14 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Mizah san'atına en güzel eserler hediye etmis olan kıymctli san'atkâr NECMİ RIZA Her hafta eserlcrini * .ılmz Ş A KA mecmur.smda neşrcdiyor. Bugün çıkan ŞAKA ' da Türk mızahının en ku\"\ etli yazı ve k&rikatürlerini bulacaksınız. tn J 18 inci yıl sayı: 6111 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOÛLU Telgrai ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 PBrŞGtHDB I4 AtjUSlOS I 941 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Okul ve Aile Ansiklop Çocuklar için tatil günlerini mükemmel arkadaştır. Bir ç < rına gelecek her sualin cevabu vardır• Cildli 250 kuruş. AHMED HALİD KİT ve Sovyetler Teminat Verdiler\ Petenin nutku biiyük akisler uyandırdı Berlin, Fransanın Amerikan vesayeti altına girmiyeceğini söylüyor iki hükumet de Montreux paktına sadık olduklarını, Boğazlara tecavüz niyetinde bulunmadıklarını ve toprak bütünlüğumüze ihtimamla riayet edeceklerini resmen hükumetimize bildirdiler Avrupalı bir devlet tarafından tecavüze uğrarsak bize yardım edecekler Yeni beyanat Müşterek taahhüd ÎS'ibayet mihverle elbirliğine karar veren Vişi hükumet erkânının Laval kabinede iken alınmış bir resmi (Solda Amiral Darlan, ortada Marcsal Peten, sağında Laval, solunda H'eygand görülmektedir.) Londra mehafili, Vişinin programım, şeref Türkiye Ingiltere siz bir karar olarak arasındaki eski mutelâkki etmektedir ahede ahkâmında hiç Berlin 13 (a a ) Yarıresmî bir kaynaktan büdınlivor: Alman sıyasî mahfillerinde, Mareşal Petain'in dunkü nutku ve ayni zamanda bu nutkun uyandırdığı akisler, enteresan ve hatta tenvir edici telâkki olunmaktadır. Mareşalın nutku hakkında Amerikan sazetelerindeki akı^lerı okurken, insan kendisinı asağıdaki ıntıbaı almaktan kurtaramıyor: (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) bir tadilât yapmıyor Fraıısaııııı Kararı lman,\a ile akdettiği mutarekedenberi kendisine muayjen bir istikamet çizmeğe çahşan Fransa, Mareşal Peten'in evvelki gunkü nutku ile nihajet gideceği jol hakkında katî kararını butun dunjaya ilân etmiş bulunu>or. Dahilî idare için ^SSnîkrasiji ^ade«leV\e ubV~«fec%j jji sı>aset şekillerine gore de otoriter nrillî bir rejimi kabul ettiği gorülen bu karar hariıî siyasette Almanva ile işbirliği esasına da\anmakladır. Fransa heniiz galiblerilc sulh akdelmcmiş oldufu için bu yapılmadıkça kendisinin bueimden yanna Alman>a ile beraber >iırümesi bitiabi bahis mevzuu olamaz. Fdkat Fransi, belki bu sulhun da bir an once akdine medar olur umudn ile ve hatta belki onu temin edecek başlıca bir haıeket olmak üzere dahilî ve haricî siyasctinde Mihver yeni nizamına intıbak clmek kat'î karannı vcrmiş ve boyleliklc mütarckenin akdindenberi geçirdiği buhranlı hayatın simdiki raerhalesinde t n bü>ük adımını atmıshr. Bulgaristan bir slavizm nöbeti geçirdi! Ordu yüksek kumanda heyetinin bti sebebîerle değiştirildiği anlaşılıyor Ankara 13 (a.a.) İngütere buyük elçısi Hughe Knatchbull Hugessen ve Sovyetler Bırhği buyuk elçısi Vmogradef 10 ağustosta Harıciye Vekâletine müttehidülmeal bırer nota tevdi etmlşlerdır. İngiliz notası şudur: Majeste Kralın Hariciye Nazın tarafıpdan verilen talimata tevflkan mütte(Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Gütıdüz yaı lava f Sofya gazefeleri slavizmin komonizm demek oldu. ğuıtu ve Bulgarisianın bundan uzak kalacağım yazıyorlar İngiliz tayyareleri bütün gün Almanya iizerinde dolaştı Londra 13 (a.a.) Dün İngiliz bombardıman tayyareleri tarafından Al » manya üzerıne yapılan gundüz akınları esnasında avcı tayyareleri bombardıman ayyare filolarına Anvtfrs'e kadar r e fakat etmişlerdir. İngiliz hava kuvveteri bu harekâtta 12 bombardıman ve 8 avcı tayyaresi kaybetmişlerdir. Bombardıman tayyareleri Alman topraklarında 240 kilometre derinlığine kadar lüfuz etmişler ve Kolonyanın başlıca elaktrik santralları olan Quadrat ile Knatsak elektrik santrallarına şiddetle hucum ederek isabetler kaydetmişler • dir. İngilterenin Ankara biiyük e\çWı Sir Hughe Knatchbull'un Millî Şefimiz Inönü ile konuşurken alınmı? bir resmi Sovyet harb tebliği Fransaya gore yeni nizam iki şekil arrediyor: Bi>°i dahilî ve miliî yeni nizam, ki demokrasiyi bertaraf eden otoriter bir sistemle taayyün edecek, diğeri Avıupa ktt'asi iızerinde bu kıt'a sakinlerinin isbirliğini kabul eden >eni nizam, ki bu da bilhassa Almama ile isbirliğini inkişaf ettiren yolda tekâmUl eyliye cektir Yekdiğerini ikmal eden bu iki şekil üzerindekl Iransız kararınm büj ü k akisler ujandıracağında ve biiyük Iieticeler vereceğinde şuphe yoktur. Sofya 13 (a.a.) cOfi» Bulgar ordusu yuksek kumanda heyetinde yapılan değişikhk ve tayinler Bulgar siyasi Amerika Harieiye N'aarı Mr. Hull mahfiİlerince memnuniyetle karşılan nııstır. Bu mehafil, Kralın Harbiye Nazırile Iıihttıfak ordu yuksek kumanda heyetiııi gencleştirmeği ve son defa Yuna (Arkası sahife 3 sütnn 4 te nistan ve Yugoslavyanm inhilâlile Bulgaristana iade ve ilhak olunan rr.ıntakaların işgali sırasında liyakit ve ehhyctleri takdir olunan yüksek rütbeli ümeranın ordu başına geçirilmek karan Fransada niha>et Lavalin ve Darverdıkleri mütaleasmı serdediyor. lan" ın gorüs tarzları galebe çalmış deSofya akşam gazeteleri bu tayinlerden tncktır. Bu iki adamdan biri İngiliz hu bahsederek Bulgar ordusunu methü sesnmetile işc başlaımş, diğeri İngiltere na ederken bazı ecnebi propagandalannin bu harbi kazanami) acağına inanmış nın tesiri altmda kalabilecek olanlara da ve hadiselerin sevkile yavaş javas sc r.azarı dikkati celbediyorlar. bfinin siyasetini benimsiyecek variyetSlovo gazetesi. şunları yazıyor: İPrde terakki edip gitmişti. Burada «Genc nesiller devletin askclerini Anglo Sakson âleminin siddetli hare saısmağa müstaid bir takım beynelmiketlerile mağıub ve mecmh Fransadaki lel ideoloji mefhumlarından hiç bir şey bu isühaleyı tesri ve temin etmis oldu beklememelidirler. ğunu hatırlamamak elde değıldir. Franİçimizden baalarının «Slavizmt &ye sa bir taraftan j a n memleketi elinde şösterdıkleri komünizm mefhumu işte tutan galib bir yabancı işgalin kan kus bunlardan biridir. En çok düşüneceâituran ıstur.bları içinde bocalarken di miz nokta: Bulgar devleti ve Bulgar orVaşington 13 (a.a.) Âyan ve mebğer vandan eski müttefik ve dostlartıim dusudur. usan meclisi azası Bırlesik Amerıkanın dnrbelerüe kınlmakta devam ediyordu. Slavizm ve komünizm hakkmdaki riddetli bir tedbir almasmı açıkça tavFikrinıizce maçlub Fransa karsısında rr.ünakasalaiKr.ız meşguhyetle'ımlzin en siye etmektedir. Bu aza, Bırlesik Amepsikolojik bir bata teşkil eden bu An son safhasma bırakılmak icab ec'er.» rikanın dığer Amerikan cumhurıyetleglo Sakson hareket tarzı Fransada Slovo gazetesi, yazısıru şoyle bitiri rile beraber Martinik ve garb yarım evvelki gün Mareşahn ilân ettiği netice yor: küresindeki diğer Fransız mustemlekelere varmak isti>enlerin işlerini kolaj(Arkası sahîfe 3 suhın 2 de) lerinin müdafaasını derhal deruhde etlasiırmıştır. mesini istemektedir. Çünkü bu Fransız Fransadaki yeni rejim ve yeni haricî arazisinın nazi hududuna bir basamak siyaset vüriu mü? 17S9 danberi hurriyet teşkil edeceği muhakkak addedilmektetığrunda alabildiğine kan dökmuş Frandir. Tahran 13 (a a ) D N.B. İran si7 milletinin otoriter bir sistemue hapBu iki meclis azası ayni zamanda Vişi basını, bir çok Turk gazeteleri tarasetülmesi kolay olmıjacağraı tasavvur ile diplomatik munasebetlerin kesılrrefından Turkıjenın İran hakkmdaki edenler vardır. Maresal Peten dahi bu sini ve General de Gaulle"un tanınmasıdostluk hıslerını ifade eden makaJeleuğurda şaka»ız tedbirlerle çok çahsmak nı tavsiye ediyorlar. rın hulâsalarını \ermekte \e sıkı bir Iâ7im geleteğini kabul ediyor, ve alınaBu arada Vışı'nin Vasingtondaki bü bitaraflık sıyaseti takıb ederek Iranın Ci'i tedbirlerin bazılarau zikir \e tasyuk elçisi Henry Haye Birlesık Ameı i istıklâlini ve sulhu idame hususunda lih etmiş de biılunuyor. Milletler için kanın kendi emniyetme karşı h çbir sarfedılen gayretleri hararetle tasvib rejimlerin tarihî bir silsile dahilındo detehdidden endise etmemesi lâzım geldi etmektedir. vamlı bir zaruret gibi telâkkisine imkân ğmı beyan etmiştır. İran gazetelerınin en mühimmi olan yoklur. Son ma^lubi>et Fransada parHenry Haye demiştir ki: • Ittılaat» Turk gazetelerınde intişar e hraanter siîtcmi kötüleven bir felâket « Mareşal Peten'in nutkunda ilk den makalelerı bahıs me\zuu ederek olmuştur. Filhakika bu lelâkette partisatmndan son satırma kadar, Fransa dıyor kı: lcre müsteni'i parlamentotıun büyük nm donanma veya müstemlekelerını «Bu harbm başındanberi İranın taılahli buiuııdrğumı inkâra da mecal Almanlara deiTedeceği zehabım veren kıb ettığı sıjaset, şarkta sulh ve sükuyokıur. Leon Elum'ün mahııd Halk rephiçbir şey yoktur.» nun muhafazası için mutlak bir bita hesi hükurroh Fransayı, dahilî harbi Gazetecilere yaptığı bu beyanatta raflıktan başka bir şey istıhdaf etmeiçinde azkahm boğulup gidecek olan Haye şunları İlâve etmistir: miştır. İran. basmının Türk mılletinı İspanyaya bea7eteeekti. Buna vikit kal« Ben Birlesık Amerıkaya geleli 11 sikı bir dostlukla bağlı İranın sarfetınamıs olsa bile ondan daha feri nlan ay olmuştur. Biz bövle bir şey yapma tıği gajretleri arüadığını gormekle bahaon mağlubıyet memleketin hakikî mcnnık ve şefimin nutkunda da vazdyeti tıyardır Türk İran dostluğunun gıt YUNUS NADI tıkçe ^aha kuwetlenmesinde her iki ta lekaüde sc\kedilen sabık Bulgar Genel değistirpcek hiç' bir şey yoktur.» (Arkası sabile 3 sütun 6 da (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Kunnay Başkanı General Petkof 1 (Atkası sahife 3 sütnn 7 de Cephelerde el konacak hiç bir Karar bugünden itibaren değişiklik yok 68 inci Alman fırkası tamamen ezilerek imha edildi Berline gece akınları devam ediyor, Baltık denizinde 4 düşman muhribile iki nakliye gemisi batırdık Moskova 13 (a a.) Dun akşam geç k'akit neşredılen Sov>et tebliği: 12 ağustos gunü cephede muhim bir hareket olmamıştır Hava kuvvetlerimiz, kıtaatımızla iş birlıği yaparak duşmanın piyade kuvvetlerile zırhlı kıt'alarına darbeler in(Arkası sahife 3 sütun 2 de) daha hububata İS vilâyette Alman harb tebliği Karadeniz limanlarına çekilen düşman Seri teşekküllerimiz tarafından takib edilmektedir Düşman dümdar kıtaları ağır zayiata uğratılmıştır, bir günde 184 Rus tayyaresı duşuruldu Berlin 13 (a a.) Alman ordulan bafkumardsnhğınm tebliği: Cenubî Ukraynada Almaa piyade kuvvetlerile Alman ve müttefik ordulara mensub serî teşekkuller Karadenız limanlarına cekılen düsmanı takib et » mektedır. Bu teşekkuller anudane bir (Arkası sahife 3 sütun 3 te) meriyete giriyor • Anksra 13 (Radyo gazetesi) Koordinasyon heyetinin kararJe bazı vilâyetlerde arpa. buğday, vaısır, jaılaf ve çavdara hukumetçe el konmuştu. Koordinasyon heyetiıun yeni bir kararile Ağn, Aydın, Bıngöl. Bursa, Çoruh, Erzıncan, Gazıanteb, Kastamonu, Kars. Manısa, Muğla, Muş, Ordu, Slird, Srnob, Tunceli, Van ve Zonguldak vılâyetlerine de bu karar teşmıl edilmiştır. Karar yarmdan itibaren mer'î olacaktır. AMERİKADA ASABİYET Âyan ve Heb'usan Meclisi azaları Yeni dünyadaki Fransız müstemlekelerine el konulmasını istiyorlar TÜRKİYE VE İRAN "Feıta günlere müştereken Iran matbuatının dostane neşriyatı • Un randımanına dair yeni bir karar Ankara 13 'Radyo gazetesi) Evvelce verilmiş bir koordincsyon kararına göre halis buğdaydan yuzde 89 ve 91 randımanlı un çıkanlacaktı. Ypni bir kararla deçirmenlerin 1 ağustostan itibaren bu randımandan daha fazla un çıkarmaları menedilmistir. göğüs gerecektir..,, İsmel İnöRİinün Türk milletinin mukadderatını idare ediş tarzına hayranız » Birkaç söz Vatan acısım duyuş »Foto Magazin» mecmuası. üstad Yah\a Kemalin müta bir milletin çocuğu bo>le bir manzarayı rüyasında görmek reke devrhıde Istaıbnlda jazdığı makaleleri seri haliude için can verir. En son Lehistan ihtilâlinde. Varşovanın bir nesredijor. Her biri bir nesir incisine benzejen bu y a a sokafinda Leh ba>rağını \irrni dort saat dikili bulundurlardan sonuncusunda. sair, kalbini si7İatan vatan acısını mak için Leh gencleriııin en civanmerdleri can verdiler. O gU7«l ;.irrni dort saat her gun tekrar etse, her gün can ijiddetli sansüre rağnıen ne gurel izah ediyor. \eririz. Siz Türkler istiklâlinizin kadrini bilmivorsunuz. Vatan acısı tadılnıadan anlasılmaz!. Hiıkmü \eren Yahya Kcmal, gencliğinde Abdülhamirlin Ancak onu kaj bedeceginiz zaman oğreneceksiniz!, Mıitareke devrinde, yedi duvelin yabancı askerleri temüstebid idaresinden uzakta yasamak arzusile Pariste geçirdiği setıeleri hatırlayor. O zanıan kendisi, esaret altında miz toprağımızı çizmelerile kirletirken sansurden kaçırılarak far7ettiği vatanının derdile yanar. fakat ayni zamanda. yazıtan bu satırlar, hakikî vatan acısuıın dehşetini ne büyük o zindan ha\atından nefret ettiği için Pariste yaşamayı bir kmvetle ruhumuza sindiriyor. Insan derhal silâhnıl omuzlamak \e Alemdağım asarak yaralı Anadolunun sisli tercih edermiş. Bir gün bir Lehli ile konusmus. Lehli, şaire demiş ki. dağlarında ıslilâcılarla çarpışmak isteğile yanıyor. Evet, « Siz burada nc arı^orsunuz? Sizin \e butun genc şairin hakkı var. Vatan acısını aniaroak için onu ilkonce Türklerin vatan aızuları beni gayriihtijari gulümsetijor. tatmak lâzım. Bu acı o kadar derin Ve kuvvetlidir ki, bir Sizin vatanıni7 yok mu? Yenipazardan tâ Vemene kadar defa duyuldu mu, bir daha nesiilerçe unutnlmaz Bu iti» ovalarmız var, dağlarınız var, şehirleriniz var, kaleleriniz barla, \atan acısını tadan milletler, kurtuldukları zamanİ var. Onların üstünrîe sizin ba\ raklarınız dalgalanıyor, so istiklâlleri uğıunda dteki milletlerden çoklteha bu>uk feda' kaklarınızdan geçen asker biliyorsunuz ki sizin kanmırdan kârlıklar ve kahramaniıklar basarabiliıler. Hududda nobet bekliyen bu gunku Turk nesline bvndır, sizin dil'nizle konusur, sizin gibi düsunür, sizin gibi sever, dostlarınıza dost, düşmanlarınıza düsmandır. Ah. bu dan dolayı «dun\ada esi jokl. dijoruz. saadetin kadrini hissedemiyorsunuz. Benim gibi mahkum