17 Ocak 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

2 nci sayısı buglin çıktı Hazır layanlar: Haftalık çocuk mecmuası Cemal Nadir Güler Vedat Günyol CkJıacL 17 nci yıl sayı: 5904 umhuriyet İSTANBUL = CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, CAftALOĞLU İSTANBUL tstanbul Posta kutusu: IstanbuL Na 246 Telefon: Basmuharrir. 22366. Tahriı heyeti: 2429i İdare ve matbaa Vıpmn 24299 24290 Kara vasıtalarmın fifayetsizliği sebebile Bebek, ArnaVîrakü^ Kurnçeşme, Oı> taköy, Beşiktaş ve RÖDrii arasında günde 42 sefer tertib edftuştirT Saym yolculannuz bu iskelele bulabilirler. ;r yarun saatte vapur ^ Cuma ^ 17 ikincikânun 1941 NILL! ŞEF INONU Ingiliz generallerini dün kabııl buyurdular Mülâkatta Hariciye Vekiliıtıizle İngiliz sefiri de hazır bulundu Ankara 16 (a.a.) Reisicumhur lsmet Inönü bugün saat 1 6 da Çankayadaki köşklerinde İngiltere büyük elçisi ile misafireten Ankarada bulunmakta olan Büyük Britanya Ortaşark kuvvetlerinden Kor general Marshall Cornwall ile hava Vismareşalı Elmhurst ve Amiral Kelley'i kabul buyurmuşlardır. Mülâkatta Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu da hazır bulunmuştur. Ingilterenin Ankara büyük elçisi Sir Hughe Knatchbull Hugessen İngiltere Ortaşark ordulan Başkumandanının mümessili General Marshal Coruvall Rumanyada Neler oluyor? Rumanyada Almanya, işte astl mühim mesele buradadır. Harbsiz vâki olmuş olan bu işgal, şimdiki halde yalnız Rumanya ya münhasır kalsa bile âdeta sağlam bir biinyenin bir kısmına diken batmış olmak tesirüe garib bir mahiyet arzetmektedir. ivajetler içinden çıkılamıyacak kadar çok, vaziyet ise ciddeu pek karısıktır. Rumanya Besarabya ve Dobruca ameliyelerinin yanında bilhassa Transüvanyndan dolayı Viyana hakem kararile tâ canevinden vurulmuş ve o dakikadan itibareıı kaybettiği muvazenesini bir daha bulamamıştır. Transilvanya kaybı liumenlerin kalbinde o n u 1 m a s ı 2 o r bir yara açtı. Memlekette hep o dnsunce ile daimî bir heyecan var. Iş bu kadarla kalmadı. Bir taraftan Demirmuhaüzlar General Antoncskonun ' yanında bükumete iştirak ettiler. Diğer taraftan bunlann müirit elemanlan ırcmlekette kıtal hâdiselerile urnumî enıniyeti kokünden baltaladtlar. Fazla olarak Rumanyaya Alman askerleri de gcîdi. Niçin? Sozde mibvere iltihak eden Ruroanyanm ordularını Alman usulünde tensık ve tanzim için! Fakat gelen askcr roiktarı öğretici bir asker heyetinden fazla ve hatta ondan bambaşka bir şekil ve mahiyet arzetti. İkide bir bu Aiman askeri miktannın artırılmakta olduğuna dair haberler bu son günlerde fazla bir Sikhkla tevali etmektedir. Evvelâ doğru mu? Doğru ise niçin? Kuınanyada dahilî nizama ve RumenMacar münasebetlerinin birdenbire bozu'ması ihtimallerini önlemeğe hâkim olmak için belki. Rumanyadan Balkan' lara tîoğru tehdidkâr bir vaziyetle müessir olmak ve hatta icabında fıliyata geçBiek için belki. Bulgaristanın da Rnpıanyaya benzetilmesi düşünülmekte olduğunu da farzedebiliriz. Fakat bu karışık rhayetlerin çok mubalâğah haberler olması ve hakikatte Rumanyaya soylenildiği kadar Alman askerlerinin gclmemiş ve gelmemekte bulunması ihtimali de yok değildir. Bir kere iki hafta evveline kadar Kumatıyadald Alman askerlerinin miktan bizim kat'iyyen mevsuk malumatımıza gore tam iiç tümen bile değildi. Yani jailah yallah 4050 bin kişi raddesindc Amerikanın hattı hareketini buj uk bir telâşla karşılayan Japonyanm Başvekili Prens Konoye İngiltere ikinci hesab tasfiyesini hazırlayor Ticaret Nazırı diyor ki: «îtalya, muharebeye değil, Almanya tarafından kazanılacak yakın bir zafere hazırlanmıştı.» Garb çölünde kazamlan zaferin azameti: Sidi Barrani etrafında çö'lü dolduran on binlerce ttalyan esiri, kamplarına doğru hareket emrini bekliyorlar Amerikanın selâmet ve emniyeti Cordell Hull diyor ki: «Britanya mağlub olursa Amerika onun rolünü yapmağa mecbur olacaktır.» "Hitlerinmütteriki olmak düşmanı olmaktan daha Amerikanın F r a n s a tehlikelidir" Londra 16 (a.a.) Deniz Ticareti Nazırı Ronald Cross bu sabah Birleşik Amerikaya hitaben söylediği bir nutukta ezcümle demiştir ki: « İngilterenin, hakikî düşmanı Almanya ile kat'î bir çarpışmağa girişmesi daha bir müddet gayri mümkün olduğuna gore, mihver devletlerinin en zayıf noktaları bulunan Akdenizde her gün daha kuvvetli darbeler indirmekliğimiz kat'iyyen lâzımdır. İngilterenin dikkati denizde ve havada abloka silâhı birlikte Almanya üze[Arkası sahife 5, sütun 2 de] WEYGAND MUAMMASI Generalin kat'î niyetleri meçhııl Tiitiin fiatları dügüyor Vekâletinin filî bir müdıhalesini icab ettirmektedir Türkiyerdn belli başlı en geniş ıstihsal mıntakası olan Egede her sene yaşanması mutad en büyük ümid, en büyük heyecan mevsimi gelip çattı: Tütün piyasası açıldı. Bu açılış, hükumetin arzusile 14 ıkincikânuna kadar bekletilmişti. Gaib bir ihtimalle, o vakte kadar dcvlet müesseseleri ve ecnebi şirketler tarafından alınacak tütun miktarlarının aşağı yukarı tespiti ve hükumetçe, uhdesine düşen mubayaat miktarmı BİNGAZİ YANIYOR! Askerî liman tesisaü tahrib edildi İngiliz tayyarelerinîn Sicilyaya akınlarmda 40 kadar tayyare yakıidığı anlaşıldı Kahire 16 (a a.) Ortaşark İngiliı hava kuvvetleri karargâhmın tebliği: 1314 ve 1415 sonkânun geceleri İngiliz hava kuvvetleri Bingazi üzerine taarruzlarda bulunmuşlardır. Limanın başlıca rıhtımı şiddetle bombardıman edilmiş ve gümrük etrafmda» ki binalarda buyiık yangınlar çıkarümışlır. Rıhtım mmtakasında şiddetli bir infilâk olmuştur. Başka bombalar rıhtım uzerır.deki binalara isabet etmiş ve hükumet binalarını da tahrib etmiştir. Gemilere de taarruz edilmiştir. layyarelerimiz dönüşte Benina tayyare meydanıru mitralydz ateşine tut muşlardır. İki duşman tayyaresi yakılmış ve tahrib edilmiştir. Birçok, tayyare'er de hasara uğratılmıştır. Tobruk ile Derne arasındaki mıntakada av tayyarelerimiz fasılasız keşil uçaşıarını idame ettirmişlerss de düşmanla hiç bir muharebe olmamıştır. Bir keşif uçuşu esnasında Sicilyada Katanya üzerinde fotoğraflar alınmış tır. Bu fotoğraflar gösteriyor ki 12 13 sonkânun gecesi yapılan ve 14 sonkânun tebliğinde bildirilen hava akını evve'oe zannedildiğinden daha tesirli olmuştur. 3040 kadar tayyare yannuş veya hasara uğramıştrr. Tayyare meyda nının cenubu garbisinde bir hangar ağır hasara uğramış, bir üçüncüsüne de isabetler olmuştur. Ticarî binalar ağır hasaıa uğramış ve bizzat tayyare meydanın^a bir çok derin çukurlar müşahede olunmuştur. f Arkası sahife 5 sütun 7 de] Egede hasıl olan vaziyet Ticaret ve tspanyayı İngiltere lehine tazyik ettiği söyleniyor karşılayacak tahsisatm tedariki için vakit kazanmak düşünülmüş olacaktı Piyasa açıldı, Yalnız Akhisar gibi Egenin en iyi tütünlerini yetiştiren bir mıntakada azamî had olarak 110 u bulmak üzere diğer taraflarda fiat vasatisi 6 0 9 0 kuruştur. Izmirden aldığımız ve gazetelerde okuduğumuz haberler, fiatların mütemadıyen duşmekte olduğu merkezindedir ve bu neticeyi tabiî saymak lâzımdır. [Arkası sahife 5 sütun 2 de] Amerika Hariciye Japonyada korku uyandırdı " I Nazırımn sözleri Bulgaristanda Sivil Alman subay ve askeri bulunduğunda Amerikan kaynakları ısrar ediyor İANKARA RADYO GAZETESÜ •. •• •••••' Bir Alman deniz HARB VAZIYETI mütehassısınm Sicilya harbi itirafı ve mnhtemel «İngiltere denizlere hâkim bulundukça İngiliz adaları mağlub edilemez!» m hâdiseler YUNUS NADİ [Arkası sahife 5, sütun 4 tei Londra 16 (a.a.) (B.B.C.) Ameri kanın demokrat devletlere yardım lâyihasını Amerika meb'usan nıecksi hariciye encümeni tetkik etmeğe başiamıştır. Bu münasebetle Hariciyp Nazırı Huil şu beyanatta bulunmuştur: c Amerikanın emniyet vs selâmeti, mümkün olan sür'atle denıokrasilere yardımı zarurî kılmaktadır. Britanya mağlub olursa Amerika onun yaptıgını yapmağa mecbur olacaktır. Bu hususta, hazır bulunmazsa Almanya Atiantiği aşaraktır. Sür'atle hareket etmek lâzımdu. İngiltere denizlere hâkim olmah dır.» Hariciye Nazınndan sorıra Maliye Nazırı Britanyanın Amerikaya siparişleri için 775 milyon İngiliz lirasına ihüyacı olacağmı söylemiştir. Bu iddia ve [Arkası sahife 5 sütnn 5 te] Buradaki üslere yerleşen Al man tayyareleri pek rahat rahat çalısamtyacaklardır Denizlerde: İtalyanlara yardım için, İtalyaya gelen Alman hava kuvvetlerinin Sicilyada bulunduklan kafiyetle anlaşıldı. Ewel 300, sonra 500 kadar tahmin edilen bu tayyareler, Sicilya adasında muhtelif üslere yerleşmişlerdir ki, bu üslerden biri adanın şark tarafındaki Katanya (Catane) dir. Ticaret mektebinde dünkii merasim < Bulgaristana Alman askerleri geldığine dair venlen haberler Sofya, Berhn ve Moskovadan tekzıb edılmiştı. :ANKARA RADYO GAZETESiİ Amenkan kaynaklarından Alman su« Almanya yeniden İspanyayı tazbay ve askerlerinin sivıl kıyafette ve rfütehassıs sıfatile BulganstpIH bu yika başlamış, fakat General Franko kat'î bitaraflık politikasına devama lunduklan haber veriliyor» karar vermiştir. Ispanyada iaşe meseRumanyada: Iesinin çok müşkül bir safhaya girdiji anlaşılmaktadır. Amerika hukumeti, Rumanyaya Alman askeri nakliya Jspanyayı Alman tazyiklerine mukavetına devam edildiği haber veriliyor. ruete teşvik etmekte devam ediyor. Sevkiyatm Macaristan yolile yapılmakAmerika, Vichy hukumeti üzerinde de ta olduğu ve Rumen trenlerınin yüzde yetmişinin bu nakliyata tahsıs edildiği müessir olmaya çalışmaktadır. Amerikan maslahatfuzan Murphy'nin şimalî ilâve edılmektedir.» Afrikada bulunan General Weygand'la yaptıgı mülâkata hususî bir ehemmiyet atfediliyor. General Weygand'm vaziyeti esrarengiz mahiyettedir. General, Vichy hukumetini temsil etti&ini beyan etmekte ise de, bir türlü Afrikadan ayrılmaması şayani dikkat addedilmektedir. Bu mıinasebetle bazı Fransız gazeteleri, Alman taıyiki neticesinde bizza^ Mareşal Petain'in de şimali Afrikaya geçece&ini yazıyorlar ve Amerikan gazeteleri de General Weygandla M. Murphy arasında cereyan eden mülâkata hususî ehemmiyet veriyorlar. • Fransanm Afrika fmparatorlngn mümessili, eski Başkumandan General Weygand Londra 16 (a.a.) Almanyanın çok tanınmış deniz mütehassısı deniz yüzbaşısı Wahleyerhartz «Munchener Neweste Nachrichten» gazetesinde yaz dığı makalesinde Alman hava kuvvetlerinin, İngiliz deniz kuvvetlerine karşı bir şey yapmağa muktedir olmadığını itırafla Alman hava kuvvetlennm İngiliz donanmasını imha edebileceği hakkında nazi propagandası tarafın dan ileri sürulen nazariyeyi cerhet mektedır. Yüzbaşı Wahleyer Hartz, makalesini bitirırken diyor ki: Sicilya adası, Akdenizde sevkul ceyş bakımından mühim bir mevkii haizdir. Akdenizin tam ortasmda ve Tunusun karşısında bulunan bu ada, Afrika sahillerine pek yakm olduğu ve Afrika ile Sicilya arasındaki küçuk Pantelleria adası da. İtalyanlann elinde bulunduğu için, Sicilya kanalı denilcn takriben 150 kilometre genişligindeki boğazı, Sicilyada üslenen Alman «İngiltere denizlere hâkim oldukça, hava kuvvetleri daima kontrol edebiİngiliz adalanmn mağlub edılemiye lirler. TArka<n sahife 5 sütnn 6 dai ceğı fıkrine ıştırak ediyorum.» Birkac sbx İngiliz akınları Vilhelmshafen'de tezgâhlara çok ağır darbeler indirildi Londra 16 (a.a.) Geçen gcce İngiliz tayyareleri tarafından Vilhelmshafen limarıina yapılan hücumun evvelce bu lim?na karşı tevcih edilmiş olan 39 hücumdan daha şiddetli olduğu haber verilmektedir. Askerî ve bahrî bakımdan hayatî ehemmiyeti haiz olan hedefler müessir surette ve ağır bomoardımana Ticaret mektebtndeki toplanüdan bir göriinüj (Yazısı 5 inci sahifemızde), [Arkası sahife 5 sütun 7 del Inönü ansiklopedisi daha mühim bir şeydir. O, bir milletin muayyen bir devrini yarına karşı temsil eden bir âbidedir. Biz bugün, Süleymaniyeye baktığımız zaman nasıl 1 6 nci asır Türklüğünü hatırlayorsak yarmki nesıller de «Inönü Ansiklopedisi» ni ve bu' devrin o ayaıda diğer eserlerini okurken böylece bizi hatırlayacaklar, bizim bu günkü kültür seviyemiz hakkında muayyen bir kanaat edineceklerdir. Bu bakımdan eseri hazırlayacak olanlar, üzerlerine büyük bir mes'ulivet yükleniyorlar demektir. Eserin, taşıyacağı büyük isme lâ^ık olmasını bütün kalbimizle dilerken, bu işte en büyük rres'uliyeti üzerine alan sayın Hasan Âlî Yiiceli de kıymetli teşebbüsünden ve cesaretinden dolayı tebrik etmeyi bir vazife biliriz. • N. Maarif Vekâletinin son teşebbüsünü, kültiir hayatımızin istikbali bakımından çok mühim ve sevindirici bir hâdise olarak karşılayorum. Bundan bir buçuk sene kadar evvel Ankarada toplanan neşriyat kongresinin temenni şeklinde ileri sürmüş olduğu bir ansiklopedi yapmak fikrini bugün tahakkuk sahasında tabiî adımlarla yürür görürken başka türlü duygulara imkân var mıdır? Sayın Millî Şefimizin ismini taşıyacak olan bu büyük ve şümullü eserin, öğrenmek aşkile yanan bütün memleket çocuklarına doyurucu bir kültür kaynağı rolünü oynaması için hiç bir gayretin esirgenmiyeceğinden şüphe etmiyoruz. Ansiklopedi, bize her türlü malümatı veren, bizi her hususta aydınlatan bir bilgi rnecmuası olmaktan