13 Kasım 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7
13 Bdnciteşrin 1937 CUMHURÎYET Ankara mektubları Muh acır mes 'el eıesı Ispanya harbi ne vaziyette? Yazan: MUHARREM FEYZ1 TOGAY 1934 tenberi memleketimize 134,503 muhacir gelmiş ve hazırlanan yerlere yerleştirilmiştir > 7AH0RA SAIAMANKA Büyük Şefin resmi etrafında toplanan göcnıen kadın ve kızlan Ankara 11 teşrinisani Üç gün evvelki nüshamızda, arkadaşımız A bidin Daver Bükreşte çıkan Univer sul gazetesinin bastığı bir yazıya temas etti. Romanyadaki ırkdaşlarımızı «Türkiyeye muhaceret» fikrinden soğutmak gayesini güden bu yazı bizi fazla gayrete düşürmemelidir. Üniversul ga zetesi, iktidar mevkiinde bulunan şimdiki Rumen hükumetine muhalif çiftçi par tisinin naşiri efkân olduğuna göre başka türlü hareket edemezdi. Biz bu vesileden istifade ederek son senelçr zarfında devlet tarafından büyük bir ehemmiyetle takib edilen muhaceret işleri hakkında salâhiyetli makamlardan edindiğimiz istatistiklere ve resmî ra kamlara dayanan malumatı yazarak hakikî vaziyetin gözönünden kaybolmamasını temine çahşacağız. Ötedenberi dış memleketlerden Türkiyeye yapılmakta olan muhaceret, muhtelif tarihlerde muhtelif mevzuata göre idare edüiyordu. 934 senesi haziranında inTraVyaclaki göçmen k # y l e r i n d e k ı z l a ç ı m ı z . *.,» tişar eden 2510 numaralı kanun ve bunu Romanyadan gelen göçmenler, oraca Ayni zamanda çiftçi olan her aileye bir takib eden dığer kanunlarla muhaceret ve muameleleri ikmal edildikten sonra hü pulluk, hayvanı olmıyanlara çift hay ifkân işleri çerçevelendirildi ve devlet siyasetinde yer aldı. • * • kumet tarafından gönderilen vapurlarla vanı ve imkân dahilinde araba verilmektedir. Bundan maada göçmenler müstahDış memleketlerden muhaceret en zi Köstenceden alınmakta ve yerleşecekleri sil vaziyete gelinciye kadar, geldiklerinyade Romanya ile Bulgaristan, ikinci de iskân mıntakalarına göre Tuzla, Urla ve Marmara Ereğlisindeki kabul ve sevk den itibaren bir sene içinde nakden iaşe recede de Yugoslavya ve diğer memle merkezlerine getirilerek tahliye edılmek yardımı görüyorlar. San'atkârlara dük ketlerden olmaktadır. tedirler. Bulgaristandan gelenler de Var kân, muhtaç olanlara döner sermaye, çok 934 senesinden bugüne kadar mem rjaya gönderilen vapurlarla ayni iskelele muhtaç olanlara giyim, mahrukat gibi leketimize muhacir olarak 134,503 nüfus re getirilmektedirler. Yalnız Bulgarista diğer yardımlar da yapılıyor. Bu suretle gelmiş ve yerleştirilmiştir. Bunların 67 bin nın Sofya, Filibe konsolosluklarımız hav şimdiye kadar 9,542 öküz, 1,059 araba, 309 u Romanyadan, 58,776 sı Bulgariszası dahilinde bulunanları karadan Edir 16,440 pulluk dagıtılmi| ve 16,852 ev tandan, 7,294 ü Yugoslavyadan ve 1,124 ne veya rCırklareli kapısmdan girmekte yaptırılmıştır. ü de diğer memleketlerdendir. Bu muhave buralarda kabul muameleleri yapıla Cumhuriyet hükumetinin iskân ve soscirler Türkiyeye tamamen kendi arzula rak sevke tâbi tutulmaktadırlar. Bu iske yal yardım işleri uğrundaki başarıcı gayrile gelmişlerdir. Yalnız geçen sene 4 eylelere gelen göçmenler burada tesis edi reti seneden seneye artmaktadır. lulde Romanya hükumetıle akdettiğimiz len kamplarda, yerlerine gönderilinciye 934 senesinde bu hususta 749,000 lira bir mukavele mucibince bu tarihden sonkadar azamî bir hafta kalmaktadırlar. sarfedilmişti. Bu rakam 935 te 2,500,000 ra Romanyadan gelen göçmenler bu muKendileri sıhhî muayeneye tâbi tutulu lirayı geçmiş ve 936 malî yılında 2 milkavelenin hükmü dairesinde sevk ve kayorlar, eşyaları da dezenfekte ediliyor ve yon 800,000 liraya yaklaşrmştı. 937 malî bul edılmektedirler. Köylüleri istihdaf etabiiyet, gümrük, baytarî gibi bütün mu yılı başından bugüne kadar sarfedilen ve den mukaveleye göre Romanyada buluameleleri alâkadar makamlarca yapıhyor. mülhakata tedıye edilen para miktan da nan Türk soy, dil ve kültüründen olan İaşeleri Kızılay tarafından temin edıli şimdiden 2,400,000 lirayı geçmiştir. müslümanlar beş sene zarfında Türkiyeye yor. Göçmen meselesi muntazam ve siste kabul edileceklerdir. matik bir program dahilinde, bütçemizin Bu suretle muameleleri biten göçmenŞimdiye kadar memleketimize girmiş ler sevk jurnallarmı alarak bütün hayvan imkân ve vüs'ati nisbetinde sosyal ve ekobulunan 136,503 nüfustan 73,177 kişi ve eşyalarile (yol iaşeleri de temin edi nomik politikamıza uygun olarak başa lik 19,425 aile Trakyada, 54,541 kişilik lerek) hususî \agonlarla ınüretteb ma rılmaktadır. 14,188 aile orta ve garbî Anadoluda hdllerine sevkedılmektedi:ler. Henüz temin edilemiyen ihtiyaçlardan ve 6,785 kişilik 1,794 aile de şarkî AnaMüretteb mahallerine giden göçmen bir kısmmm, bu meyanda bilhassa çift doluda yerleştirilmişlerdir. Bunlardan ler ya mevcud köylere ilâve suretile ev hayvanatı, ziraat aletleri, yapılamıyan başka, görülen lüzum üzerine 5,293 nü yaptırılarak ve yahud yeniden müstakil evlerin inşası hususunun temini ve önü fuslu 803 aile memleket dahilinde bir köyler kurulmak suretile, yerleştirilmek müzdeki seneler zarfında gelecek olan yerden diğer bir yere nakledilmek suretile tedirler. İskân edilen bu göçmenlerden göçmen kardeşlerimizin ayri esaslar da muhtelif vilâyetlere iskân edilmişlerdir. ikı nüfuslu her aileye arazisinin rejim ka hilinde yerleştirilerek Türk kültürünün Göçmenler, kendi memleketlerindeki biliyetine göre 30 90 dekar toprak ve yayılması ve teksifi matlub olan yerlerde iklim ve yaşayış vaziyetleri gözönüne a rilmektedir. İki nüfustan fazla olan aile iskânları ve biran ewel memlekete nafi Lnarak, hükumetçe önceden hazırlanan ler için nüfus başma yukarıki nisbetin bir uzuv halme getirilmelcri, memleket yerlere iskân edılmek üzere gönderilmek üçte biri kadar bir zam yapılır. üöçmen içmde bulunan ve henüz imkân edilemi tedirler. Bu suretle iskâna tâbi tutulan lere bir seneye mahsus oimak üzere dekar yen göçebe aşiretlerin kat'î iskânları göçmenler hükumetin gösterdiği yerde başma 15 kilo tohumluk buğday ve ayn Cumhuriyet hükumetinin iskân siyaseti yerleşmeğe ve oturmağa kanunen mec ca yemek için büyüklere 240, küçüklere programının ana hatlarını teşkil etmek 120 kilo itibanle buğday dağıtılmaktadır. tedir. burdurlar. İspanyada son vaziyeti gösterir harita [Noktalı yerler Franco kuvvetlerinin işgal etmekte oldukları kısmı gösteriyor] Bu mıntakadaki Valencia hükumeti taraftarları, denizden sıkı abluka altında olduklarından dolayı kaçamamış ve 60,000 esir vermişlerdir. General Franco'nun eline düşen tank, tayyare, top, mitralyöz ve tüfeğin hesabı yoktur. Bu kadar azim sılâh iğtinam eden ve kuvvetleri boş kalan General Franco artık dilediği cephede büyük kuvvetler yığarak kat'î neticeyi alabilecek bir mevkide bulunuyor. Bu neticenin hangi cephede alınacağı merakla bekleniy* H«rKaldc General Franco'nun Madride cephcdcn U c U m c derek kuvvetini işgal etmiyeceği ve eritmiyeceği muhakkak bulunuyor. Halihazırda Valencia'nm elinde, Malaga'nın şimalile Fransanın Akdeniz hududu arasındaki Akdeniz sevahili bulunuyor. Deniz aşırı memleketlerden yalnız Minorca solların elindedir. Akdeniz sahilindeki yerlerin geriye doğru derinlikSovyetlerin bu yardımını Ingiltere Ha leri başka başkadır. Bu itibarla umumî riciye Nazırı Eden son nutkunda Sovyet cephe Endülüs, Estramadora, Aragon ve Rusyasının senevî ihracatının üçte birini Katalonya adlarını alan muhtelif parçaİspanyaya gönderilen harb malzemesi lara ayrılmaktadır. Bu cephelerden kat'î teşkil eylediğmi beyan etmek suretile tes neticenin hâsıl olabileceği noktasmdan bit etmiştir. Sovyetlerin bu yardımına kar en mühimi Aragon'dur. şı İtalya dahi General Franco'ya azim Çünkü General Franco daha Madrid müzaherette bulunmuştu. Bu İtalyan gö üzerine ilk yürüyüşü yaparken burasını nüllülerinin yardımile General Franco ge arkadan kesmek ve ayni zamanda Vaniş bir çevirme hareketi yaparak Madridi lencia şehri üzerine tepeden inmek makihata etmek ve Valencia ile olan muvasa sadile Teruel istikametinde Akdenize lasını kesmek istemişti. Lâkin çevirme ha doğru kama gibi sokulmuştu. reketi tam son safhada durup gerilemiş Valencia'nm otuz kırk kilometro geriolduğundan muvaffakiyet elde edilemesinde bulunan bu cephe solların yeni mermiştir. kezini tehdid etmekte ve memleketi ikiye Bu son hareket akim kaldıktan sonra bölmek tehlıkesini doğurmuş bulunmakFranco harbi artık Madrid önünde değil, tadır. General Franco'nun Atlas Okyabilâkis büsbütün başka bir sahada, yani nusu mailesindeki kuv\retleri boş kaldık şimalî İspanyanm Atlas Okyanusu mai tan sonra bu tehlikenin ciddiyeti bir kat lesinde kat'î neticeye eriştirmek plânmı daha artmış olduğundan sol hükumet alehazırlamıştır. Bir senedenberi bu plân lâcele merkezini bir daha değiştirmeğe üzere General Franco'nun yerli ve gö mecbur olmuş ve Cumhurreisile Başvekânüllü hareket kuvvetleri harbediyorlar. let ve bütün nezaretler Valencia'dan KaŞimalî İspanyanm bu kısmında arazi talonya'nın merkezi Barselon'a göçetmişgayet arızalı ve sarptır. Ahalisi İspanyol tir. Katalonya Fransa ile karadan ve dehâkimiyetinin düşmanı Basklarla düsma nizden hemhudud bulunuyor. na karşı dinamit kullanmakta mahir, kinGeneral Franco'nun Aragon cephesindar ve döğüşken amele sınıfından müteden büyük taarruz yaparak sol İspanyol şekkildir. hükumeti arazisini ıkiye böleceği ve bunLâkin diğer taraftan bu memleket ları da Atlas Okyanusu mailesinde tecrid dünyanın en kıymettar demir ve diğer maedilmiş malum cephe ve saha gibi birer denlerine sahib olduğundan gayet zenginbirer temizliyeceği zannolunuyor. Atlas dir. Ötedenberi İspanyanm başlıca servet Okyanusu cephesinin tasfiye edilmis olmembaı burada çıkan fosforsuz demir ması General Franco'nun Akdenizde cevherleri bulunuyor. İngiltere çelik fabvaziyete hâkim olmasını da temin etmişrikaları münhasıran bu cevherleri kullatir. nır. Bundan başka sevkulceyş cihetinden Franco şimdiden kırka yakın knıvade şimalî İspanyanm bu kısmı gayet müzör ve muhrib gibi harb gemisini Majorlimdir. ca adasında tahşid etmiştir. Bütün AkdeMadridi zaptetmekten ümidi kesen General Franco, bir sene evvel Fransa niz sevahilini kara suları içinde abluka hududunun kapısı önünde bulunan îrun altına almıştır. Sol hükumete aid bütün kalesini hücumla zaptederek işe başladı. limanların ağızları da ahiren mayinlerle Daha sonra Sen Sebastien limanını aldı. seddedilmiştir. General Franco'nn mu Bundan sonra sırasile Baskların sakin hariblik hakkı henüz tanınmamış olduğu bulunduğu dört eyaleti harben zaptede halde karada ve denizde vaziyete hâkim rek bunların umumı merkezi Bilbao'yu bulunması sayesinde müessir bir abluka ve akabinde de Santander'i ele geçirdi. vazedecek bir mevkide bulunmaktadır. Artık Valencia hükumeti taraftarları Askerî vaziyetinin kuvvet bulması Geelinde merkezî Gijon bulunan Asturia neral Franco'nun siyasî mevküni de sağeyaleti ile Leon eyaletinin şimal lamlaştırmaktadır. Portekiz, Macaristan, kısmı kalmıştı. Son günlerde buralarını Avusturya gibi devletler kendisini tanıdahi süpürerek Atlas Okyanusu mailesi mağa karar vermişlerdir. înçiltere ticaret aı'anı namı altında nin zapt ve isgalini tamamlamıştır. İspanyadaki dahılî harb bir buçuk senedenberi ilk defa kat'î neticeye doğru giden bir şekil aldı. Fılvaki tam bir sene evvel de General Franco'nun ordulan İspanyanın payitahtı Madrid önüne gelip Universite mahallesini zaptederek şehri üç taraftan kuşattıkları vakit kat'i neticenin eli kulağında olduğu zannedilmişti. Fakat bu tahmin isabetli çıkmadı. Maahaza sol partilerin hükumet merkezini Akdeniz sahilindeki Valencia şehrine naklederek kendisinin de Madrid cephesinde daimî surette mukavemet edemiyeceğini kestirmiş olduğunu anlatmıştı. Madrid bir senedenberi mukavemet etmektedir. Bunun başlıca sebebi merkezini naklettikten sonra Valencia hükumeti adını alan ve tamamile komünistlerin eline gecen hükumete Sovyetlerden külliyetli miktarda tayyare, tank, ağır top ve talim ve terbiye görmüş gönüllü gelmiş olmasıdır. diplomasi mümessü salâhiyetini haiz bir memuru General Franco'nun nezdine göndermektedir. Bunun muavinleri namını alacak tâli ajanlar dahi konsolos vazifesini ifa edeceklerdir. Gönüllülerin geri alınmaları ve muhariblik hakkının tanınması için ispanyada iki muhasım tarafa gönderilecek beynelmilel komisyonlar hakkında muvafakat ve mütalealarını almağa Ingiltere memur edilmişti. îngiltere bu müracaati General Franco'ya şimdi hududda Hendaye'de bulunan îngiliz Büyyk Elçisi vasıtasile yapmı^tır Halbuki sol hükumete îngiliz m^lahatgüzan vasıtasile müracaati bildirilmiştir. îspanyanın Avrupadaki yerlerinin altıda beşi ve 24 milyon nüfusundan on beş milyonu General Franco'nun elindedir. Müstemlekeler kâmilen Franco'ya tâbidir. Memleketin 2600 mil tutan sevahilinden sol hükumetin elinde ancak 900 mil kalmıstır. îste yukarıdcii izahat îspanyadaki dahilî harbin son vaziyetini ve kat'î neticenin yakında elde edileceğini göstermektedir. Bunun son bir delili de General Franco'nun nezdindeki İtalyan gönüllülerinden piyade sınıfına mensub kuvvetlerin şimdiden İtalyaya avdet etmekte bulunmalarıdır. Muharrem Fevzi TOGAY İş yerlerine aid direktifler İş yerlerinin kanunen vermek mecbu riyetinde oldukları dahilî talimatname için Millî Sanayi Birliği tarafından bir formül hazırlandığını yazmıştık. Dün îş dairesi Üçüncü Bölge âmirliğinden aldığımız bir mektubda İş dairesince matbu bir talimatname formülünün tetkik edil mediği zikrolunarak bu yolda hazırlanacak beyannamelerin tanzimine esas ola rak İş dairesi tarafından 15 eylul 1937 tarihli gazetelerde ilân edilen direktiflerin nazarı itibara alınması lâzım geleceğine işaret olunmaktadır. *** tstanbul Millî Sanayi Birliğinden: İş kanunu mucibince, iş yerlerinin yapmağa mecbur oldukları dahilî talimatname nümunesi Birlik tarafından hazırlanmıştır. Bu talimatname, bazı gazetelerin yazdığı gibi İstanbul İş Bölgesi âmirliği tarafından tasdık edılmış değildir. Bu talimatname.Birlik merkezinde toplanan muhtelif sanayi grupları mümessillerile hukuk müsavirlerimiz tarafından 15 eylul 937 tarihli Resmî Gazete ile neş rolunan tamime istinaden tanzim edilmiştir. Alâkadarların mevcud talimatname suretini Birlik merkezinden kopya etmf leri ilân olunur. Nihayet yakalandı Bundan 15 gün evvel Galatada Ha nımeli sokağında Danyal apartımanında bir hırsızlık olmuş, apartımanm bir dairesinde oturan Yakonun mühim miktarda parası ve eşyası çalınmıştı. Hâdısenın failı olan sabıkalı Nesim oğlu Yasef, Galatada bir kahvede ya kalanmıştır. Trakyada yeni kurulan köylerde çiftcilik
