22 Mayıs 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

22 Mayıs 1939 Artık istilâya hazırlanmış gibi görünen Italyaya karşı, Balkanlarda Türk ingiliz nüfuzu kuvvetlenmiştir Anlaşmadan Türkiyenin, îngilterenin ve sulhun îstifadelerî Türkiye seddi: Balkanlardan taşıp Karadenizi. yakın şarkı ta Hlndlstana kadar istllâ Istldadını gösteren sele karşı TUrkiye seddi kurulmuştur velnglltere bir hamlede 1,52 milyon sUngülük kahraman TUrk ordusunu kazanmıştır. Akdeniz sulhu ve Balkanlann emniyeti için Türkiye ile İngiltere anlaşıltılar. Hiçbir tecavüz emelı olmıyan bu anlaşmanın kuvvetli bir sulh ve emniyet amıli olduğuna şüphe yoktur. Çünkü sulh ve emniyet kuvvetle tefnin edilir. Bu anlaşma ise, iki kuvvetin elele verip birleşmesidir, birlıkten de kuvvet doğar. Filvaki, Türkiye ile İngiltere Akdeniz ve Balkanlann emniyeti için birbirini tamamlıyan iki kuvvettirler. Türkiye askerlik bakımından kudretini Büyük Harbde ve İstiklâl Harbinde dost ve düşman herkese ispat etmiştir. Bilhassa memleketimizin jeopolitik yani siyasîcoğrafî vaziyeti ve bu vaziyetten doğan sevkulceyşî durumu çok mühimdir. Akdenizin üç kapısı vardır: 1 Cebelüttank, 2 Süveyş, 3 Çanakkale. Bu kapılardan ikisi îngilterenin, biri de Türkiyenin elindedir* Bu kapıların sevkulceyşî ehemmiyeti, sulh "e harb üzermde büyük bir rol oynar. Püyük Harbde, Akdenize hâkim olan îngiltere grupunun şarktaki müttefikleri olan Rusya ve Romanya ile muvasalasını kesen Boğazlar ve Türkiye, yarın, garb ve şarktaki kuvvetler arasmda bir hattı vasl, bir köprü hizmetini görecektir. Yalnız bu vaziyet, Türkiyenin ve Türk İngiliz işbi«'liğinin sevkulceyşî ehemmiyetini ispata kifayet eder. Bu anlaşmamn bir taraftan Türkiyeye, diğer taraftan İngiltereye askerlik bakımından neler kazandırdığını, Akdeniz ve Balkanlarda sulh ve emniyet için nasıl mühim bir amil olduğunu izah edelim. Tiirk ingiliz Karsılıklı Yardım Anlapası MIHVER CUMHUKirET DEVLETLERI Garb ve şark için .„ BUyük harbde Akdenize hâkimolan ingiltere gurupunun Rusya ve Romanya ile muvasalasını kesen Boğazlar ve TUrkiye, yarın Garb ve Şarktaki kuvvetler arasında bir hattı vasil, bfr köprU hizmetini görecektir. Asyada bir sulh amıli oluyoruz. Sovyet Rusya ile sıkı dostluğumuz da gene şarkla garb arasında bir irtıbat olmamızı temin edıyor. Haritaya bir göz atmak, Yakmşarkta, Türkiyenin adeta sulhun merkezi oldu unu güstermeğe kifayet eder. Sevkülceyî gorüşleri dünya ölçüsünde olan İngil erenin Türk dostluğuna bu kadar kıymet ermesi boş değildir. Türkiyenin İngiltere ile anlaşmasile ulh zinciri, bakınız nasıl birbırine bağlı ır şekıl almıştır: İngiltere Holanda Belçika Fransa İsvıçre Fas CezayirTunus Mısır Filistin Suriye Yunanistan Türkiye Irak İran Efganisan Hindıstan Sovyet Rusya Romana Lehistan. (Mısır ve şımalî Afrıka olile hemen hemen bütün Afrıka ve Australya da zıncire dahildır.) Türkiye zıncirin veya manzumenin tam ortasında garbdan şarka ve şımali garbiden cenubu arkiye doğru uzanan sulh hatlarının teka:u ve birleşme noktasıdır. 12 mayıs 939 a kadar Türkiye, bitaraf kalmaka sulh hatları arasındaki irtibatı kesıyor e zorla iş görmek istiyenlerın cesaretini artınyordu. Şimdi artık Türkiye, sulh manzumesinin merkezıni teşkil etmış ve sulhun kilidi olmuştur. Bir zafer ümidıle ulhu ıhlâl edebılmek için kilidi kırmak lâzımdır ve bütün dünya bilir ki bu kilid çok sağlamdır. * ** Görülüyor ki İngilerenin liderliğini ele aldığı sulh birliği bakımından da, Türkiyenin, İngilterenin ve Balkanlann emnıyeti bakımından da, Türk ingiliz karsılıklı yardım anlaşması, pek ehemmiyetli ve pek kıymetlidir. DtMOKRATLAR GRUPU BlTARAFLAR NE YAPACAKLARl MEÇHUL LEHİSTAN PAR«S FRANSA RONtANYA ZPGANISTAH CEZAYlR A FRIKA Türk • İngiliz anlaşmasından sonra barış zincirini garbdan şarka doğru devam ettiren devletleri gösterir harta bir kemiyet değildir. Sür'atle ıslah ve tenîngilterenin Romanyaya filî yardımlarda sik edilmiş olan bu ordu, mütecanis, iyi bulunması kolaylaşmıştır. talim ve terbiye gö'rmüş ve epey müceh7 Arnavudluğu işgal ederek orada hezdir.» Balkanlara karşı bir köprübaşı mevzii ele Bir Amerikan mütehassısına göre, geçirmiş ve buradan Balkanları istilâya fürk ordusu, hazarda 22 piyade ve 3 sühazırlanmış olan îtalyaya karşı, Balkanari fırkasından mürekkebdir. Hazar orlarda Türkiye İngiltere nüfuzu kuvvetdusundan başka teşkilâtlandırılmış ihti lenmiştir. Bulgaristanın îngiltereye aleyhatlan 540,000 ki^idir. 4 ilâ 8 gün içintar grupa iltihakı güçleşmiştir. de hazar ordusundan başka 200,000 ki8 Umumî ve geniş bir sevkülceyş şiyi seferber edebilir. Kısa bir müddet görüşile, 12 mayıs 1939 cuma günündentngiltere için: zarfında 700,000 kisilik bir orduyu sılah beri Akdeniz cephesinin şark cenahı inaltına alabilir. Fakat, bizi Amerikalılarİngilterenin Türkiyenin kendisile bera giltere için tam bir emniyet altına alınmış Ebedî Şef Atatürk hayatta olsayüı, dan çok daha iyi tanıyan Alman askerî r olmasmdan temin edeceği istifadeler oluyor. İngiltere, artık bu taraftar emin mütehassısları, seferde ordumuzun 1 mil mutlaka Millî Şef İsmet İnönünün yaptıve rahattır. Balkanlardan taşıp Karadenişunlardır: on 300,000 kişiden mürekkeb olacağını, ğmın aynini yapardı. Çünkü İngiliz 1 Karadeniz yolu açılıyor. Ingil'e zi Yakınşarkı ta Hindistana kadar istilâ 200 tankımız ve 440 tayyaremiz bulundu Türk anlaşması, onun kurduğu «yurdda re, Karadenizden, Sovyet Rusyadan ge etmek istidadını gösteren sele karşı, Türkiğunu söylüvorlar. Disjer bir Fransız ese sulh, cıhanda sulh» düsturunun temelleye seddi kurulmuştur. lebilecek yardımlardan istifade edecek ve rinde de 2,000.000 kişi seferber edebile rinden biri idi. Atatürk, saltanat ve bil9 îngiltere bir hamlede 1,5 2 milKaradeniz devletlerine hatta Lehistana hassa hilâfetin ilgasından, Musul meseleceğimiz yazılıdır. yon süngülük kahraman bir ordu kazan yardım edebılecektır. sinin hallindenberi İngiltere ile anlaşmak Vasatî olarak 1,52 milyon rakamını gayesini takib ediyordu ve İngiliz Türk Akdenizde, seyir halinde İngiliz harb gemileri 2 Karadenizden İngilterenin Akde mıştır. abul edersek sulh, bu miktar muhafız anlaşmasının ilk adımlarını o, atmış ve unizdeki düşmanlarına ham madde ve pet Türkiye için: mizde yapılmamakta olan silâhların ko en mühim amildir. Nihayet, İtalya ile Al kazanmış demektir. Harbetmek istiyecek zağı gören gözlerile daha İngiliz Kralı rol gelmiyecektir. Bunu temin etmek için, Bu karsılıklı yardım anlaşmasının as layca tedariki kabil olacaktır. İngiltere, manyanın Bulgarlarla beraber Balkan lan herhangi bir devlet, bu kahraman Sekizinci Edvard'ın elini sıkarken bugüÇanakkale Boğazı ağzma abloka koymakerlik ve sevkülceyş bakımından Türkiye Mısırda yaptığı gibi Türkiyede de, harb, lardan yapacakları bir harekete, karşı, süngüleri hesaba katmağa mecburdur. nü görmüştür. 12 mayıs günü Başvekil ğa ve burada bir filo bulundurmağa hacet 2 Şarkî Akdenizde Türkiye sahilye temin ettiği menfaatleri de gözden ge sanayiini tekemmül ettirmeğe çalışacak bize Trakyanın müdafaası düşüyor. Bu Doktor Refik Saydam Büyük Millet kalmamıştır. tır. Gerçi, kendi askerî fabrikalarımız, bi müdafaa, icabı hale göre, uzaktan veya erile Yunanistanın adalarını karsılıklı üsçirelim: Meclisi kürsüsünde, Türkiye İngiltere 3 Karadan ve havadan Irak petrollasülhareke yapacak olan İngiliz, Fransız 1 Denizden gelecek herhangi büyük zi Büyük Harbde olduğu gibi, yalnız yakından yapılmak lâzım gelecektir. anlaşmasını okurken ebedî Şefın ruhu da rına ve Hindistana giden yol emniyet dltı bir tehlıke sıfıra inmiştir; yani Türkiye «sine ve süngümüz» ile harbetmekten kurHulâsa, Türkiye için, bütün kuvvetle Türk, Yunan ve Sovyet deniz ve hava hiç şüphesiz, Mecliste, bizimle beraberdi. na alınmıştır. kıyılanna bir ihrac yapılması imkâm kal tarmışsa da, artık yokluk içinde, harbet rile yalnız Trakyayı karadan gelecek bir kuvvetleri, burada çok mühim bir üstün Türk İngiliz anlaşmasının temeli, Atamek tehlikesi büsbütün ortadan kalkacak taarruza karşı müdafaa etmek düşüyor. lük temin edecekleri için, Türk İngiliz 4 Filistin, Süveyş kanalı ve Mısır mamıştır. türk tarafından atıldığı ve bina İsmet şarktan gelecek herhangı bir tehlikeye karBu itibarla L.giltere ile anlaşma, bize, anlaşması şarkî Akdenizde meydanı boş İnönü tarafından kurulduğu içindir ki 2 Türkiyenin, Büyük Harbdeki tır. şı mahfuz bir hale gelmişlerdir. Bilâkis gibi, abloka edilmesi mümkün değıldir. 6 Türkiyenin inşa edilmekte olan tek cephede harbetmek imkânını vermiş bulacaklarını zannedenlere, işin öyle ol bütün Türk milleti tarafından tam bir itTürkiye, bu memleketlere yardım edebi Deniz Türkiyeye düşman bir unsurken demiryollarını daha sür'atle ikmal etmek, tir. Bunun emniyetimiz bakımından bü madığını şimdiden anlatmış olsa gerektir tifakla kabul edilmiştir. Hiçbir haricî anki bu da, bir sulh amilidir. , lecektir. şimdi dost bir unsur olmuştur. İngilterenin de menfaati iktızasından ol yük ehemmiyeti meydandadır. laşma İngiliz Türk ittifakı kadar, umu3 Türkiye coğrafî vaziyeti, dostluk mî bir tasvib ve takdıre mazhar olmamış3 Çanakkale Boğazının, müdafaası duğu için İngilizlerin bu hususta da her 5 12 adadaki İtalyan deniz ve ha8 Türkiye, bir hamlede 1,250,000 ları ve ittifakları itibarile garbla şark ara tır. va üssü, İngiltere için tehlikeli olmaktan için orada büyük kuvvetler bulundurmağa türlü yardımı yapacakları şüphesizdir. tonluk bir deniz kuvveti kazanmıştır. sında çok kuvvetli bir bağdır; sağlam bir çıkmıştır. Burayı, Kıbrısa ve ayni zaman lüzum kalmamıştır. 7 Büyük Harbde, olduğu gibi, Sulh için: , Türkiye ile İngiltere, sulh için elele köprüdür. Bir taraftan Balkan Paktile da Türkiye sahillerine dayanacak olan 4 Burnumuzun dibindeki 12 ada muhtelif cepheleri müdafaa etmek mecvermişler, maddî ve manevî kuvvetlerini Türk İngiliz karsılıklı yardım anlaş Balkanlılara arkadan omuz verdiğimiz gi İngiliz deniz ve hava kuvvetlerile zararsız dan gelecek tehlike küçülmüş, uzun sür buriyeti kalmamıştır. Sovyetler dostujnuzmasının bir de sulh cephesi itibarile temin bi diğer taraftan da Saadâbad paktil< birleştirmişlerdir. Bütün sulhsever milletbir hale getirmek kolaylaşmıştır. miyeceği muhakkak olan hava hücumlan dur. İran dostumuzdur. Irak dostumuz İran, Irak ve Efganistana bağlı olduğu ler onlarla beraberdir. Buna rağmen sul6 İngilterenin tek taraflı garanti na inhisar etmiştir. dur. Fransız mandası altında olan Surıye ettiği faydaları tetkik edelim: hu bozmağa cesaret edecek olanlar varsa verdiği Yunanistanla Romanya gerilerin5 Türkiye, silâh ve harb malzeme dost olmak mecburiyetindedir. Bu iti 1 Türkiyenin bitaraf kalması, ge muz için ta Hindistana kadar bir sulh ve vay onların haline! den tam bir emniyete alınmıştır. Bunlann si bakımından sıkmtı çekmiyecektir. Ağır barla Türkiye için, Anadoluda, müdafa nişlemek ve hegemonya tesis etmek isti sükun manzumesinin Avrupadaki ucunu ABtDlN DAVER yenlere cesaret veriyordu. İstilâ seli, bil teskil ediyoruz. Böylece Yakmşarkta v arkasında Türkiye ve Türk ordusu vardır. top, tank. tayyare gibi henüz memelketi ası için harbedilecek tek cephe, 12 ada karşısındaki topraklarımızdır. Burası da hassa Balkanlar istikametinde akmağa büyük kuvvetlere ihtiyac göstermiyecek hazırlanıyordu. Şimdi Balkanlann orta sında ve arkasında bir sed yükselmiştir. tır. Trakya tarafına gelince, burada Yu Bu sed, hiç şakası olmıyan Türk ordusunanistan dostumuz ve müttefikimizdir. nun süngülerinden kurulmuştur. Türk ordusu hakkında, Alman büyük Binaenaleyh sol cenahımız emniyettedir. Denize dayanan gerilerımiz emnıyet erkânıharbiyesinin fikri şudur: Balkanlatedir. Karadenıze dayanan sağ cenahımız nn en kuvvetli ordusu... Fransız mütehassısları da bu fikri teyid emniyettedir. Bulgaristan şimdilik dostumuzdur, fakat müttefikimiz değildir. Bal edıyorlar. kan ittifakma girip bizimle müttefik ol İngilizlerin ne düşündüklerini, Türkimasını isteriz. Fakat bu memleketin, müs yeye büyük devlet muamelesi yaparak takbel bir harbde ne yapacağını, bugün, karsılıklı yardım paktı imzalamalarından tayin edemeyiz. İtalyanın Arnavudluğa anlamak kabildir. yerleşmesi ve Balkanlarda bir İtalyan Bir Fransız vesikasma göre «hazarda Yugoslav Bulgar bloku teşkılıne çalış 200,000 kişi olan Türk ordusunun, harbması, Balkanların rahatını kaçıran ve bizi de silâh altına alabileceği insan yekunu Yavuz zırhhmızın kahraman denizcileri İngiltere ile beraber harekete sevkeden 3,235,000 kişidir. Ve bu, ihmal edilecek Bir piyade alayımız, geçid resminde... f Yazan: ABÎDÎN DAVER J