10 Nisan 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

10 Nisan 1939 CUMHURfTET I ilmi Musahabe tktısadî hareketler Italya ile ticaretimiz Seyahat notları: 7 yUYDUNUZMl? Niyete bdk Muz, ne dört ba;ı mamur bir meyArnavxul.uk hâdiseleri dolayısile is . Kurşun işminden en fazla bahsedılen İtalya, buYazan: SELtM SIRR1 TARCAN emiyecek kadar gün beynelmilel iktısadî âlemde, bütün Yazan: Prot. SALİH MURAD lağlam yaratılmış gözleri üzerme çevirtmış bulunmaktaıissini veren etli, 1922 senesinde Avustralyadan îngil nin, durduğu yerde sızdırdığı mayi mik dır. Habeş istilâsındanberi, Italyanın :alın kabuğu, her tereye 2,000,000 sandık elma ithal edil tarı, sallanan teknenin sızdvdığı miktar dünya siyaset âleminde olduğu kadar 'ann misafirme, iktısadî sahada da nazik olan vaziyeti miştir. Bunlardan dörtte birinin yolda çü dan azdır. rdma kadar acıArnavudluk istılâ hareketile daha şarümiiş olması yüzünden meyva tüccarAmbarlann suhunetine gelince, termoan bir ev kapısı yanı dikkat bir safhaya girmiştir, de lan 250,000 îngiliz liralık zarara uğra metrelere inanmak doğru değil; çünkü gibi, dokunur dokunmaz aynlır. Gnur. nilebilir. mışlardır. îngilterede (Ilmî ve Sınaî Re kolay görünebilmeleri için, termometreadar kolav soyulan meyva yoktur. UArnavudluğun istilâsıle dünya ticaşerj) dairesi adlı mühim bir müessese ler, ambar kapılannın dışına, gözönüne aktan görünüşü, kupkuru ve tozludur. vardır * ] . Bu mühim zarar karşısında konuyor. Ambarların ucra köşelerinin retinde îtalya lehine bir hareket hasıl akat en usareli yemişe taş çıkartır. kalan tüccarlar hemen (Çiftçi koopera suhunetleri bilinmiyor. Binaenaleyh, so olması beklenemez. Dar çerçeveh, menYumuşakhğını ve kokusunu tarif edekud nüfuslu Arnavudluk, esasen bey tifi) delâletile bu müesseseye başvurmuş ğuk hava ambarlarmda termometreler. ek kelime zor bulunur. nelmilel ticarette bir mevkie sahıb delar; bu daire bu meseleyi (gıda mad en düşük suhunetleri gösteriyor. Hususî Bütün bunlardan başka, bitmez tüğildi. Fakat başta Avlonyanm yirmi kideleri üzerinde araştırmalar yapan) şu termometrelerle yapılan araştırmalarla, enmez hassalan da varmış. Bir tane lometre içerisinde bulunan ve yeraltı tebeye havale etmiştir. Bu şubenin yapmış ambarların erişilmiyen taraflarındaki su sisatile Avlonyaya bağlı olan zengin dimuz 15 gram sığır pirzolasına, 23 gram avuk etine, 15 gram yağlı balığa, 60 olduğu enteresan tetkikler bu yazımıza hunetlerin daha yüksek olduğu ve sıcak, yebileceğimiz petrol kaynaklan bulungram yağsız balığa, 50 gram patatese, 14 esas teşkil ediyor. soğuk noktaîarın suhunetleri arasında 5, duğu halde, bu topraklar altmda bulungram kuru fasulyaya, 10 gram pirince, Çürüyen elmalar, göbekten başlıyarak 10 derece kadar fark bulunduğu anlaşıl duŞu gene îtalyan arkeoloğları tarafmgram mercımeğe. 7 gram tereyağına, kabuğa doğru kararıyor ve nihayet bölü mıştır. dan tespit edilmiş bulunan kıymetli ve 2 gram peynire, 21 gram ekmeğe ve yor. Bükreş Üniversitesi Ambarlardaki hava şartlarının değiş muhtelif maden cevherleri, en tabiî liaha bir sürü şeylere muadilmiş. Bazı ambarlardan çıkarılan elmaların mesi, muhtelif ambarlarda elmaların, manlar ve birkaç misli daha nüfusu baDört sokağa yüzü olan, yalnız büyük Eczacı fakültesinde 131 erke/'i' 311 Ateş pahasma satılışınm hikmeti anhemen hepsi çürük olduğu halde bazı muhtelif derecede müteessir olduğunu rındırmağa müsaid topraklar, yarın için cephesi Regele Carol bulvarına bakan kız varm!ş. aşılıyor. ambarlardan çıkarılanların pek iyi oldu meydana koyuyor. Elmaların sağlamlı îtalyanm elinde zengin bir iktısadî mınBükreş Üniversitesi insana bir bakışta İsAnlaşılan bir hakikat daha var: «Muz Üniversıteye mülhak yüksek Ziraat, taka olmağa namzed bulunuyor. ğu görülmektedir. Ayni ambann muhğı, sırhunet derecesiie yakından alâkadartanbul Üniversitesinin siluetini hatırlatır. Yüksek Ticaret, Yüksek Mühendis mek e niyetle yenirse o olur» sözünün â^^ İtalyanın şimdi iktısadî vaziyetinin telif yerlerinde bulunan sandıklardan çıdır. Suhunet arttıkça, bozulma kabiliyeti daha şayani dikkat safhaya girmesin Geniş, sade, üç katlı, yayvan bir bina tebleri de dahil olduğu halde Bükreşte ruluğu karılan elmalarda çürüklük nispeti değiCr artıyor. Elmanm 21 derecede teneffüs den bu memleketin son zamanlarda art cephesini boydanboya adımladım: 277 âli tahsil gören genclerin adedi 20,000 *tilık istnsyon şiyor. ettiği oksijen miktarı, 1,5 derecede al tırmıs olduğu mübayaatı bulunmakta adım tuttu. imiş. Bunlardan başka (İaşi) Üniversite Elma, yaşıyan bir organizmdir. NeFransada Calva dığı oksijen miktannm dört misli kadar dır. En hassas zamanlannı yaşıyan dün1869 da Kral Birinci (Carol) tara ve Yüksek Mühendis mektebinde kız ve den bu canlı mahluk bazı ambarlarda dos eyaletinde, sa dır. Buna mukabil, verdikleri hararet de, ya iktısadiyatı, büyük ve yerinde bir te fından ortadaki esas binayı teşkil eden erkek 8000 genc tahsil görüyormuş. yaşıyor da bazılannda yaşamıyor? Mutılık istasyonlar var. dört misli fazladır. Çünkü, elmalar da, cessüsle bu mübayaatm sçyrini takib e Üniversitenin açılma merasimi yapılmış. (Cluj) Üniversitesi ve Yüksek Tica Hat boyunda, ufa hitin canlı mahluklara yaptığı mühim tebizim gibi yaşarlar. Oksijen teneffüs e diyor ve verebileceği neticeleri araştı Ondan sonra tıbdan maada diğer fakül ret mektebinde 10,000 genc okuyormuş. cık köşkler gibi di sirler nelerdir? Bu mühim amillerden biderler, hararet verirler. Bu halde, sıcak rıyor. telerin daireleri ilâve edilmiş. zılen bu istasvonla(Chişinau) Yüksek Ziraat mektebinin rinin, her canlılığın teneffüs ettiği hava Bir zamanlar haricî ticaret istatistik elmalar yalnız kendi sıcaklıklarından deFakat asıl Üniversiteyi 1864 te ( D . mevcudu 3000 imiş. rın satış fiatı da gaolacağı tabiidir. Şu halde, işe, ambarğil, teneffüsle hasıl ettikleri hararetten lerimizin baş hanesini işgal eden ttalya Bolintineano) nun Maarif Nezareti zayet ehven. Birkaç (Tımişoara) Yüksek Mühendis meklardaki havadan başlamak lâzım. llk dolayı bir kat daha bozulmak tehlikesine nın son vıllarda gerek mübayaatı, gerek manmda Birinci Prens (Alexandre) tebinde 700 genc okuyormuş. vüz lira verince, öakla gelen nokta, elmaların, ambarlarda nünde, yazm güneşmaruzdur. Gemi ambarlanndaki birkaç satışı çok azalmış olmakla beraber hari kurmuş. Bu azametlı binanın önündeki havasızlıktan boğulmalan ihtimalidir. Lâcî ticaretimizde gene ehemmivetli ve (Oradea) Hukuk fakültesinin mev ten, kışm ya&mur bin tonluk elma yükünün bir saniyede boratuarda hava sızdırmıyan veya hayeniden yükselen bir mevkii vardır. geniş caddeyi ellişer metre ara ile dört cudu 2400 imiş. Şu hesaba nazaran Ro dan pınl pırıl bir çift ray, yanıbaşm ç'.kardığı hararet, yüz beygir kuvvetine heykel süslüyor. vası iyi değiştirilmiyen kutulardaki elma1926 da îtalyaya 52 milvon lira olan ve manyanm dört Üniversitesile yüksek mek da minimini, şipsirin bir bahçe, pencetekabül ediyor. Bu halde elmaların teBunlardan baştaki (M. Viteazul) ün teblerinde kız ve erkek talebe miktarı elerinde vüze eülen veşil pancurlarla, lann bunlar gibi çürüdüğü görülünce vaumum ihracatımmn vüzde 52 si nisbepur ambarlarınm havası iyi değiştirilmiyen neffüsle hasıl ettikleri harareti ortadan tinde bulunan satışımız, sonradan mese dür. İkincisi Rumen mektebinin banisi 49100 imiş. Üniversile mezunu genc mıikemmeî bir kösk sahibi olursunuz. kutulara benzediğine hükmediliyor. Bu kaldırmak için, ambarda, yüz beygir lâ 936 yılında ihracatımızın yüzde 4 ünü (G. Lazar) ın, üçüncüsü Rumen edebiFransa demiryollar idaresi, bu istasve dırayetli M. Papoviç'ten bu malumaü hükmü vermekte ikinci bir sebeb daha kuvvetinde bir soğutma makinesine ihti teşkıl edecek kadar düşmüştür. Yalnız yatınm babası diye şöhret alan ( H . Raonları, belki de şimendifer hattım başaldıktan sonra teşekkür edip ayrıldım ve ka bir tarafa nakledeceği için satılıŞa var: Elmalar, soğuk hava tertibatını ha yac vardır. şayani dikkat cihet şudur ki, îtalya ile dulesco) nun, dördüncüsü de (Spiru düşüne, düşüne Bratiano bulvarına çık . ıkarmıstır. E5er böyle ise, bu binalara vi olan gemilerle naklediliyor. Aksi takElmalar, sıfırın altmda 2 derecede do olan ticaretimiz, 1923 1924 senelerinde Haret) indir. tım. mfi«îteri bulmak biraz güçleşir sanınm. dirde bu kadar uzuk yolculukta zaten narlar. Elmaların suhuneti bunun hemen pasif iken 1925 ten itibaren aktif bir saBinanın soldaki methalinden ekserisi Yalnız, iki nevi insan vardır ki. bu esBir gün sonra Bükreşte güzide alaşepişip çürüyorlar. Soğuk hava tertibatını üstünde tutulursa, çürüme tehlikesinden haya girmiş ve son seneye kadar böy genc olmak üzere koltuğunda servıyetler ki istasyonlan, belki de mal bulmuş havi olan ambarların kontrolü pek ko kurtulmuş olurlar. le devam etmiştir. kadın erkek içeri giren kalabalığın arası militerimiz hayat yoldaşile birlikie beni muğribi gibi, satın almak istiyecektir. laydır. Bunu meydana çıkarmak üzere Laboratuar tecrübeleri, muayyen mikMuhtelif vesilelerle aramızdaki ti na katıldım. Koridordaki kapılardan bi kendi otomobillerile Hukuk Fakültesine Sabık istasyonlara ben alıcı olarak şabir takım ilim adamlan Avustralya ile tarda karbon asidi gazini havi olan at carî vaziyetine temas ettiğimiz İtalya inin üzerinde (kâtibı umumilik) levhası götürmek lutfunda bulundular. Mermer rlerle mütekaid istasyon şeflerini namİngiltere arasmda muhtelif gemlierle me mosferde elma yaşınm uzadığını, yani ile, gönül çok arzu ederdi ki, daima dügözüme ilişti. Kapıyı vurup içeri girdim. sütunlarla tezyin edilmiş cephesinde bü :ed görüyonım. kik dokuyup araştırma yapıyorlar. Bu geç neşvünema bulduklarını meydana rüst kalmış olan iktısadî münasebatımız, Hüviyetimi ve Üniversiteyi görmek, biraz yük bir san'at eseri olan (Licurg) un, Şair, inziva içinde, orada geçireceği araştırmalar, soğuk hava ambarlanndaki koymuştur. Havada gaz nispeti bundan malumat almak istediğimi söyledim. Ken (Salon) un, (Ciceron) un, (Yustinian)ın saatleri, kâh elemli, kâh neş'eli göz yaşgene böylece devam etsin. elma şartlan hakkında meçhul kalan ve fazla olursa elmaların boğulduğu, yani arile dolu veda ve buluşma sahneleri F. G. di maiyetinde çalıjan bir genci yanına ça heykelleri var. ya şöyle böyle malum olan bir takım sür'atle neşvünema bulduklarını gösterialıay y îil cfdtıclc g«çiri*. l4tı+uV*ai^ ıef*»cğırdı ve bana dönerek: Binaya girmeden errafını meseleleri aydmlatıyor. yor. Size kendim refakat etmek ister çeyi gezdik. Sol tarafta gayet güzel tarh ran şefi için de, ömrünü yîprattığı binaa, mevhum tarifelere göre mevhum Elmalar da, bizim grbi, teneffüs eBinaenaleyh elmalann bozulmaması dim, fakat şimdi bir içlimaa gitmeğe mec ve tanzim edilmiş altı tane tenis kordu renler kaldırarak yaşamak çok zevkli derler. Hava alıp karbon asidi nejreder için, hava içindeki karbon asidi gazinin burum. (M. Rado Popoviç) kıymetli gördük. Doğrusu ağzımızın suyu aktı. ir şey oimaz mı? ler. Cesametleri ve inja tarzlan ayni o muayyen nispette bulunması lâzımdır. memurlanmızdandır. Size müsaade eder Burada Üniversite gencleri bu nezih spolan ambarlarda bile hava miktannm Işte mühim bir keşif, Elmanm pek temiz ru çok seviyor. Eiehtrikli otlah seniz refakat etsin! dedi. farklı olduğu görülmüştür. iyi yapılmış havada bulundurulması kendi aleyhine oBüyük kapıdan içeri girdik, bir genc Bu sevimli ve dirayetli gencle müesseCitfcilere, soğuk hava ambarlanna dışarıdan hava luyor. Rumen kızına müesseseyi gezmemize i ahiblerine müide senin her yerini gezdik. Dolaşırken görCh. Davidson şehir halkısızmaz. Böyle ambarların içindeki haUzun araştırmalardan sonra, elmaladüklerimiz şeyler hakkında o izahat ver zin verirler mi? diye sorduk. Kızcağız te Artık. besledikleri vanın, elmalan bozmağa müsaid şartlar halükle , «ne demek, mektebimizi size havvanları istediknn bozulmaması için, ambar suhuneti na heyecanlı dakikalar di, ben de not defterime yazdım. temin ettiği görülüyor. Fırtmalı havalareri kadar başıbos nin, sıfırın sütünde 1,5 derece olması (Theologie) fakültesi ders salonları göstermekle memnun oluruz, dedi ve öda, ambarlara fazla Ihavanm sızdığı anyaşattı icab ediyor. nümüze düşüp bize binanın her yerini, ıırakabilirler. Akütübhanesi. Iaşıhyor. Çünkü, dalga tesirile geminin Prf. SALIH MURAT konferans salonlannı, sınıfları, kütübha .ıldan ve mer'a Nevyork caddelerinden birip.de, gelen karinesi körük gibi basıyor; ambarlann Filozofî fakültesi ders salonlan kütübyi, talebenin içtima mahallerini gösterdı. dan, bır tek kovr •] İngilterede Ilmî ve sınai islerde mühim geçen kalabal'ğı uzun müddet helec?n * hanesi. hacimlerinde mütemadi bir surette değinun, bir tek ine 5 in rol oynıyan ve birkaç yüz şubesi mevcud çinde bırakan tüyler ürpertici bir hâdisa Bu irfan yurdundan aynhrken adaşım şiklik görülüyor. eya b e y i r i n dışarı çıkıp kaçmasına Fen ve Edebiyat fakülteleri ders salonolan bu muhlm müesseseye ayrıca bir mabana sordu: cereyan etmiştir. [mkân yok. Bir mayile dolu olan delik bir tekne kalede temas edeceğiz. lan ve kütübhaneleri. Nasıl buldunuz? Bilhassa bu nevi yerler îçîn yeni bir Standard Oil kumpanyasm'n tanmmış Eczacı fakültesi ders salonlan ve kü el örgü icad edilmiş. Tel örgü olup da Mükemmel! dedim. f Almanyada açık hava temsilleri j erkânmdan Charles Davidson, bir bina tübhanesi. ıvle mufassal bir şey deŞil tki sıracık Selim Sım TARCAN nm on beşinci katmdan kendini aşağı atTıb, Hukuk ve Baytar fakültelerinin dikenli tel. Yalnız, şu var kî, elektrfle mağa kalkmış, bu manzarayı gören halbinaları başka semtlerdedir. Fakat bunereyanına baŞlı. kı, cadde üstünde, dehşetten, olduğu yelardan yeni yapılan Hukuk fakültesi sa Tavuk ihracatı muvakHavvan bulunduğu yerden ş5yle biraz re âdeta çivilemiştir. On beşinci kî f ta bu uzaklasmağa nivet edip de telin öte tarayım bilhassa görmenizi isterim, dedi. fada cereyan ederken caddede gitgiJe kaafma gecmese kalktı mıydı. dikenli te> Sonra birlikte genc kâtibin odasına gitlabalık artmış, polis memurları da halkkat kararla menedildi e dokunmasile gerilemesi bir oluyor. tik ve bana istatistiklerden çıkardığı şu la beraber bu dehşetli manzarayı seyretClektrik cerevanının sinirleri büzen, vumalumatı verdi: Öğrendığimize göre, hükumet, tavuk mekten ve adamm her an dlişüp ptrça 1927 1928 ders yıh içinde Hukuk ıhracatını muvakkat bir kararla menet ude garib bir sarsmtı veren o nahoş parça olmasmı beklemekten başka yapamiştir. İstanbuldan sonra Adapazan okşayısı, hayvanda. bir daha tele yakcak şey bulamamışlardır. Herhangi bir fakültesine yedisi Türk olmak üzere mmtakasında teksif edilmiş olan tavuk asacak cesaret bırakmıyor. müdahalenin, Charles Davidbcn'ım ölü 5.403 erkek, 729 kız devam ediyormuş. toplama faaliyeti durdurulmuştur. Ka Elektriğin faydası kadar, korkunç amünü tacil etmek ihtimali bu'unduşu için Edebiyat fakültesinde 890 erkek, 1828rar, büyuk bir memnuniyetle karşılan:izlikleri de olduğu malum. Rasgele yeri zabıta memurlan, uzun zaman bu ^azi kız varjnış. Fen fakültesinde ikisi Türk mıştır. İhracatm bundan sonra yalnız lektrik cereyanile cevirmek bana biraz yetin seyircisi olarak kalmıslar, m'hayet, olmak üzere 1137 erkek, 329 kız varmış. kuluçka olmak ve yumurtlamak kabilisakat görünüyor. Dünyanm bin türlü Tıb fakültesinde 717 erkek, 324 kız yetini kaybetmiş tavuklarla horozlar ve adama görünmeden yanma kadar yaklaşmağa teşebbüs etmeği düşünmüş'erdir. okuyormuş. Baytar doktorlar fakültesin erkek piliçlere inhisar ettirileceği ümid hali var; bu usul taammüm ederse, bir iki koyundan olmıyahm derken, bir ağıl Binaya bitişık başka bir apart mana gi de 297 erkek, 32 kız varmış. olunmaktadır. dolusu koyun kızatması karşısında kalrilmiş, Charles Davidson'un bulunduğu Almanya Berlınde açık havada tertıb edilen temsiller büyük rağ odaya bitişik dairenin kapısı maymuncuk f Berlinde manialı motosiklet müsabakaları mış sürü sahibleri işitmez miyiz dersibet kazanmaktadır. Resmimiz, açık havada oynıyan bir operanm birinci la açılmak suretile, bir polis memuru, niz? perdesinin d^korunu gösteriyor. pencere kenarlanna tutunarak aJamra Çürük elmalar Bükreş üni^ersitesinde Nevyorkta garib bir kalb sektesi yanına yaklaşmış ve ona görünmedpn bir itişte kendisini odaya sokmüşhır. Sokakta birikmiş olan kalaKaîık avaz avaz haykırışarak bu cesur ve zeki zabıta memurunu tebrik ederken, polis de, odaya tıkmağa muvaffak olduğu adamm karşısında, birdenbire, hayreiler içinde kalmıştır. Zira, Charles Davidson, odaya itilir itilmez, yüzükoyun yere kapanmıştır. derhal çağırılan dokto;!ar, adamm kalb sektesinden, çoktan öîmüş olduğunu tespit etmişlerdir. Yürütülen tahminlere göre, Charles Davidson, kalbinin birdenbire sıkışması üzerine hava a'mak ihtiyacile kendisini pencerenin önüne atmış, fakat oraya gelir gelmez derhal ölmüş, halk da bunu bilmediği için, diri zannettiği bu adamm kendisini aşağı atacağı korkusile saatlerce sokakta beyhude yere çırpınıp durmuştur. Halk Opereti önümüzdeki carşamba akşamı bir Alev srecesi tertib edildi Halk Opereti, 12 nisan carşamba akşamı için küçük yaşta ve sahnede has talanan san'atkâr Aleve bir «Alev gecesi> tertib etmiştir. Gece, fevkalâde olacak. müsamereye Halk Opereti san'atkârlanndan başka Ertuğrul Sadı Tek ve arkadaşlarıle İzzet kazmosunun ve Ambasadorun 30 kişilik kuma saz heyetleri, san'atkâr Tanburî Salâhaddın, kemanî Necati, Mahmure, Faide, Afitab, Nevzad, Suzan, Bırsen, Mukadder, Mısır Yıldızı Zekiye Handan ve Turan, Londra, Florya bar artısleri, Almanya Berlinde tertib edilen manialı motosiklet müsabakasın S. Atillâ ve Mişel heyetleri fahriyen çalı§acaklardır. igtirafc feden bir sporcunun muvaffakiyetle geçtiği manialardan biri, Almanya Viyanada fıkaralar için iane toplıyan genc kızlar