16 Ocak 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

N. TURHAN TANTO Müessesemiz tarafmdan çıkarılan en son eserleri Hurrem Sultan 150 Kr. Kadın Avcısı TariM Musahabeler Tarihte Türkler için söylenen büyük sözler 100 » 75 > 25 CTJMHURİYET MATBAASI 17 nci yıl sayı: 5903 u m h ur iyet Telgraf v» mekrub adresl: Cumhuriyet, CAĞALOĞLU İSTANBUL îstanbul Posta kurusu: tstanbul Na 248 Telefon: Basmuharrir: 22366. Tahrir heyett: 24298. İdare ve matbaa fasmı: 2429924290 f Üç senedenberi muntazaman çıkmakta olan ve herkesin alâkasını celbeden M. Ragıb Uluğ ve Or] Nur'un .Ğl'nın tertib ettikleri RADYO 1941 yıîı RADYO ALMANAĞI 3 üncü yılı ^ V I R .IrilifMİfâlilin I Qâ. I • » .KIIIUKd.lUn I 3 4 I Fiatı: 65 Kanaat Kitabevi ve her Ege'de tütüıt piyasası tanzime muhtac! Balkanlıların Tesanüdü Zaruridir Rusçuk nutkundan sonra biz bu tesanüdü artık kolayca ve kendiliğinden tahakkuk yoluna girmis sayıyoruz. Bu sayede Balkanlılar artık yalnız yekdiğe. rinden emin olmakla kalmıyarak icabında yekdiğerine yardım etmeği vazife bilecek bir mer. haleye geçmiş bulunuyorlar. Kim kime yardım edecek diye sormağa hacet bile yoktur. Hepsi bilâistisna her birine ve her biri cümlesine. Meselâ başı sıkılırsa Bulgaristana. unanistanın muvaffak mudafaasile kendisine olduğu kadar diğer Balkanlılara da büyük bir hiznıet ifa ctmiş olduğunda artık kimsenin şüphesi kalmamıştır sanırız. Baa büyuk devletlerin niçin Balkan Antantına şiddetle muarız oldukları şimdi iyiden iyiye anlaşılmış bulunuyor: Aralannda yekdiğere yardım cdici bağlar bulunmıyacak Balkan memleketlerini teker teker avlamak için. Hafta bu maksada yarayacağı için eğer elden gelirse Balkanlı milletleri yekdiğeri aleyhine tahrik ederek. Bu son şıkta bilhassa Bulgaristanın pek ziyade işe ( yarayacağı iimid olunuyor ve bu komşu memleket, guya millî emellerinin tahakkuku temin olunacağt vaidlerile diğer Balkanlılar aleyhine tabrik olunmak istcniliyordu. Bulgar Basvekili Profesör Filofun Busçuk nutkunda gördük ki Bulgaristen, dunyayı hercumerc etmek istidadındaki yeni buhranda haricî teşviklere alet olarak atese karışmanın kendisi gibi küçük bir memleket için en büyük felâket olacağını takdir eüniş ve elinden gelebilerek tedbirlerin kâffesile bu harb atcşi dısında kalmanın liizum ve ehemmiyeüni takdir eylemiştir. Kendi noktai na?anndan Bulgaristanın tahakkukunu fstedigi bazı emclleri olabilir. Bunu diğer Balkanlılar da bilmiyor değiller. Bizim kat'i kanaatimize göre Balkanlılar arasında hakikaten ufaktefek sayabileceğimiz ihtilâflar, nihayet gene kendileri arasında muslihane müzakerelerin kardeseç anlaşmalarile hallolunabilecek BİIe meseleleridir. Eğer bu ihtilâflar büyük devletlerin bizi yekdiğerimiz aleyhine tahrik etmelerine vesile ittihaz olunur Ve biz de böylelikle Balkanlara haricî müdahalelerin hululüne aletlik edersek Eşte o zaraan hem kendimiz için, lıem rnuhitimiz için felâketlerin en büyüğü nıeydan almış bulunur. Çünkü böyle yaptığımız takdirde Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan da olacağımızda şüphe yoktur. Hususile bu harbin totaliter cephe bakımından gün geçtikçe daha korkunc bir surette inkisaf eden sebeb ve gayeleri gözlerimiz önünde serilirken. Münakaşaya tahammülü olmıyan haIdkatler meyanına girmiştir ki bu sebeb ve gayelere gore küçük milletlerin hürriyet ve istiklâlleri artık tarihe karışmak lâzım gelen tnefhumlar cümlesinden sayılmaktadır. Yakın zaraanda yabancı işgali altına girmiş bazı mcraleketlerdeki tatbikat bu hususta herhangi bir şüpheye mahal bırakmamaktadır. Bulgaristan üç buçuk kanş yeni toprak kazanacağun diye hürriyet ve istiklâlile birlikte bütün mevcudiyetini tehlikeye koymak ihtimali karşısında titremiştir. Biz vatanperverliğinden emin ve millî camia olarak pek çok meziyetlerine yakından vâkıf olduğumuz komşu memleketin bu temyizini lâyık olduğu büyük kıyraetle takdir ettik, ve onda Balkanlılar arasındaki tesanüd zaruretinin en son ve en güzel misalini gördük. Bu manzara karşısında Bulgar hürriyet ve istiklâlinin yalnız Bulgarlarca değil. biz Türklerce de ve diğer Balkanlı memleketlerce de icabında elbirliğile muhafaza olunacak bir kiymet olduğu hissinin gayriihtiyarî bir feveranla içimizden fırlayıp tastıçını görüyoruz. Herbangi memleketin olduğu gibi BulçarisDenk yapıbnış Türk tütünleri (Yazısı 3 üncü sahifede) 85 ten açılan fiatlar 50 kuruşa kabar düştü Italya sulh mu istiyecek ? Portekizden gelen haber Faşist Meclisinin ekseriyeti böyle bir anlaşmaya taraftarmış! Gizli müzakereleri, Veliahdin muzaheretile Grandi'nin idare edeceği söyleniyor Londra 15 (a*.) İtalya ouln Lstiyor mu? News Chronicle gazetesinin Lizbon muhabiri Davit Scott tarafmdan gönderilen ve Portekize gelen haberlere göre buyük faşist meclisi azasının buyük bir kısmının sulh lehinde bir harekette bulunulmasına taraftar oldııkla[Arkası sahife 5 sütun 6 da] Garb çölü zaferinden levhalar: Sidi Barranide İngiliz bombardımanlarından sonra manzara ve İtalyanlardan iğtinam edilen tanklar TİMES Tass ajansının tekzibine hayret ediyor! Finlandiyada serbest bırakmak pahasma Almanya. ordularım Bulgaristana sokmak hakkını Sovyetlerden satın almış imiş!.. Londra 15 (a.a.) Times'in siyasî muharriri Tass ajansının tekzibi hakkında şunları yazmaktadır: «Sovyet gazetelerinin Almanya ile ticaret muahedesidni memnuniyetle karşıladıklan ayni gün, resmî Sovyet ajansı Tass, Alman propagandasının Rusya ve Balkanlara dair bazı noktalannı kısaca tekzib etti. Bir hafta kadar oluyor ki Almanlar, ordularının Bulgaristana girmeleri hak(Arkası sahife 5 sütun 6 da) İngiltere ile sulha taraftar oldııklan ve bunun için çalıştıklan söylen enlerden Mareşal Badoglio, Adliye Nazırı Grandi, Habeşistan Kral vekili Dük d'Aoste ve İtalyan Ve liahdi Prens Humberto TOBRUKTA Dış müdafaa hatları sıkıştırılıyor Mareşal Grazianinin Romaya gittiği söyleniyor HARB VAZIYETI Sicilya boğazında deniz harbi Alman hava kuvvetlerine rağmen buralara da tngu liz donanmasının hâkim olduğana delâlet eder Denizlerde: Birkaç gündenberi, Alman ve İtalyan harb tebliğleri Sicilya kan?lında yani Akdenizin Sicilya adasile Tunııs arasındaki kısnunda bir deniz hava muharebesinden bahsetmektedirler. 11 tarihli tebliğlerinde Italyanlar, iki tay^are gemisine ve bir kruvazöre torpito tayyarelerile hücum ederek torpil isabet ettırdıklerini, bu hncumlan yspan tayyarelerinin salimen üslerine don'hiklerini söyledikten sonra, İtalyaya gelen Alman tayyarelerinin de ilk defa bu taarruza iştirak ettiklerini ve tayyare gemilerinden birine ve bir mubribe bombalar isabet ettirdiklerini ilâve etmişlerdi. 12 tarihli İtalyan tebliğı, 10 ikincikânun günü, fecir vakti Sicilya kanalında devriye gczcn iki İtalyan muhribinin mühim bir İngiliz deniz kuvvetine hücum ederek bir kruvazörü torpillcyip batırdıklaruu ve iki İngiliz nıuhıibinıio yangın çıkardıklarını iddia ve İngiliz [Arkası sahife 5, sütun 2 del İngiltereye dün Bu nekadar "Nazilere zafer imkânı hava akım çok muallim? vermekhatadır,, yapılmadı Rumanyaya bu Nevyork Belediye Ingilizler Manş saisimle gelen Reisi : « Hvrriyet hillerindeki Alman kıt'alarına da hücum Alman ordustı sulha bile tercih ediyorlar Londra 15 (a.a.) İngiliz Hava ve Dahilî Emnıyet Nezaretlerinin bu sabah neşrettikleri teblığ: Kaydedilecek bir şey yoktur. Bardiadan kaçan İtalyan generalleri havadan takib edilerek yakalandı! Londra 15 (a.a.) Tobruk'un vaziyetinden bahseden Times gazetesinin Kahiredeki hususî muhabiri şöyle yazmaktadır: «Bardia'da olduğu gibi Tobruk'un zaptı için de topçu ve keşif hareketlerile ihtimamlı bir surette hazırlanılmaktadır. İngiliz topçu kuvvetleri düşmanın müdafaa tertibatını tarassud edecek şekilde Hmana hâkim bir sırtta bulunmaktadırlar. Tobruk'un müdafaa tertibatı Bardiaya nispetle hiç olmazsa üç kere daha mühimdir. Bunlarm muhafazası için daha buyük kuvvetlere ihtiyac vardır. Halbuki Tobruk'u müdafaa eden kuvvetlerin Bardia'daki kuv\*etlerden daha az olduğu söylenmektedir. Libyadaki İtalyan kara ve hava kuvvetlerinin uğradıklan iki mağlubiyetle mefluc bir hale geldıkleri anlaşılmaktadır. Ingiiiz keşif tayyareleri Tobruk'un garbmdaki yollarda hiç bir faaliyet görmemektedirler.» [Arkası sahife 5 sütun 4 te] Harb ve sulh gayeleri «Evvelâ düsmanı mağlub etmek; sonra da dünyayasükun vermek» Şimdiden 100 bin kişiyi geçti General Antonesko'nun gizlice Berline gidip geldiği anlaşılıyor edilmelidir» diyor Nevyork 15 (a.a.) Nevyork belediye reisi NewboldMorris demiştir ki: « Hürriyet sulha bile tercih edilmelidir. Amerikalılar bu yolda ölmeğe hazır buîunmaktadırlar. 25 sene evvel Euzvelt'in söylediğine benzer bir nutuk söylemiş olsaydı Almanyanın diplomatik mümessilleri bagajlarmı hazırlarlardı. Fakat Alman mümessilleri henüz buradıdırlar. Bunun bir tek sebebi vardır ve biz de bu sebebin neden ibaret olduğu[Arkası sahife 5. sütun 5 te] Manş sahillerindeki siperlere hücum Londra 15 (a.a.) İngiliz matbuatı bugun de İngiliz hava kuvvetlerinin duşmana yaptığı gündüz ve gece hücum. larıle meşgul olmaktadır: Daily Telegraph diyor ki: «İngiliz tayyareleri Pas de Calais sahilini süpürerek deniz kenarında si perlerde bulunan düşman kıt'alarını Londra 15 (a a.) Royterin diplo mitralyöz ateşi altına almaktadırlar. ce bombardıman tayyareleri askerî matik muhabıri yazıyor: İngiltere hukumetinden bir çok defa hedeflere taarruza devam etmektedir harb gayelenni bildirmesi istenmiştir. ler. Yüksek mahfillerde. bu hususta «sulh Tuna üzerindeki petrol iskelesine gayeleri» keUmelerini kullanmak terde hücum edildi cih edilmektedir. Dört gün arka arkaya İngiliz bom[Arkası sahife 5, sütun 3 tel (Arkası sahife 5 sütun 1 del Yunanlılar Tepedelen üzerine yürüyor İtalyanlardan alınan tanklar kendi aleyhlerine kullanılmaktadır Atina 15 (a.a.) Yunan hukumeü namına beyanatta bulunmağa mezun bir zat, dün akşam, şunları soylemiştir: « Küçük mikyasta İtalyan mukabil hücumları düşmana ağır zayiat verdirilerek tardedılmiştır. Yunanlılar tarafından alınan esirler içinde iki subay vardır. Pazartesi günü iğtinam edilen 4 tanktan üç tanesi derhal İtalyanîara karşı kullanılmıştır. Bir düşman tayyaresi mitralyöz ateşile duşürülmüşrür.» (Ankara Radyo Gazetesi) Rumanya Basvekili General Antonesko'nun Beıline gideceğme dair verılen haber dün tekzib edılmişti. Halbuki bu gün alınan bir haberden, GeAnkara 15 (Telefonla) Gümrüklerimizde bulunan mallar neralin Berhne gittiği ve bu sabah Bükreşe dondüğü öğrenilmiştir. dan ihtiyac nispetinde ithalât yapılabilmesi hakkındaki kararnamenin Diğer taraftan, Rumen Macar mütatbikatına geçilmek üzeredir. Ne gibi mallar üzerinde bu kararın tat nasebatı son derece gergin bir şekil bik edileceği Ticaret Vekâletince tespit edilmiştir. Vekâletin tasvibine almıştır. Bu gün gelen bir haberde, arzedilen bu mallara aid liste tasdik edilir edilmez tatbikata geçilecek Rumanyanın umumî seferberlik ılân e[Arkası sahife 5 sütun 5 tel ve gümrüklerdeki mallannı çekmeîeri tüccara bi'dirilecektir. Muayf Gümrükteki mallar piyasaya çıkarılıyor Bumen Basvekili General Antonesko Yunanlılar Tepedelen üzerine yürüyor lar Londra 15 (a a.) Times gazetesi Atina muhabirinden aldığı şu makaleyi neşretmektedir: Klisuranm zaptından sonra İtalyan lara nefes aldırmıyan Yunanlılar bil hassa Klisura Tepedelen mıntakasmda Jerlemeğe devam etmektedirler. Birçok noktalardan kovulan düşmanın Tepede' Arkası sahife 5 sütun 3 te] Yunanistanda yardım cemiyetine mensub genc kızlar, cepheye giden askerlere çiçek ve hediye veriyorlar [Arkası sabife 5, siitun 1 de] çekilerek piyasaya arzolunacaktır. YUNUS NADI yen müddet içinde gümrükten çekilmiyen mallar Ticaret Vekâletince Akdenizdeki muharebenin tafsilâtı 12 tanesi düşürülen Alman tayyareleri, vapur kafilelerinin gîtmesine mâni olamadılar Londra 15 (a.a.) İtalyaya gönderilmış olan ve pike taarruzlarmda kullanılan Nazi bombardıman tayyareleri Yunaistana yardım gönderilmesine mâni olmak için yapılan bir teşebbüs esnasında İngiliz filosu tarafından hez'mete uğratılmıştır. Nazi bombardıman tayyarelerinden hiç olmazsa on ikisi düşülulmüştür. Üç İngiliz gemisine isabet Birkaç söx Zekânın tarifi Gecenlerde vefat eden Fransız filozofu Bergson zckâ;ı «alet yapıcı aletler bulmak kabiliyeti» olarak tarif eder. Bu tarifin objektifile baktığunız zaman, zekâyı, muhtelıf nıahluklar arasında nisbî bir keyfiyet unsuru olarak değil, fakat yalnız insanda bıılı:nan, hatta onu diğer varlddardan ayırd etmeğe yarayan bir mümeyyiz vasıf olarak mütalea ctmcğe mecburuz. Kuslar yuva yapar; anlar, bir kısmı uzviyetlerinde mevcud bir takun ham maddelerle, hendesî diyebileceğimiz muntazam petekler meydana getirirler; maymunlaıın ve diğer bazı hayvanların da ara sıra alete benzer bir şejler kullandıklan görülür. Daha mühimmi, hayv anlar arasında bir zekâ hierarchie'sini andınr haraketler de müşahede ederiz. >Köpek. tilki, at zekidir; öküz, inek ve kaz budaladır» dpriz. Fakat hayvanlardaki o hareket tarzlannın hiç biri «alet yapıcı aletler bulmak kabiliyetine» munccr olamıyor. Petek, yuva, in, her halde alet yapıcı birer alet değildirler. Halbuki en iptidaî insan cemiyetlerinde, en basit aletler bile başka aletler yapmaya yarayafe^eylerdir. Rıçakla ok yapılır, yay yapılır, kutu, sandık \e her .türlü n»obilya yapılır; tekerlekle araba. değirmen, çıkçŞ^. ve simdi akhma gelmiyen daha bir surü alet yapılır. ^ffeallen ilânihave uzatmak kabildir. Sajın filozof bu tarifile, ıstılah bakıî^|»to hâlâ anarşi içinde jüzen psikoloji ve sosyolojiye kı|hijetl» bir yardımda bulunmuş oluyor. Zekânnı tarifi bu şekilde klasikleştiği takdirde, her iki ilim, hirçok noktaları aydııiJsHacak kuvvetli bir projektör kazanacaklardır. ' . Bergson için muğlâk kafalı. çapraşık ifadeli diyenler, bir kelımeyi beş on manada kullandığtnı iddia edenler vardı. Belki kısmen haklıdırlar. Fakat şu tarif bile bütün muarızlarını onun hatırası önünde hürmetle eğilmeğe mecbur edecek kadar kuvvetli değil mi? Şairin meshur mısraını biraz değiştirirsek bu suale evet diyebileceğiz galiba: Maksud felsefe ise efkârı berceste kâfıdir. N. Akdenizde bir deniz muharebesi l [Arkası sahife 5 sütun 7 de]