29 Ekim 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 9

Cumhuriyetin onbeşinci yılına girerken Geçen yıl içinde haricî siyasetimiz büyük muvaffakiyetler kazanmış, dahilde pek çok mühim memleket işleri başarılmıştır ru bütün memlekette derin bir sevinc ve minnet uyandırdı. Emlâk bir kanunla Hazineye devredıldi. Büyük Atatürk, Millet Meclisinin teşekkür telgrafına verdiği cevabda sadece «yapılan bir vazifeden ibarettır», Başvekile olan telgrafında ise «bu birşey değil, ben milleti me asıl canımı vereceğim» diyordu. Dâhi Reisin yalnız onun, büyüklüğüne has bu tevazu ve feragat şaheseri milleti yeniden heyecana garketti ve 14 üncü Cumhuriyet yılı böyle bir tarihî hâdise kaydetmekle de şeref kazandı. mından başka hava ordumuz için pek çok ağır bombardıman, keşif ve avcı tayyareleri, donanma için yeni cüzütamlar ısmarlamıştır. Millî silâh fabrikalan te kemmül etmektedır. Halicdeki tersanede ilk yerli tahtelbahrin kaburga konma merasimi geçen sene yapılmış ve Derince tersanesinde yapılan yağ gemimiz de donanmaya iltihak etmiştir. 29 Birinciteşrin 1937 CUMHUBÎYET tktısadi ve ticari işlerimiz Nazilli fabrikasını bizzat açan Büyük Şef, makineler üzerinde verilen izahatı dinliyorlar Cumhuriyet, bugün, on dördüncü yıhnı da zaferler ve inkılâblarla; cemiyet ve millet hayatının her saha ve safhasında muvaffakiyetlerle bitırerek on beşinci yaşma giriyor. Büyük Şefimiz Atatürk geçen sene Millet Meclısini açarken, adeta mukadderata hükmeden irade ve dehasile istikbali de tesbit etmiş, hükumetin, ve milletin yannki vazifeleri üzerinde yeni direktifler vermişti. Çok mes'uduz ki bir senelik hâdiseler onun iradesine göre tecelli etmiş ve di rektifleri yerine getirilmiştir. Milletlerin hayatında, bir senenin bir gün mesabesinde sayılacak kadar kısa olduğu, kabul edilmiş bir mütearifedir. Fakat Atatürk Türkiyesi, o günün her saniyesine bir hareket sıkıştırmağa, her saatinde başka bir muvaffakiyet kaydetmeğe alışmış bir medeniyet camiasıdır. O kadar ki, günlük hayatm mutad deveranı içinde sakin geçmiş bir devre, bizim için alelâde manasıle hayat bile sayılmaktan uzaktır. İşte aziz Cumhuriyetin on dördüncü yılını da tarihe bu zihniyet ve şiann tam On dördüncü Cumhuriyet yılında Balkan Antantı samimî yakınlaşmalarla takviye edıldi. Konsey Atinada, müttefık erkânıharbiye heyetleri Bükreşte toplandılar. Başvekil îsmet înönünün Belgrad, Atina; dost Yunan ve Rumen Başvekilleriıun Ankara ziyaretleri bu dostlukla rın kuvvet tezahürleridir. Ayni yıl içinde, Tahranda, Türkiye îran Efganistan Irak arasmda «Sadâbad» paktı imzalandı. Bu dostluk ve ademi tecavüz misakı, Atatürk Tür kiyesinin senelerdir tatbik ettiği «yurdda sulh, dışanda sulh» siyasetinin şarkta da bir zaferidir. Türkiye Mısır arasında birçok muahedeler imzalandı ve tam istiklâline ka vuşan bu kardeş memleketle münasebetlerimizin artınlmasına yol açıldı. Yeni Irak Hariciye Nazırının dost ziyaretini kabul ettik. Balkan ve şark paktı dev İetleri *erkâmharbiye reisleri Trakya manevralarımızda bulunmakla bize şeref verdiler. Maverayierdün Emiri Altes Abdullah Türkiyeyi ve Ulu Önderi zimakta olduğumuz şu günlerde dost Muhterem misafirlerimizden İran Hariciye Nazırı Samii Ankarada bir muhassalası olarak ihda etmis bulunu müttefik Yunanistanm Başvekilini; yaşamakta olduğumuz şen günlerde dost yoruz. ve müttefik Romanya Başvekilini, îran Siyasî vaziyet Geçen sene, haricî siyasetimizin kema Hariciye Nazınnı, Romanya, Yugos linde ileri bir merhaledir. Akdeniz ve lavya ve Yunanistan erkânıharbiye reisHatay davalan beynelmilel politika man lerini aramızda görmekle mübahi olduk. zumesindeki mevkiimizi çok takviye et Amerika Birleşik Cumhuriyetleri Reisi miştir. İspanya dahılî harbinin giderek M. Ruzvelt'in Büyük Atamıza yolladı umumî bir mücadele halini alması Av ğı mektub da bize sevinc ve iftıhar vererupayı ve rejim kavgaları haricinde ka cek bir hâdise telâkki olunmalıdır. M. lan devletleri şiddetle işgal etti. Mühim Ruzvelt o satırlarla yeni Türkiyeye ve bir Akdeniz devleti olmak itibarile Lon Şefine hayranhğını, ve ilk fırsatta Türdra ademi müdahale komitesinde rolü kiyeye geleceğini bildiriyordu. Avrupa müz nazıkti. îspanya sahillerinin kontro işlerine karışmamağı şiar edinen bu bülu işinde Cebelüttarık mıntakasının kon yük devletin maruf reisi, bu suretle, Türtrolu bize verildi. Akdenizde korsanlık kiyeye verdiği şümullü ehemmiyeti tebahâdiselerinin artması üzerine Nyon kon rüz ettirjıiş oluyordu. feransında ehemmiyetle yer aldık. Sey rüsefer yollarının filî kontrolunda doğ rudan doğruya vazife almamakla bera ber, mukarrerata iştirak ettik ve muka vele mucibince, kontrolu yapacak îngiliz ve Fransız donanmalarına bazı üsâülharekelerimizi açık tuttuk. Aynca hulâsa edeceğimiz Hatay davasında hal şekli de Türk diplomasisinin Avrupada bir muvaffakiyetidir. Atatürkün millete hediyeleri kıymetli Geçen sene, Ulu Önderin, aziz milletine karşı büyük ve yüksek bir muhabbet eserine daha şahid olduk. Ulu Başbuğumuz Başvekâlete gönderdiği bir tezkere ile, memleket dahilinde mevcud olan menkul, gayrimenkul bütün emlâkini millete hediye ettiğini bildirdi. Manevî manasile cihan değer kıymeti olan bu teber On dördüncü Cumhuriyet yılı, ikbsadî faaliyetimizin en hareketli devrelerinden birini teşkil eder. Beş yıllık plânın ,,. Hükumet ve Parti tatbikatı hararetle devam eylemiş, KaraMillî ve içtimaî icablar, zaten birbiri bük ağır sanayi fabrikalarının temeli a nin devamı ve mütemmimi olan hüku tılmış, Nazilli basma kombinası 9 ilk metle Cumhuriyet Halk Partisinin bir teşrinde bizzat Büyük Şef tarafmdan aleştirilmesi netıcesini doğurmuştu. Teşki çılmıştır. Malatya bez fabrikası hali inlâtı Esasiye kanununda yapılan tadılât şadadır. Bursa merinos, Gemlik sun'î Garbî Anadolu manevralarında bir tayyare dâü topumuz la, kanuna Partinin «cumhuriyetçi, inkı ipek fabrikalan faaliyete geçmek üzere lâbcı, halkçı, devletçi, lâık, milliyetçi» dir. Ereğli bez fabrikası da açılmış ve Şehirlerarası telefon şebekesi tevessü nizamı ve haklan teminat ve kontrol al* umdeleri ilâve olunmuş ve Partinin Ge imalâta başlamıştır. İzmitte de ikinci kâ etmektedir. Geçen sene birçok yeni hat tına almaktadır. Bu suretle iş sahtbi de, nel Sekreterliği de Dahiliye Vekiline ve ğıd fabnkasile sellüloz fabrikası kurul lar daha açılmıştır. işçi de hükumetin tekeffül ve nezareti al« rilmiştir. Kanunun diğer bir maddesi de, maktadır. îstanbul ve Trabzon limanlarımn ısla tında müsterihane çabşmak imkânlannj hına ve Zonguldakta büyük bir liman bulmuşlardır. , ^ y <ğ\ yapılmak üaere hazırlıklara başlanmıştır. Hükumet 937 de muamele ^« bîn$ Memlekette binlerce kilometro şose ve vergileri üzerinde tadilât yapmışür. Di* pek çok büyük köpriiler inşa edılmiştir. ğer vergilerin de tadil veya tenzili için, Tunceli hâdisesi tetkikler devam etmektedir. 4 1936 da hususî bir teşkilâta tâbi tutuOrmanlann muhafazasını îstilzam ederj lan Tunceli (Dersim) de saltanat devri yeni kanun da tatbik mevkiine konmujnin itaatsizliğinden vazgeçmek istemiyen tur, " sergerdeler, Cumhuriyet hükumetine karYeni kabine ' şı müsellâh muhalefete kalkmışlardır. «Cumhuriyet» on beşinci yılına gîrerFakat derhal alınan askerî tedbirlerle ken, hükumette bir değişiklik olmuş, 12 bu hareket yavaş yavaş bertaraf edilmif, harekâtta ilk kadm tayyarecimiz ve Ata senedenberi Büyük Şefin idaresinde bü« türkün yeni bir inkılâb sembolü olarak yük işler başaran Başvekilimiz îsmel millete hediye ettiği Sabiha Gökçen de înönü istirahat etmek üzere çekilmiştir, büyük hizmetler ifa etmiştir. Harekât ey Bu makama Atatürk mektebinin yetiştir* Türk Tarih Kurultayı Atatürkün huzurile toplandı lulde bitmiş, sergerdelerin başı olan Se diği güzide devlet adamımız İktısad Vedevlet istimlâklerinin ayn bir kanunla Ankarada kömür sergisi, Izmîrde bey yid Rıza da teslim olmuştur. Şimdi hep kili Celâl Bayar getirilmiştir. Bütün bu yapılacağı suretinde değiştirilmiştir, nelmilel fuar açılmış ve muvaffakiyet ka si, müstahak olduklan cezayı görmek ü inkılâb ve icraatta dinmiyen bir faaliyetHatay davamız zanmıştır. Erganide bakır, Zonguldak zere Elâzizde muhakeme edilmektedir le çalışan sayın îsmet înönü nasıl büyük Kendisine Suriyenin mandaterliği ve ta kömür madenlerinin istihsali artmakta ler. Hizmetler ifa etmişse onun güzide bir mej rilmiş olan Fransanın Türk ekseriyeu'le dır. Muhtelif yerlerde demir cevheri bumeskun Iskenderun Antakya sancağı lunmuş, birçok mahallerde petrol taharrla muhtar bir idare vermesi meşruttu. riyatına devam edilmiştir, Fransa 1921 Ankara muahedesinin bu Millî mahsulâtın istihsal miktan ve hükümlerrhi "on bej sene yerine getirme haricî piyasalarda sürümü artmlmıştır. difcten başka, Suriye ile yapbğı bir mt* Hükumet Ege mıntakasında incir, üzüm ahede ile burasını Suriye Arab vahdeti ve tütün mahsullerinin vaziyetini bizzat ne ilhak ettiği anlaşılınca hükumetimiz tanzim etmektedir. derhal harekete geçti. Paris hükumeüle Umumî ihracatımız, ithalâta nisbetle teatî edilen notalar neticesiz kaldı. Çün epeyce fazlalık göstermektedir. kü Fransa kaçamaklı yollar takib edi Holanda ve Almanya ile yeni ticaret yordu. Meselenin tetkiki için Milletler mukaveleleri yapılmıştır. Diğer hükuCemiyetine müracaat ettik. Bu sırada metlerle ticarî münasebabmız gayet norHatayda galeyan başlamıştı. Türk hal mal şartlar içinde ilerlemektedir. kı, Suriye esaretine tahammül edemiye Deniz ticaretimizde de inkişaf devam ceğini dünyaya ilân eden tezahürat ya etmiştir. Hükumet kabotaj hatlarrmızı pıyor, Türkiyenin bütün şehirlerinde ter takviye için Avrupaya 10 yeni vapur ıstib olunan mitinglerde de ayni hak taleb marlamıştır. Tonajı kabaran deniz ticaret ediliyordu. Türk camiası asabiyet için filomuz yavaş yavaş, uzak ecnebî limanAziz misafirlerimizden Yunan Başvekili Metaksas'ın Ankarada istikbali deydi. Milletler Cemiyeti Hataya bir lara da seferler yapacak hale getirilmek saî arkadaşı olan sayın Celâl Bayar da Kültür hareketleri " müşahid heyeti yollıyarak ırk ve nüfus üzere çalışıyor. Ulu önderin himayesinde bulunan şüphesiz, Ulu Başbuğun irjadile ve vaziyetini tetkik ettirdi. Cenevrede, bu Demir, hava, kara yollanmtz, Türk Tarih Kurumu; Üçüncü Kurulta ni hızla çahşarak Cumhuriyetiaje yük ve dost devletlerin tavassutile Türk limanlar ymı geçen sene eylulde Dolmabahçede inkişahnı devam ettirecektiv Fransız müzakereleri başlamıştı. BuhranTürk demir yolculuğu 14 senelik înşa toplamış, kongreye beynelmilel 31 ecnebî lı günler geçirdik. Sancak Türklerine zulümler yapılıyordu. Bunlan önlemek ü at programını büyük muvaffakiyetle yü âlim de iştirak etmiştir. Kurultayda büyük YuVarîlarda Kulâsa etdgîmîz lîacGjâti zere zarurî hareketlere girişmek ihtimal rütmüş ve bu müddet zarfında yapılan Türk milletinin insanlığm teessüs ve me Cumhuriyetin, yalnız bir senelik hayal leri bile belirdi. Fakat Atatürkün dâhi şimendiferler 6300 kilometroyu bulmuş deniyetin teşekkülünde oynadığı büyük tarihinde neler başardığını ve yeni başa« yane sevk ve iradesi sulh ve sükun için tur. Geçen sene Sıvas Erzurum hattın rol isbat ve tevsik edihniştir. rılan için ne muazzam bir enerji hamule* de bir netice temin etti. Milletler Cemi da tren Divrikiye varmıştır. Irmak Zonîstanbul Üniversitesinde bîr îkhsad sile yürümekte olduğunu açık gösterifc yeti raportörü İsveç Hariciye Nazın M. guldak hattı tamamlanmıştır. İsparta Fakültesile muhtelif ilim enstitüleri açıl Geceleri gündüz eden Atatürk güneşi ve Sandler'in hazırladığı rapor kabul ve Antalya hattı devam etmektedir. Diğer mış, birçok yerlerde yeni mektebler ku Cumhuriyet feyzi; elbette ilerida bizi, Milletler Cemiyeti Konseyince de tasdik taraftan hatlanmızın Irak ve îran hat rulmuştur. belki beklemediğimiz kadar şa'şaalı za« olundu. Rapor «müstakil idareye sahib» larile de birleştirilmesi için mutabakat Halk Partisinîn kültür kaynaklari o ferler ve göz kamaştırıcı muvaffakiyetler* Sancağın ana yasasmı ve statüsünü ihtiva hâsıl olmuş ve keşiflere başlanmıştır. lan Halkevleri bütün memleket köşelerin le karşılaştıracaktır, Bugün Cumhuriyet etmekteydi. Bunlara göre Hatayın ayn Memleket dahilinde son ecnebî hat olan de çoğaltılmıştır. tin on beşinci yılına girişini tes'id etmekle mechs ve idaresi olacak, askerlikten tec Şark Demiryollan da satın alınarak, olan aziz Türkiyemizde kalbler, mes'ud Kanunlar, vergiler rid olunacak, yalnız gümrük ve posta iş millî hatlara ilâve edilmiştir. istikballerin mübarek müjdelerile de doplerinde Suriye ile birlik hareket edecekti. Evvelki sene kabul edilen iş kanununun Nafıa Vekâletimiz hava yollanna da Statü, Türkiyenin lskenderunda verile büyük ehemmiyet vermiş, iki ve dört mo tatbikına geçen yıl başlanmış, bu suretle doludur. Dün de, yann da, bahtiyat cek serbest ticaret mmtakasından istifa törlü muazzam tayyarelerle hava nakli içtimaî ve iktısadî hayatımızda büyük bir Atatürk çocuklarına kutlu olsun. desini de temin ediyordu. Bunlarla mu yatını genisletmiştir. FERİDUN OSMAN inkılâb yapılmıstır. Kanun, iş hayatında vazi olarak Türkiye Fransa arasında da muahedeler imzalandı. Bu muahedeler Suriye ile Hatayın tamamiyetini ve müşterek hududlan garanri etmektedir. Hatayda intihabat yakında başlıya caktır. Milletler Cemiyetinin yolladığı bir heyet bugünlerde, inbhab şeklini tesbit ediyor. Seçim mayısa kadar ikmal olunacaktır. i Millî müdafaa Cumhuriyet kara, deniz ve hava kuvvetleri, esasen mayasını Türkün merd kanından alan yenilmez kudretini, asrî si lâhlarla bir kat daha tarsin etmiştir. Bunu geçen sene Trakya ve Egede yapılan iki büyük manevra parlak surette ispat etmiştir. Bizzat Atatürkün önünde cereyan eden harekâtta ordularımız, son sistem esliha ve malzemeyi şayanı hayret bir muvaffakiyetle kullanarak Balkan ordulan arasmdaki şanlı mevküni dünyaya takdir etü'rmiştir. Hükumetimiz, kahraman ordunun ihtiyadan için milyonlarca lira tahsisat a Milletler Cemiyeti Konseyi, Hatay ana yasasmı ve statüsünü kabul ettiği celsede (1 Statünün raportörü İsveç Hariciyfl Nazın M. Sandler, 2 Dr, Büştü Aras, 3 İngiliz Hariciye Nazın M. Eden) yırmıştır. Kara ordusunun asrî levazı Tunceli harekâtında rol oynıyan meşhur Köprübaşı