8 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

ihtiyar Dost Halid Ziya Uşaklıgil Satış yeri : Cumhuriyet matbaasıdır Fiatı 5O kuruştur. Yazan I 8 İnCİ Vll SaVl'.6 0 I 5 u m h uri ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: tstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. fdare ve Matbaa tasmı: 24299 24290 BUDALA Rus F. DOSTOYEVSKİ Avnl Insel, lihan Akant 5S0 sahife Fi. 150 kuruş edeblyatınıtı çaheserl Çevlrenler : j Perşembe 8 Mayıs 1941 Hilmi kitabevi Millî Şef Ankarada Reisicumhurumuz garb vilâyetle rinde yaptıkları tetkik seyahat leriıtde» avdet buyurdufc" Ankara 7 (a.a.) Reisicumhur Ismet înönü, garb vilâyetlerinde icra ettikleri tetkik seyahatinden bugün saat 12 de Ankaraya avdet buyurmuçlardır. İngiliz Irak Sovyetlerde anlaşmasına mühim bir dogru Irak Harbiye geliyor c^eğişiklik Nazırı Ankaraya bizzat Stalin iizerine aldı Amerika ayaklanıyor Yardımda ağır yürüyen Amerika şimdi Atlantik miinakalâtının Amerîkan donanması tarafından himayesi meselesini halletmek mecburiyetfle karsılasmıştır. Bu mesele hallolunduğu günse yeni dün* ya harbi hakikaten kat'î neticeler vadeden en çetin ve ayni zamanda en büyük safhatına girmi» olacakbr. emokrasüer tarafında, bu ta rah gittikçe daha ziyade benimsiyecek veçhile, cephe tutan Arnerikanın ağır harekete geldiğini bu sütunlarda bahis mevzuu etmiştik. Amerikantn bugün iear ve iare kanunu ile iizerine aldığı yardım, ağır ağır da olsa, yürUmeğe başladı. Amerikaıl yardımmm şimdiye kadar denmien re havadan Ingilfereye gidenlerindea bs*< ka Ortaşark ve Akdenize tevcih olunan kısrauu taşıyan yirmi gemillk ilk tephı kafilesi Kızıldeniz üzerinden Süveyse geldi. Bununla müterafık olarak Amerikada efkârın bu yardımı, icab ederse fılen harbe müdahaleye kadar ileri götürmek üzere hergün artan bir şiddetlc kızışmakta olduğunu görüyornz. Eski Cumhurreisi müteveffs Vilson'un doğduğu evin bir müze olarak açılması töreninde şimdiki Reis Kuzvelt şiddetli olduğu kadar kat'î ifadeli bir nutuk söyliyerek Amerikanın 1917 de olduğu gibi şimdi dahi, eğer icab ediyorsa, harbe resmen de iştirakte tereddüd etmiyeceğini beyan etti. Amerikan Harbiye Naztrmın nutku hemen hemen bir barb ilânına müsavi sayılacak kadar kuvvetlidir. Bu nutukta İngiliz mukavemctile Atlantik muharebesi tamamen Amerikaya maledilmektedir. Sarahatle anşılan cihet şurasıdır: Avrupa harbinde Amerika Mihver karştsında artık şüpheye hiç yer bırakmıyan çok sarih bir cephe almıştır. İcabında ve srasmda Amerikanm filen ve resmen dahi harbe girişmekten çekinmiyeceği artık hiç söz gotürmez bir hakikat olmuştur. Bu «icab ederse, icabında. sözlerini de (İngiltere pek sıkışırsa) manasına almamalıdır. Hakikatte Amerika gibi dünya harbinde şimdiden hatta filî eephesini almıştır. İngiltereye ve müttefiklerine yardım için seferber olan Amerikayı harb hariri saymağa imkân var mıdır? Amerika şimdiki halde harbe yalnız yardım şeklile iştirak ediyor. Bu şekil belki harb ilânı kadar müessir bir hareket tarzıdır. Hatta Amerika harbe resmen iştirak ettiği zaman belki bu kadar geniş ölçüde yardım edemezdi. O başka bir safhadır ki onun tesir ve neticeleri de başka olacaktır. Şimdi Amerikanm filen harb içinde olduğunu ve İngiltereye yardıma esaslı surette hazırlanmakta bulunduğunu gözdnünde tutmahdır. Amerika yeni harbe resmen o zaman girecek ki kendisine karşı taraflan harb ilân edilmis olsun. Bu mesele Japonya meselesi, yani Japonyanın Amerika ile harb açmağa karar verraesi meselesidir. Japonya Amerikaya karşı harbe girmeği göze almış olmadıkça Mihverin Avrupalı diğer iki rüknii tarafından Amerikaya harb ilânımn Mihver hesabına hiçbir ameli kıymeti yoktnr. Japonya da öyle bir karara sürüklenmekten şimdiye kadar sakınmıştır, ve ihtimal ki daha uzun mtiddet, ve ihtimal ki ilelebed sakınscaktır. Çtinkü böyle bir harbde Amerikan ve İngiliz kuvvetlerile tekbaşına kalacak olan Japonyanın göze almış olacağı teh like, bütün mevcudiyetine sâri olacak vechile, çok büyüktiir. Kendi haline kaldıkça Amerika şimdi içinde bulunduğu hummalı haarlık devrinde harbe resmen iştirak etmek yerine >ardıın şeklile iştiraki tercih edccek görünüyor. Bu devir geçtikten sonra Amerikanın alacagı variyetin, Japon müdahalesini beklemeksijrin. kendi teşebbüsile resmen dahi harbe istirak seklinde tecelli etmesi ih^mali vrk H<*°ildir. (Arkası sahife 5 sfitun 3 te Komiserler heyeti Irak kıt'aları da ıkincı reıslıgı ile hariciye komiserliHabbaniye üssâ etradndan çekildiler ğini Molotof ifa edecek Suriye Irak hududu Moskova 7 (a.a.) Tass ajansı bilkapatıldı, memleketi diriyor: Sovyetler Birliği yükseü meclisi riyaseti divenı, aşağıdaki üç karamamizden transite de meyi neşretmiştir: Birinci kararname: Molotofun ayni müsaade edilmivor zamanda hem Sovyetler Birliği Halk Komiserler Heyeti Reisliği vazifesini hem de Hariciye Halk KomiserHği va M. Stalin ve M. Molotof bir arada... zifesini görmesinin kendisi için güç olduğu hakkmda yaptığı mükerrer talebi nazarı dikkate alınarak Molotofun bu talebinin is'af edilmesi ve Sovyetler Birliği Halk Komiserleri Heyeti Reisliğinden affolunması Dcinci kararname: Sovyetler Birliği Halk komiserleri Heyeti Reisliğine Jozef Visarionoviç Stalin'in tayin edilmesL Üçüncü kararname: Sovyetler Birliği Halk komiserleri Heyeti İkinci Reisliğine Viaçislav Mihayloviç Molotofun tayin edilmesi. Tokyo 7 (a.a.) Reuter: Stalin'in Başvekâlete gelmesi münasebetile Domei ajansı Japon sıyasi müşahidlerinin Sovyetler Birliğinin siyasetinde bir değisiklik olmıyacağuu beyan ettiklerini yazmaktadır. Bu müşahidler, Stalin'in çoktanberi diğer diplomatik sahalarda bilkuvve (Arkaa sahife S sütun 2 de) Tokyoda akialer Sollumda her iki taraf da hazırlanıyor Milli Şefimizin teyahatleri esnasında vagonlarıntn sahanlığında alınmif retimlerinden Hava harbi tekrar kızışıyor Brest limanında demirli Alman zırhlıları Uzun müddet kııUamlıifyacak derecede ağır hasara uğratıldı Amerika Harbiye Nann M. Stimson Nazırı diyor ki: «Donanma denizlerin emniyetini temin etmelidir» Vaşington 7 (a.a.) Amerika Harbiye Nazırı Mister Stimson radyoda mühim bir nutuk söylemiştir. Nazır, Amerikan donanmasının İngiltereye mühimmat gönderilmesi için denizlerde emniyet temin etmesi lüzumunda ısrar ederek: « Donanma bu suretle Amerikan davasına büyük bir hizmet yapmış olacaktır.» demlştir. M. Stimson, bugun 13 milleti esarete düşüren nazi ruhunu uzunboylu teşrih etmiş ve demiştir ki: Onlar memleketimizde de çalış mağa başladılar. Bu adamlar kanunun hükümranlığı yerine Gestaponun hü kümranhğını ikame etmektedirler. Buna (Arkası sahife 5 sütun 1 de) Kahlre 7 (a.a.) İngiliz ortaşark umuml kArafgahının bu sal»h neşrittiği tebU|: Habbaniyedeki İngiliz hava kuvvetleri tesisab etrafındaki muıtakada vaziyet çok daha ar gergindir. Gece yapılan ingiliz keşifleri, yamaçlar civarındaki düfman mevzilerlni gayrimeşgul bulmuşlardu. Kampın cenubunda kâin yaylanın asilerden kurtarıldığı bildırjlmektcdir. Petrol borusu hatü üzerinde Berlin 7 (a.a.) Yarı resml bir mem bir karakolu İşgal eden asiler, bir inbadan bildirüiyor: giliz keşif tayyaresinin yaklaştığmı göBerllnln sal&hlyetli mahfillerinde ve rüacc, teslim olmak istediklerinı bildırgazete muhabirleri onünde bu akşam (Arkası sahife 5 siitun 7 de yapüan beyanatta Almanyarun Musul petrollerinin ehemmiyetini izam etmekten uzak olduğu bildirilmiştir. Bununla beraber Musul petrollerinin Akde nizdeki İngillz filosu ile Yakınşarktaki İngiliz kıfalarının ve bu meyanda General Wavell kuvvetlertnin bütün ihtiyaclannı temin edecek bir mevkide buhıridugu llftve edilmektedir. • . . . Nusul petrollan re Ahnanya , •• • " Ankaraya gehnekte olan Irak Harbiye Nann Nari Şevket Bafdad 7 (a.a.) Irak Harbiye Nan n Naci Şevket, Ankarayı ziyaret etmtk üzrre Bağdaddan hareket etmiştlr. Mihver ordusu da yeni takviye getirmektedir Şiaali HaİKşistanda İUrliyeıt İBgilizler Koranı şehrini de aldı Kahire 7 (a.a.) Royter'ın garb çöündeki hususl muhabiri bildiriyor: Mi3irda bugünkü vaziyetin bariz vasfı sudur: Gerek Mihver kuvvetleri gerek müttefik kuvvetleri, durmadan takviye kıt'aları getirmekte ve her iki taraf da keşifler yaparak ve hatlannı düzelterek •e kuvvetlendirerek biri diğerinin takviye kıtaları almasına mâni olmağa çaUşmaktadır. Almanlar büyük bir avansla işe başlamışlardır. Fakat Tobruk tehdidinden 3aşka, Almanların münakale yolları deamh bir hava hırpalanmasına maruı bulunmakta ve esaslı iaşe ve levanm ılma mevkileri hergün bombardıman edilmektedir. Bingazinin Mihver için haî ehemmiyeti vardır. Çünkü Bingazi u ile münakalât, Trablusgarb yolu ile münakalfittan 1200 kilometre daha kısadır. Bu sebebden dolayı ingiliz hava kuvvetleri Bingazi limanile pek ziyade eşgul olmakta ve buna limana ancak uzun fasılalarla bir kaç küçük vapur girebilmektedir. Hava kuvvetlerimizin bu harekâb esnasında, bir çok vapur batırılmış ve başka vapurlar hasara uğaülmıştır. Benina tayyare meydanile Almanların otomobil nakliye kollaruun geçmesi icab eden miktarı az yollara mütemadiyen hücumlar yapılmaktadır. Tayyare miktarı bakımından aded faikiyetine rağmen, Almanlar, müttefik münakale yollannı kesmeğe çalışmamışiardır. ingiliz kıt'alarının muntazaman Sollum civaruıda kesifler yapmalarına rağmen, hiçbir düşman keşif kolu şimdiye kadar İngiliz mevzilerine yaklaşmamıştır. Nalrobi 7 (a a.) İmparatorluk kuvvetleri karargahının tebligi: Habesistanda şimal cephesinde Dessie'den ilerliyen kıt'alanmız Koram1! işgal etmişlerdlr. Buraa Amba Alagi'nin 50 kilometre cenubuada kâin oup İtalyanlann Adis Ababa Ue Asmara arasındaki son mukavemet rner:ezi idi. Alınan esirler arasında bir general de vardır. Cenubda kıt'alanmız Negelli'nln 50kilometre simalinde Uadara'da dUşma(Arkası sahife 5 sütun 7 4e Habbaniyçd* ymtâsM Berlin, vaziyeti iki bakımdan da Ingilterenin aleyhinde görüyor M. ÇÖRÇİL HÜKÛMETİ Parlamentoda tam ekseriyetle itimad kazandı Londra 7 (a.a.) Dün gece İngilü bombardrıman tayyarelerinin Almanyanm şimalı garbisinde bazı hedeflere taarruz ettikleri bu sabah oğrenilmiştir. Londra 7 (a.a.) İngiliz hava kuvvetlerine mensub bombardıman tayyareleri, bu gece, Almanyarun şimali garbî mıntakasındaki hedeflere hücumlar yapmıslardır. kttkla htiknmeti tanımıyor Memleketin taksimi halk üzerinde büyük aksi tesir yapb Hırvat milleti Hamburg'la istüâ limanlanna akm Bundan başka ayni maMillerde be yan olunduguna göre, fngilterenin Musul petrolleri meselesinde ötedenberi takıb ettigi yol, Yakınşarkta Ingüi? siyasetinin bugüne kadar mahirane İd4re edilmiş oldugunu gostermektedir. Fakat bu siyaset şimdi Iflâs etmlştlr. Filhakİka Irak h&diselerl iki bakımdan tugiltereyi tehdid etmektedir: • Bu hâdiseler sade İngiltereyl Akde nizdeki petrol depolarmdan mahrum etnîekle kalmıyacak. bundan bsşka Hindistana giden karb yolu üzerinde birtnci derecede ehemmiyeU haia bir mevklden de mahrum edepektir. Bu kara yolunun Süveyş kanaJmın ötesindea geçtıgl unutulmamalıdır. Albay Lawrence'in meşhur çöl Isyanı şimdi Irakta tekerrür etmektedir. Fakat bu sefer vaziyet tngilterenln aleyhlnedir. Başvekil harbin bütün mes'uliyetini deruhde ediyor «Şimdi Generaf Wavel'in emrinde yarım milyonluk bir ordu vardır ve malzeme yağmaktadır» Londra 7 (a.a.) Avam Kamaraanda hükumete itimad takririnin müzakere sine bugün M. Lloyd George'un beyanatile tekrar başlanmıştır. Dün gece Harbiyede çok feci bir kaza oldu Bir otomobil. elektrik direğine çarptı? direkle otomobil arasında kalan iki kişi öldü biri de ağır surette yaralandı Dün gece saat 23 te Harbiyeds iki gencin olümü ve bir gencın de ağır surette yaralanmasile neticelenen çok feci bir otomobil kazası olmuştur. Şoför Arif oğlu Hasanın idaresindeki 1582 numaralı otomobil, Taksim lst<kametinden Harbiyeye do&ru süratle gelmış ve tam Harbiyede kaldırım k°nanndakı elektrik direğine bütun süratile çarpmıştır Çarpma çok şiddetü olmuş ve otomobil bir an içinde tama men harab bir hale gelmiş ve otocıobildeki yolculardan biri çarpmanın şiddetinden otomobilden fırlamıştır. Bu feci hâdise esnasında o cıvarda bulunanlar derhal vak'a mahalllne koştuklan zaman üç gencin agır urette ve otomobil şoförünun de hafıf yaralı oldugunu görmüşlerdir. Hâdise mahalline gelen zabıta memurlarının ne^areti altmda yaralılar süratle hastaneye kaldınlmışlarsa da bunlardan ikisi maalesef aldıklan yaralann teslrile ölmtişlerdtr. Üçüncünün vaziyeti de fevkalade agırdır. Şoförün yarası hafiftir. Ölenlerle ağır yaralıların hüviyetlerl tespıt edilmıştir. Ölenler, Güzel Spnatlar Akademisi talebesinden 1329 doğumlu Manisalı Derviş Kemal oglu Abmed Fuad ve gene Güzel San'atlar Akademisinden 1331 doğumlu Arab kirli Ahmed oglu Kemaldlr. İfade veremiyecek derecede çok agır yaraü olan da ayni Akademiden 27 yaşlarında Hulusi oğlu İhsandır. Vaziyeti çok tehlikelı olan İhsan, Etfal hastanesınde tedavi altana alınmıştır. Dün gece geç vakte kadar kazamn sebebi tesnit edılememekle beraber hftdisenin ya şoförün sarhoş olduğu ve yahud otomobüde vukua gelen bir ftnza rArkası sahife 5 sütun 3 te Ortasarkta bir yerden bildirüiyor 7 (a.a.) Yugoslav hükumetinin aslen Hırvat olan Basvekil muavini M. Yuraj Krnjeviç, Reuter muhabirine şu beyanatta bulunmuştur: < Hırvatistanda kurulan kukla hükumet ancak Alman ve İtalyan süngülerinin himayesinde kaldığı müddetçe iktidar mevkiini muhafaza edebilecektir. Bu hükumeti, Hırvat milletinin her hangi bir kısmının miimessili olarak kabul etmek büyük bir hatadır. Mihver propagandasınuı Sırblarla Hırvat'.arı ayırmak hususundaki gayretleri kaf \ bir akamete mahkumdur. Almanlarla İtalyanlar Hırvat arazislni taksim etmek suretile Hırvat milletinin birliğine karşı büyük bir cinayet işlemişlerdir.» M. Krnjeviç, Hırvatlann nihai zafere kadar Sırb milletile müttefik olarak İngilterenin ve Amerikanın yenında kalmak hususundaki kat'i kararlaruu bir kere daha tebarüz ettlrmiştir. Lloyd George'un tenkidleri Lloyd George ezcümle şöyle demîştir: < Takririn hükumete itim»ad beyan eden birinci kısmı üzerinde herkes mutabıktır. Fakat hükumetin harbi sevk ve idaresine aid kısımlar hakkında bir hoşnudsuzluk ve inkisar mevcuddur. Harbin sevk ve idaresi hakkında diplo masinin ehemmiyetini bilhassa kayıd ve İşaret eden hatib «Eden'in nutkunda Türkiye ile olan münasebetler hakkmda daha fazla şeyler, İspanya hakkında bir kaç sey, Vichy hakkında bir çok şeyler ve Sovyetler Birliği hakkında da daha fazla bazı şeyler bulunabilirdi» demişti'" CArkası sahife 5 sütun 4 te Londra 7 (a.a.) İngiliz bombardıman tayyareleri, evvelki gece muazzam filolar halinde Almanyarun şimali garbisini bombardıman etmişler ve Hamburg başlıca hedef teşkil etmiştir. Neşredilen bir tebliğ, havarun gay.rimüsaid olduğunu ve bu itibarla elde edilen neticelerin müşahedesi mümkün olmadığını bildirmektedir. Maamafıh büyük yangınlar çıkmış olduğu görülmüştür. Havre dokları ile işgal altında bulunan düşman arazisi sahillerindeki diğer hedefler de bombardıman edilmiştir. Frise adalan açıklannda düşmanın 5100 tonluk bir nakliye gemisine isabetli endahtlar yapılmıştır. Bu gemiye tamamile mahvolmuş nazarüe bakılmaktadır. Dün gündüz bombardıman tayyareleri, Hollanda ve Alman sahilleri açıklannda mütemadiyen düşrnan gemilerini aramışlar ve bir karakol gemisini batırmışlar ve diğer birinde yangın çıkarmışlardır. Bütün bu harekât neticesinde üç tayyare kayıbdır. Habesistanda Koram zaptedîldî tki Alman zırhlısı ağır hasara uğratıldı Londra 7 (a.a.) ingiliz Hava Nazırı ve Amirallık dairesi yüksek raemurları, Alman Scharnhorst ve Gneisenau zırhlüarının hiç olmazsa Atlantik muharebesinin en nazik devresi için, anî surette muharebe harici edilmiş olduklannda müttefiktirler. Bu gemiler Brest limanına gireli şimdi beş hafta olmuştur. Ve o zamandanberi ingiliz hava kuvvetlerinin yaptığı 15 büyük akın esnasında muntazaman bombardıman edilmiştir. Pazar gunü yapı(Arkası sahife ,5 m&m 3 te Eugün r tkinci sahifede: Millet kürsüsünden Yazan: Refik Ince Uçüncüde: Tetkik ve tenkid Yazan: Celâleddîn Eztne • Millî piyango numara'arı Besincide Dördöncüde: YUNUS NADI Anado'uya gideceklerin trenle hareket günleri v. J Fransanm Brest limanında İngiliz tayyarelerinin 15 hüctununa uğnyarak ağır hasar 26 çar bin tonluk Alman zırM^^^rndBiı Oıarnhorst