2 Eylül 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

2 Eylul 1935 CUMHURİYET Komşu Ulkelerde Arab Süudiye devleti nasıl kuruldu ve bugünkü hale geldi ? Vehabilerin ilk hareketi Umumî Harbden sonra... Arabistan yarım „ adasmın Yemenle Ingiliz himayesin de bulunan bazı sahilleri haric olmak üzere her tarafına hâkim olan Arab • Süudiye devleti yakın şarkta kılıcınm kuvvetile vücud bulan ve süratle büyüyen yegâne Hevlettir. İslâmi yetin ilk zamanları müstesna ol mak üzere bütün Arabistanı idarede ve fikirleri birleş tirmekte İbnissüud devleti kadar hiçbir devlet muvaffak olamamıştı. Bu gayeleri ilk düşünen şimdiki hükümdarın büyük dedesi İbniabdül vehab olmuştur. İbniabdülvehab on sekizinci asrın or talarında islâmiye tin eski esası üze Etnir tbnissüiıd bir ytiksek memurunun rine düşündüğs ısmaruzatım dinliyor y lahatı ve bu fıkri müdafaa etmek yet anlaşıldıktan sonra 1921 de îbnissüvücude getirdiği (İhvan) adı altındaki ud harekete geçerek evvelâ şimale kuvharb teşkilâtı sayesinde bütün Arabisvetli akınlar yaptı. Fransızlarla İngiliztanı istilâ etmişti. Fakat Mısır valisi Mehmed Ali Paşa ateş ve kanla bu ha ler telâşa düştüler ve kendisine hayli reketi söndürmüş ve Vehabileri Necid yer bıraktılar. 1924 ve 1925 senelerinde Şerif Hüseynin üzerine yürüdü ve büvahalarına çekilmeğe icbar etmişti. İbniabdülvehabın düşündüğü ısla tün Hicazı aldı. Mekke ile Medinenin hat fikirleri Arabistan yarımadasının İbnissüudun eline geçmesi yeni Arab haricinde artık iyice yayılmıstı. Ceza devletinin Arabistanda ve hariçte nüyirde Abdülkadirin, Sudanda Mehdinin fuzunu çok artırmıştı. Hicazın zaptı esve Trablusgarbde Sünusilerin, Avrupa nasmda Vehabilerin eline pek çok asrî istilâsına karşı gösterdikleri şiddetli esliha geçti. mukavemet rrep Vehabî umdelerinin İbnissüud 1926 da Asir emaretinin de meydana getirdiği topluluk ve birlık e büyük bir kısmını aldı. Bu emaretin ceserleridir. nub hududu meselesinden çıkan ihtiVehabilerin canlanışı lâf üzerine 1924 te İbnissüud Yemen hüîlk darbelerden sonra Arabistan ya kümdarı İmam Yahyaya karşı harb açrımadasında Vehabî hareketi Necıd çöl tı. Yapılan müsalâhada Yemene denilerine münhasır kalmıştı. Bu hareketi ze mahrec bırakılmış ise de İbnissüud tekrar canlandıran ve Vehabî devletini devletine Necran havalisinde çok zenyeniden kuran Abdülâziz İbnissüud ol gin yerler ilhak edilmiştir. Yeni devlet muştur. Mumaileyh ailesi ve birkaç ta Vehabî hükumeti adile şöhret bulmuşraftarile Necidden çekilerek Küvit ima sa da sonradan ismi resmen Arab Süuretine iltica etmişti. diye devletine tahvil edilmiştir. 1901 de bir avuç taraftarile Necidin Hicaz demiryolu payıtahtı Elriyazi şehrine yaptığı bir Medine iktısadî cihetten âdeta ölmüşbaskmla tekrar hükumeti eline geçir tür. Çünkü buraya işliyen Hicaz demirdi. Evvelâ dahildeki hasımları ve civar yoluna aid lokomotifler ve vagonlar İndaki rakıblerile kanlı savaşlar yaptıktan gilizler tarafından zaptedildiğinden hat sonra Osmanlı idaresinde bulunan El'ih istifade edilmez bir hale gelmiştir. Arab sayı zaptederek devletini Basra kör Süudiye hükumeti bunları almak için fezi sahıline kadar genişletti. Umumî uğraşıyor. Fakat ne netice çıkacağı belHarbde İngıltere, bütün Arabları Os li değıldir. Medinenin etrafında pek çok manlı împaratorluğu aleyhine sevket nefis meyva ve sebze yetiştiği ve hurtiği halde İbnissüudu kandıramamıştı. ması meşhur olduğu halde bunları vaİbnissüud bu harbin sonunda Arab sıtasızlık yüzünden dünya piyasasına memleketlerinin İngiltere ile Fransa a çıkaramıyor. İktısadî buhran yüzünden Medineye rasında paylaşılacağmı pek iyi biliyordu. Ve öyle de oldu. Fransa Suriyeyi, gelenler de azalıyor. Gelenler otomobilİngiltere Irakı, Maveraiürdünü ve Fi den ziyade deve kullanıyorlar ve memlistini aldı. Şerif Hüseyin vasıtasile Hi lekette az para bırakıyorlar. Yalnız caz da âdeta himayesi altma girdi. Vazi Haydarâbad Begümü hacce Medineye J Eyüb Uçak haftası Yolculuk notları: bolgesinde güzel tnüsamereler veriliyor Hava kurumu haftası dolayısile her yerde olduğu gibi Eyüb Kamun (nahi ye) şubesi tarafından da bir haftalık zengin bir program tatbijt edilmektedir. Kamun şubesi Hava kurumu menfaatine evvelki gün Alibey köyü ve Ramide eğlenceler, sünnet düğünleri yaptıktan sonra dün de Eyübün İplikhane futbol sahasında büyük bir eğlence tertib etmişti. Dünkü eğlenceleri daha sabahtan Eyübün çalışkan Hava kurumu başkanı Sümer Bank Fesane fabrikası işletme direktörü Sıtkı açmış ve akşama kadar kayık yarışları, yüzme müsabakaları, koşular ve Eyüb kulübleri arasında iki önemli maç yapılmıştır. Müsabakaların sonunda Hava kurumu hediyeler ver miştir. Hava kurumu Eyüb Kamun şubesi hafta içinde Eyüb Fakirleri kurumu sinemasında ıkı müsamere, ve gelecek hafta pazar günü Pembeçavuş bağında da bir kır eğlencesi tertib etmiştir. Bu su retle kuruma büyük bir gelir temin edi leceği muhakkak görülmektedir. Brükselde halkın talim ve terbiyesi için neler yapılıyor? Yazan: Selim Sırrı Tarcan İBiBFIUBA Uygunluk! Bizans hatiblerinden Piton tatlı di yevlerile, halka kendisini deli gibi sev dirmeğe muvaffak olmuştu. Pitonun, imparatordan fazla, halk üzerinde tesiri vardı. Bir gün, Bizansta ihtilâl çıktı. Ahali biribirine düşman olmuş, sokaklarda boğuşuyordu. Piton, karısile beraber oradan geçi yordu. Bu hali gördü; yüreği parçalandı. $işman ve ağır cüssesile, kaldıtımın kenarındaki ağır bir taşın üzerine çıktı ve halka hitab ederek: Sevgili yurddaşlanm! dedı. Be nim nekadar şişman olduğumu görüyor«unuz. Karım da, işte karşınızda.. Onun da benden aşağı kalır yeri yok. Bununla beraber, aramızda ihtilâf olmadığı za man, ikimiz bir yatağa sığıyoruz. Lâkin kavga edecek olduk muydu, o vakit te koca ev bize dar geliyor! Pitonu halk alkısladı ve o gün şehirde herkes binbirile barıştı. ÖTÜKÇÜ UET2SÜN Yurd Btlgiıi mektebinde yemek piştrme dersî Brükselde geçen on beş günümün ikisini (Saint Josse) nahiyesinin halkın talim ve terbiyesi için neler yapmış ve neler yapmakta olduğunu görmeğe ayır dım. Öteki komünleri dolaşmağa vaktim olmadı. Fakat bunlardan birinı görmek, ötekiler hakkında da bir fikir edinmeğe yetişir sanırım. Bu sabah erkenden profesör (Dema Sure) beni Rue de l'Aboncancede Kraliçe (Elisabeth) in 1846 da kurduğu kreşe götürdü. Buraya doğumun on birınci gününden itibaren nahiyenin çocuklarır.ı alıyorlar. Gündüzlen mağazalarda, fabrıkalarda, ticarethanelerde, mekteblerde çalışan kadınlar yavrularını bırakıyorlar. Gayet şefkatli ve çocuk bakımının bütün incelıklerini bilen bakıcı kadınlar o yavrulara muayyen saatlerde takım olunmuş ?üt veriyorlar. Altlarını temızliyorlar. Sabahın sekizinden, akşamın altısına kadar onlarla meşgul oluyorlar. Yerler lincl yom döşelı, duvarları krem rengınde yağlı boyalı, gayet temiz salonlarda yinnı şer karyola var. Bundan başka güneş banyolan için çepeçevre balkonlar var. Bir tabib her gün bu çocukları muayeneden geçiriyor. Her ana bu kreşe çocuğunun bakılması için haftada dört Belçika frangı, yani 15 kuruş veriyor. Fakir çocuklardan yüzde yirmi nisbetinde para almı yorlar. Her nahiyede olduğu gibi (Saint Josse) da da kindergartenler var. Burada bunların adına (Ecole gardiennes) diyorlar. Bu ana mekteblerine üç yaşın dan, altı yaşına kadar erkek ve kız ço cuklan alıyorlar. Çocuklar iyi ve fena itiyadları bu yaşta aldıkları için bu ba kım yurdlarına son derece ehemmıyet veriyorlar. Nahiye dahilinde bunlardan dört tane var. Bunlardan başka bazı kız ilkmekteblerin ana sınıfları da var. Biz (Saint François) sokağındakini ziyaret ettik. Burası bahçeler ortasında zarif bir illâdır. (Froebel) ve (Montessori) nin çocuklar için kullandığı bütün terbiye vasıtaları var. Bunları hep nahiye temin ediyor. Bu dört bakım mektebi halk ço cuklan için bedavadır. Yalnız (Rue Musin) deki mektebin ana sınıfları paralıdır. Orada terbiye vasıtaları daha zengindir. Her çocuktan yılda 60 frank, (iki yüz elli kuruş) alı yorlar. (Saint Josse) nahiyesinde her çocuk altı yaşından on dört yaşına kadar sekız yıl ilk mekteblerde okumağa mecburdur. Kitab, defter, kalem gibi tedris vasıtalarını mekteb her çocuğa bedava verir. İlkmekteblerde kızlar ve erkekler ayrı okurar. Nahiye dahilinde altı ilk mektebin dördü kız, ikisi erkek çocuklara ayrılmıştır. (Rue du Marche) deki kız ve (Rue du Chalet) teki erkek ilkmekteblerini gördüm. Her ikisi de çok temiz ve çok sıhhî idi. Dershaneler aydınlık, oyun yerleri tozsuzdu. Çocukların dişlerine cok bakıyorlar, ayda bir her çocuğun dişleri muayepç edıliyor. Çocuklar yazın sabah sekizde, kışın dokuzda mektebe geliyorlar ve öğleden sonra yazın üçte, kışın dörtte evlerine dönüyorlar. Mektebde yedi saat kalıyor lar. Bazı ana babalar gündüzleri çalış mağa mecbur olduklarından çocuklar sokaklarda kalmasın diye her ilkmektebde mütalea sınıfları açmışlar. Mekteb tatil olduktan sonra bu çocuklar mektebin konferans salonunda bir muallimin nezareti ahında saat altıya kadar kafıyor ve ertesi günkü vazifelerini hazırlıyorlar. Bu mütalea sınıflarına gelen çocuklardan para almıyorlar. (Rue de la Limite) deki 67 numaralı ilkmektebde çelimsib, dikkati noksan, hafızası bozuk, geri kalmış ço cuklar ırin hususî sınıflar var. Se! yıllık ilk tahsili on dört yasında bitiren çocuklar hayatta bir san'at veya meslek sahibi olmak için nasihate, yar dıma muhtaçtırlar. Onlara kabiliyetlerine, Küçük Andlaşma konferansı (Battaraft 1 inci tahifede) Bütün basın, Bled konferansının son bildiriği hakkında uzun uzadıya mütalealar yürüterek bilhassa, üç Dış Bakam arasındaki görüşmeler sonunda gö rüşler arasında tam bir birlik ve tu tfmlar arasında mükemmel bir uygunluk mevcud olduğunun görüldüğünde ısrar etmektedirler. Basın, Küçük Antantın, Habsburglar meselesinde daha az ısrar edeceğine dair ortaya çıkarılan yayıntılann neka dar asılsız olduğunu gözönüne koymaktadır. Sosyal Demokrat Provo Lidu diyor ki: «Bazı siyasal çevenler, Habsburglarla oynamağa devam etmenin mümkün olduğunu tevehhüm ediyorlarsa duru mun nekadar tehlikeye girmiş olacağıru Avrupa bilmelidir.> Boğazda yangın Çekmeköy ormanlarında ateş devam ediyor Yunan rejimi {Baf taraf: 1 inci tahifetle) kümlarından Venizelos, oğlu Kiryakos. eski âvan başkanı Gonatas ve eski Dış Bakanlarından Argiropulosun haciz altına almmış olan bankalardaki kasaları dün Atina Defterdarlığı tarafından a çılmıştır. Kasalarda umulduğu kadar altın çıkmamışsa da pek çok psham ve tahvilât bulunmuştur. Büyükada çamlıklarında yangın Dün Büyükada çamlıklarında sebebi rıenüz anlaşılamıyan bir yangın çıkmış ve 10 metro murabbaı kadar bir kısım yandıktan sonra etraftan yetişenlerin yardımile söndürülmüştür. geldiğinde hayli para bırakmıştı. Medinenin meşhur Hareminebevî binası Mısır Evkaf idaresi tarafından tamir edilmektedir. Mısırdan getirilen birçok dekoratörler ve mimarlar çalışıyor. Bu tamir Mısır evkafına 20,000 İngiliz lirasına mal olacaktır. Çölde otomobil yollan Süudiye ve Irak hükumetleri Ara bistanı baştanbaşa katedecek büyük bir otomobil yolu yaptırıyorlar. Medineyi Iraktaki Necife bağlıyacak olan bu yolun uzunluğu 1280 kilometrodur. Bu yolla gelecekler için Medinenin haricinde bir karantine tesis edilmiştir. Yolun Medıneden başhyarak Irak hududuna kadar uzanan kısmı evvelâ Hail şehrine uğramakta ve Şuaybe ve Turabe kuyularını geçmekte ve Cumeymede Irak hududuna girmektedir. İran ve orta Asyadan gelecek hacılarm bun dan sonra bu yolu tercih edecekleri umulmaktadır. Otobüsler Neciften Me dineye kadar olan dört günlük yol için adam başma beş İngiliz lirası almaktadırlar. Diğer taraftan eski El'ihsa Mekke yolu da açılacaktır. O zaman Basra körfezinden Hicaza gelecekler, denizden bütün Arabistan yarımadasını dolaş mak mecburiyetinden kurtulacaklardır. İngiltere ile Amerikalılar şimdiden bu yolu kullanıyorlar. Süudiye hükumetinin Basra körfezi sevahilindeki arazisinde petrol aramakta olan Standard Oil kumpanvası mümessıllerinden üçü otomobille El'ihsadan Ciddeye gelmişlerdir. Şimdiye kadar Arabistanı baştanbaşa kateden Avrupalıların yaptıkları seyahat miktarı on üçü bulmuştur. Bunlardan üçü deve ve onu otomobille yapılmış ve bütün dünya için esrar yurdu sayılan Arabistanm en ucra koşeler dahi tetkik edilmiştir. Solda, iktısaden ölmiiş bir halde bulunan Me dineden bir manzara, gağda Hicaz Yemer harbi tırasında lbnissüudün askerleri Hüdeydede Halka mahsus Kastamonu ormanlanndaki büyük' yangın hâlâ devam edip durur ken dün de güzel Boğazın etrafmı çevreliyen ormanlardan en büyüğünde bir yangın çıkmışhr. Bu yangın Çekmeköy mıntakasındaki ormandadır. Se « bebi bilinmiyen yangın dün sabah çık * mıştır ve gece de devam etmiştir. Yan « gının söndürülmesi için Usküdarın temizik amelesi, civar köyler halkı ve asker gönderilmiştir. Yangının sahası çok geniştir. Yangının neden çıktığı tahkik edil ısteklerine göre yol göstermek için (Rue mektedir. de la Limite) de bir hususî daire var. İlkmektebi bitiren çocukları anaları ve babaları alıp oraya getirirler ve orada pe(Baştaraft 1 inci Mahifede) dagoğ ve bir tabib çocukları ruhî ve bedenî bir muayeneden geçirdikten sonra Vapurlarda, plâjlarda, büyük otellervelilerine çocuğun ne gibi işlere kabiliyeti de, büyük ticarî ve sınaî müesseselerde olduğunu söylerler ve akıl öğretirler. Ar yardım vesaiti ya hiç yoktur, ya baştık ana baba düşünür, taşınır, ışıne geleni ;an sa\Tna bir tertible hazırlanmış, ayapar. vnahtarı nerede olduğu belirsiz bir şişe Bu daire her pazar saat 9 dan 12 ye tendirdiyot ve bir paket pamukla bir kadar müracaat edenleri kabul eder ve gazli bezi havi bir dolabdan ibarettir. Kanun bu kabil müesseselerden bir bedava hem muayene eder, hem akı! öğkısmını hem imdadı sıhhî tertibatı, hem retir. On iki yaşından itibaren nahiyede her doktor, bir kısmını da sadece ilâç buçocuk orta mektebe girebilir. Am:na ilk lundurmağa mecbur tutmuştur. Lâkin mektebin altı sınıfını bitirmiş olmak şart bu mecburiyet yerine getirilmiş midir? tır. Orta mekteb üç yıldır. Orasını bitıren Hayır! Bu mecburiyeti tatbika memur ler atenelere, liselere ve muallim mek makamlar vatandaş hayatının korun ması için konulan bu hükümlerin yeriteblerine girebılirler. Orta mekteblerde tahsil ücreti yılda ne getirip getirilmedisJini kontrol et 120 frank, (beş yüz kuruş) tabiî mek mişler midir? Hayır! İkisinin de misa tebler neharidir. Yüzde on nisbetinde fa lini gene son faciadan alabıliriz. Akay idaresi sıhhî imdad vazifesini tam olakir çocuklar bedava okuyor. rak yapmamıştır. Sıhhiye idaresi de bu(Saint François) sokağında bir Yurd bilgisi mektebi vardır. Orada kızlar ye nun yapılıp yapılmadığını kontrol et mek pişirmeyi, çamaşır yıkamayı, ütü ü mek vazifesini yerine getirmemiştir. Sağlık Direktörü, vapurda lâzım getülemeyi, sökük dikmeyi, yırtık örmeyi len ilâçlan bulundurmadığı için hâdı öğrenirler. Ondjin başka muallimleri ile çarşı, pazara gidip alışverişi de öğrenir seden Akayın mes'ul olduğunu söyledi. ler. Yağ, pirınç, şeker, et, sebze, yemiş Lâkin nadir ve feci bir hâdise vesüe sile meydana çıkan bu hata ve suçun alarak ev kadınlığına hazırlık görürler. daha evvel bilinmemesinden, kontrol San'at mektebleri birkaç şubeye ayrılsüzlük yüzünden devam etmesine fırmıştır. sat verilmiş olmasından kendi makamıTicaret şubesinde stenodaktilo, ecnenın da ayni derecede suçlu ve mes'ul bi dili, ticaret ilimleri, büro muamelâtı olduğunun farkında mıdır? Bu ihmal, öğreniyorlar. merhum Namık İsmail bizzat ona kur Bu kısımda tedrisat iki sene sürüyor. ban giderek meydana çıkarmasaydı Fakat buraya girmek için önce sekiz yıl daha uzun zamanlar meçhul bir tehlı lık ilkmektebi bitirmek, sonra da iki sene ke halınde sürüp gitmiyecek miydi? orta tahsil görmek lâzımdır. Yani 16 yaBu mevzua yarın da temas edeceğiz. şmı tamamlamalıdır. Ticaret kısmına bir sene daha ilâve etmeği düşünüyorlar. Meslekî sınıflarda dikiş, biçki, ıroda ve yemişten ibaret bedava yemek verir. (Saint Josse) nahiyesindeki ilk ve gösterilir. Tahsil müddeti üç yıldır. orta mekteblerde çocukların sıhhatine çok llkmekteblerde zayıf ve fakir çocuklara doktorun tavsiyesi üzerine her öğle itina ediyorlar. Bu çocukları mümkün vakti mekteb, et, sebze, ekmek, tereyağ, olduğu kadar açık havadsn. güneşten, sudan, hareketten istifade ettiriyorlar. Her çocuğa on yaşmcîan itibaren (Shacrbeek) teki yüzme havuzunda bedava yüzme öğretiyorlar. Nahiyede ilkmekteblerden 748 çocuk salibiahmer genclik teşkilâtında azadır. Bunların her biri cemiyete yılda bir frank (dört kuruş on para) verirler. Buna mukabil orada vücude bakım yollarını bğrenirler ve bunu arkadaşlarına yaya^lar. Nahiyenin açık hava mektebinden bundan evvelki yazımda bahsetmışhm. Bunlardan baska nahiyenin bir resim mektebi, bir musiki mektebi, bir halk kütüphanesi, bir mütalea salonu, bir halk şarkılan ve halk rakısları dersanesi, bir eski ilkmekteblıler kulübü vardır ki bunların ayn ayn ziyaretine vaktim olmadı. Yalnız bütün gördüklerim bana Belçikada çocukları korumak ve hayata ha zırlamak için çok büyük fedakârlıklar yapıldığını öğretti. SELİM SIRRl TARCAN bedava yüzme dersleri Facianm tahkikatı