24 Ocak 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

24 İkincikânun 1939 HAYAT VE SIHHAT Conkbayırında Atatürkün hayatını kurtaran saai Ebedî Şefimizin Fon Sanders'e hediye ettiği bu tarihî saat sonradan bir Amerikalıya satılmış I Salâhaddin Güngör ] Çocuğun mikrob alıp almadığını eden sistemin tatbikının bizde umumileştirilmesi elzemdir Çocukluk yaşı verem mikrobu almak için çok müsaid bir zemindir ve alelumum da bu mikrob çocukluk yaşında vücude girer. Esasen çocuk anadan anne verem dahi olsa veremli doğmaz. Lâkin veremle teması olan çocuk doğduğu günden itibaren verejn mikrobunu almak hakkmı haizdir. Öylece yakından bir veremle temas olmasa bile verem mikrobu yer yüzünde o kadar bol ve gezici veremler o kadar ziyadedir ki çocuğun verem mikrobu almaması hemen hemen kabil değildir. Lâkin bu mikrobu almak derhal verem olmak değildir. Çünkü vücude mikrobun girmesi arkasmdan vücud onunla mücadeleye başlar; eğer ekseriyetle olduğu gibi bu mücadelede galib gelirse onu bir tarafa hapseder ve sağlam bir adam olarak, yani vereme karşı müdaf aası tahakkuk etmiş aşılı bir adam olarak kalır. Bütün gördüğümüz insanlar, yani koşan, çalışan, eğlenen bütün insanların vücudlerine verem mikrobu girmiş, mağlub olmuş ve vücudleri lam sıhhat halinde kalmış bulunmaktadır. Umumî harbde CUMHURİYET Memurlar arasında Maaşlarda çocuk ve ailenin yeri :<Çok çocuklular, zaruret çindedir, bunlara yardım etmek bir borcdur» Memleketimizde devlet memurlarile diğer müessese memurları arasında maaş e maişet müsavatını temin edecek çok erinde bir kanun projesinin hükumetçe lazırlanmağa başlandığını memnuniyetle jğrenmiş bulunuyoruz. Memleket hizmetlerinde restnî, gay iresmî bütün vazifelerin bır esasa bağ anması kadar bir içtimaî adalet düşünesi olamaz. Memleket işlerinde banka şi, veya başka bir işin farkı bütün bir ümreyi diğer zümrenin üstüne veya alına koyacak sebebler değildir. En basit )ir adalet kaidesi olarak bunu tatbik etmek vakit ve fırsatını bulan hükumetimii tebrik etmek gerektir. Fakat, biz bu adalet prensipinin niha/et yer bulduğunu görmekle sevinirken undan hiçbir vakit daha az mühim o amıyan diğer bir içtimaî adalet prensi >ini hatırlatmak isteriz. O da; bekâr memurla evli memur a•asmda, ve çocuksuz evli memurla ço uklu>ve hem çok çocuklu memurlar araında mutlaka bir maişet ve binaenaleyh ir maaş farkı olması lâzım geldığidir. Herkesin bildiği bu hakikat tatbik sahası ve zamanı gelmiş addedilebiKr. Vlemur maaşları arasında müsavat esaını kuran yeni projenin, hiç şüphe etmiyoruz ki, diğer bir temeli <k maaşlarda ocuk ve ailenin yeri olduğunu kabul etmek ve az da olsa hemen tatbıkına geçmektir. Bahsetmek istediğimiz çocuk ve aile zammı diğer bütün memleketlerde tecrübesini görmüş bir meseledir. Hatta, diebiliriz ki, bugün çocuk ve aile zammını kabul etmemiş bir tek ileri devlet yok:ur. Bütün Avrupa memleketlerinden a Balkan, devletlerine kadar hepsinde bekâr memurla evli ve çocuklu memur arasında maaş farkı gözetilmektedir. Ayni maaşı alan bir bekâr memurla ocuksuz evli bir memur, ve bir çocuklu, ki çocuklu, üç çocuklu, dört, ve beş çocuklu bir memurun hayatı ve yedıkleri hiç bir olabilir mi?.. Bu müsavat, ayni zamanda içtimaî bir adaleti korumak olmakla beraber işlerin iyi ve salim bir kafa ile görülmesi bakı mından da, ve nihayet bir milletin ve ırkm devamı gibi vatan bakımmdan da o kadar ehemmiyetlidir. En ziyade çocuk sahibi olan aileler ise zaruret içindedirler. Tabiatin bu kanunu henüz değişmemiştir. Nesillerin temadısi yükünü fakir aileler omuzlarında taşı maktadırlar. Bu ailelere yardım etmek âzımdır. Halbuki, kanunlarımız bu bakımdan çok f akirdir. Fransa gibi küir bir memlekette bile bu teşviklerin nekadar müessir ve mühim olduğunu görürsek bizim gibi veludiyette en başa geçmiş bir milletnn yerinde, ve küçük bir yardıma mazhar olmasile nekadar çocuklan ö lümden kurtaracağımıza şimdiden inanabiliriz. Eski bmFransız nazın (Fransuva Marşal) bu meseleyi şöyle izah ediyor: «Senelik çocuk ve aile tahsisatı alan aileler bu teşviki görmiyen ailelerden daha fazla çocukludurlar. Gerçi, çok kalabahk aile adedi artmışsa da 3 ve yahud 4 çocuklu ailelerin adedi artmıştır. Ve şüphesiz, 3, veya 4 çocuklu aileler adeddnin mütemadiyen artması 5, 6, 7 ve] ilâh çocuklu aileler adedinin çokluğuna] müreccahtır. Bu tecrübe, eğer lâzım ge! len fedakârhklar kabul edilirse bir memH leket doğumlarmı yüksek bir nispette tutmak imkânı olduğunu göstermiştir.» Bir nüfus njeselesi olarak tetkik ed bileceğimiz bu mevzu, içtimaî nizam v < adalet bakımmdan da okadar ehemmiyı tini muhafaza eden bir meseledir. Biz, bu meselenin tetkik edilememesini bütçe meselesile alâkadar görmüyoru; Bütçemizi kabartabilecek korkusile tefc kik edilmemesini de doğru bulmuyoru: Evvelemirde, bu içtimaî nizam ve ada letin prensipini kabul etmek lâzımdır, Ondan sonra, tatbikına geçilmesi için bi plân yapmak gelir, ve imkânlardan isti fade edilerek tedricen ve en küçük ma aşlardan başlıyarak üç beş sene içinı dünyanın her yerinde maaşlılann isrifadettiği bu adalet ve müsavat prensipinde: Türk maaşlılarının da istâfade etmesi kabil olur. Ayni zamanda, vergi bakımı dan da yapılacak muafiyetlerle maaşla daki bu çocuk ve aile zammınm bir gü: dönüp dolaşıp bütçemizi kabartacak diğer yekunlar vücude getirmesi imkâ: verilmiş OIUT. s Yazan: Tazan: \ tayin de Atatürkün saatini aramak üzere, îs Şimdi herhangi yaşta olursa olsun ço anbula gelen zat, bazı îsviçre saat fabcuğun mikrobu aldığı tahakkuk edince lâ rikalannın Türkiye depoziteri olan Fazlı zım gelen tedbirleri almak suretile hare Balkan adında bir vatandaştır. ket etmek sayesinde çocukta mukavemeKendisini, İzmire dönmek üzere bu:i temin etmek de pek kabildir. unduğu bir sıra.da, Beyoğlundaki otelinÇocuk Ihayatmın devamınca yolunun Bunu o kadar emniyetle söylediğime se de ziyaret ettim. üzerinde verem mikrobuna tesadüf ettikçe beb bu suretle olan teşhisimi, yani çocuğun Fazh Balkan, bana İstanbula gelişinin yakalayacağından yaşı ne kadar ziyadele henüz mikrob almış bulunduğunu ilk desebeblerini şöyle anlattı: şirse mikrobu almış olması ihtimali de o virlerde haber verdiğim ailelerin o çocuğu SALÂHADDİN CÜNGÖR Herşeyden evvel söyliyeyim ki, tım. nispette fazladır. Bu hususta bizim mem kaybettiklermin vâki ohnamasıdır eHyebiben hakikî bir Türküm ve her hakikî leketimiz hakkında birkaç rakam arzede irim. ceğim; tuttuğum istatistikler gösteriyor ki Yani çocuğu sevmek ve kırrtarmak ile Türk gibi, Atatürkün hatıralanna can Istanbul çocuklarının yüzde (17) si bir mükellef olan ana baba bu ihtar karşısın dan bağlı bir adamım. Mensub olduğum yaşına kadar yüzde 25 i iki yaşına ka da o suretle gayrete gelirler iki lâzım ge fabrikadan, emir almamış olsam bile, dar yüzde 45 i üç yaşına kadar ve yaş ile en her vasıtayı kendi muhitlerine ve ser şahsan, Türk milletinin mukadderatını riledikçe bu adedler ziyadeleşerek 12 ya vetlerine göre tanzim eder ve çocuğun mu değiştiren bu kadar kıymetli bir hatırayı «Cumhuriyet tabı müesseselerinde haftalarca uğraşılaşmdaki çocuklann yüzde yetmişi verem kavemetbi temine muvaffak olur, mikro ele geçjrmek için, hiçbir yorgunluktan çemikrobunu almış bulunuyorlar. bu sindirirler ve bu suretle onu veremin kinmiyecektim. Atatürk; hatıralarında bu rak itina ile hazırlanan büyük tarihî albüm emsalsiz bir Lâkin buna karşı da bu mikrobu almış kurbanı olmıyacaklar arasma sokarlar. saati Alman Generali Liman von San rağbete mazhar oldu. olan çocuklanmızın yaşlan ileriledikçe Şimdi çocuğun mikrobla temasa geldi ders'e hediye ettiğini haber verir. Biz de mikrobla mücadelede muvaffakiyetleri ziğini tayin etmek meselesi kalıyor. Bu ta tetkiklerimize, evvelâ bu noktadan başlayadeleşiyor; şöyle kit yin, çocuğun muayenesi ile ve bilhassa dık ve von Sanders'in terekesi satılırken, Bu mikrobu almış olan çocuklann bir Pirgod usulü ismini verdiğimiz miyara bu paha biçilmez saatin de yüksek bir beyaşındakilerinin yüzde 30, iki yaşmdaki müracaatle halledilir. del mukabilinde bir Amerikalmın eline lerin yüzde 45 i ve daha yaş ileriledikçe Çocuğun mikrob alıp almadığını kat'î geçtiğini tespit ettik. O gündenberi, saati mukavimlerin adedi ziyadeleşerek 12 ve surette tayin eden ve hiçbir tehhke arzet Amerikanın her tarafında aramaktayız. 13 yaşındakilerin yüzde 76 sı ihem mikmiyen bu usul her çocuk muayene eden Yaptığımız araştırmalardan, bir netice arobu almış, hem de ona karşı mukavemet muhitte, yani hastahanelerin çocuk mua lamadıksa da, henüz ümidimizi kesmiş temin ederek onu hapsetmiş ve tam sıhyenelerinde, mekteblerdeki doktor mua değiliz. hat haline gelmiş bulunuyorlar. yenelerinde, çocuk bakım evleri muayeneSaati, bir yandan hükumetimiz de kenIşte bunlar, yani bu yüzde 76 ilar în lerinde her çocuğa tatbikının Avrupada sanların verem kurbanı olmaktan kurtula olduğu gibi bizde de umumîleştirilmeli ve di vesaitile araştırmaktadır. rak yaşayacak olan kısmını teşkil ediyor her çocuk doktorunun bunu kendi hususî Fazlı Balkana sordum: lar. Bu, nasıl bir saatti?.. hastalarında tatbikı elzem bir faaliyet haBen fahrî olarak idare etmekte oldu line gelmelidir. Eski sistem, kapağı siyah renkte ğum Beyoğlu hastanesi çocuk poliklinik Bu sene Parisin çocuk hastahanelerin okside bir saat!.. Mektebden yeni çıktığı servisine müracaat eden çocuk hastalan üde yaptığım tetkiklerde oralara müracaat sıralarda, annesi tarafından hediye edilzerindeki istatistiklerimi gösteriyorum. Oeden çocuklann hiçbirinin bu muayene diği için, Atatürk; bu saati «ana yadigâraya gelen çocuklar ancak on üç on dört den geçmedikçe dışan çıkmadığını ve bu n» olarak senelerce muhafaza etmiş. yaşlarına kadar olduğundan bu rakamusulün kat'î bir umumîlikle tatbik olundu Conk bayınnda, düşmanla çarpıştığı sıralan elde edebildim. Lâkin yaş ileriledikğunu gördüm. Bu faaliyetin güzel netice da bu küçük siyah saat, ceketinin cebinçe muntazaman tezayüd eden rakamlara lerini de yukarda arzetmiş bulunuyo de bulunuyormuş. «Türk Çanakkale» bakınca daha ileri yaşlarda bu mukaverum. kitabmda; Atatürkün daha doğrusu Ometin daha ziyade bir yükselme göstereBu mesele bir defa tahakkuk ettikten, nun yerine kendini feda eden saatin nasıl ceği tabiîdir. yani mikrobun vücude girmiş olduğu ka vurulduğunu, kısaca anlatan şu satırlan Demek ki bizim, yani doktorun ve annaati teessüs ettikten sonra mikrobun faa birlikte okuyalım: ne babanm vazifesi, çocuğun verem mikliyeti ve çocuğun vücudünün mukavemerobunu almamasımn imkânsızlığını düşü«Askerlerinin saflarından ileriyi gözetti dereceleri takib olunur. nerek ona karşı lâzım gelen ve tabiatin liyen Grup Kumandanı Atatürk, bir ara Çok defalar, yani yukarıda arzettiğim kendi kendisine meydana getirmek yolungöğsüne, şiddetli birşeyin çarptığını du da olduğu mukavemetin husule gelmesin rakamlar nispetinde mikrob vücudde yuyor, başını çeviriyor ve burada bir dede tabiate yardıma gayret ederek çocuğun sinmiş ve çocuğun mukavemeti teessüs etbu yüzde 76 lar arasına girmesini temin miştir. O halde yapılacak iş çocuğu tabiî lik görüyor. hayata bırakmak, lâkin bugünkü sükuna Yanında 24 üncü alay kumandanı ve etmekten ibarettir. aldanmamak üzere arasıra muayene ve eski arkadaşı Nuri Conker vardır. O, teVereme karşı çocuklarda kullanmak üzere bulunduğu iddia edilen B. C. G. a takib etmek lâzımdır. lâşlanıyor: Bilâkis eğer mikrobun faaliyetine ve şısı iflâs etmiş olduğundan, çocuğun verem Efendim, vuruldunuz! diye bağıden bu suretle vikaye edilemiyeceği ta vücudün mücadele halinde bulunduğuna nyor. hakkuk ettikten sonra bu hususta yapıla delâlet edecek âraz varsa o vakit ailenin Sevgili Atamızm 300 den fazla ekserisi hiçbir Maiyetinin bundan haberdar olmasm: cak çalışmalarm en faydalılarını arzede faaliyete gelmesi ve tedaviye kermi verilyerde çıkmamış kıjrmetli fotoğrafını havidir. mesi icab edecektir. Bu suretle hareket e istemiyen kahraman Kumandan: yim: Sus! diyor ve elile Nuri Conkerin îlk safhada arzedeceğim eşy çocukla dildiği ve çocuk iyi bir tedavi ve itina alBaştanbaşa canlı bir tarih hazinesi olan tına alındığı takdirde tehlikenin önüne geç ağzını kapıyor. Sonra, hissettirmeden, sınn ne kadar küçük yasta alırlarsa yaşın küçüklüğü nispetinde mikroba fazla mağ mek tasavvur edilebileceğinden çok fazla zı veren bu yanını yokluyor. Bütün hızil kabildir. Çünkü esasen çocuğun vücudı lub oldukları meselesidir. çarpan misket, ceketinin cebini deldikten bu raziyeti almaya, yani mikroba galebe Faraza yukarıda da arzettiğim gibi bir sonra, içindeki eski saatini paramparçs yaşına kadar mikrob almış olan çocukla edip âdeta muafiyet teminine pek müsa ediyor ve bu suretle Türkün koruyucusu Her evin ebedî süsü ve hatırasıdır. rın yüzde yetmişi mikroba karş id bir zemindir; yeter ki gerek doktor, gerekse ana baba bu vaziyet hakkında ma nu da Türkün talihi koruyor.» mağlubiyet gösteriyorlar. Yaş ileri lumat sahibi olsunlar. Fazh Balkan, izahatına devam etti: led'kce bu mağlubivet >azalıyor; iki Dr. Kadri RAŞ1D ., ' ^ ,,;\y£e 55 i ve nihayet 13 ya Üç gündenberi, müzeleri dolaş ında yüzde ancak 24 ü mikroba mukavemetsiz bulunuyorlar. Demek ki çocuğun mümkün olduğu kadar ilk yaşlarda mikrob almasma mâni olmaya uğraşılmahdır ve bu da pek kabildir; çünkü üç dört yaşına kadar çocuk annesinin yanındadır. Onun haricle temaı ancak ebeveyni refakatinde vâki olur. Binaenaleyh iyi bir dikkat onun temas edeceği insanları seçmek suretile vikayeyi emin edebilir. Nitekim ki çocuklann ve bilhassa küçük çocuklann verem mikrobunu alelumum aie muhitindeki veremlerden ve ailece veem olduğu malum bulunan yakınlanndan tldığını alelumum görürüz. Bahusus aile içindeki veremli yaşhlar çocuklan öpmek ve okşamak arzusunu yenemez ve çocuğu bulaştırırlar. Her gün gördüğümüz bu ak'alar anneler, babalarca malum olunca sirayetin önüne geçmenin gayrikabil olmadığına inanmak hakkımızdır. Hepimiz biliyoruz: Türk milleti, bu ünkü varlığını kırık bir saate borcludur. Eğer, Conk bayınnda, Onun göğsü üzerine isabet eden serseri misketin amansaldınşı, bir çelık saatın sathında tevkif edilmemiş olsaydı, biz Atatürkün çeik yüreğinden, daha yirmi üç sene evvel mahrum kalacaktık! Conk bayın, miralay (Mustafa Ke mal) in şahsında, (Atatürk) ü, azkalsm doğmadan şehid ediyordu. ı Gazeteler, son günlerde bu tarihî saat etrafında, müphem bazı haberler neşretiler: «Isuiçrede bir saat fabrikası, saati buana iki yüz elli bin frank (bizim para mızla yetmiş beş bin lira), kimde olduğunu haber cerene bin frank vadelmiş ve Izmirdeki mümessilini, bu müzelik hatırayı aramağa mtmur ederek Istanbula göndermiş!. O zat da birkaç gündenberi §ehrimizde bulunuyormuş.» Tarihî saatin akıbeti hakkında, sarih malumatı nereden alabilirim? diye uzunuzadıya düşünmeğe lüzum yoktu. Fab ikanın şehrimize geldiği söylenen mümesilini bulup, konuşmağa karar verdim. Atatürk 1917 de Liman Fon Sanders Paşa ile berabr Sirkeci istasyonunda makla meşguldüm. Saat hakkında bizi :envir edebileceklerine ihtimal verdiğim vasıtalardan hiçbirini ihmal etmiyorum. Araştırmalanmıza bir kat daha hız vere ceğiz. Saatin Türkiye hududları dahilinde bulunmadığı bizce muhakkaktır. Yetmiş beş bin lirahk mükâfat vadinin tesirini göstereceğine şüphe etmiyoruz. Fabrika, ıcab ederse, bu uğurda daha büyük bir meblâğı da gözden çıkaracaktır.» Fazlı Balkan: Tamam.. dedi, ben de bu noktaya bilhassa işaret etmek isterim. Fabrikamız, Atatürkün saatini, kasalarında hapsetmek, yahud onu maddî bir istismar vasıtası yapmak fikrinde değildir. Saati, her nerede ve kimde bulursak bulalım ve uğrunda ödiyeceğimiz para, nekadar yüksek olursa olsun onu kendimize maletmiyece ğiz. Karanmız şudur: Saati ele geçirir Saat depozitöriinün burada sözünü geçirmez, müzelerin birinde teşhir edil kestim ve «Peyami Safa» nın «Atatür mek üzere derhal Türkiye hükumetine kün saati» başlığı altında yazdığı fıkra hediye edeceğiz! Ve ilâve etti: dan mülhem olarak eğer bu saat, bir Belki de, saati aramak üzere, bir Türk vatandaşın elinde bulunuyorsa, onu hatta, milyonlar mukabilinde de, bir ec Amerika seyahatine bile çıkmak icab e ebiye satmıyacağını kendisine hatırlat decektir. Fotoğrafla Atatürk Fotoğrafla Atatürk ALÂEDDİN CEMİL Bir kurban derisi, sizin için değersiz olabilir. Fakat bir araya toplanan bu deriler üç millî kurum için mühim bir yardımdır. Kurban derilerini Hava Kurumuna veriniz.