25 Eylül 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Bugün: tkinci sahifemizde: Siyasî icmal Yeni bir Sovyet Japon ihtilâfı Üçüncü sahifemizde: Harb hazırlıklan İtalyaya gunde 2 milyon Türk lirasma mal oluyor Beşinci sahifemizde: Yurdda arkeoloji tetkıklerı S. Kandemir Yedinci sahifemizde: Tarih araştırma1 lan Ahmec Refık umhuri jfll Sayi! 4082 Telgraf re mektup adresi: cumhurtyet, İstanbul . Posta tvtosn: tstanbul, No. 246 ve matbaa tasmlle Matbaacılı* ÇaTŞamba 25 EjflÛl 1935 Teıeıon: Basmuharrtt re evl: 22366, Tahriı neyetl: 24298, Idare ve Neşrlyat Şırüetl 24299 2429a Siyaset dünyasmın radyo merkezlnde J D ngiltere, Habeşistan, İtalya ve daha başka devletler arasında akdedılmış bır muahede vardır. Bu muahedenın bir maddesı mucibince, bunu imzalıyan devlctlerden herhangi birisi, taahhüdlerine aykırı olarak, harb ilân edecek olursa, imza sahibi dığer devletlere karşı hasmane bir harekette bulunmuş sayılacak ve bu devletler, muahede hilâfma hareket eden devletle tekmil diplomatık ve fmansal jnünasebetleri keseceklerdir. r m Milletler Cemiyeti Italyayı savaş Açmaktan Alıkoyabilir mi? () * • Nobel sulh mükftfatını halz • italya yolunu değiştirmiyecek! Kabine dün mühim süel ve ekonomik kararlar verdi. Bunları bildiren tebjiğ Uluslar Kurumunu da Cenevreden çekilmekle tehdid edîyor Beşler komitesi raporunu verdi, konseyin yarın yeni teklifler yapmasi muhtemel, bu teklifler de kabul edilmezse 16 nci madde tatbik edilecek Sir Norman Angel Yazan: Bu muahede, karşılıklı güven (emniyet) esası üzerine dayanmaktadır. Yalnız kendi kuvvetıne güvenmekten ibaret olan eski sistemın, hiçbir devleti müessir bir tarzda himaye etmeğe müsaid olmadığı hakıkatıni çoktanberi anlamamız icab etCenevre 24 (Özel) Beşler komitıği halde, bunun ancak tecrübe ıle farkına vardıktan sonra, biz de ayni metodu tesi bu sabah Madriyaganın başkanlığı altında toplanarak raporunu hazırlamışkabul etmiştık. tır. Çok kısa süren bu toplantıdan sonra, ı Harbetmek istiyen bir millete karsı bu müşterek hareket programı tatbik edıldıği komıte başkanı hazırlanan raporu Ulustakdirde, bu milletin siyasal ve diploma lar Kurumu konseyine vermiştir. Komi tenin kararı neşredilmediğinden raporun tık bakımdan tekbaşma müttefıkten, kremahiyeti hakında hiçbir haber alınamaididen, zarurî iptidaî maddelerden mah mıştır. jrum kalacağı gayet sarıh bır keyfıyettir. Bununla beraber, komitenin işini bi İBu takdırde, harb, o kadar tesadıife bağtirmiş addettiği, uzlaşma teşebbuslerin iı bır teşebbüs haline gelecek ve ortahğı den bir sonuc çıkmadığı için İtalyan ve kanştırmak istiyen mıllet, karşısında o kaHabeş hükumetlerinden aldığı cevablan dar aleyhtar kuvvetlerden mürekkeb bir aynen konseye bildirdıği tahmin olun toplantı görecektir kı, harbetmek tehlıkemaktadır. sıni artık göze alamıyacaktır. Uluslar Kurumu genel sekreterliği » Müşterek hareket, süel kudretin banşı muhafilinden alınan haberlere göre, konmuhafaza ve adaleti temin etmesi hususey perşembe günkü toplantısında Beşler sunda, ona yapılabüecgk en büyük. hiz j kunıiRsiııiıt rapoıunu tetkîk «derek îtalmettir. yan Habeş anlaşmazhğı hakkmda kat'î 1 Bu müşterek sistem, Avrupa siyasasın bır karar verecektır. <îa, Harbdenberi, çok zahmetle ve Siyasal mehafılde durum çok ciddî adsayısız güclüklere rağmen vücud bul dedilmekle beraber, İngılız ve îtalyan du. Uluslar Kurumunun Japonya hükumetleri tarafından neşredilen tebliğyı yola getirmek hususundaki iktidar lerden sonra Cenevre ufkunda hafif bir sızlığı, bu sisteme ağır bir darbe vurmuşümid belirdıği ilerı sürülmektedir. tur. Şimdi, Italyan Habeş anlaşmazhğı Bir habere gore, İngılız Dış İşleri BaIdolayısile, ağlebi ihtimal son defa olarak, kanı Sir Samuel Hoare Musoliniye gönbir tecrübe daha geçirecektir. Habeşistan, derdiği mektubla İngiliz donanmasının İtalya ile olan anlaşmazlığının, bitaraf Akdenizdeki harekâtının İtalyaya karşı eksperlere tevdiini müteaddıd defalar is olmadığına dair teminat vermekle bera tedi; her defasında, İtalya reddetti veya ber, Uluslar Kurumu dışında İngiltere ile kaçındı. Habeşistanın, İtalya tarafından italya arasında doğrudan doğruya ko yapılan harb hazırlıklanna ve harb proje nuşmalara başlanılabıleceğini bıldirmişlerine engel olmağa karar verilmesi husu tir. Maamafih Londradan buraya gelen sunda, muahedede imzaları bulunan dev haberlerde deniliyor ki: letlere yaptığı ricalan hatırladıkça, müteCenevre müessesesi haricinde bir üç essir olmamak kabil değildir. devlet konferansının toplantıya çağırıl Taahhüdlere riayet keyfiyetini bir ta ması şayıası ihtiyat kaydile telâkkı edilrafa bırakrısak İngılterenin, bu işteki ha miştir. Çünkü böyle bir davet Uluslaj kıkî menfaatleri nedir? Sosyetesinin nüfuzunu kıracaktır. Bu menfaatlerin bazıları meydanda (Arkast 8 inci sahifede) dır. Şayed İtalya, Afrikada kalan son ergin (mütsakil) kralhğı ezecek olursa, şayet Avrupa devletleri, bu Afrikah devİete verdikleri vaidlerin şerefini lekelerlerse, geleceğin meselelerinden brri olan «renkler mücadelesi» beyaz ırkların tahakkümünden kurtulmak için tekmil renkli milletlerin yapacaklan gayret, on defa daha şiddetli olacaktır. Renkli milletlerin idaresinde en büyük pay sahibi bulunan İngiltere, Habeşistan meselesinin akıbetlerinden, her milletten daha fazla zarar görmek tehlikesine maruzdur. Fakat daha başka noktalar var. îtalya, Hbeşistanı işgal etmek suretile Mavi Nil sularına sahıb olacak, bir sevkülceyş durumu tutacak ve bu sayede, ileride, Ingiltereyi, Mısırda ve Sudanda büyük engeller karşısında bulundurabilecektir. Bundan başka, şayed îtalya, kuvvetlerini, Afrıka üzerinde tophyacak olursa, Almanya, Avusturyaya tecavüz etmek ye Avrupadaki durumunu sağlamlaştırırıak imkânını ele geçirecek ve o zaman, bundan yirmi yıl önce, milyonlarca gencin hayatı pahasına mâni olmağa çalıştığımız şeyi tahakkuk ettirecektir. Almanya, Avrupada, ve müşterek tehüke kargısında birleşmek hususundaki acizlerini îspat edecek olan milletler üzerinde, bir <defa daha, hâkim bir durum sahibi olacaktır. ' ingiltere için en ciddî mesele, kendi müdafaası meselesidir. Bir harb zuhurunda, İngiltere, genisliği itibarile, herhangi Cepheye sevhedilen SlR NORMAN ANGEL Petit Parisien gazetesinin Habeşistan (Arkast 2 nci sahifede) ö:el aytarı Harrardan yazıyor: Habeş Imparatoru genel seferberlik emrini îmzaladı Cumhur Başkanı Atatürkün, Başbakan Ismet Inönü ve diğer Vekillerle beraber Ankaraya vardığını ve karşılandığım yazmıştık. Resmimiz Büyük önderi Ankara garında vagonlarından çıkarken göstermektedir. Yunanistanda genoy mücadelesi Süveyş kanalı şirketinin dünkü toplantısı M. Çaldaris Kral lehine iki söylev verecek Başbakanlık müsteşarile birçok büyük memurlar cumhuriyetten yana çalışmak için istifa ettibr Atina 24 (Özel) Rejim için yapılacak genoy (ârayi umumiye) hazırlıklanna şimdiden başlanmıştır. Krallık ve cumhuriyet taraftarları şiddetli faaliyet göstermektedirler. Başbakan Çaldaris yarın burada, pazar günü de Selânike krallık lehinde iki önemli söylev verecektir. Yeni cumhuriyet partisi lideri Papaandreu da cumhuriyetten yana söylevler vermek üzere Sakız ve Midilliye gitmiştir. Başbakanlık müsteşarı cumhuriyet rejimi için çalışmak üzere istifa etmiştir. Büyük mevkilerde bulunanlardan pek çokları ayni maksadla vazifelerinden çekilmektedirler. Estiya gazetesi, Başbakan Çaldarisin Ahali partisinin ikiye ayrılmasına mâni olamıyacağını yazmaktadır. Yunan Başbakam M. Çaîdaris Son günlerde Paristen gelen Hürriyetperver partisi ileri gelenlerinden birisi Ve dığinden gazetelerde bu partilere baî nizelosun artık cumhuriyet partilerini ida tavsiyelerde bulunduğu hakkında çıka re etmek salâhiyetini kendisinde görme havadislerin aslı olmadığını söylemişü'r. ııııı cvvelfı gün Cenevrede Ingtltz Bakanı Eaenie Onemh bir konutmm yapan Franaz Başbakam Laval Uluslar Kurumunda meshur söylevini verirken *«"> •«• . . ingiltere île Fransa arasındaki pazarlık İngiliz kabinesi dün Fransaya vereceği cevabı kararlastırdı Avrupada bir harb olursa ingiltere Habeş meseîesinde gösterdiği hassasiyeti fazlasile gösterecek Londra 24 (Özel) îngiliz kabinesi bu sabah Cenevrede bulunan Eden müstesna olmak üzere bütün Bakanlann iştirakile toplanmıştır. Kabine 22 ağus tostanberi ilk defa olarak bütün Bakanlann bulunduklan bir içtima aktetmek tedir. Bu toplantıda İngilterenin dış siyasası bütün cephelerden tetkik edilmiş, maamafih herhangi yeni ve hayatî bir karar verilmemiştir. Kabine Sir Samuel Hoare ile Edenin Cenevredeki hareketlerini tasvib etmekle iktifa etmiştir. Siyasal mehafılden alınan haberlere nazaran Cenevrede bulunan îngiliz Bakanı Eden dün Fransız Başbakam La t Misafirlerimiz gitti m ııııııı ııııııııııı •ıııııııııı IIIIIIIKIII MII ıııııııııııııııiMiıııınııı ııııııııııımııııııııııııııımııiBI Dost Yunan filoları dün öğleden sonra Pireye hareket ettileı l l l l l l l l l l l l • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • t ı a ı ı ı ı ı (Arkası 2 nci sahifede) Habeşlerin hazırlıklan Cepheye giden yollar süel kıt alar ve kamyonlarla dolu Bulgarlar ve Boğazlar Yunanistan deniş filosu Haydarpaşa önlerinde harekete hazırlamyor, Uluslar Kurumundaki sözlerimiz hoşlarına gitmedi Birçok mmtakalara ecnebiler sokulmuyor, parlak Sofya (Özel) Turkiye ne zaman ve kat'î bir zafer kazanacaklarma emin olan as Boğazlardan gayriaskerî mıntakanın kerler «Yeni bir Adua savaşı göreceğiz» diyorlar kaldırılması meselesini Uluslar Kuru munda mevzuu bahsetse, Bulgar dostlarımız sanki Lozan muahedesinin ahkâmınm tatbik edilip edılmedığine bakmağa kendileri memurmus gibi hemen bir ağızdan bunun muahedenamelere uymadığı, Turkivenin böyle bir hareketi yapmağa hakkı olmadığını söylerler. Fakat ış Nöyi muahedesinin değişmesi meselesine taalluk ederse o zaman durum bambaşka olur. Nöyi muahedesinin Bulgaristana zorla imzalat(Arkast 6 nci sahifede) Birkaç gündenberı İstanbulda bulunan reketinden evvel şu diyevde bulunmuş dost Yunanistanın deniz ve hava filoları tur: « Donanma ve deniz uçaklarının îs* dün öğleden sonra Yunanistana gitmek tanbuldan ayrılacağı şu sırada benim ve üzere şehrimizden ayrılmışlardır. Yunan uçak sübaylan dün öğle yemeği(Arkası 6 nci sahifede) ni Perapalas otelinde yedikten sonra saat 12,30 da otomobillerle Büyükdereye gitmişler ve hazırhklarını bitirdikten sonra saat tam ikide memlekelterine müteveccihen havalanmışlardır. Yazan: E. Ekrem Talu Dost Yunan uçakçıları Büyükderede, îzmir uçak alayı kamutanı yarbay Şefi^> Bugün, bütün dünyanın bakışYeşilköy Havacıhk okulu direktörü Na ları Habeşistana çevrilmistir. im, İstanbul Hava Kurumu direktörü İs Tarihe göre, Saba melikesi mail Hakkı, Büyükdere ilçebayı ve uçak Belkis ile Peygamber Süley sübaylarımız ve istanbul Yunan konso manın sevişmelerine sahne o loshanesi erkânı tarafından uğurlanmış lan bu ülke ile, onun siyasal, lardır. ekonomik ve sosyal durumu, Binbaşı Muzafferin kumandası altında yabancı devletlerle münase bir hava filomuz misafir uçakçıları Marbetleri ve bugünkü ttalyan maraya kadar uğurlamıslardır. Belkisle Süleymanın ülkesinde Donanmanın hareketi Yunan, deniz harb filosu da öğleden sonra saat beşe doğru Pireye gitmek üzere limanımızdan ayrılmıştır. Mecidıye kruvazörümüz Yunan deniz fılosunu Marmara dışına kadar uğurlamıştır. (*) Türkiyede neşri Cumhuriyetındır. hakkı Habeş askerlerî trende gitmiş olmalan burada tehlıkeli bir i§aret sayılmaktadır. yalnız «Italyan konsolosu kumandan GiardiSanki çay saatinde, kısa bir otomobil ni ile memurlanndaıı üçünün, Harrardan (Arkası 8 inci sahifede) Amiralin dostça diyevî l Aziz misafuimiz Amiral Sakalary ha Habeş davasının evveliyatı hakkında tarihsel ve en doğru malumatı toplıyan arkadaşımız Ercümend Ekrem Talu, bun ları yarından itibaren, rengin uslubile Cumhuriyet okuyucularına sunacaktır.