imkân bulunmuş oluyor dcmektir. Yeni dünya harbi iki yıl sonra onun nıhuru arifelerindeki günlere donmek için ne garib tekâmüller geçirdi: Antikomintern harekctinin alemdarlığını yapan Almanya Sovyetlerle zahirî sekilleri iribarile hcraen hemen itlifaka benziyen bir ademi tecavuz paktı akdediyor, Sovjetler de demokrasilere karşı harbinde Almanyayı gayet haklı bularak onlar da tıpkı Alman ve İtalyan devletleri gibi demokrasileri. para babalarının idaresinde plütokratlar olarak ilân eylejorlardı. Bu devre demokrasi âleminin Rusj a> a karşı ateş puskürdüğü b!r devredir. Hâdisclerin inkisaf ve tevaHsi neticesinde Fransa jıkıldı. Belki bu \akıa Sov yetleri şaşırtan ve dusiındüren bir \azijet teşkil etti. Çunku boyleliklc Avrupa kıt'asında kahir Alman askerî kudretine karşı koyacak hiç bir mukavemet cephesi kalmamış oluyordu. Sovjetlerin tedafüi faazırlıkianna Mlka^sa Frajrnı jıkılışından sonra azami ciddi>et ve tehalükle el atmış oldukları tahmin olunabilir. Gel zaman, git zaman nihayet Almanya ile Rusya arasında sark sefeinin açılmasına şahid olduk Hcsablar \eniden altüst olujordu. Dünün demokıatplutokrat İngilizleri Rusyava iki ellerinı birden uzattılar. Talih, iki jıl ev\el anlasamıyan bu devletleri simdi ayni cephede birlestiriyordu. Ingiltere ile Rusya arasında aielâcele akdohınan ittifak yirmi otuz gün fasıla ile arazisi taksim edilmis Polonyaya da tesmil olıınılu Ve iş bu kadarla kalmnarak şimali Amerikanın da Ru^a ile alâkası geciknıedi. Ruzvelt Çorçil mülâkatmda bu alâkaya daha ciddî bir mahivet verilme« lüzumu takdir edilerek Çörçil'le Ruzvelt tarafından Stalin Yoldasa gönderi\ea mesajm kabulü ncticesinde Moskovada bir üçler konferansının akdi katarlaştırıldı. İste bir hafta on gün zarfında akdolunacak bu konferanstır ki Mihvere karsı tesekkul etmekte olan jeni üçlere hakikî sekil ve kıjafetini Vnrmeğe çahsacaktır, Meskova içtimalarına Oin de giriyor Mareşal ÇanKay.Şek'in Moskovaya gitmesi muhlemel Yardım için Stalin nezdinde bizzat teşebbüste bulunacak Londra 19 (a.a.) Londranın siyasî ır.ahfıllerı, Moskovada Ingiltere, Rusya ve Amerıkanın iştırakıle toolanacak konferansa Çınuı de davet olunmasım mumkun gormektedir. Konferans Uzakşfirk meselelerıne temas ettlği zaman, Çlnliler de muzakereye işürak için davet edfleceklerdir. Sovyet Rusyaya aid deniz eyaletlerine, yahud Dış Moğolis(Msbadi Sa. 3 sütun 4 te) D Hava bombardunanlarından şayanı dikkat bir fotograf: Şimalî Almanyada bir schirde büyük kimja fabrikalarma atılan bombaların tahribatı ve çıkarılan yanguılar ALMAN fUHİ HARHren SOVYETMÜM f*A*t ALMANTOMU ( Alman harb\ I tebtiği ' Dinyeper in garbı kâmilen işgal edildi Nikolayef'te 8 harb gemisi Almanlara kaldı 9 Nevyorkta miithiş bir yangın Büyuk bir yangınla azim hasarlara uğrayan Nevyork doklarmın tayyareden alınmış bir resmi Bir Amerikalı muharririn mühim makalesî Ateş Ingiliz gemilerinin yanaştığı rıhtımlara sirayet ediyor 65 kişi kayıb Zarar " Bütün Ingiltere 2 milyon dolar Rooseveltin iktidan Nevyork 19 (a a ) Ofi: Nevyork şeh rinın aşağı kısmını sarsan infılâklar neicesinde dun «Cuba Maü Lıne« kumlanyasının nhtımlarında buyuk bir angın çıkmıştır. Maden vüklü «Panuco» ismindeki Amerıkan şilepi ateş alarak ve halatları anmak suretıle rıhtımdan ayrılarak sörfezde tamamile yanmıştır. Ayni rıhımda bulunan «Toamo» vapuru yanmaktan kurrulmuştur. İngilız vapurlannın Ingiltere ve Uzaksark için erzak yüklemek üzere her gün vanaştıkları doklan muhafaza etmek maksadile hâdise mahalline mühim miktarda itfaiye n^OTİlmigHr. . > ~i~.v*<(Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) Beyanname Londradaderıtı sukutu hayal uyandırdı hakkmda yanlış bir fikre kapılmıştı „ Şimalde şiddetli muharebeler oluyor Alman kuvvetleri Leningrrada doğru ilerliyorlar Berlm 19 (a a.) Alman ordulan baş Cenubî Ukraynada Alman, Rumpn, Mocar ve İtalyan tepekküllerinin, misal teşkil eden bir sılâh arkadashğı havası içınde işbirlıği yaparak fevkalâde miicadele ve yüruyüş muvaffakıyetlen gösterdiği çarpışmalar neüceslnde, Dinyf perin garbındaki bütün mıntaka İşg?l edılmıstir. Odesa şehrine ve Din>'eperin asağı kısmında Sovyet kuvvetlerinin hâ'â bulu.ıdukları bir kaç küçük koprübaşma k^rşı hucum başlamıştır. Bu muharebeler esnasındn, düsnana çok kanh zayiat verdirllmiştir. Uman mulısrebesi sonunda verilen rakamlar raıicinde, 60.000 esir almmış, 84 tank, 530 top ve mühim miktarda harb malzemesı iğtinam edilmiştir. N'kolayef harb limanında, tezgâhta (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Mareşal ÇanKayŞek Rusyaya gidecek AmeriBüyük şairin Eyübdeki mezarında dün kan yardımı Vladivostoklan geçirilirse hazin bir ihtifal yapıldı N> Fikret ihtifali Nevyork 19 (a a.) D. N. B.: Halen Ingilterede ikamet eden Amerikan muharrirlerinden Clapper, son yazdığı bir makaıede Ingilterede Amerika hakkmda hasıl olan derin hayat inkisarının bır tablosunu çizmektedlr. M. Clapper, harb ilâm gibi bir mesele mevzuubeha olmamış bulunduğu halde, askerlık müddetlnm uzatılmasına mutedair ka« r.unun bir rey fazlasıle kabul edilmis bu luoBiasmı tngıltere için mühim bir dar« be teskil etmiş olduğuna işaret etmektedir. cYuksek mevkileri işgal edenler de (Arkası sahife 3 sütun 3 te) Şark cepbelerinde harekâtın yeni inkişaflarını gosterir harita Hakikatte Alman taarruzuna karsı Rus mukavemetinin umulnman muvaflakiyetli safhalar arzederek devam evlemesi Ingiltere ile Amerikayı Sovyetlerle isbirliğinden büyuk istifadeler elde edilebileceği kanaatine sevkevlemiştir. Sovyetlerin menfaati de bu isbirliğinin ciddî olarak teessüsünde ve en ileri verim kabiliyetile jürümesindedir. İmhakâr bir harbin kahir realiteleri karşısuıda şimdi ideoloji farklarına hiç iıir tarafın dikkat edebildiği yoktur. Üçlere karsı üçler: İste şimdi bu hâdJsenin tabakkuk ettirilmesine çalısılmaktadır. Yeni cephe bilkuvve vc hatla iınkân dairesinde filen bile mevcuddur. Ona hakikî bir ittifakın devamlı mahijeti verihnek istenildiği asikârdır. Vaziyetlerin mütevali inkisafı iinfinde Amerikanın harbe filen müdahale edip Moskova 19 (a.a.) Bu sabahki etmiyeceği hâlâ büyük bir istifham isaSovyet teblıği: reti olarak havada ve muallâktadır. Bu18/19 ağustos gecesi, kıfalarırnız, bünunla beraber demokrasiler müessir tun cephe boyunca çarpışmağa devam yardımlarile Sovyetlerin mukavemetini etmişlerdir. alabildiğine artırabilseler Mihver devletMoskovada hayat normal lerine karsı bugün için ciddî bir muvaMoskova 19 (aa.) Tass: 17 ağuszene sıkleti. yarın için de belki bir mumerkezinin faşistlere vaffakiyet mesnedi elde etmiş olurlardı tosta hukumet Harbin cereyanı bakımından Rusya bu karşı mudafaası azmini gostermek için gün demokrasiler için bu kadar mühim yapılan bir mitingde Moskovada* 15,000 yepyeni bir kuvvet unsuru olarak ken kişi toplanmıştır. Moskova şehri Sovyet icra komîtesi diliğinden çıkıp gelmiştir. reisi Pronine, mitinği açarken frsist haAncak bu hakikat. Mihver devletleriva akınlarının hükumet merkezi hayanin de meçhulü olmıj'an bir keyfijettının normal seyrini bir an için bile intir. iki taraf için de harbin ve sulhun kitaa uğratmadığıru tebarüz ettirrriştir. sıklet merkezini bugün Rusja teskil Cephelerde vaziyet: Ruslar edtyor. Sovyetlerin mukavemeti kınlırsa terazinin Mihver tarafındaki gözü Leningradın dıs müdafaa çok ağır basacaktır. Sovyetler davanırhatlarına çekildi larsa Mihver devletlerinin ve bilh3ssa Londra 19 (a.a.) Rdyter ^jansı bilAımanyanın ve Japonyanın vazıvetleri dlriyor: zoralacaktır. Mareşal Voroşilofun kumandası alEvet: Ve Japonyanın. Yeni imkâniar fında Leningradı müdafaa ^den Sovyet önunde kendi tevessüü adına en ileri he orcîusu Almanların Estonyadan yaptıksablan en ileri cür'ette karaılara bağ l?rı yeni hamle karşısında harbederek lamış olan bu Uzaksark kara ve deniz çekilmektedir. devletinin yeni vaziyetteki menfaati çok Dün geceki Sovyet tebtiği Kingisep lıayatidir. Almanya müskülâtta kalırsa sehzınin tahliye edildığini bıldiımekterıetice itibarile Doğan Günes inıparator dir Bu şehir Lugo nehrinin garb sahiluğunun çok geniş emellerine veda lınde ve Leningradın yüz kuometre ka Cephelerde çarpışmalar devam ediyor Şimalde Sovyetler Leningrad'ın dış hatlarına çekildiler Sovyet harb tebîiği "Japonya lâkayd kalımyacak,, Tokyo gazeteleri şiddetli neşriyata başladı Askerî vaxiyet Harb şimalde şiddetlendi Sovyet kuvvetleri LeningracTın hemen önündeki hatlara çekildiler Fikretin mezarında hitabeler irad ediliyor Büyük şair Te\fik Pikretin ölümU:ıun 26 ncı yıldonümü münasebetıle Eyüb Halkevi tarafından tertib edılen htifal dün saat 18 de yapılmıştır. Merasımde bir çok edebiyat muallimleri. merhumu sevenler ve Ejüb Halkevi mensublan bulunmuştur. Davetlüer şairin kab'rine gitmişler. Eyüb Halkevi tarafından hazırlanan ve merhumun çok sevdıği yasemin ve krizantemden mürekkeb guzel bir buket koymuşlardır. Eyüb Halkevi başkanı kısa bir hitabe ile Fıkretin ehemmıyetini tebarüz ettirerek merasimi açmış ve sözü Ankara Dıl, Tarih Coğrafya Pakultesi edebiyat şubesi doçentlerinden bırakmıştır. Abdülbaki Gölpınarlıya Yazan: Emekli General Berlin şiddetle bombardıman edildi H. Entir Erhilet Alman ordularının Smolensk nıeydan muharebesinden sonra bu şehri a 5060 Km. şarkından geçen bir hat üzerinde durduklan ve buna mukabil cenubî Ukraynada faalijete geçtikleri bildiriliyordu. Şimdi ise Dinyeper nehrinin garbındaki harekât sona ererek bu mıntakayı Odesadan maada tamamile tenıizled'klerini Almanlar bildiriyorlar Fakat Sovvet kıtaatı henüz aşağı Dinyeperde ve anlasılan yalnız Nikopol ile Yekaterinoslaw'da birer köprübaşı tu'.ııyorlar. Almanlar da daha şimalde Keremeuçug ile Çerkasv'de Dinyeperin şarkında koprübaşlarına malik bulunuyorlar. Dinyeper garbının temizlenmesinde Almanlar. Uman meydan muharebesinde ve Nikolavefte almmış olaıılardan ıraada. yeniden 60 bin esir, 84 tank ve r30 top almıslar. bundan baska Nikolajefte Almanların eline 35 bin tonluk bir nıuharebe gemisile 10 bin tonluk bir ağır k>u\azor. 4 muhrib. 2 denizaltı vc sair deniz vasıtaları geçmiş bulunmaktadır. sonra Pskow'dan Prokow, İlmen gölünün cenubunda Stara Russa ve daha cenubda Cholm mevkilerini aldıklan ve bu suretle Leningradla Moskova arasına bıijük kuvvetler sokarak cepheyi yeniden Kalinin (Twer) istikametinde delıııek istedikleri sezilmişti. Şimdi ise Almanların Reval (Talinn)Leningrad demiryolu bojTinca ileıliyerek demiryohmun Luga suyunu katcttiği yerde Kingisep mcvkiini aldıklan gibi Solzy üzerinden, İlmen gölünün şimali garbisindeki Novvograd mevkünin önlerine kadar ilerledikleri an'.asılıyor. Abdülbaki Gölpınarlı, Tevfık Pikretin Türk edebıyatında tam manasıle ük Avrupaî şair olduğunu, mılletı insan cemıyeti içinde bir camıa görerek milliyeti bu bakımdan tetkik ettiğini soylemiş ve «Gokten yere» şiinni okuyarak sözlerini bitirmiştır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakultesi asistanlanndan Mehmed Kaplan, merhumun «İzler» adlı şiirini okumuştur. Merhumun mezarında hat:rası taziz edıldikten sonra davetlıler Eyüb orta mektebine gitmişlerdir. Tokyo 19 (a.a.) cOfi» Vladivostoka bir Amerikan petrol gemisinin gonderilmiş olduğu suretindeki habere mütea'lik olarak gazeteciler tarafından sotuan bir suale cevab veren Kohlshii, dipIcmasinin nezaket eseri ibraz etmesi lü« zumunu kaydettikten sonra şöyle demiştir: « Japonya, büyük Okyanusta va Japon denizinde sulhu muhafaza ve idame etmek tasavvurundadır, fakat Vla« divostok tarikile Sovyet Rusyaya harb malzemesi gönderilmesine karşı lâkayd kalamaz. Japonya, vaziyetı ciddî bit endişe ile takib etmektedir.> Çember içine alma siyaseti karşısmda Japonyanın hattı hareketi ne olduğu suretinde bir suale cevaben Kohishii, Janonyanın tedafüî bir hattı hareket Vabul etmiş olduğunu beyan etmiş v s Amerika Hariciye Nazırı Cordell HuH'ün de kendi hukumetinin ittihaz etmiş ol» duğu hareketin tedafüî olduğunu söyle(Arkası sahife 3 sütun 2 de) Birkac söx YUNUS NADİ (Mabadj Sa. 3 süfun 4 te) Odesa muhasarası devam ediyor. Almanlar buradaki kuvvetlerin taiılivesine çalısan Sovyet gemilerine şiddetli taprruzlar yapmaktadırlar. Cenubî Ukraynada bunlar olurken Almanların birdenbire şimalde Lenintîrada karsı hareket ve taz>ik1eıinin artmış bulunduğunu görüyoruz. Almanlar burada evvelâ Peipus gölünün şardar renubu garbisindedir. kını Ruslardan temizliyerek Narva'ya (Arkası sabife 3 sütun 6 da hâkinı bir vazjyete gelmişlerdi. Bundan Buna nazaran şimal bdlgesinde, Sov\el ordularının artık Leningrad şehrinin hemen onündeki hatlara çckilmiş olıralan tabiî ve zaruridir. Sovyet ordusıınun Leningradı sonuna kadar müdafaa ctmek istemesi halinde de Almanlar, Taksimdeyiz. Vakit gece. Bujükdereye işlejen kamyon sehri cenubdan muhasara ederek bilâbozına,1 bir otobüse bindik. Hareket saatine hayli zaman hare içindeki kuvvetlerle beraber zap var. Yerimizi ka>hedip sonraki otobüse kalmamak enditetnıek imkânına malik olacaklardır. şesile oturduğumuz sıralardan bir yere kımıldamıvoruz. Cenubda da Almanların yakında UinBirer, ikişer gelen yolcularla otobus kadrosunu tamamyeper şarkına geçerek bir taraftan Ki ıyor. vefin muhasarasına ve diğer cihetten Hareket saatine on dakika kala, karsıdaki tabelada Harkof istikametinde harekâta başlama yirmi kişi olarak şnsterilen (had istiabı) dolmuş, arabada lan memuldür. bir kisilik dahi oturacak yer kalmamıştır. ' Fakat ortalıkta ne sofor var. ne de biletçî. Birer, ikişer Ladoga gölünün simalinde Finlerin 1 ii>ük ölçude Rus kıt'alarını saımıs bu geien yolcuların arkası bir türlü kesilmivor. Yer bulamı>an lıınduklan bildirilmektedir. Evvelce dc (yeniler) şuraja buraja sıkısarak ayakta duruyorlar. Sarfalımin ederek jazdığımız gibi Alman sıntılar ve türlü sıkıntılar içinde basaracaklan bir saatlik ların herhalde şiddetli kıslardan evvel bir seyahafın yükünu gbze almıs olmak bazılarında müteRuslan Volganın gerisine ahnağa calış vekkil. bazılarında da mağrur bir takım haller doğurmuş, Kimi üzüntülü. kiıni gururlu bakıslarla etrafı süzüyor. tıkları aşikâr görülmektedir. Garib bir yolculuk Nihayet şoforle biletçi göıünduler. Karsı kafa«^4e imişler. Mtıtorün gürültüsü haıeket edeceğimİ7i haber verirken saydım: (Had istiabisi) yirmi kisi olarak gosturtieır otobüste tam otuz bir yolcu vardı (Biletçi ve kontrolor haric). Içeride lâmba yanmıjordu. Beledi\e memuru kalabalığı gorürse ceza kesermiş Şisli Iramvay yerinde, kucağmda sişman bir çocuk kadar iri bir ud tasnan bir adam bekliyordu. Şoforün ahpabı imiş. Onu da aldık. aBir sardalya kutusu bundan daha sıkısık olabilir mi?> deseler «hayır!» derdim. Sıcak bir rüzgâr, benzinle kaıısık ter kokularını ciğerIerimize sırınga ediyor. Üstelik soîor sigara içmeğe başlamaz nn? Tek elile direksijon kullanıyor, kucağında ud taşıyan çalgıcı ile sakalasıj o>". Şu bâdise, Türkijonin ileri şehirlerinden biri olmakla iftihar eden Istanbulda her akşam cereyan etmektedir. K. ' H. E. ERKİLET