18 Temmuz 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

3 üncüde: Yol yazıları İsmail Müştdk Maydkon 6 ncıda : Spor: Millî takıma alınmıyanlar seciyesiz midirler? Ahmed Ihsan Tarihten yapraklar M. TurhanTan % ncide l Bugünün ve yannın kahraramanlan arasında Kandemir Bugün 1 2 sahife n " " M ınl ın« >I7Q>| UnUÇUnCU yil S3jl • 4 / ü 4 umhuri A* Son gelen 10© Çocuk arabaprnrf model / "1hL İSTANBUL CAĞALOĞLÜ „ Telgraf ve mekfcıb adresl: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: fstanbül, No 248 ı3Z3f Telefon: Başmulıarrir ve evl: 22366. Tahrlr heyetl: 24298. İdare ve matbaa kısmı 24299 24290 Tarihe gömülen Dersime dair Cumhuriyet hükumetinin iyi düşünceler ve kat'î azmile tatbik sahasına koymağa baş ladığı çelik tedbirler sayesinde, senelerdenberi adına Dersim denilen mesele tarihin ummanına katılmış ve ebediyen ölmüştür. umhuriyet rejimi, saltanat idaresinin bize yadigâr bıraktığı fenalıklann son bakiyyelerinden Dersim meselesi pürüzünü en kat'î bir surette halletmek yoluna çoktan girmiş bulunuyor. Devletin bu defa rejime yakışan en son ciddiyetle aldığı tedbirler, Dersim (Tunceli) havalisinde bazı sergerdelerin son bir mukavemet tecrübelerine meydan verdi, ve malum olduğu üzere bir iki darba ile bu mukamevet kırıldı. $imdi hükumet programını tatbikte devam ediyor. Bu programın ne olduğunu biliyoruz: Vilâyetin adını değıştirmekle işe başlıyan program yakın zamanlara kadar Dersim diye ikide bir nükseden yarayı radikal bir tedavi ile ortadan kaldınp atmak için o dağlık vahşi bölgede umran ve medeniyet tesis etmek kararının tafsi]ât ve tatbikatından ibarettir. İki senedenberi filiyatına geçilmiş olan bu karara göre programın tatbikı ikmal edildikten sonra artık bir daha Türk tarih ve idaresi ortada Dersim meselesi diye bir mesele bırakmamış olacak, tarihe karışan bu fena hatıra yerine orada efradı kendi işleri güclerile meşgul ve bu hallerile kendilerine olduğu kadar vatanlarına da faydah yepyeni bir cemiyetin inkişafı görülecektir. Başbakan îsmet Inönü Türkiye Büyük Millet Meclısinde Dersim denilen kâbusu anlatırken her îsyan çıktıkça ora' da yapılan tedib hareketlerine hakh olarak sel seferleri adını taktı, ve şimdiki hareketin nasıl başka bir ciddiyet ve azimle kararlaştırılmış ve ileri götürülmekte bulunmuş olduğunu olanca açıklığile anlattı. Cumhuriyet rejıminin şimdi Tunceli vilâyetinde yaptığı şey askerî bir sefer değil, medenî bir yürüyüştür. Cumhuriyet o küçük, fakat yer yer sarp kıt'anm içerılerine yollar ve köprüler yaparak ileriliyor. Asayiş blokhavzlannın yanında mektebler açıhyor ve halka iş veren bütiın imkânlar yaratılıyor. Bu azimli programın tatbik ve ikmali sonunda artık çapulculuk demek olan eski Dersimliliğin bir daha harekete mecal bulamıyacağını sezen elebaşı Seyid Rıza cahil avenesini iğfal ve tahrik ederek onları malum olan mukamevete ayaklandırdı. Bir iki darba ile mukavemetin belkemiği kırılmıştır. Programın hiç durmıyan tatbikı devam ediyor. Bunlar bildiğimiz şeyler. Onlan tekrar eünekten maksadımız Dersim meselesinin bu son mukavemet hareketi karşısında bütün memleket muhitinden fışkıran haklı hiddet ve nefretlerden bu sütunda intişar eden bir yazının sert mütalealarındaki hissî sebebleri tebarüz ettirmekten ibarettir. Makalenin muharriri olan Yusuf Mazhar şark vilâyetlerimizde yaşamış ve Dersim meselesi denilen musibetin acılarını yakından görüp anlamış, hatta şahsan tatmış bir arkadaşımızdır. Son mukavemet hareketi karşısındaki hiddet ve nefreti öyle bir halde galeyana gelmiştir ki bu cür'eti gösteren kurnaz ve hunhar cehalet ve vahşet önünde Dersimlilerin Türklüklerini inkâr edecek derecelere gitmekten kendini alamamış ve tavsiye ettiği tedbirler arasında bir daha böyle şekavetli toplantılara imkân vermiyecek şekiller göstermiştir. Yusuf Mazhann şiddetli sözlerinde hissî mubalîğalar bir tarafa bırakılırsa alınacak tedbirlerin radikal olması fikrinde kendisine denilecek söz bulunamaz. Nitekim ht&umet dahi tedbirlerinde radikaldir, hatta daha esaslı surette radikaldir. Çünkü hükumet hep yol, köprü ve mekteb yaparak adım adım ilerilemek yolunu tutmuş bulunuyor ki herhangi bir temdin sahası için bundan daha esaslı bir cezrilik tasavvur olunamaz. Hükumet iyice düşünülerek verilmiş bir karan tatbik ediyor. Onun icraatmda hissin yeri yoktur. Olsa olsa hükumet cehalete aynlacak mazeret payından dolayı Dersimlilere karşı gene daha ziyade rahim ve şefkatle muamele yapmağı ve nihayet bu cahil dağlılardan medenileşmiş, kendi çalışmalarile kendiierine ve muhitlerine faydah insanlar çıkarmağı iltizam eylemekte bulunuyor. i Şimalî Çinde vaziyet gergin Japon kabinesi, Çinde tatbikına Antakyada toplanan (Arab kongresi) başlanan usulün fazla beklemeğe sistemli bir çalışma programı hazırladı tahammülü olmadığı kararını verdi Beyrutta halkın dövdüğü küstah Suriye komünist partisi de Sancağın Suriyeye bağlı kalmasını istiyormuş! Şam Temmuz 1937 Hataydaki tahrikât yılanmın, kafası ezilmedikçe, kendiliginden oradan savuşmağa niyeti olmadığı artık kat'î surette anlaşılmış bulunuyor. Temas ettiğim Suriye diplomatları, hatta Başvekil bile, bana: «Yara taze olduğu için bu hususta şimdiki halde hiçbir şey yapılamıyacağını...» söylediler. Demek ki, bu hal süriip gidecektir. Yalnız son günlerdeki tahrikâta dikkat edin: Menfalarından dönen meşhur lider Ier, Şamda soluk aldıktan sonra doğru Antakyayı boyluyorlar. Hatta bütün menfa hayatını Istanbulda, aramızda, dostluğumuzdan, samimiyetimizden, hüsnü kabulümüzden istifade ederek geçirmiş olanlar bile!.. Orada, onlann dilile (ana vatandan koparılmış bu mazlum yurdda) Arab izcilerinin meçlerinden kurulmuş çardaklar altından geçerek, Arab kızlannm, a Hatayda tahrikâtın bin bir şekli kullanılıyor T ŞARK P  Z A R I Bazar dü Levan gelip görÜDÖî. 16I11I11UZ Toptan ve perakende satış Beyoğlu, Istiklâl caddesi 314 Müdafaaya hazırlanan Çın kıtaatı Harb, yalnız Şimalî Çine münhasıv kalacakmış! Tokyo 17 (A.A.) Hariciye, Bah Filistinin takslmi çetin bir dava halini alıyor Suriye Komünist partisi komitesinin beyarmamesinden iki parça yaklarına serptikleri çiçekleri çiğniyerek kürsüye çıkıyor ve ağızlarını açarak ayni teraneyi tutturuyorlar: [Arkası Sa. 8 sütun 1 de\ Amerika Japonyayı yatıştırmağa çalışıyor. 29 Bir Roma gazetesi «Bu uncu Çin ordusu, zelilâne bir şekil kabul bahiste, diyor, Italyanın edilirse hükumeti devirecek da söyliyecekleri vardır» Roma 17 (A.A.) «Action Co Bu tedbirlerin mahiyeti hakkmda he loniale», Filistinin taksiminden bahsederiye, Harbiye, Dahiliye ve Maliye Na nüz birşey söylenmemektedir. rek diyor kiı Loukoutchiao hâdiselerinin hal ve faszırları, vaziyeti tetkik etmişlerdir. «Bu mühim meselede îtalya da nokBu toplantının sonunda hükumet na ledilmesi ümidinin pek ziyade zayıflamış tai nazarını bildirecektir. Hususile ki, bu mina söz söylemeğe salâhiyettar bir zat, olduğunu kaydetmek muvafık olur. toprak Milletler Cemiyetine mensub büÇın ordusu harb istiyor beş nazırın şimalî Çinde tatbikına girişiltün devletlerin hukuku hükümranisi al miş olan usulün fazla beklemeğe taham Pekin 17 (A.A.) Çin siyasî metındadır. Filistin taksim edilmekle İtal mülü olmadığı neticesinde karar kılmış hafili, Japon devlet adamlarının Kwan yanm askerî ve sevkulceyş münakalâtı olduklarını ve binnetice hükumetin hali tun'daki Japon ordusunun kabule şayan menafiine yakından temas eden meseleler hazırda cereyan etmekte olan müzakerah oîmıyacak bir takım metalib dermeyan etortaya çıkabilir.» tacile matuf tedbirleri ittihaza karar ver mesine mâni olabileceğinden şüphe et [Arkası Sa. 3 sütun 3 te\ miş bulunduğunu beyan etmiştir. mektedir. [Arkası Sa. 5 sütun 1 de] Ihtilâlciler Fastan yeni kuvvetler celbediyorlar Grenada cephesinde hükumetçiler kazanıyor. Saragosa'ya giren hükumet kıtaatı tekrar geri püskürtüldü Saragossa 17 (A.A.) Albaracin civarında hükumetçiler yaptıkları taar ruza 12 bin kişi sokmuşlardır. Bu kuv vetler şehire girdıkten sonra küçük bir nasyonalist grupu kilise civarında şiddetli bir mukavemet göstermiş ve nihayet takviye kıtaatı alarak düşmanı tekrar şehirden püskürtmüştür. IIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIII Fastan gelen yeni kuvvetler Cebelüttarık 17 (A.A.) «Reuter Ajansı muhabirinden:» Ceuta, Tetouan ve Melilla'dan Al • gesiras'a mütemadiyen Faslılar gelmek • tedir. Gelenler Ronda'ya ve oradaa Grenada cephesine sevkedilmektedirler. lArkast Sa. 3 sütun 3 iel Ingilterenin yaptığı deniz anlaşmaları İngiltere Alman ve Sovyetlerle anlaştıktan sonra şimdi de bizimle müzakerata girişiyor Vekillerîmiz Mos kovadan ayrıldılar Müzakerelerden sonra Moskovada resmî bir tebliğ neşredildi Moskova 17 (A.A.) Tass ajansı bildiriyor: 16 temmuz akşamı Rüştü Aras ve Şükrü Kaya, Odesa tarikile Türkiyeye dönmek üzere Moskovadan, beraberle rinde meb'us Rahmi Apak ve Şükrü Şenozan, hariciye hususî kalem direk törü Refik Amir Kocamaz ve Hariciye Vekâleti sekreterlerinden Şakir Emin buIunduğu halde, hareket etmişlerdir. Ayni trenle Türkiyenin Moskova büyük elçisi Zekâi Apaydın da Moskovayı terkey lemiştir. [Arkası Sa. 3 sütun 1 de} Iktısad Vekilinin Izmirde tetkikleri ıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııır Celâl Bayar fuar inşaatını gezdi. İncir üzüm satış kooperatiflerinde tetkikat yaptı. Bugün Çeşmeye hareket edecek Yeni Çek kabinesi Turk donanmasının en buyük cuzütamı: Yavuz zırhlımız Londra 17 (A.A.) İngiltere ile Al lere harb gemilerinin keyfiyet itibarile manya ve İngiltere ile Sovyetler arasın tahdidine ve mutasavver deniz inşaatma da, bir seneden fazla devam eden mü müteallik malumatın mütekabilen teazakerelerden sonra iki taraflı birer de tisine dair olan 1936 tarihli Londra deniz itilâfı imza edılmiştir. niz muahedesi ahkâmmı teşmil etmeği Bu itilâfnameler, Londra deniz kon istihdaf eylemektedir. feransma iştirak etmemiş olan devlet [Arkası Sa. 8 sütun 1 de] ıııııııııııııııııııııiııııııı ,„,„ ııııııtıııııııııııııııııııııı ınııııııııııııııııııııı ıııııııııııııııı ı ııııııı' 11 Gene M. Hodza tarafından teşkil edilecek Prag 17 (A. A.) Bu sa bah sayfiyeden avdet etmiş olan Reisicumhur M. Benes, derhal M. Hodza'yı kabul etmiştir. M. Hodza, Reisicum hura kabinenin is tıfasını takdim et miş ve reis kendi M. Hodza sinden günlük işle rin temşiyetini rica etmiştir. M. Benes, buhranı halletmek îçin istişarelerine başlamıştır. îyi malumat almakta olan mehafil, ye ni kabineyi fırkaların halihazırdaki koalisyonu esaslanna müstenid olmak ü zere teşkil etmeğe yeniden M. Hodza'y' memur edeceğini temin etmektedir, ııııııııııııı ı Her ne olursa olsun hükumetin hareketerine bir baba şefkati hâkimdir. Kendilerine karşı acı kızgınlığımız ve derin kırgmlığımız hasebile haklannda ne demiş olursak olalım, anasıl Hazer Türklerinden olan Dersimlilerin ırklarında şüphe yoktur. Etnografik tetkiklerin cumhuriyet rejiminde ortaya çıkardığı hakikatlere göre Türk ırkının yayımı, gözümüzün önündeki Dersim gibi Türklüğü zâhir küçük bölgelerde değil, daha geniş sahalarda bile en ufak tereddüde düşmiyecek vüs'atler ve kat'iyetler ka;anmış.tır. Önümüzdeki eylul ayı zarfın da Dolmabahçe saraymda açılmak üzere hazırlıklan yapılmakta olan Tarih Kurultay ve müzesi bu hususta bizlerin ve dünyanın gözleri önüne hayret verici hakikatler koyacaktır. Cumhuriyet hükumetinin iyi düşünceler ve kat'î azimle tatbik sahasına koymağa başladığı çelik tedbirler sayesinde; senelerden ve senelerdenberi, adına Dersim denilen mesele tarihin ummanına katılmış ve ebediyen ölmüştür. Dersimde şimdiden yeni adla yeni bir vatan parçası parlamağa başlamış bulunuyor: Tunceli. İktısad Vekili Celâl Bayarın İzmir Şehir gazinosunda alınan yeni bir resmi İzmir 17 (Telefonla) Iktısad Vekili Celâl Bayar bugün liman umum müdürlüğünde tahmil ve tahliye işleri üzerinde tetkikler yapmış, öğle yemeğini Karşıyakada bir dostunun evinde yedikten sonra izmir fuar yerini gezmiştir. Orada hava kulübü ve paraşüt kulesi inşaatını, hayvanat bahçesini ziyaretten sonra bilhassa Ticaret Odası paviyon * ları üzerinde durmuştur. Manisamn açacağı tütün sergisi hak • kında verilen izahatı büyük bir alâka ill dinledikten sonra: lArkası Sa. 8 sütun 2 de] YUNUS NAD1