2 Eylül 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Bugün: İkinci sahifemizde: Ekonomi Bakanile Egede, Siyasî icmal Tuna Andlaşması tasavvuru. Üçüncü sahifemizde: Anadolu notları, trende Reşad Nuri Güntekin. Beşinci sahifemizde: Türkiyede köy davası S. Kandemir, Büyük Türk taarruzuna askerce bir bakış. Yedinci sahifemizde Yolculuk notları . Selım Sırrı Tarcan. umhuri 4059 Telgrat ve mektüp adred: Cumhuriyet, Istanbuı . Posta kutnsu: tstanbul. No. 248 PaZanBS! 2 Eylul 1935 Teıefon: Başmuharrtr re erl: 22368, Tahrlı bfyeti: 24298, Idare 78 matbaa kısmlle Matbaaeılık re Neşrlyat Şlrketl. 24299 2429a Hayat Ansiklopedisi înci cüzü çıktı 86 J Biri hayal halinde, Diğeri hakikat iki Imparatorluk: Londra ve Roma Balkan Antandı konferansı toplandı Dört devlet yeniden önemli kararlar verdi Rusya ve Amerika Siyasal münasebet gerginleşiyor Başbakanı yani bir söylev verdi Musolini, gideceğimiz yol bulunmuştur, diyor Paris: 27 ağustos 1935 jj ngiltereye yirminci yüzyılın modern II Roma Imparatorluğu da den'ldığini bilirsiniz. Tarihteki imparatorluklann eskilerinden biri olan Roma ImparaBelgrad 1 (A. torluğu türlü sebeblerle bu idare ^eklinin A.) Türkiye en açık ve en iyi örneklerinden biri diye Dış Bakanı Tevfik alınır. Tarihte baska imparatorlukLır ek Rüştü Arasla Rosik değildir. Dünkü Osmanlı Imparator manya Dıs Baka luğuna kadar ve daha önce Romayı kor nı Tıtülesko onoru kutmuş Atillâ Imparatorluğuna kadar bu na Basbakan ve idarenin türlü örnekleri bulunur. Basat Dış Bakanı Stoya lığının sınırlan A'vada Çin duvaılenna dinoviç tarafından kadar uzanan Atillâ Doğu ve Batı Ro verilen sölenden sonma împaratorluklarile boy ölçüşmek ü ra üç devlet ada rere her zaman için dahiyane sayılacak mı Yunanistanın askeriğ bir plân kurmuş ve onu yapmağa Belgrad sefiri Me koyulmuştu. Doğu Roma Imparatorlu lasın da iştirakile 1 ğunun yerini tutmuş olan Osmanlı Impa bir konferans akdc Melas, ratorluğu ise bu idare şeklinin en karak mışlerdır. terli vasıflarını göstermistir. Bununla be Yunaıstan Dış Ba raber Avrupa tarihile ilgisi bakımından kanını temsil etmek Balkan Antandıntn toplandığı Belgraddan bir görünüş Roma Imparatorluğuna Avrupada bu i te olduğundan konferans bir Balkan An Cenevrede takıb edilecek haltıhareket dare şeklinin en güzel örneği gözü ile ba tantı konferansı olmuş, Antantı ilgilendi kararlaştırılmış ve bunda mutabık kalınkılır. Onun içindir ki yeni Ingiliz idare ren meseleler görüşülmüş, ileride ve hele mıştır. sine zaman zaman modern Roma Imparatorluğu denilegelir. îngiliz împaratorluğunu modern Ro ma Imparatorluğu sayanlar bu sözlerile bu ımparatorluğu hem öğmüş, hem de onun hakkında şüphe göstermiş olurlar. împaratorluk idare şeklinin ne demek olduğunu herkes bilir: Türlü ırk ve dinden insanları bir idare altında toplamak ve onları büyük bir devletin parcalan ola rak bir elden idare etmek. Bu oldukca büyük bir marifettir, ve yüksek başarığlar istiyen bir medeniyet merhalesidir. ~Roma Imparatorluğu yerinde kuvvetle, yerinde baska türlü kullanışlarla bu idare şeklınde gerçekten muvaffak olmuştu. Ve zamanında gerçekten büyük medenilik misalleri de vermis bulunduğu ve hiç yıkılmıyacak dev gibi bir devlet sanıldığı halde nihayet açığı barbarların saldırışlan, giziisi kendisinin için icin çürümüş olması sonucu olarak yıkılmıs ve batmıs gitmisti. Ineiliz Imparatorluğunu modern bir Roma Imparatorluğu sayanlardan kimisi bu benzetisle İngilterenin bu ımparatorluk şeklindeki akıllıca idaresini öğmüş oluyor, kimisi gene ayni benzetişle bu imparatorluğun günün bırınde Roma Imparatorluğu gibi paldır küldür yıkılıp gideceğini anlatmağa çalışmış buArsıulusal telefon sebekesi tetisattnd an bir kıstm ve tstanbul telefonunu lunuyor. Şimdi ise bu alanda yepyeni bir durumla karşılaşmaktayız. Kendısine eski Roma Imparatorluğunun yeni şekli denilen Ingiliz Imparatorluğunun karşısına şimdi binnefis Roma Imparatorluğunun heyulâsı çıkmaktadır. Kendisini örten toprakların altından kalkınmağa çalısan .eski Roma Imparatorluğu kefenini yırtmağa uğraşarak yeryüzünde kendisine halef olmuş olan Ingiliz Imparatorluğu ile kozunu pay etmek istiyor. Habeş meselesinden çıkan davaların son incelemede ?aşan gözlerimizin önüne serdıği anlam budur. M. Musolininin şahsında İngıltereye meydan okuyan bir Sezar canlanıyor gibidir. Basit Habeş meselesi gittikçe mahiyetini değiştirdi ve ölçüsünü dünya mikyasında büyültmüş oldu. Bu vesile ile Yavuz Sultan Selime atfolunan meşhur sözü hatırlamamak elde değildir: Meğer dünya bir tek padişaha yetecek kadar bile büyük değılmiş!.. îjC jfi SjC Mr. Hull çok siddetli Markoni Afrikaya gidecek, Adisababada hava Balkan Antandını alâkadar eden işlerle Cenevbir diyevde bulundu hücumlarına karşı teçlbir alınıyor, Italya da rede takib olunacak hattı harekette mutabık kalındı Vaşington 1 (A. A.) Gazetele 300 uçak ffönderiyor 1 Istanbul tarihinde ünlü bir gün daha! Telefon Sosyetesile şehirlerarası ve arsıulusal telef onlar dünden itibaren devlet elile idareye başlandı re yaptığı bir diTrento 1 (A.A.) îlbaylık yönetyevde Mr. Hull, Agesi balkonundan halka hitab eden Mu merikan Rus dostsolini demiştir ki: luk ilgilerinin de « Gideceğimiz yol bulunmuştur. vamınm, Rusların, Bizi bu yoldan çevirmek için yapılaca Amerikan dış işle ğını dışandan duyduğumuz manevralar rine karışmamak semeresiz kalacaktır.» hususundaki taah Duçe, faşistlere hitaben verdiği söy hüdlerini yerine levde de ezcümle demiştir ki: getirmelerine kesin « Gene faşist îtalyanın kuvvetli yüolarak bağlı oldu A merika Hariciye rüyüşünü sefil bir politika ile ağırlaştnğunu söylemiştir. Nazırı Mr. Hul mak veya durdurmak vehminde bulunanMr. Hull, Sovyet lar, bu vehimlerini bırakmalıdırlar.» hükumetimn üçüncü enternasyonalin Adisababada hava hücumlarına bütün menfî faaliyetini durdurması gekarşt alınan tedbirler rektiğıni, aksi takdirde bunun çok vahim sonuclar doğurabileceğıni ilâve et Londra 1 (Özel) Adisababadan bildirildiğine göre, hava hücumlarına miştir. karşı halkı korumak için hükumet taraMr. Hull, Amerikan protestosunu kabul etmiyen Sovyet notasının önemli bir fından alınan tedbirler üzerine birçok kıtaahhüdün inkâr edilmesi demek ol şilerin payitahttan ayrıldıklarını gözö duğunu ve bu hareketin her iki ülkenin nünde tutan İmparator, halkın endişesigidecek dostluk ilgilerine vurulmuş vahım bir ni teskin etmek üzere şimdilik hiçbir teh Gönüllü olarak Afrikaya like olmadığını, alınan tedbirlerin ihtıyat olan Markoni darbe teşkil ettiğini söylemiştir. mahiyette olduğunu söylemiştir. Kral, Bakanlığı Müsteşarı bugün yabancı gaAdisababadan kaçanlann hapis ve em zetecilere verdiği bir diyevde şunlan sbylâkinin zaptedileceğini de bildirmistir. lemişrir: « Yakında doğu afrikasına 300 îtalyan uçaklart sivil halkt portatif bombardıman uçağı gönderece * bombardıman etmiyecek (Arhan 9 ancu tahifede) Roma 1 (Özel) İtalyan Hava Küçük Andlaşma konferansı Almanya, üç devlet arasina nifak sokmak istemiş! Facianın tahkikatı Sağlık Direktörlüğü Namık tsmailin ölümündeki ihmali tahkika başladı, Hâdisede Akay İdaresinin mes'uliyeti olduğu anlaşılıyor; fakat... M. Musolininin elinde ve idaresinde faşizmin eski Roma tarihine fazla önem vermiş olduğunu biliyoruz. Roma medeniyetinin eski eserleri topraklar altından çıkarılıyor, Sezar zamanlarının kuvveti •ve büyüklüğü canlandınlıyor, eski Triyomf alaylarına yeni sahneler yaratılıyordu. Gerçi Kapitol şimdıki Romadan hâlâ çok yüksektedir. Fakat M. Musolini eski Romanın gözler önünde canlaııan ve canlandırılan parlaklığile fasizme tarihsel bir mistik vermekte eşsiz bir zevk duyuyordu. Bu yoldaki anlayış ve gidiş arasmda Napoleon Bonapart bile bir îtalyan sayılmıştı. Fakat ortaya Habeş meselesi çıkmcıya kadar yeni İtalyayı eski Romaya bağlamak düşüncesinin bu kadar ilerilemis bir fikir olabileccğine kimse ihtimal vermemisti. Habeş meselesinde Mılletler Cemiyeti prensiplerini konımak sayımına İngilterenin inad edeceği tuttu, ve kazındıkça meselenin içyüzün Paris 1 (A.A.) Tan gazetesi, Kürük Andlaşma konferansı hakkında şunları yazıvor: <Üç devîetin arasına nifak sokmak için Almanlar tarafından yapılan tabiyeye rağmen üç devletin siyasasındaki Cuma günü Akay vapurunda büyük lüme sebebiyet cürmile hak yerine veberaberlık, Bled bildiriğile teeyyüd etmiştir. Bu bildiriğ, hiçbir şüpheve ma ressam ve Güzel San'atler Akademısi rılmeleri icab edecektir • •» hal bırakmıyacak derecede vâzihtir > Direktörü Namık İsmailin ölümile neAnlaşılıyor ki bu şehirde sıhhî imdad ticelenen hâdıse etrafında İstanbul Çek gazetelerinin neşriyatı Sağlık Direktörlüğü derhal tahkikata bakımından hiç te belbağlanır bir vaziPrag 1 (A.A.) M. Benesin organı yet yoktur. Parası olmıyan vatandaş Ceske Slovo «Küçük Antant, her za başlamıştır. Direktörluk, vapurlarda kilıdli bir ların, hastalandığı dakıka veya saat mankinden daha sağlamdır» dıye yazimdadı sıhhî dolabı ve üzeri etiketli lerde hastanelerimize gidip yer bulması maktadır. ılâç şışelerı bulunması mecburiyeti ol bir defa imkânsızdır. Sebebleri çok ve (Arhan 7 nci sahifede) duğu halde nasıl olup ta memurların geniş olan bu mevzuu bir tarafa bıra hastanın imdadına koşmadıklarını ve kalım. Asıl o hastanenin kapısına kadar idareye memur heyetten Anhara Otomatik Telefon Direktörü Niyazi neden ilâç şişelerinin üzeri etiketsiz ol gidebilmek, gidinciye kadar da hastaduğunu resmen sormuştur. Direktörluk nın imdadına yetişmek te akla, hayale İstanbul telefonu dünden itibaren ren faaliyete geçmiştir. Esasen bu hetahkikatını bir yandan da şahidlerden gelmiyecek kadar zorluklarla doludur. devlet tarafından işletilmiye başlan yet Telefon sosyetesinin devlet tara yapmaktadır. Vapurda geçen safha söy Bunun en feci misalini Namık İsmailin mıştır. Bu itıbarla evvelki geceyarısın fından satın alınması kararı verildıkten lenildiği şekilde tahakkuk ederse Akay ölümünde görduk. Öyle ki bizde ölmek dan itibaren İstanbulluların yaptığı her sonra mürakabe vazifesile sosyetede çaDirektörü, spektörleri ve yediyi beş te, hayatım kurtarmak kadar küçtür! mükâleme hazine için bir gelir olmuş, lışmaktaydı. (Arkan 7 nci aahifede) postasmı yapan vapurun kaptanımn öyani gene ulusun cebinde ve yurdun İstanbul Telefon idaresinde Türk teAtina 1 (Özel) Basbakan Çaldaris IIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIlllMlllllllltlllllllllllllllllllllllllMHIIIlllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIlllllllllllllllllillinillllllllınllll içinde kalmağa başlamıştır. baasından olan memurların hepsi işle kaplıcalarda rejim işi için hiç kimseye Dün pazar olmasına rağmen eski Te rinde alakonulmuşlardır. Yabancı me bir şev söylememiş olduğundan kralcı lefon Sosyetesi merkezinde bir hareket murların da üçü müstesna hepsi çıkanl gazetelerin Çaldarisin krallıktsn yana görülüyordu. mıştır. Bu üç yabancı uzman (müte bulunduğu hakkında verdıkleri habcrBu hareket yeni devlet idaresinin ise hassıs) olarak bir müddet idare hizme lerin doğru olmadığını hükumet tarafbaşlaması idi. tinde kalacaklardır. Dün çıkarılan me tarı Vradini gazetesinin kaphcalara gönderdiği özel aytarı (hususî muha İstanbul telefonu Baymdırlık Bakan murlara tebligat yapılmıştır. lığı tarafından verilen bir kararla üç Yapılan anlaşma mucibince Telefon biri) telgrafla bildirmektedir. Dün akşam Atina basm üyelerile kokişilik bir idare heyeti tarafından idare Sosyetesinin bütün emval ve emlâki, 4 nuşan General Kondılıs genoyun yapıedilecektir. Bu heyet Ankara Otomatik hak ve vecibeleri dünden itibaren devTelefon Direktörü Niyazi, Bayındırhk lete intikal etmiştir. Bu satın alma ta lacağını ve kendi kanaatine göre de YuBakanlığı muhabere ve müraeele direk rihinden dört yıl sonra sosyeteye ilk nanistanda yeniden krallığın kurulması Gazetemizin tertib ettiği Hava kupası törü Kadri ve telefon mühendisi Fuad taksit olarak kırk bin Ingiliz lirası ve fıkri ekseriyet kazanarak kralın mu maçlarına dün de devam edildi. Oynahakkak geleceğıni söylemiştir. dan mürekkebdir. Heyet dünden itiba(Arkast 3 Bncü sahifede) nacak maçlann önemli olmasmdan stadGridde umumi grev llilllllllinillllllinilllMlllllltMlllttlMlltlitlllllltlMllftlllllllllll llllllllltlllillMllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllHlinillllllllllllllllll yumda üç bine yakın seyirci toplanmıştı Atina 1 (Özel) Girıdden Iç Bakandeki mahiyet açığa çıkmaktan kurtulama çmlığile hergün daha ziyade meydan oAralarında Tüze Bakanı Şükrü Sarac lığma gelen telgraflarda adadaki işçiledı. Ingiltere şimdi İtalyanın kendisine kumakta devam ediyor. Buna mııkabil da bulunuyordu. rin meseleleri gene sarpa sardığından meydan okuduğunu görüyor. Bu şekil ve İngilizlerin kesin kararlarını vermiş aGüneş Kurtuluş maçı genel bir grev ilân edilmesi ihtimali olmahiyetile mesele sadece bir Habeş me damlar halile çok büyük bir sükunet Saat on beste önce hakem îstanbul duğu bildırilmektedir. selesi olmak hududunu çoktan ve çokiçinde bulundukları görülmekte ise de bu sporlu Saminin idaresinde Güneşle Kur Venizelosun paraları gecmış gıbıdır. Her imparatorluğa bir sükunetin de zahirî olduğunda şüphe Atina 1 (Özel) Mart ısyanı mah tuluş takımları karşılastılar. akıbet mukadder olsa bile İngılizlerin bu yoktur. Eski ve yeni Roma Imparatorİki takım da sahada şu şekilde dizil (Arkan 7 nci tahifede) luğu zihniyetinin hangi tarafta daha kökakıbeti kendi hesablarına büyük bir tediler: vekkülle ve kolaylıkla kabul edıverecek lü olduğunu yakın bir zaman göstcrecekGünes: Corceviç Faruk, Resad Her yeni yeni medeniyet, her lerine akıl ermez. împaratorlukların en tir. Fahri, Rıza, İsmail Celâl, Salâhattin, büyük zorları şuradadır: Kazanılmış yerBizim bu mesele üzerindeki görüs tar yükseliş ve her baymdırlık nıhun Rasih, Necdet, Rebii. leri kaybetmek mukadder bile olsa onları zımızı tekrar etmeğe bilmeyiz ki hacet bir beden istemesi jfibi mutlaka inKurtuluş: Koço Mikaros, Miço san çokluğu istiyor. Eski zamanın karış karıs müdafaa etmekten kabıl değil var mı? Bizce meselenin kotarma anahta Tanaş, Drako, Koço îspiro, Mike, Rokurtulamazlar. Onun için zahirî sebebi n îngiliz kararının mahiyetindedir. Adı bütün medetıiyetleri nfifus artması berto, Jan, Filipas. Habeşistan olan yepyeni bir kavganm na her ne maksadla ise modprn Roma ile birlikte vücud bulmuş, nüfus Kurtuluşta sağ açık oynıyan Filipas gittikçe kaynayıp pişen arifesinde bulu İmparatorluğu denilmiş olan îngilterenin düştükce bu medeniyetler de çökPera îstanbulspor maçında oynadığınmüştür. Bu sebeble: nuyoruz. M. Musolini belki haklı da o kararı hakikaten söyledikleri gibi kesin dan Güneş takrmı kaptanı buna oyuna Kurtuluş maçından larak: ise bu iş daha ileriye gitmiyerek herhan20 İlkteşrin Pazar günü taslanmadan evvel itiraz etmiştir. bir enstantane Dünyayı aranızda bölüşmüşsünüz. gi bir sonucda velevki pamukipliğine bağKurtuluslular rüzgârı arkalarma al gerek şanssızlıktan ve gerek tasarladık Yapılacak olan (Genel Nüfus) Siz Mısırda, Hindde ne arıyorsunuz de lanır. Bütün kuvvetli iddia ve müdafaamıslardı. Bununla beraber Günes hemen ları oyunu tatbik edemedıklerinden gc en önemli soysal işlerden mediğim mi kabahat oluyor? Onu mu lara, hatta siddetli hücumlara rağmen «ayımı î. %v,, ' hakimıyeti tesis ederek oynamağa basla yapamıyorlardı. Bir aralık Necdetın bc söyliyeyim istiyorsunuz? Çok zorlarsa İtalyanın isi İngiltere ile boy ölçüsmeğe biridir. ••'; • ., . * ' dı. Kurtuluslular bir türlü kendılerini kaleye savurduğu bir kafa vuruşunu k; Bâşvekâlet nız nirrayet onu da söylerim de daha zi kadar ileri »ötürmesi hâlâ en az ihtimalı toplayıp mukabelede bulunamıyorlardı. le dıreği kurtardı. Oyun bu şekilde ce İstatistik Umum Müdürlüğü yade rahatsız olursunuz. olan bir durumdur. (Arkan 8 inci »ahifede) Güneşhler hâkim oynamakla beraber Diyor, ve gemi azıya almış bir at hırYUNUS NADl Yunan rejimi M. Çaldaris Krallık taraftarı değil! Hava Kurumu menfaatine tertib ettiğimiz maçlar Dün, Taksim stadyomunda Güneş, Kurtuluşu 6 1 Galatasaray d a Şişli takımmı 1 0