3 Haziran 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r Ebedî Şef Atatürkün hayatı, İstiklâl Savası ve Tiirk İnkılâbı için ilmî rehber: ATATÜRK Bibüyografyası Yeni Türkiye hakkinda bütiin dünyada çıkan kitablann tespiti, almanca, fransızca tcümelerile bir cildde toplanarak çıktı. Yazan: PROF. DR. HERBEKT MELZİG tstanbul ve Ankarada bütüa kitabcılarda arayıruz. Fiatı 120 kuruş. 18 inci yıl sayı: 6041 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOCLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, tstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24288. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 REZZAN YALMANTN TERCUMESİ REBEKA Son senelerin en çok sevilen ve bilhassa kadınlar ve gerîc kızlar arasında şöhrefc kazanan roma Yazan: DAPHNE DU 208 sahife, 50 kuruş, cil AHMED HALİD Salı 3 Haziran 1941 Taşı gediğine koyuyoruz! Türk topraklarını Fransadan ne suretle kurtarmıştık ? Bazı devlet adamlarımn üçüncii bir memleket topraklarını paylaşmak için bazı anlaşmalar yapmaları her hangi bir hak mı temin eder ki Darlan «Hukukan Fransaya tanınmış bir şeyr> den bahsetmek cesaretini kendisinde buluyor? HAZIRLANAN PARISTE PROJE T 10 uncu B Hitler Musolini dün tekrar goruştuler Berlin, müzakerelerin esasını Akdeniz ve Afrika harekâtı teşkil ettiğini haber veriyor Darlan, de Golle ülkelerine taarruz etmek niyetinde... Vişi hükunıeti, Alman yardımına mukabil biraz daha Fransız toprağı verecekmiş! Weygand da Vişiye geldi, bugün fevkalâde toplantı var İtalyan ricali, Brenerde M. Hitleri karşıbyortar Loid Gorcların, Klemansoların miitecaviz siyaseli değil midir ki; Ortaya koydukları hukvkî vaziyetlerle bugün bariz facialarından biri Fransanm yere gerilmesbıden ibaret olan bu yeni harb felâketini hazırlamıştı? Hatayı kurtarmak için dahi Fransa üe er geç müsellâh bir ihtilâfa geçmekligimiz içtinab olunamaz bir zaruret olmustur. Biz 40 asırlık Türk Hatayı bile Fransızlann elinden boyle ahnıştık: Turk ordusu Hataya girerken Fransanm müstemleke kıfalan selâm duruyor Ankara: 2 haziran miral Darlan'ın Pariste gazetecilere japtığı beyanatta İngiltere) e lıucum ederken araya meraleketimizi de karıştıran ifadesini tekrar edclim: « Ayni devirde İngiltere evvelce bize hukukan tanımış olduğu şeyi kurnazlıkla ve cebren bizden koparmak için Turk ordusunu Kilikyayu saldınyordu.» Bu hukııkan t.immak keyfıyeti geçen Imumi Harb içinde o zaman kendi aralarında mütlefik bulunan İülâf devletlerinin Türk toprakları üzerinde kendi kendilerine yapmış oldukları nüfuz mıntakalan taksiminden ibaret olduğu bilâhare meydana çıkmıştır. Adına «Üçlii İtilâf» denilep bu taksim keyfiyetinde Fransaya Sutiyeden yukan bir ucu Sıvasa kadar varan bir mıntaka a^rılmış olrîuğunu ııçcten sonra pzli muahedeleıin meydana çıkmasile biz de öğrendik. Fakat butıu öfcrendiğimiz zaman biz Fransızları sinsi maksadlarla işgalleri altında tuttuklan Adanadan, Maraştan, Gazi A>ın(abdan ve Urfadan çoktan kovup çıkuımış bulunuyorduk. Hem de ne çetin mulıarebclerle. Bu, dunya tarihinde ayn ve parlak bir fasıl teşkil ettiğinde şüphr olmıjan Türk istiklâl cidalinin yalnız bir safhasıdır ki aklı başında ve vicdanlan salim Fransızlarca da nihajet yeriııi bulmuş jegâne hak olarak tanınmış ve o işlerde Türk milleti tarnfından gostcrilmiş olan kahramanhklar hürmelle ve hayranhkla karşılanmıstı. A Almanya, italya ile ticaretimix Yeni ihracat ve ithalâta dair lâyiha Meclis encümenlerinde kabul edildi Ankara 2 (Telefonla) Almanyaya ihrac edilecek Türk mallarına mukabıl Klirmg hesabındaki Alman matlubatınflall 'T BflJyOB 233 ttfî 660 "lîranm tenzilî ve 13 milyon 169 bin 496 lira tutarında Alman mallarının yüzde 50 sinin memleketimize ithalini müteakıb 1 milyon 588 bin 500 lira kıymetinde Türk malının Almanyaya ihracı ve Türk milli bankalarınca iskonto edilmiş olan Hazine bonoları tutarından 6 milyon liraya kadar miktarının tütün ve fındık mubayaasına tahslsi hususunda Almanlarla teati edılen notaların tasdıkı hakkındaki lâyiha encumenlerden çıktı. Bundan başka gene Meclis heyeti umumiyesine sevkedılmiş bir lâyiha da İtalya ile aramızdaki tıcaret ve seyrisefain muahedesinin bir sene müddetle uzaülmasına dairdir. İtalya ile aramızdaki ticaret ve tediye anlaşmalarının müddetleri bitmiş ve temdıdinden fayda hasıl o'mıyac^ğından bu yoldaki İtalyan teklifi kabul edilmemiştir. Ancak, memleketimize gelecek İtalyan emtiaşının azamî tarife tatbikı dolayısile müşkülâtla karşılaşmaması için «daha ziyade müsaadeye rrazhar millet» kaydıni İhtiva eden ticaret ve seyrisefain muahedesinin hükümlerinden istifadesi muvafık görülmüş, bu (Arkası sahife 5 sütun 2 de) Londra 2 (a.a.) Müstakil Fransız ajansı Fransız hududundan bildırmektedir: Evvelki gün Pariste Fransız Nazırlannın Amiral Darlanın reisliğinde yaptıkları toplantıda Almanyanın Vişi hükumetine yaptığı feklifler müzakere edilmlştir. Bu teklif şudur: Mütareke uzerine Fransanm alınan silâhlarınm CArkasj sahite 5 sütun 4 to Mülâkatta iki taraf erkânıharbiye reislerî de bulundu Bütün harb tedbirleri Brenner geçidi 2 (a.a.) DJI.B. ajantamamlanıyor? sı bildiriyor: M. Hitler ve M. Mussolini bu gün şehirler tahliye edildi Brennerde birkaç saat süren bir müAmerikanın Londra büyük elçisi M. Winant Kıbrıs da müdafaaya hazırlandı danları mütemadiyen bombalanıyor Vaşingtona fevkalâde mühim ve gizli bir Bütün Suriye meyhaber götürmüş Nevyork 2 (a a.) NewYork Journal Americain'e Vaşingtondan gelen bir telgrafa göre Amerikanm Londra büyük elçisi Winant Londradan fevkalâde mühim ve gizli bir haber getirmektedir. Suriyede örfî idare Londra Elçisi Mr. Winant Hava muharebeleri için vazîyef, Giriddekinden daha çok İngilizler lehine görülüyor Lefkoşa 2 (a.a ) Gorod hadiselerini yakından takib eden Kıbrıs makamları adanın müdafaa tcrtibatma aid son İşlerı de tamamJamaktadırlar. Bazı ihtiyarlarla qocuklar şehirlerden tahliye edilerek dağlara gönderilmiştir. Bir kaç İngiliz kadın ve çocuğu şimdiden adadan ayrıhnışlardır. Yeni müdafaa nizamnameleri neşrediieıek memurların el koyma salâhiyeti genişletilmiş, yağma gibi ve telâş verici haberler neşri gibi cürümlerin cezalara çarpılacağı tebliğ edilmiştir. Vaziyet gergin, fakat sakindir. Halkraüke.rrurtelsoğukkanlılık göstermektedir. Almanların Kıbrısa karşı muvaffakiyet ihtimali hakkında tefsiratta bulunan Cyprus Post gazetesi düşmanın Giride nazaran Kıbrısta daha gayrimüsaid vaziyette olduğunu bildirmektedir. Zira 12 adadan bir istilâ feşebbüsü ve Suriyeden hava hücumları yapılması mümkün olmakla beraber Yunanistandaki hava üsleri daha uzaktır. Gazete nütaleaîina şöyle devam ediyor: «Giriddeki parlak İngiliz mukavemetinden sonra düşmanın maneviyatının sarsılmış olması ve Kıbnsın kuvvetli müdafaasını kırmağa teşebbüs için taptaze kuvvetlere ihtiyac hasıl olması muhtemeldir. Kıbrısta kendi üslerimize ve kıt'adaki hava meydanlarma pek yakm bulunuyoruz. Halbuki Giridde Almanlar bu müsaid vaziyette idiler. İngiliz filosu da Kıbrısa bir kaç saat mesafededir. Nefsi adadada, Giridde fevkalâde parlak bir surette dövüşen kıt'alar kadar azimli bir müdafiler kıt'asına mahk bulunuyoruz. Bütün amil ve unsurlar Kıbrısa karşı bir Alman teşebbüsünü fevkalâde tesadü/e bağlı bir iş haline kojTnaktadır. Kıbrısın bu mızrağı büsbütun kırması çok mümkündür. Kıbrıs şimdi düşman'.a onıın şarktaki muazzam ihtirasları arasmda durmaktadır.» lâkat yaparak siyasî vaziyeti görüşmüşılerdir. Mülâkatta Alman Hariciye Na« zırı von Ribbentrop ile İtalyan Hariciye Nazırı Kont Ciano da hazır bulunmuştur. En samimi dostluktan mülhem olan görüşme iki müttefik memleketis hükumet reisleri arasında tam bir görüş birliği mevcud olduğunu göstermiştir. Berlinden verflen malumat Berlin 2 (a.a.) Yarıresmî bir kaynaktan bildiriliyor: Bu gün Brennerde vukua gelen onun> (Arkası sahife 5 sfitnn 3 te Mayıs içinde Berlin bildiriyor: «Türk Alman münasebetleri münakaşadan müstağnidir!» Das Reich gazefesinin dosfane makalesi .•. «Türkiye sulh ve istiklâl istiyor. Atatürkün halefi, bu istiklâli muhataza etmek için harfcî siyasetin âkılâne bir surette tedvirine nezaret etmektedir.» Berlin 2 (a.a.) «D.N.B.> Dün Hariciye Nezaretinde yabancı gazeteciler taraftndan sorulan muhtelif suallere cevaben Türkiye ile Almanya arasmdaki münasebetlerin bugünkü vaziyetinin bu hususta her türlü münakaça ve malumatı mevsimsiz kıldığı beyan edilmiştir. Berlin 2 (a.a.) Yarıresmî ve haftalık .Das Reich» gazetesi bugünkü nüshasında maruf gazetecilerden Rudolf Fischer'in «Dört yol ağzında Türkiye» başlığı altında uzun bir raakalesini neşretmiştir. Bu makale, siyasî mahfiller(Arkası sahife 5 sütun 2 de) Şarkî Suriyede örfî idare ilân eden Fransız Komiseri General Dentz Londra 2 (a.a.) Paris radyosu, Suriye Yuksek Komiseri General Dentz'in şarkî Suriyede örfî idare ilân etmiş olduğunu bildirmektedir. Paris radyosu, ralannda Haleb civarındaki tayyare meydanı da bulunmak üzere, muteaddıd Suriye tayyare rr>evdanlarının bomjardıman edildiğini İlâve etmiştir. Sefir Amerikada çok kalmıyacak Londra 2 (a a.) Reuter ajansının diplomatik muhabirinin öğrendiğıne göre, Birleşik Amerikanm Londra büyük elçisi M. Winant'in M. Ruzveltle yapacağı istişarelerin uzun sürmemesi muhtemeldir. Sefirin sekiz ilâ 12 gün zarfmda Londraya dönmesi beklenmektedir. Almanlar 592, İngilizler 150 tayyare kaybettiler Mançestere şiddetli bir akm yapıldı Aradan henüz yirrRİ sene geçmiş iken bugünün Fransasım İngiliz aleyhtan bir düzene sokmaya çalışan Amiral Darlanın tarihi tahrif ederek dolayısile Türk mukaddesatım lekeletmcjc yeltenmesini Türk milleti elbct hayretle ve nefretle görmekten kendini alamazdı. Amiral Darlan yakın bir tar'h safhası üzerinde bu kadar cahil midir? Yoksa o bu tarihi biliHizam mı talırif edijor? Hangi şık doğru olursa olsun bu sözlerile Türklerin vkdanında kıyamct koparan Fransız Amiralımn Ö7rü kabahatinden büyük oldıığunda şüphc yoktur. Bazı devlet adamlarımn üçüncü bir memleket topraklan üzerinde nüfuz mıntakalan tesisi için kendi aralannda bazı anlaşmalar yapnıış olmalan herhangi bir hak mı temin eder ki bugünkü mağlub Fransanm sijasetini idare efmek iddiasında bulunan Amiral Darlan İngiltereye hiicum elmek için .hukukan Fransaya tanınmış bir şey» den bahsetmek cesaretini krndisinde buluyor? İtilâf devletlerinin o zaman Loid Corc'lar. Klemansolar larafından idare olunan mü'ecaviz si\asetleri değil midir ki ortaya koydııklan hukukî vaziyet!rie bugün bariz facialarından biri Irah Kralt Bağdada avdet etti Naib Abdülilâh yeni kabineyi kurmak üzere Bağdad 2 (a.a.)Ofi Genc Kral Faysal, bu sabah saat 8 de hususî trenle Bağdada dönmüş ve istasyonda naib Abdülilâh ve yüksek develt memurlan tarafından karşılanmıstır. Hamburg ve Manhaim tamamen harab olmuş... Londra 2 (a.a.) Aşağıdaki rakamlar mayıs ayı zarfmda duşman ve Britanyalılar tarafından kaybedilen tayyare adedi hakkındaki resmî tebliğden alınmıştır: Büyük Britanya ile İngiliz sahil suları üzerinde düşman 250, Britanyalılar 18 tayyare kaybetmişlerdir. Almanya ve işgal altındaki topraklar üzerinde düşman 31 tayyare, İngiltere ise 67 tayyare kaybetrnişlerdir. Akdeniz cephelerinde düşman 268, İngilizler 66 tayyare kaybetmişlerdir. Denizde düşman 25, Britanyahlar ise. 2 tayyare kaybetmişlerdir. tngiltere üzerinde Naib Abdülilâh Bağdadda Anadoluya geçecek halk için 6 vapur hazırlandı Tekirdağ 2 (a.a.) Tekirdağından •ueccanen Anadoluya gideceklerin biletleri dağıtılmakta, sevkiyat 4 haziranda başlayarak on beşinde bitirilecektir. Muhtelif iskelelere çıkacak olanların nakli için hükumetçe Tekirdağında yedi vapur ayrılmış ve bu vapurların 4, 6, 7, 9, 10 ve 17 haziranda hareket edecekleri bildirilmiştir. YUNUS NADİ fArkasi sahife 5 siihın 7 de Londra 2 (a.a.) Dun Bağdada giren Naib Abdülilâh, bir çok muteberan, inKahire 2 (a^.) Burada öğrenildi giliz elçisi ve ingiliz askerî heyeti reisi ğine göre, Mısır ile Suriye arasındaki tarafından karşılanmıstır. telgraf ve telefon muhaberatı Fransız Muvasalatından az sonra Naib bir hükumetinin emrile katedilmiştir. resmi kabul yapmış ve bunda Amerika elçisi de hazır bulunmuştur. Yukarıdaki malumatı veren İngiliz Hava Nezareti istihbarat bürosu şunlan ilâve etmektedır: «Iraktaki imparatorluk ve İngiliz kuvvetlerinin kunıandanı muharebe esnasında İngiliz hava kuvvetleri tarafından oynanan rolden sitayişli bir lisanla bahsetmiştir. Kıtaata gönderdiği mesajda da kara ve hava kuvvetlerinin sıkı işbirliği ve tam ahengi sayesinde haCArkası sahife 5 sütun 7 de Londra 2 (a.a.) İngiliz Hava ve CArkası sahife 5 sütun 6 da Mısır • Suriye hatlan kesildi Giridin tahliyesi nihayetlendi Almanlar 3 bin esir daha aldılar Müdafaa tedbirleri tamamlanan Kıbrısta Lefkoşeden bir görünüş İngiliz askerleri muharebenin korkunc safhalannı anlahyorlar Berlin 2 (a.a.) Alman orduları başkumandanlığının tebliği. Girid muharebesi sona ermiştir. Bütün ada duşmandan kurtarılmıştır. Alman kıt'aları mağlub edilen İngilizlerin son üssü olan Sfakia lımanını dün zaptetmişlerdir. Dağ kıt'dlarımız Sfakianın şimalindeki dağlık mıntskada ingilizlerin son mukavemetim kırınışlar ve yeniden 3 000 esir almışlardır. Ahnan hava kuvvetlerı bu son temizleme hareketine rr.üpEsir surette yardım etmişlerdir. (Arkası sahife 5 lütun 5 to Amiral Darlan'ın. insan olarak haysiyetine ağır bir darbe teşkil eden, Türkiyeye dair o meş'um cümlesini okuduğum zaman, kendi kendime düşündüm: Yirmi sene evvel Kilikyadan Fransız işgal kuvvetlerini hangi membadan ilham alarak kovduğumuzu bu Amiral mutlaka biliyordur. Hâdise tarih denecek kadar cski değil; Darlan •jimdi Amiral rütbesini taşıdığına göre, bütün bir emperyalist cihana karşı tekbaşımıza silâha sanldığımız 1920 senelerinde hiç olmazsa binbaşı değil miydi? Ve hizmetinde bulunduğu ordunun dostları kim. düsmanlan kim bilmez olur muvdu? Demek dün okuduğumuz o çirkin cünıle, Amiral rütbesini haiz bulunan şom ağızlı adamın dudaklarından öyle gaflet ve cehalet yüzünden, yahud da masumane bir şekilde, yanlışlıkla dokülüvermedi. Darlan, İngiltere aleyhine propaganda yapmak hevesine kapıldı. Birkaç söx Fransa niçin yenildi ? Fakat bu heves uğruna Türk şerefile ojnamayı mubah gorürken, kendi ağzile, kendi askerlik ve insanlık şerefine ağır bir darbe indirmiş oldu. Ve kendi kendime sordum: İngiltere aleyhine propaganda yapayun derken, araya araya hiç bir şej bulamıjan ve nihayet 1920 hadiselerini tahrif ederek, Fransa için iyi niyetlerden baska duygu beslemiyen dost ve merd bir milleti tahkire kalkan bu adamın sözlerine Fransada inanan bulunur mu? İtiraf edeyim ki, kendi sualim beni çok düsündürmedi. Hazin hazin başımı sallayarak: Evet, dedim, Amiral rütbesini taşıyan o adamın sözlerine Fransada inanan bulunur, hem de çok bulunur Daha da ileri gittim: Amiral deseydi ki, dedim. Türkiye bir Afrika memleketidir, merkezı Kahiredir. buna da inanan birçok Fransız bulunurdu. Deseydi ki, 1918 de Türkiye harbden galib çıktı ve asulardanberi Fransızlarla meskun bulunan Adanayı. Maraşı haksız yere zaptetti. buna da birçok Fransızlar inanacaktı. Deseydi ki... v Ve daha bir siirü fantezis\ fikirler... Bir senedenberi, Fraqfa niçin yenildi diye makaleler yazıIıyJr, kitablar çıkanlıyor. Belki unutulmuştur. müsaadenizle ben de bir noktaya isaret edeyim: Fransa, biraz da dünyayı tammadığı, tammaya tenezzül etmediği için yenildi. N. Akdenizde asker tasıyan İngiliz harb gemileri i