22 Mart 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r İÇ SAHİFELERDE 3 iincüde : Edebiyat Peyami Safa 4 üncüde : Hikâye: Menevra Ahmed Hidayet 5 incide : Kızıl Çinde 1 yaşından yukarı ve 69 yaşından aşağı herkes asker vıl yil , .«,r Sdjl . Hu IJ umhuri Telefon: BaşmtmarrlT ve evl: 22366 Tahrtı heyeO: 24298 tdare ve tnatbaa Ömer Seyfeddî Külliyatmın ikmcisi JOİ^a Yüksek ökçeî B O M B3A Bugun çıkb. Tanesi 50 kurp'ş üe üçüncüsü olan 7 tSTANBUC CAGALOĞLO Telgral ve mektuD adresl: Cumhuriyet Istanbul Postafctrtnsn:istanbuL No 848 ösnu 24299 • 24290 Salı 22 Mart 1938 A. Halid Kitabeyi Ingiltere, Çekoslovakyanın müdafaasım deruhte etmiyor Südet Almanlarına muhtariyet verilmesi için Prag nezdinde diplomatik teşebbüse geçilecek Cumhuriyetin 15 inci Fransa nihayet bir millî yıldönümüne hazırltk kabine kuracak! O gün bazı mahkumlar için af ilânı ihtimalinden bahsediliyor Ankara 21 (Telefonla) Cumhuriyetin 15 inci yıldönümünün muazzam tezahüratla kutlulanması için şimdiden çalışmalara başlanmış bulunuluyor. 15 inci yıldönümü programı esaslarını hazırlamak üzere Parti merkezinde bir komisyon kuruldu. Harf inkılâbınm 10 uncu yıldönü mü de önümüzdeki aylarda idrak edileceği cihetle Maarif Vekâleti bu yolda çalışmalarda bulunuyor. Atatürkün Sarayburnundaki tarihî nutuklannın 10 uncu yıldönümü önümüzdeki ağustosun 9 unda, kanunun Mecliste kabulünün yıldö nümü teşrinisaninin birinde, yeni harflerin tatbikata geçilmesinin 10 uncu yıldönümü de 1 kânunusani 939 dadır. Maarif Vekâleti îzmir fuarında harf inkılâbınm yüksek verimlerini canlandıran bir paviyon ve Cumhuriyet bayramı günlerinde bir sergi açacaktır. Diğer taraftan Cumhuriyetin 15 inci yıldönümü şenlikleri sırasında muayyen bazı mahkumlar hakkında bir af ilânı ihtimali de mevcud dur. Leon Blum, bu teşekkülün de başında bulunmak istemektedir Muhalifler, böyle bir hükumete ancak Radikal sosyalistlerden birisinin riyaset edebileceğini ileri sürüyorlar Başvekâlet binası önünde M. Hitler'in Viyana dönüşünü kutluluyan Berlin halkı Kapanan tarih ir tarih kapandı. Bir devletın daha, ömrü sona erdi. «Avusturya» tabiri, artık lugat kitablarında medlulü olmıyan serseri bir kelimeden başka birşey değildir. Bundan yirmi sene evvel, eski düşmanlarının imzalattırdığı bir sulh muahedenamesıle kolu kanadı budanan Avusturya Macaristan Imparatorluğu, geçen hafta eski müttefikinin ısdar ettiği bir ilhak beyannamesile büsbütün ortadan kalktı. Ve tarihin însafsız eli bu ölünün mezar taşırıa şu hazin ibareyi yazdı: «Ol saltanatın, yeller eser şimdi yerinde.» Bu, ister Avusturyalıların Cermen camiasına katılmaları mahiyetinde siyasî bir hâdise, ister mukadderatm tabiî seyrinden çıkan zarurî bir netice telâkki edılsin, Almanlar Avusturya topraklanna ister Viyananın davetile, ister Berlin diplomasisınin kararile gitmiş bulunsunlar, herhalde manzara ders ve ibret doludur. Maksadım politika yapmak değildir. Bu, en nihayet onların dahilî bir işidir. Ben, sadece, geçmişin hâdise ve hatıraları arasından, bir kuşbakışile ve mümkün olduğu kadar serinkanlılıkla, vaziyete bakan bitaraf bir tarih meraklısı rolünde kalacağım. *** 1914... Büyük Harbe sebeb olan ilk kurşunun Bosna Hersekte patladığı tarih... Bir Ar|idükle kansmı öldüren bu kurşun, hakikatte, imparatorluğun bünyesini yaralamıştı. Bu yaradan kangrenleşen bütün uzuvlar (Sen Jermen) de birer birer kesildi. Imparatorluk, sakat ve eksik bir vücudle, o günden itibaren ölüm döşeğine uzandı. Altı buçuk milyonluk bir insan kütlesi bu döşekte, tam yirmi sene, can çekişti. Esaret ve mahrumiyet acılan içinde, yirmi sene hergün daha çok kısılan bir sesle, inledi durdu. Nihayet 12 mart 1938 cuma günü, eski bir tabire göre, kalıb değiştirdi. Almanlık âlemi meserret sesleri, alkış tufanları, şarkılar ve hitabeler arasmda tantanalı bir cenaze alayile bu ölüyü tarihin büyük mezarlığına götürüp gömdü. Artık Avusturyanın nam ve nişanı kalmamıştır. Bir zamanlar Avrupa siyasetinin mihver ve mihrakı olan meşhur payitaht (Viyana), şimdi Almanlığın idarî taksimatında bir vilâyet merkezidir; ve Habsburg'lann sarayında şimdi Berlinden talimat alan bir Alman vali hüküm süımektedir. On gün evveline kadar Avusturyanın bir hududu vardı: 11 mart 1938 gecesi Alman top ve tanklannm tekerlekleri bu hudud çizgisini silip süpürdüler. Daha geçen haftaya gelinciye kadar dünya haritasında onun bir rengi vardı: Alman matbaacılan, bir gece içinde, bu rengi Alman engine boyadılar. Bir haftadanberi Avusturya bayrağı müze malı olmuştur. Hiçbir sinema şeridi, bu hâdiseyî bu kadar hızla gözönünden geçiremez: Daiıa telgraf ve telsizler ilhak haberini Av Şuşnig kabinesi azaları Viyana da tevkif edildi Avusturyada Yahudi muallimler azledildi Leon Blum, Fransız Parlamentosunda nutkunu söylerken ve Radikal sosyalistlerin en kuvvetli rüknü M. Daladiye Paris 21 Birçok siyasî müşahidler pek yakmda bir millî birlik hükumeti kurulacağmı tahmin etmektedirler. Bu müşahidlere göre, geçen perşembe günü Leon Blum'ün parlamentoda söylediği gibi <haricî dünya Fransamn birlik ve kuv\'etini takdir etmedikçe» hakikaten vahim olabilecek bir harb tehlikesinin önünü almak bu şekilde bir hükumetin teşkilile kabil olabilecektir. Bütün partilerin dahil olduğu millî bir hükumetin kurulmasına engel olan iki büyük müşkül vardır: 1 Partiler arasındaki kavgalara nihayet verebilecek bir şahsiyetin intiha» bı meselesi. Bo'yie bir birliğin kurul • « ması lüzumundan bahseden ilk siyasî lider Leon Blum'dür. Başvekil bütün sosyalistler namma söz söyliyerek en kuvvetli siyasî partinin şefi olması itıbarile öyle bir birliğin ancak kendi riyaseti altmda vücude getirüebileceğini kaydetmiş v» demiş» tir ki: < Bütün Fransızlar Halk cephcsî prensiplerinin etrafında birleşmelidir « ler. > ZArkası Sa. 7 sütun 6 da] Elli liralıklar Yeni paralar 1 nisanda Litvanya hükumeti istifa etti. Prag'da Südet tedavüle çıkarılıyor Ankara 21 Türkiye Cumhuriyet Almanları şefi tecavüze uğradı. Vilnoya'ya Merkez Bankasıhakkmdaki 1715 numaralı kanunun 17 nci maddesinde yazılı giden Leh kıtaatı Varşovaya döndü Londra 21 Havas ajansı muhabi etmek maksadile, Alman Çek hududurinden: Salâhiyettar müşahidler, Avusturyanın ilhakı keyfiyetini, Çekoslovakyaya karşı bir darbe takib etmediği cihetle, îngil terede kabine buhranile muhafazakâr partinin ikiye aynlmasının kat'iyyen önüne geçilmiş olduğunu beyan etmektedirler. Aynî müşahidler haricî siyaset bakı mından Ingiltere hükumetinin vaziyetini şöyle tesbit etmektedirler: 1 Çekoslovakya meselesinde, Ingiltere hükumeti, Alman isteklerini tatmin nun hafifce tashihini kabul etmesi ve Sudet Almanlarına muhtariyet vermesi için Prag hükumeti nezdinde diplomatik bir teşebbüste bulunmak niyetindedir. 2 Fransa meselesinde, Ingiltere hükumeti Ren hududunun himayesine de vam etmek arzusundadır. Fakat* Sudet meselesinin bir harb sebebi olamıyacağı hususunda Fransa ile Çekoslovakyayı ikna etmek maksadile Çekoslovakya lehinde her türlü taahhüdlere girişmekten çekinmektedir. [Arkası Sa. 7 sutun 1 de\ Ispanyada Frankist ordu ilerliyor Franco kuvvetieri miihim bir sevkülceyş noktasmı elde ettiler Vatikan mütareke istiyor salâhiyete müsteniden bankamız 30 kânunuevvel 1341 tarih ve 701 numaralı kanun mucibince, basılmış olup halen tedavülde bulunan kâğıd paraları tebdile karar verdiğini ve beşliklerin 15 ilkteşrin 37 yüzlüklerin de mart 1938 tarihinden itibaren tedavüle çıkarılmıya başlandığı bundan evvelki teblığinde bildirilmişti. 1 nisan 1938 tarihinden itibaren yeni 50 liralık kupürler de tedavüle çıkarılmıya başlanacak, beş liralıklarla yüz lira lıklar için yapıldığı gibi çıkanlacak mik tar mukabilinde mütedavil banknotlardan ayni mıktar tedavülden çekilecektir. Bu yeni elli liralıklann tedavüle çıkarılmıya başlandığı tarihten itibaren ha len mütedavil elli liralıklar beş sene müddetle mecburî olarak tedavül edecek ve bundan sonra kanunî müruru zaman müddeti nihayetine kadar yani beş sene daha Merkez Bankalan gişelerinde tebdıl edilecektir. Diğer kupürlerin tebdiline başlanma tarihleri ayrıca ilân edilecektir. Japon kuvayi asliyesi, ileri harekâta başladı Mühim Çin kuvvetieri de Japon kıt'alarmın gerilerine sarkıyor. Cephelerde tahşidat yapıhyor Vergilere dair lâyihanın müzakeresijeri kaldı Vergilerden birinin ilgası yolundaki yanlış haberler tekzib olunuyor Ankara 21 (Telefonla) Ögrendigime göre, muvazene ve buhran vergilerinin tevhidile kazanc vergisi üzerinde teksifi ve hâsıl olacak nisbet üzerinde muayyen bir tenzil yapılması hakkında Maliye Vekâletince hazırlanan kanun projesinin Meclise sevki, bir müddet teahhura ugrarruştır. Bu lâyihanın Icra Vekilleri heyetinde müzakeresi sırasında bazı vekiller böyle bir teksif ve tenzile lArkast Sa. 3 sütun 3 de] Cepheje hareket eden bir Çin kıt'ası Hantov 21 Çin karargâhının bir tebliğine göre, Şantung'un cenubu şarkisinde Tiençin Pukov demiryolu boyunca ilerlemekte olan Japon kuvayi asliyesi bu demiryolu ile büyük kanalın birleştiği noktaya gelmiştir. Son Çin mevzileri Hsusu şehrile bu kanal arasındadır. Taarruzun bidayetinde cenahlara doğru çekilmiş olan mühim Çin kuvvetleri şimdi Japon ordusunun gerilerine taarruza başlamıştır. Diğer taraftan Tengşien şehrinde de muharebeler olmaktadır. Modern Çin kıtaatı daha garbda bulunan Tsining şehrine kadar ilerliyerek bu şehre taar ruza başlamıştır. Japon kuvvetleri Linjinin Çin ordusunun kuvvetli tazyikı karşısında Şuşieyen'in civarma kadar geri çekilmişlerdir. Çingtao'dan mühim tak viye kıtaatı almışlardır. tArkası Sa. 6 sütun 5 te] thtilâlci tayyareler tarafından bombardıman edilen Barselon limanının umumi manzarası Bu havalide birçok kuvvetieri bulun Sen Sebastiyen 21 Milliyetperverduğu zannedilen düşman şiddetle mukaler şimdiye kadar 93 köy, 10 bin esir, 76 top, 56 tank, 11 hava ve tanka karşı vemet etmektedir. Berselon'un tebliği müdafaa topu, sayısız silâh almıslar ve 35 tayyare düşürmüşlerdir. Üzerinde Barselon 21 Millî Müdafaa Ne 160 bin nüfus yaşıyan 2350 mil murab zareti teblığ ediyor: Dün bütün gün bilhassa Alcaniz baı yer zaptetmişlerdir. Galanda mıntakasında ve Torrevelılla öAragon cephesinde ilerleyiş nünde pek şiddetli muharebeler cereyan Alkanis 21 «Havas ajansının muetmistir. Bu havalide cumhuriyet kıt'alahabiri bildiriyor:» rı Frankistlerin taarruzlarını durdurmuşLejyonerler ev\'elki gün Kaspe'nin lardır. şarkında başladıkları harekâtı tamamlı Tarragone, Reus, Benikarlo ve Sa yarak Rio Marten üzerindeki köprünün gonte şehirleri düsman tayyareleri taraiki başındaki mevzilerini geni§letmi§ler fından bombardıman edılmiştir. dir. lArkast Sa. 1 sütun 5 te\ Toprak Bayramı Ismail Müstak MAYAKON lArkası Sa. 1 sutun 4 te\ Toprak bayramından inUbalat (Yazut 5 inci sahifamtzda)