16 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r B€ AKŞAM BÜYÜKDEREde BEYAZ PARK'ta Bayan S ü Z A N NECDET ENGİN K O N SE Rİ M. KOSTİ (Beynelmilel repertuarında) heyecanlı kahkahah varyete programı, Dans eğlenceleri ve musabakalan. İstanbul ve civar köylere otobüs temin olunmuştur. J 10 IdCi Jfll umhuriyet l 61 13 Telefon: Başmuharrrr: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısnu: 24299 24290 HİLMİ ZİYA Ü M f i ^ £ AVNİ İNSEL 3 üncü son cild çıktı. Fiatı 150 kuruş. İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhtıriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 ClMiart8SI 1 6 AÖUStOS 1941 Milh Şef imiz Ankara San'at okulunu Ankara 15 (a.a.) Millî Şe£ Reısicumhur İsrnet İnönü bugün saat 15.30 da yanlarmda Maarif Vekili Hasan Âli Yücel, Teknik Tedrısat Umum müdürü Rüştü Uzel ve Genelkurmay talebe müfettişi Dr. Müh. yarbay İhsan Aksolay olduğu halde Erkek San'at okuluna gelerek müessesenin demircilik, marangozluk, motör, elektrikçilik, galvonaplasti tcsvıyecilik ve diğer atölyelerini bircr birer gezmişlerdir. Burada çalısan San'at okulu ve öğretmen kısmı talebelerile staj yapmakta bulunan ve ileride mühendis olacak genc subaylarımızm işlerini a>Ti ayn tetkik buyurmuslar ve her birinin çalışm^.larındaki basarı dolayısile memnuniyetlerini talebeye. öğretmenlere ve rrüessesenin müdürüne ifade etmislerdir. Üç saatten fazla süren bu ziyaretten sonra, müesseseye gelen Başvekil Doktor Refik Saydamla beraber, kendilerini görmek arzusile caddeye toplanmış olan büjnik hplk kütlesinin içten gelen saygı ve sevgi tezahürleri arasında müesseseden ayrîlmışlardır. Alman harb tebtiği devam ediyor Ric'at eden düşman durmadan takib edilmektedir muvaffakiyetle Harekât Çörçil Ruzvelt mülâkatının içinde vuku bulduğu İngilterenin maruf Prince of \Vales zırhlısı Çörçil Rozvelt unvanın kulağı delik, inglliz Başvekili Mister Çoıcjl ile şimalî Amerika Birleşik Devletleri Cumhuriyeti Keisi Mister Ruzvelfi vaktinden evvel dünyanın meçhul bir yerinde buluşturdular ve gorüştürdıilerdi. O zaman bu mülâkatm vaki olmadığı anlasıldı ise de Mister KuzveHin Potomac yatı esrarengiz bir rota takibine başlayarak nihayet sisler arasında kaybolmuştu. Evvelki gün gelen bir telgraf haberi Potomac'tan iki gündür hiç bir haber ahnamadığını bildirijordu. Ondan evvel gelen son haberde ise iş'ara şayan birşey olmadıjp kaydedilmekte Çörçil Ruzvelt miilâkatında neler göriişiildü ? lngiltere ile Amerîka arasında bir askerî ittifak projesi hazırlanmış Bir İsvîçre gazetesine göre Şark cephesinde harekete hazırlanan Sjovyet askerlerinin tarassud mevkünden görünüşü Ç Sovyet ' harb Üç devletin murahhasları Yakında Moskovada mühim bir içtima yapacaklar Nevyork 15 (a.a.) Mes'ul mahfillerde sdylendiğine gore Ruzvelt'le Çörçil askerî bir ittifakın mukaddemesini teşkil edecek olan bir İngiliz Amerikan itilâfı meydana getirmişlerdir. Söylendiğine gore beynelmılel vaziyet icab ettirdiği takdirde kat'î bir itttfekm inkişaf etmesi de derpiş edil miştir. En yüksek ehemmiyeti haiz ve bu meyanda askerî ve bahri vaziyete aid meseleler hakkında kararlar alındığını zannettirecek sebebler vardır. Los Angelos"ta çıkan «Mes> diyor ki: «Müîâkatın neticeleri hakkında gizli tutulan bazı şeyler olduğu aşikârdır. Bunları ergeç daha kuvvetli ihtimale jîore pek yakmda bğreneceğiz.» idi. Anudane İngiliz • Rus çarpışmalar garantîsİRİn (!) devam ediyor Almanların şimdiye akisleri kadar 11 tümeni, 13 alayı imHa olundu tebliği Asherı vazıyet Almanlar Budienni ordularının muntazam ric'atine mâni olmuşlardır Ukraynanın ehemmiyeti H. Emiv Erkilet Cumhur Reisi Ruzvelt'in jatı iki gün rnüddctle kayıblara karıştığı halde bıından kimsenin telâş etmemesi gostermekte idi ki hakikatte yat sislere kanşmış gitmiş değildir, belki sadece onun sejahatinin gizli tutulması iltizam olıınmaktadır. Nihayet bu esrarengiz vazijetin sisleri içinden hakikî haber çıktı geldi: Ruzvelt'le Çorçil, bu defa doğru olarak deniz üzerinde buluşnıuşlar ve gorıişmüşlerdir. Mulâkatın nerede vaki olduğu hâlâ bilinmiyorsa da artık bunun ehemmijeti yokrur. Mcsele mulâkatın vukuundadır, ve bu olmuştur. Mnlum elduğu uzsre Amerika hâJi. filen harbe dahil olmamış olmakla beraber demokrasi cephesini kayıdsız şartsız tutan ve ona yardım azminde hergüıı terakki eden siyasetile şimdiki harbin taraflarından bir mühimmini teşkil etmektedir. Yeni dünya harbinin hergun daha fazla dalbudak salarak devam edip gittiği bir sırada dünjanın en bü>uk iki devletini temsil eden iki mümtaz sahsiyetin miışkül sartlan iktiharo cderek yaptıkları bu mulâkat elbette başlıl'ssuıa tarihî bir hâdise sayılacak kadar ehçmmiyetlidir. % Ingilterede neşredilen tafsilât'an öğreniyorur ki mulâkat Reis Ruz\elfin riavetile ve bu davete Çorçil'in deıhal icabetile tahakkuk etmiştir. İki devlct adamı bu miilâkatta hazır bulumnaları faydalı olan mühim askerî erkânı bcraterlerine almışlardır. Seyahat bilhassa Ingiliz şahsiyetleri için az veya çok tehlikeli olduğu halde bunun gdre alınnııs olması, Çorçil'in mücadeleci kar«kteri için son ve parlak bir misal diye almabilir. Miilâkatta konuşulan mevzulardan ancak neşrolunabilen kadannı bilmek tnevkiinde olduğumuzu söjlemeğe hacet bile yoktur. Buna nazaran Anıerikan yardımının derece ve şümulü üzerinde, yani harbe dair konuşulmuş olduğundan haberdar edilmiş bulunuyoruz. Mulâkat neticesi olarak neşredilen müşterek bej?nname ise bütün dünyaya şamil ınahhetli yeni harbin bütün dünyaya şanıil sulhu hakkında iki büyük demok.asinin düşüncelerini 8 maddede telhis evlenıektedir. Bu 8 madde mütevefia Reis Vilson'un (milletler kendi mukaddetatlarını kendileri tayin ermelidirler) prenslpini tafsil eden meşhur 14 maddesini daha geniş mikyasta ifade ediyor. Nihayet teslihatın tahdid veya teıkile dünyayı ebedî bir sulha kavuşturacak bütün güzel şartlan en âlicenabane niyetlerle izah eden müşterek beyanname, umumî prensip ifadelerinden teşekkül etmiş bulunmaktadır. Londra matbuatı bunun sulh için hatta uzattan uzağa bile bir tecrübe balonu gibi telâkkisi caiz olmıyacağmı yazmaktadır. Buııunla beraber bu tarihî mülâkatta yalnız harbden bahsolunup sulha hiç temas edilmemiş olmasına ihtimal yoktur. Aşikâr bir keyfiyettir ki mülâkatta hem harbden ve onun sevk ve idaresinden bahsedilmiş, hem sulh ile onıın tevakkuf edebileceği şartlar konuşulmuştur. Dünyaya verilecek demokrat yeni nizamını izah eden beyanname bunun (Nazi zulmünün tahrib ve imhasından sonra) tahakkuk edeceğini söylüyor. Şimdiye kadar musırran iddia olunagelmiş olduğu gibi beyannamede Nazizmin ve>a Hitlerizmin tahrib ve imhasmdan bahis yoktur. Bu ise ayni bcyannanıenin (her millet istediği idare şeklini, haricî lıiçbir tazyika tâbi olmaksızın kendi irade ve kararile intihab ve kabııl eder) diven maddesine muvafıktır. Altnanyanın baska milletlere zıılmünden bahsolıınabilir. fakat kendi mıdudlan dahilindeki millî idaresine taarruz olunamaz Iste bn noktada diine na7aran busüne l>bvle bir fark yapılmıs olduğıınn gıirüyonız, ki bize beyannamenin sulha doğ Berlin bnnu sadece bir siyasî tabiye Duşman cepheye yeni addediyor kuvvetler getirmekte müşkülâta uğruyor Alman kuvvetleri bu ülkeyi zaptederek Rusyayı en kuvvetli kaynaklarından ^ mabrum etmek istiyorlar r Yazatı: Emekli General Ukraynanın çok büjük ve ehem>niyetli bir ziraat, sanayi ve ırtaden bblgesinin merkezi olan Kriwoirog sehri iki gündenberi Almanların elindedir. Odesa ve Nikolayef liman şehirleri de, içleMoskova 15 (a a.) Bugün öğie üzeri litıdeki knvvetlerle beraber. muhasara neşredilen Sovyet tebliği: cdilmi«lcrdir. Fakat bu şehirlerin dcniz 14/15 ağustos gecesi, kıt'alarımız Kex taraflan Alman uçaklannın kontrolunholm, Starayarussa, Smolensk isukada olmakla beraber açıktır. Yani dün metlerinde ve cepnenin Estonya Bblgede >a7dığımız gibi buralarda çevriltrek sinde anudane çarpışmışlardır. ınuhasara edilen Sovyet kıt'alan OünGece, hava kuvvetlerımiz, kara kuvkerk'te olduğu gibi hem vapur ve gevetlerimizle işbirliği halinde, düşmana milerle kaçabilirler ve hem de denizdarbeler indirmeğe devam etmiştir. Ruslara göre Alman zayiatı Üç devlet mümessillerinin içtimaı Nevyork 15 (a a.) Akşam gazetelerinde çıkan bir habere göre Ruz%'elt'!e Çorçil, Sfalin'le Sovyet askerî şefleri ve yüksek İngiliz ve Amerıkan memurları arasında bir toplantı yapılmasını S'aHne tekMf etmislerdır. Nevyok Post gazetesi büyük bir başlık altmda Moskovada üç devlet mümessillerinin iştirakile bir konferans toplanmasımn derpiş edildiğini yazmaktadır. Mulâkat nasıl oldu? Vaşington 15 (a.a ) Ruzvelt Çor(Mabadi Sa. 3 siitun 4 te) Tarihî mülâkata iştirak edenlerden İngiltere Erkânıharbij e Reisi Sir John Dill Moskova 15 (a.a.) Almanların Rasyayı istllâ ettikleri zamandanber! ağır zayiat verdiklerini gösteren rakamlar dün neşredilmiştir. Bu rakamlara göre bır Alman tank kolordusu, 11 tümen ve 13 alay imha edilmiştir. 21 tümen mevcudunun yarısından fazlasını kaybetmi^tir. Salâhiyettar mahfiller bu hususta aAnkarada hükumetimize Sovyet şağıdaki beyanatta bulunmuşlardır: garanti nofnsını veren Büjiik Elçi c Almanlar imha edilen kıt'alarınm Vinogradof yerine diğer kıt'alar getirmek için müşBerlin 15 (a a.) Yanresmî bir kay kü'ât çekeceklerdir. Hitler, geç kalmıştır. Zira birinci ağustosta Mareşal von naktan bildiriliyor: (Arkası sahife 3 siitun 2 de) İngiltere ve Sovyetler Birliği tarafından, Türk toprağında hiçbir eme'.lerı olmadığına dair Ankaraya yapılan müşterek deklarasyon hakkında Alman Haririye Nezaretinde şu cihet müşahede edilıyor ki, Alman makamlarınm elinde, Molotof'un son Berlin ziyareti esnasmda çok salâhiyetli ağızdan çıkan ve azamî derecede sarih müspet vesikalara dayanan deliller vardır. Bu vesikalar, Türk toprağı üzer ; ndeki So\jet emellerini reddedilmez bir tarzda ispat etmektedir. Moskova 15 (a.a.) Rusyada diEğer Sovj'etler Birliği hiçbir zaman nin parlak bır surette yeniden dıbcyle emeller beslemediğini zannettirrildiği hakkında dunya gazetelermde meğe uğraşıyorsa, Alman mahrü'erınin bazı haberler intişar etmektedir. Bu kanaatince bu, zamana uymak gibi en haberler oldukça mubalâğalıdır. Fasoğuk bir harekettir. kat Sovyetler Birliğindeki kilıseler, Sovyetler Birliğinin Türkiyenin bazı hiç bir zaman kazanamadıkları hürmıntaksları hakkmdaki emelleri, hâlâ riyete sahib bulunmaktadır. Ruslar. ve öaıma Kremlin'İn genişleme haricî bilhassa eski nesle mensub olanlar, siyasetinin ayrılmaz bir parçasmı teşkil dine dönmekte ve kilıseler bunlarla e'mektedir. dolmaktadır. Hali hazırda So^'et Birliğınde 4225 kilise, 1312 cami ve Eğer İngiltere, Türkiyeye karşı Anka1000 havra vardır. Dın hürriyeti, radald So^etler Birliği mümeçsüinin bugün Rusyada daha tamdır ve gün yaptığı tarzda bir deklarasyon i'e tesageçtikçe kuvvetlenecektir. Sovyet nüd halinde ise, buna Almanyada bügazetelerinin, nazıler tarafmdan yarük bir ehemmiyet atfolunmamakta, fapılan dinî tazyikı takbıh etmelsri kat bunda bir tabiye manevrası goruiçok manidardır. mektedir. Berlin 15 (a.a.) Alman ordulart başkumandanlığının tebliği: Fevkalâde tebliğlerle de bildirildiği vechile Odesada Rumen %'e Nikolayefte Alman kıt'alan tarafından çevrilmiç ve muhim maden havzası olan KrisoyKcıg mıntakası zaptedilmiştir. Sark cephesinin diğer yerlerinde ha« lekât muvaffakiyetle devam etmekte» dir. Ingiltereye karşı mücadelede savaj tayyarelerimiz 15 bin tonluk iki ticaret gemisi batırmışlardır. Diğer iki gemi da hasara uğTatılmıştır. İngiliz şark limanlarına da hücumlar yapılmıştır. Şunall A'rikada tayyarelerimiz SidiBarranl şimalinde bir İngiliz muhribine bomba isabet ettirmişlerdir. Ismailiye tayj'are meydanma yapılan dfn iaşe, cepane, takviye ve herşcy a hürıım esnasmda büyük yangın'ar çılab'lirler. karılmıştır. Şımal sahillerinde dafi tepKriwoirog?un zaptına gelince, Alman larımız ve tayyarelerimız 9 Ingiiiz tayların Dinyeper'in şarkına geçnıekten yaresi duşürmüşlerdlr. zi\ade şimdilik evvelâ Dinjesterle DinSovyetlerin uğradığı zayiat yeper arasındaki mıntakayı düşmandan Berlin 15 (a.a.) 14 ağustosta Altemizlcmek nivetinde oldukları anlasıh man kıt'ası ricat etmekte olan düşmanı .yor Bu suretle YckaterinoslaVV, Nikola durmadan takibe devam etmişlerdir. yef ve Odesa alınarak nihayet Kınra Sovyetler, Alman kuvvetlerinin rmite" yarımadası i^gal olunacak ve Kiyefin addid hücumlarına uğramışlardır. Düş7aprı, galîb ihtimalle, sonraya bırakıla man, en yakın garnizonlanndan gelea caktır. kıfalarla ricat eden fırkalarını takviye (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) etmiş ise de, Alman kıt'alan Sovyat nmkavemetini kırarak ilerlemeğe devam etmişlerdir. Bu muharebeler esnasmda Sovyetler kanlı zayiat evrmişlerdir. 5ovyef muc/afaast 20 bin esir alındı Berlin 15 (a.a.) Muzafferane ilerleyen kıt'alarımız sark 'bölgesinin bir yerinde oldukça fazla miktarda Sovyet kıt'alarını muhasara etmişler ve dar bir sahsya sıkıştırarak imha eylemişlerdir. Sımdiye kadar 20 bin esir alınmış, 32 tank, 25 kamyon, bir z\ıhh tren iğtinara veya imha olunmuştur. 0/p/sk Çernigov , o Bonspol Çerkdzı İsviçre gazetelerine göre Ukraynadaki harekât Bern 15 (a.a.) Ofi: «La Suisse» ga« (Mabadi Sa. 3 sütun S te) Sovyetler rejiminde ~ din diriliyor Kremençu Kırovoo r Yugoslavyada isyanlar başgŞsterdi Bir harekette 29 kiçi öldü, 41 kişi idama mahkum oldu Zağreb 15 (a.a.) D. N, B.: Bosnada Travnik civarında bir tecrid kampında vuku bulan isyaa harekeri esnasmda mevkuflardan 29 kişi ölmüstür. Diğer 41 mevkuf da divanıharb tarafından idama mahkum edilmiştir. Uivanıharb Saraybosnada beyanname dağıtan iki komünısti de ölüm cezasına mahkum etmiş ve bunlar kurşuna dizalmistir. Essege'de yeniden üç kisi kurşuna dizilmistir. Bunlar komünist propagandası yaptıklanndan dolayı divanıharbce ölüme mahkum edilmişlerdi. DENİZ Sovyet Alman harbinde. harekâtın son inkişaflarını gosterir harita Birhaç söx Yurddan yazılar Yurda dair gazetelerde seyahat notları neşreden muharrirlerimiz, ekseriyetle kendi keyifleri için geziyormuş hissini veriyorlar. Ege kıyılarma dair düzünelerle röportaj okurauşuzdur. Zümriid sahil uzun uzun tasvir edilir. Mümbit ovalar, altın başaktan bir denize benzetilir; rüzgârla tatlı tatlı dalçalanırken, bir yandan da köy halkı harman hazırlı^ma baslamıstır. İnci dişli Turk kızlaruıın uzüm salkımları devşirdiğini okııruz. Şark vilâyetlerini de dolaşanlarımız olur. İsviçreye taş çıkartan karlı dağlardan, hillur şelâlelerden bahsederler. Deni/yollarının konforlu vapurlarile Karadcniz limanlarını sereflendirenlerimiz de vardır. Yeşil ormaıılar içindeki canlı hayatnet uzun uzun anlatılır. Bütün bunlar iji, güzel. Yurdumuzun, dünyada esi olmıjaıı güze'üklerle çe\Tİldiğini hep bilijoruz. Ara sıra o şairane tasvirlerle benliğimizîn okşanmasma da ayrıca memnun olııruz. Fakat yurda dair yazı yazmak sadece bundan nu ibaret kalnıah? Anadomnun gidilmesi güç, fakat bilmemiz, tanımamu ve halka da bildirerek tanıtıııamız icab eden yerleri yok mu? Keyfi irin sejahate çıkan muharrirlerimiz belki: Oraları ^airane değil ki! Diveceklerdir. Halcsızılırlar. Bir yerin sairane olması için mutlaka zumrüd kıyılara, mümbit ovalara. karlı dağlara ve şelâleleıe j nıalik bulıınması şart nu? Kbstebek ymalarının öbek öbek I süslediği fakir. az verimü, ağaçsız yerlerin de şiiri vardır. Oralardaki siiri kavrayabilmek için vatanı. güzel olduğu içi« değil, sadece vatan olduğu İÇİD sevmek kâfidir. Fakir. pz verimli, ağaçsız ve bakımsız Anadoludan roportajlar heklijoruz. Bize \urdun ihtivaçlarını ye.ınde goıüp bildiren muharrirler lâzım. Rejim bbvle istiyo' N YUNUS NADl (Arkası sahife 3 siitun 6 da Etrafuıda günlerce kanlı muharebelerin cereyan ettiği Smolensk şehrinden Aimanlara gectikten sonra harab bir manzara