17 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r TASARRUF BONOSU Asker gibi Hududun Muhafızıdır. I O Iİ1CI ı n • • u m h u r i yet l D I 14 İSTANBUL CAĞALOGLU Teîgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, îstanbul Posta kutusu: tstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kjsmı: 24299 24290 Okul ve Ansiklop Çocuklar için tatil günleriniı^i^Rek en mükemmel arkadaştır. Bir çocuğudjhaüruıa gelecek her sualin cevatt|^EÎrdır. Cildli 250 k u r u ş * ^ 4 4 I 7 AtİUStOS I 9 4 1 AHMED HALİD Kİ1 Sırbistanda karışıklıklar Belgrad'da kundakçı lık töhmetile 442 kiş idam edildi t Bütün bir köy yakılarak imha edildi Londra 16 (a a ) Ofı: Garbî Bosnada Sırblılar Ustaşıleri maglub ederek Kljme ve Mırkonengnad'yi Işgal etmişlerdir. Bundan asabıleşen hükumet makamları şiddetli tenkü hareketleri tatbik eylemıştır. Son on beş gun zarfında Belgradda kundakçılık suçu ıle 442 kişı kurşuna dızılmıştır. Cumhur Reisimiz İsmet İnönünün Ankarada Erkek San'at okulunu ziyaret ederek ateljelerde tetkikatta Sulh Taarrıızıı örçil . Ruzvelt mülâkatının neticelerinden biri olarak neşrolunan ve demokrasilerin sulb şartlarını ihtiva eden mıişterek be> annamenin hangi maksada matuf oîabileceği hakkındaki müteaddid tcfsirlerden bir tanesi bilhassa akla jakındır: Almanya tarafından şark seferini müteakıb yapılacağı tahmin olunan sıılh taarruzunu daha umurai, daha insani ve daha adaletli esaslara dayanan sulh şartlarile şimdiden karşılamış olmak. Filhakika muhtemel bir Alman sıılh taarruzunun, ihtiva edeceği şartların aıcok yumuşak ve yumuşatıcı nıahiyette olması ihtimali vardır. Nitekim buna karşı İngilterede nutuk ustiıne nutuk irad olunarak İngilterenin Hitler Alnıanyasile asla sulh akdetmiyeceği ve halta asla sulh müzakeresine biie janaşmıjacağı beyan edilmek suretıle ilk bir mukabelede bulunulmuşiu. O zanıanlar (sulh korkusu) baslığı altında jazdığınuz bir makale ile sulha karsı gosterilen bu telâ? ve asabiyeün sebeblerini izaha çahşroıştık. Hayat ve memat harbi içinde yüzen milletlerin en ziyade korktuklan bir mesele sulh lehindeki propaganrialardır. Sulh sbzleri, muharib millctlerin sinirlerini gevsetebilir de onun için rnıkumetler onlardan haklı olarak pek '; znade korkarlar. Geçen Umumî Harbin dcirt yıla j a k laşan çarpışmaları sonunda Amerikan Cıımhur Keisi Vüson'un suih şaıtları olarak ileri süıdüğu prensipler bazı ınilletler Uzerinde bö>le yumu^atıcı ve şaşırtıcı bir tesir icrasından hâli kabnaınıştı. Gerçi Reis Vilson o prensiplerini dunyayı aldatmak ve bir kısım uıilletleıın sinirlerini bozmak için ilân etnıiş değildi. O, prensiplerinde samimî ve sadık bir zattı. Ancak neşrettiği prensipler bir takım milletleri ge\settikien sonra kendisi vazijete hâkim olmaktan uzak tutuldu, »e Vilson prensıpleri nanuna yapılan sulh, yabıız yirnıi bir sene fasıla ile eskisinden daha şiddetli yeni bir umumî harbe zerain bazulajacak veçhile zalim ve adaletsiz oldu. Bu tarihî macerayı ve zaten lıarb içindeki insanlann psikolojisini pek iyl bilen Anglo Sakson şefleri muhtemel bir Alman sulh taaıruzuna karsı daha evvel kendileri tarahndaıı ileri süıülmüş çok insani. adeta jerjiuünde tahakkukuna imkân tasavvur olunamıyacak kadar mükemmel bir sulh projeiile simdiden kendi vaziyetlerini hcr türlü sarsıntıdan korumus olnıağı düsünmm clabihrler. Bu takdirde bu müsterek doklarasyonu bir sulh vesikası olmaktan ziyade bir harb silâhı olarak telâkki etmck daha doğru olur. B<;\le olsa dahi, dün de işaret etmiş oldu^umuz veçhile, müteıek dcklarasjonda demokrasilerin Almanyaja karşı şimdive kadar uzerinde ısrar ettikleri bir tezi terketmiş olmaları dikkate lâyıktır: Demokrasiler şimdivc kaHar Hitlerizmin mahvına kadar harbe devam edeceklerinden bahsedcıleıken bu şon bejannamede (nazi tahakkünıünün ortadan kaldmlması) esasım ileri sıirmekle iktila eylemisle;dir Tabiî bu. diğer milletler üzerindeki nazi tahakkümü deınektir. Bevannameıviu her millete. kendi dabili idaresinde dile.Tıği hiikumet şeklini kabul ve tatbik etıııek salâhı>elini veren diğer bir nıaddesi bu tadili zarurî kılnuştır. Bu prensipi kabııl eden demokrasiler bundan sonra artık Aln,an\anın dahilî idaıesine taarruz edemcmek mecburiyetini istneıek ve hilerek deruhde e\lemis bulıınujorlar Millı Şet Yapı Usta okulunda bulunduklarını yazmıştık. Yukanki resim Şefimizi bu tetkikleri esnasında gösterijor. sayın Millî Komünistlerle mücadele Budapeşte 16 (a, a ) Ofi: Magyar Nemzet gazetesi yazıyor: 388 Sırblı yuksek şahsıyet, Sırb mılletıne hibaten bir beyanname neşrederek Sırbistandaki komunist ihtüâl faalıyetlenni takbıh ve protesto etmisler ve komünistlerin tatbik ettikleri tedhış hareketlerınin Sırb mılletinin hakikî hıssiyatının ifadesl olmadığını bıldirmişlerdir. (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) Şark cephesinden resimler: Rus topraklannda ilerliyen Alman asker leri bir nehri geçiyorlar Ankara 16 (a a.) Millî Şef Reisi den memnunluklannı ifade buvurmuscumhur İsmet Inönü, dün 15.30 da yan lar, değerli direktifler vermişler ve olarında Maarif Vekili Hasan ÂU Yücel kulun defterine «Yapı Usta Okulu» yazve Teknik ÖgTetim müdürü Rüştü Uzel mak suretile «İnşaat Usta Okulu» nu olduğu halde Yapı Usta okulunu ziyare* bu guzel türkçe isimle adlandırmışlar etmisler, duvarcılık, marangozluk, dül dır. gerlik, taşçılık atolyelerini, sıhhî tesisat Yapı usta okulundan Gazi Terbiye çalışmalarını, san'at okullartnda yapüıp Enstitüsü bahçesinde, orada tatili geçidepo edılmiş okul alât ve makinelerini, ıen Yüksek Öğretim okulu ve Enstitü talebenin bütün çalışmalarını, okulun talebesile konuşmuşlar, müstakbel öğileri yıllar projelerıni, yeni yapılan san ıetmenlere kıymetli öğüdler vermişlerat okulu İle motörcülük okulları inşa dir. Akşam 9.30 da buradan, genc taleatını tetkik etmişlerdir. beierin saygı ve sevgi alkışîarı arasında Gordükleri çalışma usul ve verimin ayrılmışlardır. Feci bir kaza Bir kadın Floryada tren altında öldü Dün saat 15,30 da Sirkeciden hareket eden banliyö treni Floraya istasyonuna geldıği sırada 50 yaşında Vahide Türker, henüz durmamış olan trenden inerken muvazenesini kaybetmiş ve vagonun altına düşerek tekerlekler arasında kalmıştır. Sağ kalçasından ezilen bedbaht kadm derhal ölmüştür. bütün şiddetile Muharebeler Sovyet harb j Londraya göre i Alman harb \ 1 tebliği I tebliği 1 dünkü Vciziyetin hulâsası Umnmiyetle bir salâh eseri gorülüyor devam ediyor Noskovanın duymıya başladığı endişe inkişaf ediyor Şimalde Fin kıfalarının ilerleyişi muva((akiyetle Harekât MOSKOVA İÇTİMAINA DOĞRU Stalin, îngiliz Amerikan teklifini teşekkürle kabul etti Yeniden mühim Kirovograd*ın terk Budienni ordularının olunduğu Sovyetlerce geriye çekilerek yeni Sovyet cüzütamları muhasara olundu itiraf edildi bir hat kuracağı kanaati var M. Ruzvelt dün Amerikaya döndii Almanlar zehirli gaz kullanmıya hazırlanıyorlar Moskova 16 (a.a.) Bu sabah neşredılen Sovyet tebliği: Dün gece Sovyet kıt'aları bütün cephe boyunca şiddetli muhaıebelere devam etmişlerdir. Muharebeler bilhassa cephenin cenub bölgesinde cereyan etmiş tir. Sovyet hava kuvvetleri düşman kıta^rını hırpalamağa devam etmiştir. Toplantılarda bütün meseleler etraHle görüşülecek Moskova içtimalarında İngiltereyi tçmsil edeceği anlaşılan Lord Beaverbrook Size, alelâcele lüzumlu olan azamî malzemeyi teslim için halen işbirliği yapmaktayız. Şimdiden müteaddid gemiler malzeme ile yüklü olarak lımanlarımızdan hareket etmiş bulunmaktadırlar. Bu gemileri derhal dığer gemıler takib edecektir. Ordunuzun ve ordularımızın ihtiyac ve talebleri ancak, bütun ihtimaller nazarı itibara ahnarak ve bütün âmıller gözönünde bulundurularak tayin edilebilir. Müşterek menfaatlerimizin sür'atle taksimi hakkmda kararlar verebilmekliğımiz için Moskovada bir toplantı yapılmasım teklıf ederiz. Bu meseleler hakkmda doğrudan doğruya sizinle görüşebilecek salâhiyetli mümessilerimizi gönderebiliriz. Muvafık gordüğünüz takdirde toplana cak olan bu konferansa intizaren kabil olduğu kadar sür"atle size teçhizat ve harb malzemesi göndermeğe devam et(Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Sovyetlerin tahliye ettiği yerler Moskova 18 (a a ) Röyter ajansının hususî muhabirı bildiriyor: Sovyet kuvvetlerinin Kirovograd'ı ter' ketükleri İtiraf olunmaktadır. Buranuı ismı ev^'elce Elizabetgrad idi. Bu gösteriyor kı Odesadan giden bü(Arkası sahife 3 sütun 3 te) Nevyork 16 (a a.) Ruzvelt bugün saat 18 de karaya inmiş ve bir kaç saat istirahatten sonra Vaşingtona trenle hareket eylemiştir. Rusyanın nüfuz mıntakaları da mevzuu bahsolacakmış Londra 16 (a.a.) Ruzvelt'le Çörçii'in Stalın'e aşağıdaki müsterek mesajı gönderdikleri bıldirilmektedir: «Moskovadan dönen Hopkins"in raporunu tetkik vesılesinden istıfade ederek nazi hücumuna karşı parlak müdafaanızda sizlere memleketlerimizin cn güzel hangi şekilde yardım edebıleceği hususunda mudavelei efkârda bulunduk. Londra 16 (a.a.) Londrarun snlâhiyettar mahfillerinde şark cephesinin umumî vaziyetinde bir salâh eseri göıüldüğü kaydedılmektedir. Bu kanaat emin Rus membalaruıdan alınan haberlere istinad etmektedir. BununU beraber Ukraynada vaziyet daha müstakar bir hal alıncıya kadar Rusların vaziyete hâkim olmalarına ve her yerde kontrolü ellerinde bulundurmalarma rağmen bu mıntakada cereyan edecek mücadelelerın netice itibarile müphem kalacağı da söylenmektedir. Smolensk mmtakasında Almanların halen yerlerinde saymakta oldukları da kayda şayandır. Şimdilık bu havalıde yeniden bir ileri hareketine geçeceklerine dair hiç bir alâmet yoktur. Kiyefin garbuıda dar bir cephede kuvvetli bir taarruz yapmışlarsa da hiç bir netice elde edemeden tamamen imha edilmişlerdir. Ouman cephesinde bir tekım muvaffakiyetler elde etmişlerdir. Londrada, Mareşal Budiyenny'nin kumanda ettiği orduların Dinyeperin gerisine çekileceği ve orada kuvvetli bir müdafaa hattı tesis edebileceği kanaati izhar edilmektedir. Cephe yarılarak iki mühim merkez zaptedildi Berlin 16 (a a ) Alman orduları başkumandanlığının tebliği: Bütün şark cephesinde harekât sistematik bir şekilde ve muvaffakiyetle devam etmektedir. Dün gece az miktarda Sovyet bombardıman tayyaresi Almanyamn şimal ve şimali şarkî arazisine hucum teşebbüsünde bulunmuşlarsa da bu taarruzlarla hiç bir muvaffakiyet elde edememişlerdir. Harekât inkişaf ediyor: Yeni Sovyet teşekküllerî çevrilcli Berlin 16 (a a.) D. N. B. ajansına Alman başkumandanlığının b u günkü tebliği hakkında askerî memba(Arkası sahife 3 sütun 2 de) Tam anlaşma Rochland 16 (a a.) Ruzvelt, gazetecilere beyanatta bulunarax harb vaziyetinin bütün safhaları azerinde Çörçille arasında tam bir anlaşma olduğunu söylemiştir. Suçlu çocuklar için ıslahhane yapılacak Cezaevlerindeki mahkumlara okuyup yazma öğretilecek ve bunlar cemiyete faydalı birer uzuv haline getirilecek Suçu işlediği zaman 15 yaşını bitirip de 18 yaşını ikmal etmiyen ve cezasının çektirilmesine başlandığı anda 18 yaşını doldurmıyan mahkumların cezaları hu" susî ceza evlerinde veya cezalanrun müddet ve mahiyetine göre hükiim veren mahkeme nezdindeki ceza evinin hususî mahallerinde infaz olunacaktır. (Mabadi Sa. 3 sütun 5 t e ) Kafkasya ve Şimalî Iran Askerı vaxıyet 4 üncü sahifede Eugünhü Haritamıx Ankara 16 (Telefonla) Adliye ve Sıhhıye Vekâletlerince yeni bir ceza ve tevkif evleri nizamnamesi hazurlanmıştır. Bir ay sonra mer'iyete girecek olan nizamriamenin esaslarına göre, her mahkeme bulunan yerde bir ceza veya tevkif evi ve Adliye Vekâletince tespit olunan maOrdularının mukadderatı alâka ile takib hallerde de mmtaka ceza evleri ile çocuk ceza ve ıslah evleri bulunacaktır. olunan Mareşal Budienni Birkaç söz Kezalik dikkate lâyık bir ııokta da ımi'terek be\anname ile sulh sarlları jlân eden iki demokra^idcn Anıcrika simdiki halde filen harbe dahil uc^'.ıdir. Filen harbe dahil olmıyan 'oir mcıııîeKetin sulh şaıtları ileri siırınesi gaıib giırünebilir. Gerçi Amerika naınm.i bu yolda ilk defa olarak sbz söjleııiyor dcği'dir. Cumhur Reisi Ruzvclt defalfula srılhtan bahsetmis, hatta bir defa^mda A'man hareket hattını siddede tenkid ederek bu vaziyet böyle devam ettiği miiddetce sulhtan bahsolunamıyacağını açık söylemisti Ancak simdiki müsterek beynnname Cıııııhıırîyetin bu giinkü renkli hario 7amanki sahsî s(>7İerden da'ıa ileri biı mahiyeti haizdir. Amerika mihıaUbeî last Ha7eı!e Kaı.'îeniz arasında bir köprü gibi duran Kafkas\ayı göster YUNUS NADİ mektedir Avrupa ile Asja arasınâa Kafkasyanın ehemmiyeti Yazan: Emekli General > ^ BUCUN 2 nci sahifede Yıkılan bir zihniyet Rei«icumhur ve Millî Şef İsmet Inönü e\A elki gün Ankarada Erkek San"at Okuluna giderek, bu müessesenin faaliyetine yakın ve hususî bir alâka gösterdiler. Sayın devlet şefimizin bir san'at okuluna karsı gösterdiği bu ciddî alâkayı millî bünyemizin yannki icablarmı hatırlatan yüksek bir işaret telâkki etmekte haksız değilim zannedh orum. Yakın zamanlara gelinceye kadar bizde kapıkulu ruhlu eski saltanat idaıesinden kalma kötü bir zihniyet vardı: Hayata nıemur olarak hazırlanmak zihnijeti. İçtinıaî telâkkilerin şahsında ifadesini bulduğu devlet, bütün kadrosile bu gayeye hizmet maksadile teskilâtlanmıstı. Maliye Nezareti nasıl umumî işlerin göriilmesi için varidat peşinde kosarsa, Maarif Nezareti de emrindeki müesseselerde devlete sadece memur yetiştirmeğe çalışırdı, Oğlum Paşa olacak! Dije nınni sdyle>erek hayallerinde bir nazır, yahud vali sandaljesine kurulmus sıımah e\lâdlar yasatan anneler, seneler ilerleyip de bebekleri sakallandıkça, lâalettajin kalem efendiliğine sulh olurlardı. Memur zihniyetinden hâlâ tam manasile kurtulmuş değilizdir. İktısadî yasayış şartlarını goz bnüae almaksum ve çocuklardaki tikrî ve ruhî kabilijetlere zerre kadar değer vermeksizin aileleriımzin ekserisi klasik lise tahsilini tercih J eder görünıijor. Muazzam bir teknîsyen ve mütehassıs îşçi ordusuna. şiddetle muhtac bulunan memleketimiz'le: İş arıjorum. Ne olursa yaparun! Diyerek kapı kapı dolasan tiplere her gün rastlamamızın sebebi işte hâlâ sönmijen bu memurluk zihnij etidir. Halbuki biz genc bir devletiz. Çok yapmağa, çok yaratmağa muhtacız. Ve on binlerce, yüz binlerce demirci lâzım, marangoz lâzım, motörcü lâzım, elektrikçi lâzun, tesviycci v« saire lâzım. İ>i bir fabrika iscisi bu memlekette ort tane, jüz tane yarını yamalak lise mezıınundan daha teyjnetlidir. Türk istikbali san'at mekteblerinden cok sejlcr bekliyor. ' N. Alman kuvvetlerinin Moskovadan evvel Kaf kasyaya sarkmaya teşebbüs etmeleri muhtemel değildir Şair ve filozofların riiyayı sezişleri Prof. M. ŞEKİB TUNÇ H. Emir Erkilet zerin garb sahillerinde Baku'dan baslajarak •şitral batı istikametinde Kırıma kadar uzanır ve bu yarımadanın cenubundaki Yayla dağını teskil eder. Kaf Almanya lopraklarına Sovyet ^ îngiliz akınları . A. AHISKAL (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) bududu teşkil eden Kafkas dağları Ha (Arkaa sabife 3 sütun 1 de J