12 Nisan 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

T I Aylık V san'at ve salon mecmuası . ,..„ „ . , jnne ISTANBUL C A G A L O G L D UnOOruUnCU jfll Sayi .' 43İJb Telgral ve mefctub adıesl: Cumnurlyet, tstanbul • Posta tutusu: LstanbtO. No 248 Telefon: Ba«ınunan1ı ve evl: 22368 Tahrtr heveü: 24298 tdare ve matbaa tosmı 24299 24290 urı ARSANBAYER Salı 12 Nisan 1938 Ahmed Halid Kitabevi 30 kuruş Okuyunuzî Modern tiyatronnn Son hâditesı... Şükrü GalilT ! Dram : 3 perde J | Arayı umumiyenin neticesi Türkiye • Amerika ticaret miizakereleri 9 Hitler e lam mutavaattır! Amerikalılar, maden ve sanayi işlerirniz için tekliftebulunuyor Almanyada 49 milyona yakın«Evet»cevabı verildi Devlet idaresinde halkın reyi vusturyanm Almanyaya ilhakını nizamî bır şekle sokmak maksadile evvelki gün her iki memlekette de ayrı ayrı iki plebisit yapıldı. Altı milyonluk bir kütlenin istikbali mevzuu bahsolduğundan istisnaî olarak Avusturya ordusu da reye iştirak ettirildi. Şimdiye kadar gelen haberlere göre netice Almanyada To 99,60, Avusturyada da % 99,75 Anşlus lehinedir. Bu taleblerin tervici için Amerikaya olan ihracatımızın artması zarurî görülmektedir A Hah ve incir eksperlerimiz de müzakerelerde bıılıınacak Ankara 1 1 (Telefonla) Müzakerelere verilen iki günlük fasıladan istifade ederek evvelki gece Kayseriye gitmiş olan Amerika ticaret heyeti azası, bu sabah şehrimize döndüler. Heyet, Kayseri müzesinde mevcud olan ve Amerikalıarca hususî bir ehemmiyet verilerek bir kaç defa heyet göndermek suretile tetkik ettirilen bazı eserleri görmüş, bilvesile Türk sanayileşme plânmm cüzlerinden biri olan mensucat fabrikasını da gezmiştir. Esasen bu sıkı müzakere fasılalarında ve sonlarında hükumet ecnebi misafirleri memleketimizin bellibaşlı şehirlerini ve istihsal merkezlerini ziyarete davet et mektedir. Amerikalılar için de bu şekilde yapılmış bir programa göre, İzmir, Bursa, Yalova ve Adana da heyet tarafın dan ziyaret edilecektir. Rakamların kimseyi şaşırtmıyacagına eminiz. Neticenin böyle olacağını herkes tahmin edıyordu. Bir ay kadar evvel yazdığım bir yazıda hükumet kuvvetini elinde tutan tarafın her hususta ekseriyeti toplama imkânlarına malık bulunduğunu ve eğer ilân ettiği plebisiti yapabilseydi Şusnig'in de % 90 dan fazla bir netice temin edebileceğini söyliyerek, Maamafih, demiştim, bitaraf bir şekilde rey toplamak kabil olursa Anşlus taraftarlarının ekseriyeti teşkil edeceklerinden şüphe etmemeliyiz. Bugün Almanyadaki plebisitten sonra, totaliter devletlerde halkın kanaatine nasıl ve ne şekilde kıymet verildiğini umumî olarak tetkik etmemiz kendi siyasî olgunluğumuzun inkişafı bakımından faydalı olur. Ben Avusturyayı oldukça iyi tanıdım. Bu memleketin tarihini, sosyal ve ekonomik hayatını bilirim. Hemen her sınıf halkla uzun temaslarım vardır. Birçok defalar yazdığım gibi Sen Jermen muahedesinin çerçevesi içinde müstakil bir Avusturya yaşatmak güçtü. Ahalinin büyük bir kısmmın Anşlus'a taraftar olduğuna emindim. Ben kendi görüşüme göre bu ekseriyeti % 60 ile 65 arasında tahmin ediyordum. Bir aydanberi Avusturyada yapılan muazzam propagandaların tesirile de yüzde yirmi kazanılmış olsun. Etti c,c 80 85. Herhalde aklî melekelerine sahib bulunarak şu veya bu düşünce ıle Avusturyanın müstakil kalmasını istiyer Avusturyalıların sayısı % 20 den aşağı indirilemezdi. O halde bugün karşımıza % 99,75 rakamınm çıkarılmasındaki mana nedir? İddia edıldiği gibi Almanyada hakikaten serbest rey vermek imkânı kalmamıs mıdır? Yoksa bir ayın içinde bütiin Avusturya Hıtler'den fazla Hitler taraftan mı oluverdi? İnsan bu mubalâğalı rakatnları görünce neden % 99,75 oluyor da % 300 veya % 500 olarak ilân etmiyorlar diye düsünüyor doğrusu. Almanyada serbest rey imkânlarımn bulunmadığına körü körüne inanmak tarafgirlik olur. Bu hususta görmeden birşey söylenemez. Fakat şurası muhakkak ki kütlenin psychologyası son derece hassas ve son derece kaprisli, âdeta marazîruhî bir tezahürdür. Herhangi bir mesele hakkmda rey verirken memleketin büyük bir ekseriyeti mes'uliyetini müdrik bir mantıkla değil, doğrudan doğruya hislerile harekete geçiyor. Kütlenin kalbinde cür'et, cesaret sahibi adamlara karşı tabiî bir hayranlık var. Büyük propagandalarla bu hayranhğı tapmma derecelerine yükseltmek görüyoruz ki kabildir. O halde böyle bir adama malik olmıyan siyasî teşekküller temsil ettikleri gaye cemiyet için nekadar faydalı olursa olsun şöhret sahibi •bir halk adamı karşısında mağlub olmağa mahkum mudurkr? Gerek tarih ve gerek bugün içinde yaşadığımız hâdiseler bizi «evet!» demeğe tesvik ediyorlar. Peki, demokrasi ne oluyor? Halkın kendi kendini idare etmesi bir haval midir? Eğer bunun îçin okumuş bir cemiyet olmak lâzımsa Almanyadan daha okumus bir cemiyet bulmak hayli güç olsa gerektir. Demokrasi okumuş olmaktan ziyade belki hususî bir istidad ve ayni zamanda bir devir icabı meselesidir. Kendi kendini idare edecek bir cemiyetin, ferdIerinde demokratik vasıflarm inkişafı şarthr. Fakat bu da kâfi değildir. Milletlerin Hitler, nutuk söylemek üzere Graza giderken halkın tezahüratı Hitler mes'ud saatlerini yaşadığını söylüyor Avusturyada Anşlus lehine verilen reyler Almanyadakilerden daha fazla Berlin 11 Hitler dün Anhalter is tasyonunda tesis edılmiş olan ufak bir büroda rey vermiştir. Hitler refakatinde Doktor Göbbels, refikası, Alman Polis müdürü Heinrich Himmler ve Führer'in yaveri olduğu halde büroya gelmistir. Hitler büroya girer ve çıkarken şiddetle alkıslanmıstır. [Arkast Sa. 7 sütun 5 tel Ticaret müzakerelerinde Türk heyetine riyaset eden Manisa meb'usu Faik Kurdoğlu Şimalî Amerika Birleşik devletleri ti caret heyetile müzakerelere yarın sabah devam edilecektir. Bu müzakerelerdeki mevzuun alelâde bir anlaşma formülü bulmaktan ibaret olmadığı aşikârdır. İki memleket arasında karşılıklı ve hususî bir tarife tenzilâtı eNTelce kararlaştınlmıştır. Diğer taraftan müzakerelere başlandığt günlerde de bildirdiğim gibi, bir çok A i merika firmaları Türkiyede devletin maden, sanayi ve deni* plânına giren işlerle alâkadar olmak arzusunu izhar etmiş 4 Ierdir. Ancak bu firmalann taleblerini tervîc için Amerikaya ihracatımızın artması ve daha yerinde bir tabirle malen ödeme imkânlannın temini zarurî görülmektedir. İşte iki dost memleket heyetlerinin şimdi tetkik ve halline uğraştığı ana mevzu budur. Diğer taraftan memleketimizin muhteIif sahalanndan halıcıları ve Izmir incir ihracatçılannı temsil eden bir heyet eksper sıfatile müzakerelerde bulunmak üzere Ankaraya gelmişlerdir. Eksperler bugün akşamüzerî, Amerika' ticaret müzakeresindeki heyetimize reislik eden Manisa meb'usu Faik Kurdoğlunun başkanlığında hususî mahiyette bir toplantı yapmışlardır. Italya • Ingiltere Türkiye Mısır dostluk muatıedesi Jeati edildi Dün biten müzakeratta R. Aras bugün Mısır meclisinin açılış töreLondra kabinesi, Habeşistan meselesinin Milletler ninde bulunacak Kahire 11 (Hususî) TürCemiyeti konseyinde tekrar görüşülmesini istiyor kiye Hariciye Vekili Doktor Tevfik Rüştü Arasla Mısır Hariciye Na zırı arasında akdedılen dostluk muahedesinin musaddak nüshalarını bugün merasimle teati etmişlerdir. Fransız kabinesi bugün Meclis huzumna çıkıyor Halk ceptıesi artık dajj'ılmış fafzedilmektedir Hükumet, yeni mals salâhiyetler istiyecek. Pol Bonkur ile Violet, M. Blum'un partisinden ayrıldılar Paris 1 1 (Hususî) Eski nazırlar bugün saat 11 de vazifelerini haleflerine devretmislerdir. Eskı Başvekil M. Leon Blum hasta olduğundan, M. Oriol Başvekâlet umurunu, yeni Başvekil muavini M. Sotan'a devir ve teslim etmiştir. Yeni kabine yarın sabah saat 11 de Harbiye Nezaretinde M. Daladiye'nin riyasetinde toplanarak programmı hazırlıyacak ve saat 14,30 da ikinci bir toplantı yaparak programmı Cumhurreisinin tasvibine arzedecektir. Bunu müteakıb yeni kabine saat 16 da meb'usan meclisı huzuruna çıkacaktır. Başvekil M. Daladiye meb'usan meclisinde, Başvekil muavini M. Sotan da âyan meclisinde hükumetin programmı okuyacaklardır. [Arkast Sa. 1 sütun 1 de] varılan anlaşma noktaları Dünkü ziyaretler Kahire 11 (Hususî) Türkiye Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Aras, bugün öğle yemeğini Mısır Hariciye Vezirinin misafiri olarak yemiş, ziyafette İngilterenin Kahire elçisi de bulunmuştur. Akşam, Türkiyenin Kahire elçisi, Aras şerefine büyük bir ziyafet vermiştir. Bu ziyafeti bir resmi kabul takib etmiştir. (Arkast Sa 7 sütun 3 te] Kont Ciano Londra 11 (Hususî) îngiliz hü kumeti Milletler Cemiyeti umumî kâtibi M. Avenol'e gönderdiği bir mektubla Habeşistan meselesinin Milletler Cemi yeti konseyinin önümüzdeki toplantı ruznamesine geçirilmesini istemiştir. îngiliz hükumetinin mektubu ezcümle diyor ki: « Milletler Cemiyeti konseyinin beş Lord Pört azasile, Milletler Cemiyetî azasmdan bazıları Habeşistanın İtalyaya ilhakuıi tanımış bulunduklan cihetle, bu mesele i nin Milletler Cemiyeti konseyi tarafın < * dan bir karara raptı lâzım gelmektedir< Bu sebeble meselenin konsey ruznamesi' ne geçirilmesi mercudur.» [Arkası Sa. 7 sütun 4 tel Urfamızın kurtuluş bayramı dün kutlulandı Halkevindeki merasim çok heyecanlı oldu ve Urfa mücadelesinin istiklâl tarihimizdeki yüksek mevkii ehemmiyetle tebarüz ettirildi Hariciyede yeni yapılan terfiler Birçok âmir ve memurlar birer derece terfi ettiler Ankara 11 (Telefonla) Hariciye memurları arasında terfiler yapıldı. Bugün Yüksek Tasdikten gelen listeyi aynen bildiriyorum: Balkan iktısad konseyi ve matbuat kongresi Bütün komiteler, dün de çaîışmalarına devam ettiler Balkanlı delegeler şerefine bu akşam Beylerbeyi sarayında bir çay ziyafeti verilecek Beşinci dereceye yükselenler Altmcı derece memurlardan Cenevre başkonsolosu Numan Tahir, İskenderiye başkonsolosu Hasan Basri, merkezde Kemal Aziz. Altmct dereceye yükselenler Yedinci derece memurlardan Moskova Büyük Elçiliği müsteşarı Zeki Hakkı, Madrid elçiliği müsteşarı Süleyman Saib, Atina Pire başkonsolosu Kâmil Mümtaz, Odesa konsolosu Ali Rıza, Gümülcüne konsolosu Turan, Beyrut konsolosu Faik Zihni, merkezde Kemal Karman, Orhan Halid, Kudret Erbek, Cevdet Dükker, Salâhaddin Arbel, Muhiddin Erdoğan, Rıfkı Refik. [Arkast Sa. 7 sütun 3 tel Dün Halkevinde toplanan Urfalılar Sorbon Üniversitesinde verilen mü him seri konferanslarla Profesör Pittar'ın dün Üniversitede verdiği konferans Şehrimizde bulunan Urfalılar, dün sa kurtuluş yıldönümünü kutlamışlardır. T'6o at 14 te, Eminönü Halkevinde toplana rene gelenlere, Urfa kurtuluşunu hatırla[Arkası Sa. 2 sutun 3 te\ rak, Türk Urfanm düşman işgalinden Miımıııı ıı ınııınnııııııııııııııııı ıııııııııııııııı ııııııııııııılı ıııııınınıı nıııııı ııııııııılı ıııılııuııııııııııııııı ıı Ekonomik Konseyin, Deniz komitesi dünkü toplantıda misyonları da sabahleyin saat 10 da toplanmış ve muhtelif işler üzerinde meşgul olmuştur. Misafir gazeteciler öğleden sonra Dolmabahçe sarayındaki resim ve heykel müzesini gezmişlerdir. lArkası Sa. 3 sütun 5 tel Bugün Almanyada ve diğer birçok hayatlarında öyle anlar belirir ki bütün kütlelerin tek bir adamın emri altına gir memleketlerde gördüğümüz totaliter sismeleri hayatî menfaatleri bakımından tem bu ıhtiyacın bir ifadesidir. olur. NADIR NAD1 Balkan Antantı ekonomik konseyi koTayyare piyankosunun keşidesinde kazanan numaraların muntazam ve misyonlan, dün saat 9,30 da, öğleden tam listesi sonra da saat 15,30 da Yıldız sarayında toplanarak çaîışmalarına devam etmişlerdir. Bakan Matbuat Birliği kongresi ko , 6 ncı satiifede