1 Mayıs 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Bugün: 2 nci sahifemizde: Siyasî icmal 5 inci sahifemizde: Sami Paşazade Sezaiye dair hatıralar Abdurrah man Adil Erden, Soy adlanna dair bir düşünce V. Birson 6 ncı sahifemizde: Siyasî tarih Enver Ziya Karal vıl cam • Vİ90R Jfll Sayl, 4ZÖ0 um Hayat Ansiklopedisi ClJllia 1 MajflS 1936 ÎSTANBUL • CAGALOGLU Telgrai re mektub adred: Cumhurtyet, Îstanbul . Posta kutnra:fatanbol,No 346 uncu cuz çıktı muvaffakiyet Telefon: Ba^moharrlr ve evl: 22368 Tahrlr heyetl: 34298 tdare Te matbaa kısmlle Matbaacılıi ve Nesriyat Şlrketl 24299 . 24290 1 mayıs bayramında Türk Sovyet Dostluğuna bir bakış Italyan ordusu ilerliyor ugün mayısm biridir. 1 mayıs Türkiyede ilk defa, bugün, resmen «Bahar Bayramı» olarak kutlulanıyor. Almanyada Nasyonal Sosyalizm, 1 mayısı millî bayram olarak kabul etmiştir. Bu bayram, Almanyada, muazzam tezahüratla kutlulanır, geçen sene I mayısta Lustgartende iki yüz bin çocuk ve Tempelhof meydanında da ıki milyon Alman bu bayramı tes'id etmişti. 1 mayıs dığer memleketlerde gayriresmî bir amele bayramıdır. Dostumuz Sovyet Rusyada ise, en büyük amele bayramı olarak Askerî muharririmizin mUtaleaları resmen kutlulanır. Başta Moskova olmak Dün gelen ha üzere bütün Sovyet memleket ve şehirle>iredaua Cıcı'go V rinde, büyük merasim yapılır. Sovyet berler, şimalde de, Rusya halkı, 1 mayıs bayramını bir pro cenubda da İtalyanleterya bayramı olduğu için candan ve ların lehine, Habeşlerin aleyhinedır. bütün varlığile kutlular. Vehib Paşanın ha Bu sene, 1 mayıs, Türkiyede de Bazırladığı Sassabanelı har Bayramı olarak kutlulandığına göre, müstahzar ileri meviki dost memleket halkı, ilk defa ayni günziinde, birkaç gün de beraberce bayram etmiş oluyorlar. 1 mukavemet eden, mayısın Türkiye ve Sovyet Rusyada, hatta askerlıkten anböyle beraberce tes'idini, iki memleket alamıyanları ümide rasındaki dostluğu bir kat daha kuvvetdüşüren Habeşler, lendiren bir tezahür saymakta hata yokkaç gündür tahmin tur. ettiğimiz gibi zehir" Türkiye ile Sovyet Rusya, dahilî ida gazlere dayanamı relerinde ayrı ayrı rejimler takib etmekle yarak nihayet ricate beraber, en kuvvetli ve en samimî bir mecbur oldular. ı dostlukla birbirlerine bağlıdırlar. Çünkü, talyan ordusu, Ha her iki memleket te, kendi halkınm ruhuna beş cephesinin anahuygun olan rejimle inkişaf etmekte, kuv tannı bulmuştur. Bu vetlenmektedir. Her iki memleket birbiri anahtar zehirli gaznin iyiliğini ve saadetini istediği için, dir. Nerede Habeş Türkiye Sovyet Rusyanın, Sovyet Rusya erden mukavemet İtalyanların cenubda zaptettikleri StKsabaneh mevziini ve da Türkiyenin dahilî rejimine mütekabi görürlerse, hava şe buradan Harrara kadar olan mesafeyi gosterir harta ]en hürmet göstermektedir. raiti müsaade eder etmez, hemen hardalh Italyanlann önünde şimdi Daggabur Sovyet Rusya, bugün Çarlık devrinde gazleri basıyor ve muharebeyi kazanıyor mvezii vardır. Fakat havadan pek çok asla görmediği bir terakkiye ulaştığı gibi, ar. Şimalde olduğu gibi, cenubda Sas bombardıman edilmiş olan ve Sassaba Türkiye de, Cumhuriyet devrinde, salta sabanehte de böyle oldu. [Arkasx Sa. 7 sütun 1 de] nat zamanlannda iken hatta hayalinden bile geçirmediği bir inkişafa mazhar olmuştur ve her iki devlet, biAfrinin dostluğuna dayanarak, birbirine yardım ederek terakki yolunda kuvvetle ilerileme imkânını bulmuşl?rdır. İki millet şu hakikati görüp anlamışlardır: Türkiyenin başında Padişahlar, Rusyanın tepesinde Çarlar hükümran olduğu zaman iki komşu millet, hemen daima birbirine düşmandılar; ancak o istibdad heyulâlan yıkılıp gittikten sonradır ki aralarında bugünkü esaslı ve kuvvetli dostluk teessüs etmiştir. Umumî intihabat, cumartes! günü icra Kahire 30 (A.A.) Kral Fuadın Sovyet Rusya, büyük bir endüstri fa naşi Elkubbe sarayından Abidin sara edilecektir. aliyeti göstererek Avrupadaki Sovyet yına nakledilmiştir. Yol üzerinde muazCenaze merasimi topraklarını, hatta Siberyayı bir sanayi zam bir halk kalabalığı vardı. Kadmlar Kahire 30 (A.A.) Dün akşam merkezi haline koyduğu gibi, Türkiyenin ağlıyorlar ve «sen gittin, bizi yetim bı Kral Fuadın cesedi, bir top arabası üzeendüstri bakımından kalkınmasına da raktın» diye bağırıyorlardı. Bir kısım rinde büyük merasimle Kralın öldüğü yardım etmektedir. halk ta «Mısır ve Sudan Kralı Faruk Kubbe sarayından Kahiredeki Abidin sarayına getirilmiş ve yolda Kralın tabutu Türkiyenin en büyük pamuklu mensır çok yaşasın» diye haykırıyordu. cat fabrikası olan Kayseri kombinası Niyabet meclisi, bugünlerde tayin o kederli bir halk kütlesi tarafından selâmlanmıstır. [Arkası Sa. 7 sutun 4 te] Türk Sovyet iktısadî teşriki mesaisinin lunacaktır. en güzel eseridir. Kayseride ihtiyar Erceyiş dağının eteğinde yükselen bu muazzam fabrika, Sovyet sanayiinin him metile kurulmuş olup Türk Sovyet dostluğunun muhteşem bir abidesidir. Cenubda Sassabanehi, Şimalde Tarmadure dağını aldılar Balkan Konseyi içtima ediyor Dr. Tevfik Rüştü Aras dün Atinaya gitti Yeni bir malî Paris müzakereleri iyi netice ile bitti İmzalanan mukaveleye göre yarım taksit olanj 42^5 milyon frank malla ödenecektir Ankara 30 (Telefonla) Düyunu umumiye taksitlerinin ödenme şekli hakkmda Pariste yapılan müzakereler muvaffakiyetle neticelenmistır. Taksitlerin yarısının malla ödenmesi esası dahilinde hazırlanan protokollar imzalanmıstır. Bu mühim mukavelenin ana hatları sunlardır: Düyurtu umumiye taksitlerinin yarısı malla ödenecektir ki bu yan taksit 42 bucuk milyon frank hesab edılmiştir. Tam taksit 933 mukavelesi ve mubayaa edilmis olan bazı Mrketlerin taksitleri de dahil olmak üzere 85 milyon franktır. Saved ilk birkaç sene içinde Fransa hükumeti Türkiveden avrıca 42 milvon franklık mal mubayaa edemezse bunun açığı Berlindeki klering hesabına B. B. hesablarından kapanacaktır. Ondan baska eğer Türkive arzu ederse döviz olarak vereceği 42 buçuk milyon frangı her sene 25 er milyonunu Musul petrollarındaki hakkımızı karşılık göstermek suretile ve bir istikraz tarikile kapatma yolu bulunmustur. Bu hak dahi istimal edılecek olursa düyunu umumiye ve sirketlerin yılhk taksitleri icin Türkiyeye her sene yalnız 17,5 milvon frank kadar bir döviz mecburiyeti kalmıs oluvor ki memleket bunu kolayhkla ödiyebilir. Bu mukavele 5 senelik bir müddet için yapılmıştır. AdisAbabaya 90 kilometro kaldı; fakat AdisAbabayı da alsalar, Imparator tek nefer kalıncıya kadar harbe devam edecek Hancıye Vekılımız ingiltere buyuk elçısı Sır Persi Lorenle samimî bir musahabe esnasında .. Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Aras, dün sabahki trenle Ankaradan şehrimize gelmiş ve Haydarpaşa istasyonunda Isanbul Valisi Muhittin ile birçok dostları arafından karşılanmıştır. Hariciye Vekili Haydarpaşadan vapurla Istanbula geçmiş ve Perapalas oline gitmiştir. Öğleden sonra İngiltere büyük elçisi Sir Persi Loren Perapalas otelinde Hari:iye Vekilimizi ziyaret etmiş ve aralaındaki mülâkat iki saat kadar sürmüştür. Tevfik Rüştü Aras Akşamüzeri saat 5,30 da otomobille Tophane rıhtımına inmiş ve buradan bir motörle îtalyan bandırah Avantino vapuruna geçmiştir. Hariciye Vekilimizi Tophane rıhtımında Vali muavini Hüdai, ingiltere büyük elçisi Sir Persi Loren, Yunan başkonsolosu ve Yunan ataşemiliterile birçok dostları uğurlamışlardır. Hariciye Vekilimizi götüren Avantino vapuru saat 6 da limanımızdan Pireye müteveccihen hareket etmiştir. Tevfik Rüştü Aras yann akşam Pire ve Atinaya varacak, Oradan Yunan Başvekili General Metaksasla beraber Belgrada giderek ayın dördünde topla nacak olan Balkan Antantı konseyine riyaset edecektir. Almanya, Viyanaya yürürse... Bir Avrupa harbinin patlaması mııhtemel îngiliz gazeteleri Avusturya istiklâlinin muhafazasında ısrar ediyorlar. Roma vaziyeti tam sükunla karşılamaktadır Yeni Mısır Kralı dün Londradan hareket etti Kral Fuadın cenazesi dün büyük merasimle kaldırıldı. Halk arkasından «Bizi yetim bıraktm!» diye ağlıyordu ingiltere ile Rusya arasında deniz anlaşması yapılıyor Buhususta iptidaî müzakerelere başlandı Londra 30 (A.A.) Gazetelerin verdiği haberlere göre İngiltere ile SovAvusturya Başvekili Dr. Şuşnig askeri hizmetin iadesi yet Rusya arasında Alman îngiliz dekanununu parlâmentoda müdafaa ederken niz antlaşması esaslan dahilinde iki ta Londra 30 (A.A.) Birçok gazete geçmek arzusunda bulunduğu umumî bir raflı bir deniz itilâfına varmak maksadile ler, bu sabahki başmakalelerinde Avrupa tutuşmıya bais olabileceği çok muhakkakiptidaî müzakerelere başlanmıştır. Rus yanın Londra deniz ataşesi hükumetinden siyasetinin esaslı noktasının Avusturyanın tır. Deyli Herald diyor ki: talimat almak üzere Moskovaya hare istiklâlini muhafaza olduğunu kaydet Alman nazilerinin Avusturyada yapaket etmiştir. Ataşenavalin resmî müzake mektedirler. Deyli Telgraf gazetesi, Avusturyada caklan bir darbe, bütün Avrupayı üçüncü relerde bulunmak salâhiyetini haiz olayapılmakta olan askerî hareketlerin Al Almanyayı devamlı surette ve kasdî olarak gelecek ay zarfında Londraya dönmanya için bir tehlike teşkil etmemekte rak sulhu ihlâl eden ve ıslahı kabil olr mesi muhtemeldir. olduğu mütaleasındadır. Almanya tara yan bir unsur olarak telâkki etmeğe icba Deyli Heral gazetesinin sandığına go fından doğrudan doğruya yapılacak bir edecektir. re, resmî müzakerelerde bulunmak üzere taarruz, Almanyanın halihazırda önüne lArkası Sa. 1 sütun 4 Londraya bir Sovyet delegasyonu gele IIIMIIIIIIIIIIIIII1IIIMUIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIMIIIIIIINI IIIHHIHIIIIIIInilllMIMIIIIIHIIIINIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUin cektir. Londranın yeni endişesi Fakat Türkiye Sovyet dostluğu, yalnız iki memleketi birbirine yakınlaştırmakla iki millet arasmda bir iş ve çalışma birliği tesis etmekle kalmamış, şarkta ve binnetice bütün dünyada kuvvetli bir banş amili de olmuştur. Her iki memleketi elele verdiren en büyük amil, Türkiyenin de, büyük komşusu Sovyet Rusyanın da can ve yürekten banşsever olmalandır. Dünya siyaseLondra 30 (A HAİf tinde, Türkiye ile Sovyet Rusya daima A.) Kabinenır sulh için çalışmışlardır. Gayeleri «sulh» manda altında bu ve «sulh içinde inkişaf» olan bu iki mem lunan arazinin Al leketin en samimî şekilde dost olmalann manyaya devredil dan tabiî ne olabilir? Sulh idealine yalnız mesini nazarı itibara sözle yalancıktan değil, filen ve hakika almıyacağı suretin ten bağlanmış olan Türkiye ile Sovyet de Baldvin tarafın Rusyanın kuvvetile sulh aşkından doğan dan verilmiş olan Türkiye Sovyet Rusya dostluğunun teminata r a ğ m e n TAN6ANIKA sağlamhğı işte burada, yani samimî surette Havas ajansı mu Bulhperver olmalarındadır. habiri, Müstemle Türk Sovyet dostluğu, son bir mi kât Nezareti müte salini Boğazların tahkimi meselesinde hassıslarının Britan Almanyaya verılıp verilmevıesi mevzuubahis, Kenya Tanganivermiştir. Boğazların tahkimi hususunda ya ka, Rodesıya Nıgerya ve Kat Dor müstemlekelerini Imparatorluğu ki hakkımızı tamamile teslim etmiş olan menafiini ihlâl et gosterir harta Sovyet Rusya, bu hareketile Türk dost meksizin Almanyaya ne gibi imtiyaz mevzuu bahsolamaz. Zira bu arazi în luğuna karşı beslediği büyük emniyet ve lar verilebileceği hususunu tetkik etmiş giliz Afrikasının şimal kısmı ile cenub itimadın bir delilini daha göstermistir. olduklarını öğrenmiştir. kısmı arasında irtibat temin etmek itibaBu meselede de Türkiye ile Sovyet RusSöylendiğine göre mütehassıslar, ati rile sevkulceyş ve ekonomi bakımından yanın menfaatleri tamamile birbirinin aybir amildir. deki neticelere vâsıl olmuşlardır: nidir. Çünkü Boğazlar meselesi, Türkiye [Arkası Sa. 7 sütun 3 tel 1 Tanganyktnın Almanyaya terki ıımıiMMiııııııııııııııııiıııtııııııiMiiMiıııiiııır ıııııı i ıı< için olduğu gibi. Sovyet Rusya için de, IIMIIIIMIIIMIIIK ilMMIIllllllıııiMiıııHMiKIIIKIIIIflMMItlll •ı bir emniyet meselesi teşkil edebilecek bir ni yolda elele yürümektedirler. olarak haklanndan, kuvvetlerinden ve mahiyet arzeder. Bu güzel bahar gününde, iki komşu dostluklarından emin bir vaziyette, bayHulâsa, Türkiye ile Sovyet Rusya, millet ve devletin arzettiği güzel manza ram yapmakta olmalandır. ABtDtN DAVER menfaatlerinin ve gayelerinin birligfle ay ra; birbirlerinin ve sulhun samimî dostu Almanya eski müstemlekelerini bir gün zorla alacak mı? ; *V İngiltere bunu hesablıyarak bir kısım küçük müstemlekeleri şimdiden iade etmeğe razı... İnanılmıyacak şey! İngilizler Cebelitarıkı Japonyaya vermek istiyorlarmış! Mayıs romantizmi abiat ve insan bugün en güzel rüyalarınm baygınhğı Ve sayıkla • man içindedir. Yeryüzüne en aydınlık renklerini, en enş'eli, en tatlı kokulartnı dağttan güllerin toprak al tındaki taze hökleri, tohumlarından yapraklartna kadar nzan bir gencliğin ümidi ve saadeti içinde ürperiyor. Viyana 30 (A.A.) Echo gazetesi, Genc kız pencerenni ve göğaünü taMadriddeki muhabirinden almış olduğu biate açmışttr. Lirik şiir en coşkun mısralarınt veriyor: «Şair, tazını al! bir mektubu neşrediyor. Bu mektubda Şair, dinle! İngilizlerin Cebelitarık istihkâmını askerHer şey sutuyor; şair, tevgilini lik noktai nazanndan ehemmiyetten sakıt düşün! Bu gece, ıhlamurlar altında, addetmekte olduğu beyan edilmektedir. batı ışığı daha tatlt bir veda içindedir. Bu gece her şey çiçek açacaktır: Mektubda deniliyor ki: ölümsüz tabiat, genc evlilerin yatağı İngilizler, bu istihkâmı o derece ehem gibi rayihalarla, sevgilerle ve mırtltımiyetten âri addediyorlar ki 1925 sene larla doluyor. Şair, şair...» sindenberi oraya yeni bir tek top yerleşGenc ideolojiler de bugün en sıt tirmemişlerdir. malı hayalleri içinde, romantik şiirGazete muhabiri, bundan başka İngi lerini söylüyorlar: T tında ideal güneşi daha tatlı bir doğ içindedir. Bugün bütün emellerir çiçek açıyor. Yoldaş, yoldaş,,.» Güller, genc kızlar, şairler, yolda lar ve dadaşlar, ilkbahar malihulya lan içinde metttirler. Bugün hiç kit »e realiat değildir ve müthiş hakikatiŞ hiç kimse bir an düşünmek istemiyort Gülün dikeninden haberi yoktur;\ genclik faniliğine inanmıyor; romatim tik cemiyetlerin bülbülü halinde öter, ideolojiler, prensiplerini tabit ve mı lak Manıyorlar; çiçek, şair ve malihuiA yact (ütopist), solmaksız, Slmek» ve değişmeksiz bir cennetin eşiğind* imişler gibi sevincden titriyorlar. Bugün tabiat Ve insan şairdir: Hef o ezelî gül ve bülbül masalım sb'yle meğe devam ediyor. PEYAM1 SAFA Teşekkür «Kâğıd> isimli bir yazım üzerine bana Sumer Bankın İzmitteki Kâğıd fabrikasının ilk mahsulü kâğıdlardan güzel bir deste gönderen Koca eli Valisi Hamıd Oskay ile jabrika direktörlüğüne, beni yazı hayatımın en büyük mükâfatlanndan birile scvi dıkleri için en hararetli teşekkürlerit bildiririm. P. S. M lizlerin bir müddettenberi İspanyayı Cebelitarıkı yeniden işgale ve Ceuta limanını kendılerine terke ikna etmeğe çalışmakta olduklarını ve îngilizlerin bu limanı kuvvetli bir deniz ve hava üssü haline getirmek arzusunda bulunduklarını ilâve etmektedîr. «Yoldaş! Müstakbel cemiyetlerin sefaletsiz, hastalıksız, karanltksız ve zuliimsüz cennetinde insanın melek olmak hasreti yüzde yüz gerçekleşecektir. Yoldaş, orak çekidni al! Yol daş, bak! Her şey değişiyor; yoldaş, gayeni düşün! Uzaklaşan bulatlar al