5 Şubat 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

S Şubat 1939 İATATURKE A1D HATIRALAPİ Mustafa Kemal evlenme kararım nasıl verdi? «Oyle ise hemen git. Babasını kararımdan haberdar et. Fakat başka hiç kimseye birşey söylememesini ayrıca tenbih etmeği unutma» Yugoslavyada kabine buhranı Atatürkün 1922 de zaferden sonra Lâtife Hanımla çekilmiş resimlerinden biri f~Salih Bozok anlatıyor 1 Lâtife Hanım, Mustafa Kemalin annesini, evlerinden birine misafir edebileceğinden dolayı, pek memnundu. Adeta bir çocuk gibi seviniyordu. Hergün onunla birlikte otomobille Göztepeden Karşıyakaya geçer, evin hazırlıklarma nezaret eder, akşam, gene otomobille dönerdik. Lâtife Hanımm en büyük zevki, bana Atatürkten bahsetmekti. Onunla konuştuğumuz şeyler hakkında gün aşırı Atatürke malumat vermeği âdet edinmiştim. Yakından görüp hissettiklerimi çok samimi olarak arzediyordum. Atatürke gönderdiğim mektublardan bir tanesini, Lâtife Hanım, her nasılsa okumuş. Hakkındaki düşüncelerimden fevkalâde mütehassis olmuş bulunacak ki, o günden itibaren bana karşı muhabbet ve hürmeti bir kat daha arttı. Bir gün bana: ^ ^ ' w " ^ ' Salih Bey... demişti, sizin benim hakkımda iyi hisler besliyen bir zat olduğunuzdan ötedenbfiri emindim. Fakat, son günlerde, ben sizi hakikî bir baba yerine koymağa başladım! Atatürkten aldığım telgraf üzerine, hemen Ankaraya avdetim lâzım geliyordu. Fakat, o ara, soğuk alma neticesinde hastalandım. Tedavi eden doktor, seyahatime müsaade etmedi. Rahatsızlığımı Ankaraya arzettim. Gelen cevabda, daha birkaç gün için İzmirde kalmaklığıma müsaade edildiği bildiriliyordu. Iyileşip Ankaraya gitmeğe hazırlandığım sıralarda idi, bir gün Lâtife Hanım yanıma geldi: Ben artık, îzmirde kalamıyacağım. Paşa Hazretlerine lutfen tarafımdan arzediniz. Müsaadeleri olursa Avrupada küçük bir seyahate çıkmak istiyorum! dedi. Ankaraya dönüşümde, ilk işim Lâtife Hanımın ricasını Atatürke arzetmek oldu. O sirada Zübeyde Hanımın rahatsızlığı artmıştı. Doktorların tavsiyesi üzerine kendisini İzmire götürmek icab etti. Bir geceyarısı idi. Yatağıma girmiş, uyumak üzere bulunuyordum. Telefon çaldı. Atatürkün sesi: Salih! diye soruyordu. Şu anda ne işle meşgulsün? Yatıyordum! dedim. Emir verdi: Derhal kalk... Giyin ve buraya gel! Yataktan fırlayıp giyindim. Çankayadaki köşkünde, Atatürk beni müteessir bir tavırla karşılıyarak annelerinin İzmire gitmek hususundaki kat'î arzusundan bahsettikten sonra: İzmire gidecek halde misin? diye sordu. (Çünkü henüz nekahet devresinde bulunduğumu biliyordu.) Emrinizi ifaya hazırım! cevabını verdim. Ve müsaade ederlerse, bu seferki seyahatimde İzmire refikamı da birlikte götüreceğimi söyledim. Muvafakat buyurdular. Ben de validelerini beraberime alarak, İzmire hareket ettim. Atatürk, annesini bizzat istasyona kadar teşyi etti. Bu! ana ile oğulun sor ayrılıklan idi. Bir daha, buluşamıyacaklarını ikisi de anlamış gibi görünüyorlardı. Atatürk, bir aralık kulağıma iğilerek: Salih, annemin hastalığı çok vahimleşti! Korkarım ki, yolda kendisine bir hal olmasm! Son arzusunu yerine getir mek için hareketine nıâni olmak istemedim. Bu korktuğum şey v a ^ i olduğu takdirde yapacağm şey şudur: Ankaraya yakmsanız Ankaraya dönersiniz. İzmire yakınsanız, oraya gidersiniz. Annemin cenazesi, benim her zaman ziyaret edebi Almart Ajansının verdiği malumat ği, nasıl söylediği leceğim bir yere defnedilmelidir.» buyurBelgrad, 4 (a.a.) D. N. B. bildiribelli değil. Metinler dular. yor: Siyasî vaziyet kararsız olmakta debirbirini tutmuyotr. vam ediyor. Belgrad siyasî mehafilinde Son gelen haberlere Tren Karşıyakada durunca Lâtife zannedildiğine göre yeni kabine intikal fföre kendisi beyanaHanımı babasile istasyonda bize muntahükumeti mahiyetinde bulunacak ve vazitmm yarısını tekzib zır bulduk. Zübeyde Hanım, burada bir fesi bütçeyi Meclisten geçirmek ve Hırvat etmiş. Zaten öteki arabaya konularak, hazırlanan köşke gömeselesini halletmek olacaktır. Öyle zanyarısmm da ne oldutürüldü. nediliyor ki, istifa eden nazırların ekseri ğu iyice anlaşılamamıstı. AnlıyabildiğiLâtife Hanım, Zübeyde Hanıma, bir sini ihtiva edecek olan bu bitaraf kabine miz kadarına göre Amerika Cumhur hastabakıcı gibi hizmet ediyordu. Fakat de eski Başvekil Stoyadinoviç ya Harici Reisi geçen seneki beyanatmı tekrarlıyor alınan tedbirlerin, verilen ilâcların hiçbir ye Nezaretini, yahud da Maliyeyi deruh ve Avrupa demokrasilerini müdafaa etesiri görülmemişti. Zübeyde Hanım, dade edecektir. Hırvatlar, vaziyet almak deceğini söylüyor. kikadan dakikaya ölüme yaklaşıyordu. için, yeni kabinenın teşekkülünü ve progBu muhterem zat geçen sene de böyKöşke yerleştikten, yinni veya yirmi iki ramını sükunetje bekliyorlar. Haber alın le buyurmuştu. Fakat Japonların Çinde, gün sonra, hayata gözlerini kapadı. dığına göre Naib Pol son haftaiar için Almanların Avusturya ve ÇekoSlovakyaOliim haberini, Atatürke vakit geçir de, Hırvat lideri Maçek'in adamı olan da, Frankocuların îspanyada ilerlemesimeden telgrafla bildirdim. Subaşici dört defa kabul etmiş ve Hırvat ne mâni olacak bir serçe parmağı hareIşte kendilerinden gelen cevab: mes€İesinin halli imkânlannı görüşmüştür. keti bile yapmadı. Yansı tekzib edilen Makine başında Harici siyaset değişmiyecek müphem beyanatla Çinde gürleyen Japon Başkumandanlık Seryaveri Salih Beye Belgrad, 4 (a.a.) Birleşik muhale toplannın susturulabileceğine inanacak ne Verdığiniz elim haber, beni çok müte fet Sırp ve Hırvat partileri bu akşam bir bir ÇanKaySek, ne bir Suşnig, ne bir essir etti. Merhumenin münasib bir tarzda içtima yapmıştır. Mezkur mehafilde kay Beneş, ne bir Negüs, ne de bir Negrin merasimi tedfiniyesini ifa ettiriniz. Cenabı dedıldiğine göre, memleketin menfaatleri kalmıstır. ÇekoSlovakyanm sabık CumHak, millete hayat ve selâmet versin. ne tamamile uygun olan Stoyadinoviç'in hur Reisi, şimdi Amerikada konferans Başkumandan haricî siyasetine karşı kat'iyen muhalefet vermek için dolaşıyor. Ezelî demokrasi Cazi Mustafa Kemal mevzuu bahis değildir. İstenilen şey Hır an'anesi: Lâkırdı! SERVER BED1 15/1/39 vat meselesinin halline bir çare bulunmasıdır. Dakika teahhuru Dragişa Zvetkoviç mucibi mes'uliyettir C U M H U R İ Y E T Saltanat NaiAradan bilmiyorum, nekadar gün geçti. Mustafa Kemal, İzmire geliyordu. bi Prens Pol tarafmdan kendisine yeni Hareketi her tarafta derhal şayi olmuş hükumetin teşkili teklif olunan M. Dratu. Birçok yerlerden, karşılama programı gişa Zvetkoviç 1892 senesinde Niş'te hakkında tafsilât istiyenler oluyordu. Ben doğmuştur. Tahsilini İsviçrede bitirdikde Validen edindiğim malum'atı, kendi ten sonra siyaset hayatma atılmış ve «Millî Radikal birliği fırkasının en nülerine bildiriyordum. Bu programın birinfuzlu şahsiyetlerinden biri olmuştur. ci maddesine göre, Atatürk Karşıyakada Malum olduğu veçhile bu parti Stoyaditrenden inerek doğruca annesinin kabrini noviç'in reisi bulunduğu partidir. 1935 ziyaret edecekti. senesi mayısında ilk defa olarak Ni^'ten Karşıyakalılar, bunu haber alınca, namzedliğini koyan M. Zvetkoviç büyük merhumenin kabri etrafında erkenden bir ekseriyet reyile ve Niş meb'usu olarak toplanmağa başlamışlardı. parlamentoya girmiştir. Ayni senenin haNihayet Atatürkün treni, istasyona ziranında ise Stoyadinoviç ilk kabinesini geldi. İstikbaline gelenler arasında Lâtife teşkil ettiği zaman kendisine Sıhhat ve Hanımın babası en ön safı işgal ediyordu. İçtimaî Muavenet Nezareti tevdi etmiş Atatürk, vagondan inmeden evvel, beni tir. M. Zvetkoviç 47 yaşmda^r. Ankara 30 (Hususî) Çelik ciğer Nümune hastanesinde faaliyete geçirildi. Çelik ciğerden, felc dolayısile teneffüs güçlüğü ile bilhassa gazla zehiryanlanna çağırdılar. Ve Lâtife Hanım lenme ve hastalanma vak'alarında istifade edilmektedir. Hasta, başı dışarıda hakkında, bazı malumat istediler. Kendikalmak üzere, makinenin içerisine kpnulmakta ve alet bir düğmeyle harekete lerine, her zamanki gibi, Lâtife Hanımda getirilerek, hastaya sun'î teneffüs yaptınlmaktadır. Yukarıdaki resim, Çelik Kabine bugün kuruluyor gördüğüm meziyetlerden bahsettim. Buciğeri göstermektedir. Belgrad, 4 (Gece yansmdan sonra tenun üzerine Atatürk: lefonla) Yeni kabineyi teşkile memur Ben onunla evlenmeğe karar veredilen Dragişa Zvetkoviç derhal istişaredim... Şimdi babası burada mıdır? diye lere başlamış ve gece geç vakte kadar sordular. muhtelif siyasî zevatla temaslarda bulunBurada olduğunu söyledim. muştur. Bu temaslar neticesinde yeni kaAtatürk, bana bir sır tevdi eder gibi: binenin yarm sabah kat'î şeklini alması ve Öyleyse hemen git, babasını bu kaöğleyin nazırlar listesinin Naib Prens rarımdan haberdar et! Fakat başka hiç Pol'a takdim edilmesi kuvvetle muhtekimseye buna dair birşey söylememesini meldir. ayrıca tenbih etmeği unutma! dediler. Atatürkün emrini Muammer Beye İngiltere erkânıharbiye reisi gizlice tebliğ ettim. O da benim, boyLibya hududunda numa sarılarak gözleri yaşla dolu olduğu Kahire 4 (a.a.) İngiliz Genelkurhalde: may başkanı Gort, tayyare ile Mersa Çok teşekkür ederim Salih Bey... martun'a hareket etmiştir. Mersamartun, dedi. İskenderiye ile Libya hududu arasında Mustafa Kemal, trenden inerek doğ yarıyoldadır. Gort oradan gene tayyare ruca annesinin kabrine gitti ve orada, şu ile ve yanında Mısırdaki İngiliz kıtaatının Beşiri (Hususî) Siirdin güzel bir kazası olan Beşiride yeni bir hümeşhur nutku irad etti: kumandanı General Gordon Finlayson'la kumet konağı inşasına başlanmıştır. Fakat kazada adliye teşkilâtı olmaması (Yarın devam edecek) birlikte garb sahrasında bir teftiş turnesi ve doktor bulunmaması yüzünden halk çok müşkülât çekmektedir. GönderSalahaddin GÜNGÖR yapaca ktır. Bu turne üç gün sürecektir. ' diğim resim bu kasabayı göstermektedir. [Ba$tarafı 1 ind sahifede'] hat ve İçtimaî Muavenet Nazırı Dragişa Zvetkoviç'i yeni kabineyi teşkile memur etmiştir. Bununla beraber, yeni kabineOtobüsta bir konuşma nin muvakkat tnahiyette olacağı ve ancak « Konservatuyeni seçim neticesine kadar mevkii iktidarvar, tiyatro, sergi sada kalacağı zannedilmektedir. rayı yaptırmak koHükumet partisinde ikilik mi ? laydiT. Yerini tayin Belgrad, 4 (a.a.) D. N. B. Stoya edersiniz, işi mütedinoviç kabinesinin istif ası neticesinde hü ahhide havaîe ederkumet partisinde ikilik çıkıp çıkmıyacağı siniz, halkın daha siyasî mehafilde merakla bekleniyor. Fil evvel zarurî ihtiyacları için kıra sara verhakika gerek parti reis vekillerinden olan diği paralan bu binalara tahsis edersiniz, Spaho, gerek bizzat Koroşetz merkeziyet olur biter. Başka yorgunluğu yoktur. Buidaresi aleyhinde bulunuyorlar. Meb'u nun için Osmanlı împaratorluğunun işsan Meclisinin bugün için yapması mu küzar valileri, birer çeşme, sebil, hükukarrer olan içtimaı geri bırakılmıştır. met konağı yaptırarak işin içinden çıkarTalebe nümayişleri lardı.» Bu sözleri, dün, otobüste ön tarafta Belgrad, 4 (a.a.) Bu akşam ekseotırran iki adamdan biri ötekine söylürisi Üniversite talebesi olmak üzere müteaddid nümayişçi kafileleri şehrin muhtelif yordu. llâve etti: « Eğer bu yeni vali de su binaları yerlerinde tezahüratta bulunarak Hırvat lideri Maçeki ve Sırb muhalefet partisile yaptnrmağa kalkarsa ondan da İstanbul Hırvat partisi arasında akdolunan kânu halkı ümidini kesecek! • Yanındaki adam cevab verdi: nuevvel anlaşmasını şiddetle alkışlamış« Hiç de zannetmiyorum. Sen galardır. zetelere bakma. Lutfi Kırdar çok diraBuhranın sebebleri yetli bir adama benzer. Halkın parasını Belgrad, 4 (a a.) (Havas) Kabi tiyatro ve konservatuvar binalarında çarne buhranı son haftaiar zarfında ve bil çur etmiyeceğinden eminim. Çünkü yehassa Maçek'in Hırvat partisile birleşen ni vali göz doktoru imiş. Gözleri hasta Sırp muhalefet partisinin kuvvetini açık olan bir fakire camsız altın gözlük cerça gösteren 1 1 kânunuevvel 1938 intiha çevesi tavsiye etmesine imkân var mıdır? batındanberi için için kaynıyordu. Filha Henüz konservatuvan ve tiyatrosu tekika buhranın esası, Stoyadinoviç kabi kemmül etmemiş bir memlekette bunnesi ve hükumet partisinde bu mesele hak ların binasmı yaptırmak, fakir bir göz kındaki noktai nazar ihtilâfıdır. Buhranın hastasına camsız albn gözlük taktırmağa neticesi hakkında daha şimdiden bazı şa benzer!» yialar dolaşmaya başlamıştır. Muhalif Demokrasi an'anesi Hırvat ve Sırp partilerinin de iştirakile bir Amerika Cummillî birlik hükumetinin teşekkülü derpiş hur Reisinin ne söyediliyor. lediği, kime söyledi Otobüste bir konuşma Demokrasi an'anesi Yüzgörümlüğü Bir münakaşanın tereddisi Yüzgörümlüğü Yenicami etrafındaki döküntüleri kaldırmak ve meydanı açmak için harcanan milyonlarla birkaç yeni cami inşa edilebihrmiş. <'O mimar nerede?» dıyeceksiniz. Fakat bu kıyastan maksad cami yaptırmak değil, ma=rafın çokluğunu tebarüz ettirmektir. Netice şu: Bu memleketin pisliklerini ve döküntülerini temizlemeğe giden masraf, güzelliklerini ^ PAZABDAN PAZAQA Katalonya cephelerinde harbin sonuna doğru Salamanka, 4 (a.a.) Umumî karargâhın tebliğinde, Katalonya cephesinde Nasyonalistlerin şimal bölgesindjf Prats İlusanes köyünü, Vich bölgesincic nehrin bütün sağ kıyısını, Viladrau, Senpedro Vencada, Santa Coloma Farnes, Villa Cenera, Franciach, Riudellois, Sanfelik, Buxaellu ve sahil bölgesinde de Caldas de Malevella köylerini işgal ettikleri bildirilmektedir. Tebliğde beynelmilel alaylara mensub altı esirin ismi verilmektedir. İki Alman, iki Lehli, bir Belçikalı ve bir Arab. Estramadure cephesinde, Nasyonalistler ilk hatlarını tashih etmişlerdir. Geroneye düstü Burgos 4 (a.a.) Navarre kolordusu bu sabah Geroneye girmiştir. j Gerone nastl zaptedildi? temin eden paıadan daha fazla; bu memlekette yıkmak yapmaktan ve temizlik güzellikten daha pahalı. Bir Yenicamiin yüzünü görmek için tam altı buçuk milyon lira yüzgörümlüğü parası verdik! Bir münakaşanın tereddisi Falih Rıfkı hakbnda yazdıklanma kendisi cevab vermedi. Yalnız Ulur gazetesinin «Yankılar» sütunu muharriri Toplu I&ne, tırnak içine aldığım bu kelimeyi rrüdafaa için bir sürü lugat ve kamus adı sayıp döküvor. Gülüp gecelim. Çünkü «Yankılar» nevinden kelimelere Fatiha okunduğu günlerde onun yaşadığını iddia eden arkadaşı havat, her an, tekzib ve Hükumet Fransı? hududuna mahçub ediyor. Bu kelimeyi hiçbirimiz kaçtı kullanmıyoruz. Fakat, bir kere daha gülLondra 4 (Hususî) Barselondan ! mek için, Toplu İğnenin şu sahrlaTinı Figueras'a nakletmiş olan îspanyol hü j da okuyalım: kumeti mezkur zehri de terketmek mei> 4 «Avrupanın hemen her tarafmda bu buriyetinde kalmıstır. Gerona şehrinin j helimenin tam karşılığı olarak kullamlan Frankistler tarafmdan taptı üzerine, hü İ echo (eko) kelimesimn, hterseniz, eti kumet Fransız hududuna daha yakın bir \ molojisini de araşlıralım: İlk önce lâtin şehre nakletmiştir. ceı/e girmiş, oradan da öteki dillere e/aMadrid bombardıman edildi uılmış olan kelime, sanskrit dilindeki Madrid, 4 (a.a.) Ünyon Radyo «Vak» kb'künden gelh)or. Bir taklidi atarafmdan neşredılen Millî Müdafaa Bahenk kelimesi olduğunda siiphe bulunmıqan bu kelime, tiirkce <fvakvakt> ve «vakkanlığının tebliğinde, Katalonya cephevaklamak» kelimelerini hatıra getirmiyor sinde bütün bölgelerde muharebenin şki^. detle devam ettiği ve Cumhuriyetçilerin , mu P» mukavemetine rağmen «müstevli» lerin | Bu satırlann ciddî olabilecegine inasahil bölgesinde hatlarını hafif surette ıs * namıyorum. İnansaydım, artık ne söyIah ettikleri bildirilmektedir. Merkez cep' liyeceklerini saşıran bu arkadaşların vakhesinde düşman Madridin merkez mavaklamağa başlamış olduklarına hükhallesini bombardıman ederek bazı sivil | mederdim. Halbuki tü.rkçemizi de, Uahalinin ölmesine sebeb olmuştur. Estralustaki arkadaslarımızı da böyle gayribemadure cephesinde, Cumhuriyetçiler Valşerî bir ifade ile meram anlatmak niyeseguillo bölgesinde bütün lıücumları püs • tinden çok uzakta görürüm ve vakvakkürtmüşlerdir. •j lamakta ısrar edebileceklerini ummam. I Barselon, 4 (a.a.) Gerone'nin işgaline dair gelen tafsjlâta göre, gönüllüler Casa Della Sellya tarafmdan şafakla beraber taarruza geçerek Lambillas'ı zaptetmişlerdir. Düşmanın mukavemeti süratle kınlmıştır. Navar kıtaatı da Sante Coloma Gerone yolu üzerinde hareket ederek Brunela ve San Delmas'ı işgal eylemiştir. Bu iki kol Aiguaviva ile Kuart arasında birleştikten sonra Gerone'ye müşterek bir taarruzda bulunmuşlardır. İlk tanklar şehre sabah onda girmiştir. Düşmanın kuvayı külliyesi esasen çekilmiş olduğundan dümdarınm mukavemeti uzun sürmemiştir. Aralarmda birçok tank da olmak üzere mühim mikdarda harb levazımı ele geçmiştir. Son muhacirler dolayısile nüfusu beş yüz bine çıkan Gerone halkı Franko kıtaatını büyük bir sevincle karşılamıştır. Diğer mmtakalarda da ileri yürüyüşü devam etmektedir. İtalyanların gb'nderdiği erzak r Ankarada çelik ciğer faaliyete geçirildi J Barselona, 4 (a.a.) Yiyecek yük • lü dört İtalyan vapuru buraya gelmiştir. | Bir tekzib ] t Berlin, 4 (a.a.) Alman ajansı, hü ( kumetçi İspanyanm îtalya ve Altnanya » dan da sılâh satın almış olduğu hakkında Negrin'e atfen İngiliz radyosu tara , fından neşredilen malumatı tekzib etmek 't tedir. ^ • Figueras'ın bombardımanı | Son dakika: Adliye teşkilâtı olmıyan bir kasaba ı Lajonguera 4 (a.a.) Dün Figueras üzerine Franko tayyareleri tarafmdan yapılan müthiş bombardrman bmaya doğru halkın akm halinde muhaceTetini tevlit etmiştir. Gerone'nin zaptı haberi d« sür'atle halk arasında yayılmış ve muhacereti bir kat daha arttırmıştır. ( :J Bütün hükumet dairelerinin Figueras " dan tamamile aynldığı zannolunuyor. • Franko tayyareleri bu sabah tekrar şehri , bombardıman etmiştir.. Bilhassa şehrin * merkezi ve Fransız hududuna giden bü 1 tün yollar ateş altma aliTfmıştır. Bu akşam Franko tayyareleri La jonguera'yı da birkaç kere mitralyöz a . teşi altına almıştır. ] Nafıa heyeti Tramvay şirketini teslim aiıyor IBaştarafı 1 incı sahıtede] caklardır. Nafıa heyeti, dün sabah Tramvay ve Tünel şirketlerinin kasa mevcudunu teslim almış, bankadaki mevcudun da tesellümüne başlanmıştır. Hesab kayıdlarının vizesi için bütün defterler heyete arf zolunmuştur. Şirketin bütün sarfiyatı ev1 velâ, vize edilecek ve sarfiyat, ancak vi' zeyi müteakıb yapılabilecektir. Gerek varidat, <?erekse sarfiyat, heyetin kontrol vizesinden geçmiş bulunacaktır. Tramvay ve Tünel şirketleri, senebaşından itibaren kendi mes'uliyetile Nafıa heyetinin kontrolü altında hükumet hesabına işlemek1 tedir. Şirketlerin bilcümle devrü teslim muamelesi, şubatın 28 ınde tamamen bitmiş olacaktır.