25 Eylül 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

25 Eylul 1934 « rarlamentolar Konferansı dün Yıldız sarayında toplandı f yetini istikbalde daha ziyade inkişaf etMüzakereler tirmesidir. Bunu müteakıp reis Hasan Bey kon Bu program ve bu faaliyeti iki ke • ferans ruznamesine geçileceğinı bildır lime ile hulâsa etmek Iâzım gelirse, dediğinden konsey namına söz alan İs • nebilir ki, bu, hassaten sulhu taazzuv veç murahhası M. Ergberg par'amen • ettirorek siyanet etmek ve parlamento to.'ar nizamnamesinin 10 uncu madde • çerçevesi içinde hürrveti tarsin ve neşsînin tadil'ni tekl'f etti. Konsey narru • retmek arzu ve emeiidir. na yapılan bu teküf ekseriyetle kabul Büyük eserler memleketi olan ediimiştir. Cazinin teceddüt etmiş yeni TürkiMacar murahhasının nutkıt yesi, bu ülküyü gayet tabiî olarak Reis Hasan Bey bilâhare söıii kâtianlamakta ve umumî vicdanın asil biumumiye v?rmişse de, kâtibiamumiemellerine istîrak etmektedir. nin raporu evve'ce ta":edilerek azaya Dört Balkan memleketi tarafındağı'ılmış bulunduğundan tekrar okundan imza edilen Balkan misakı hakmamıs ve doğrudan doğruya cnüzakekında M. Leopold Bransye tara • rata girisümiştir. İ'k defa söz alan Mal'ndan söylenen senakâr sözlerder car murahhası M. Gra'z kâtibiumumi • dolayı, Balkan konferansı Türk n n raporundan takdirle bahsetmiş, ve Lnfn sabah şehrimize gelmiş olan tspanyol murahhag heyeti grupu reisi sıfatile, hassaten müteparlamentolar bîrliğin'n ehemmiyetle (Birinci sahifeden mabait) maî meseleler, emniyet ve silâhsızlanhassis oldum. 'Konferans salonunda kadın ve erkek murahhaslarla, göreceği mühim ifleri anlatarak Tur lunduğu teh'ikeleıden kurtarmağa hâma ve parlamentolar rejimi me?eleleri Filhakika, efendiler, millî istikMurahhaslar ın zevceleri kiye ve Reisicumhur Gazi Haıretler! dim olacaktır. oldugunu izah ettikten sonra kongreye lâlimızi aldığımızdanberi münci • ile teşkilâtın mükemmeliyetinden hakkında fevkalâde sitayiskâr suret • ne olacak? Mületler camiasının msnfaatlerini istirak eden 22 parlamento murahhas • tniz ve rehberimiz olarak tazim ve do'ayı tesekkür etmiştir. te mütalealarda bulunmus, ve snzlenni Büyük Voyvod bilâtereddüt şu ta • sulh yolile korumak emeli, îizin bu içları namına Reisicumhur Gazi Mustafa Bu münasebetle dinleyiciler aratebcil eylediğimiz şamlı Reisimiz «esasen ziya daima sarktrn gelir!» söz rihî cevabı vermiştir: timamızuı bariz ve iftihara değer vassmda bulunan İngiliz gazetecileri, Kemal Hazretlsıine bir teşekkür ve teb Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin, lerile bitirerek alkıslanmıstır. « Bütün milletlerin en düriistü fıdır. H'çbir nv'let, hayatî menfaatletngiliz parlamentosunda old'uğu girik telgrafı çekiîrvesini tekliJ etti. M. haricî siyasetimizin, bütün milleti • M. Rustanın nutkıt bi (dinleyin! dinleyin) manasına ge Türk milletidir.> rini ihlâl edecek Lerhangi bir tecavüzü Saveano tarafsndan okunr.n telgraf mizin sulh için çalışmakta olduğu Macar murahhasının nutkvndat sonra len (Hear, Hear) diye yüksek sesle sulhan menetmek çareleri varken harM. Floresconun bu sözleri salonda metni sürekli alkışlarla ve müttefikan nu söylemekliğimize müsaade edibağırmışlardır. söz Fransanın eski maarif naz rı ve be girmek istemcz. Bu yüksek etnel bir alkış tufanı koparmış ve Tü'k mukabul edildi. niz. Hükumet reisimiz ile Hariciye Mister Peto kâtibi umuminin raFransız âyan aza?:ndan M. Rusta. a v emületlerin müşterek gayesidir. rahhasları dost Rrmanyanm murahb« • Vekilimiz sulh ülküsünü Avrupada porundan bahsederek demiştir ki: rilmiştir. Ayni zamanda tanınnus bir Hanımlar, efcndiler; sını hararetle tebrik etmişlerdir. en iy; temsil eden zevat arasında «Kâtibi umumî bu raporu hazırlafüozof olan M. Rustan heyecanh nu> • Lâik ve demokratik Türkiye Cum • M. Floreskonun nutkund'an aon mak yumurtalar arasında dans etdır. Münasebatta bulunduğumuz kuna su suretle baslarmstır: huriyetinin siyasî umdesi yurtta sulh, ra baskâtip M. Boissier bugün s»at meğe benzer» demiştir. Halbuki milletlerin hemen cümlesile a Gazi Mustafa Kemal Harretlerine « Evvelâ Türk meb'uîiarını ienk't cihanda sulhtur. 9 da teıki teslihat komisyonunun kâtibi umumî bey raporunu o ka • demi tecavüz, anlaşma «anten • Ankara edeceğun. Türk meslektaslanımz bıv toplanacağını beyan ederek heyeti dar meharetle hazırlamıştır ki bir Bu hususta Türkiyenin be*Ied<ğ> },üste cordiale» ve dostluk misak lstanbulda toplanan 22 parlamentomurahhaslardan mütehassıs birer o kadar iyi kabul ettiler ki sımarttılar! tek yumurta bile kırmamıştır. (Teknü niyetin deli'Jeri meydandadtr: Ezları aktetmis bulunuyoruz. Ha • nun murahhaslan. Türk milletinin gösmurahhas göndermelerini rica et rar Hear, Hear sesleri ve handeler) Bize karsı o decere büyük bir hüsnü kaciimle teşkilâtı esasiye kanımumuz harp ricî siyasetimiz umumî sulhun tarterdiği untulmaz hüsnü kabulden domiş ve heyeti umumiyenin de saat tngiliz murahhası bilâhare par . bul gösterdiler ki kendilerine lesek • flâm hakkını münhasıran Büyük Millet sini için elinden geleni yapmaktan layı zah devletlerine teşekkürlerini ib15 te içtima edeceğini ilâve ederek lamentarizmden bahsederek birçok kür edecek vakit bırakmadılar. (AlkısMeelisine tevdi etmekle Türk'yede çekinmemiştir. Dileğimiz ancak iti birçok hatiplecin bu meyanda A « lâğ ederek şahsî saadetleri ve Türkiye memleketlerde bu idare şeklinden lar). barbin emrhraki halinde zuhuruna mâmerika murahhası Mister Robmso • lâf, ancak sulh ve ancak milletlerin ümitlerin kesilmesine ragmen par Cumhuriyetm taalisi hakkındaki haraRei« bey, biraz evvel burada ilân nun Amerikada umumî vaziyet hak» ni olmağı temin etmistir. Muatelif devlamentarizmin dünya sulhu için en retli ve hürmetkâr temennilerini arze • kında söz söyliyeceklerini bildir • müessif ve en sağlam rejim olduguletlerle akdettiğimiz sulh muahedeleıöe derler. miştir. nu uzun uzadıya izah etmiş ve al hep stılhun idamesi fikrini kuvvetlen • Beynelmilel Parlamentolar konseyi rekışlanmıştır. Saat tam 16,10 da reis Hasan Bey dirmek esaslannı ihtiva etmektedir. Diisi ve Isveç Maarif Nazırı Engaetg içtima a nihayet vermiştir. M. Floresconun nutku ğer cihetten de senelerdenberi cihanı Konsey ikinci reisi ve Romanya mebtngiliz murahhasınm nutku fransız • Konsey içtimaı tazyik eden ikbsadî buhranın millet usan meclisi reisi Saveano caya tercüme edilmiş ve kürsüye Ro • lere verdiği tahammiilfersa ıstırabi *.ahHeyeti umumiye içtimaından sonReis intihabı ra dün akşam konsey toplanmış ve manyanın sabık nazırlanndan ve Ru fif için burada d«>rmeyan edeceğıaiz Bunu mü'eak'p M. Saveato dür »areis intihabile meşgul olmuştur. men âyan meclisi azasından M. (Flo mütaleaJar en makul ve isabetli istikabah öğleden evvel toplanan konsey içKonsey ayni zamanda istifa eden resco) çıknrak müteaddit defalar al metleri göstereceğine şüphe voktur. M. Saveanonun yerine de diğer bir timaında Türkiye Büyük Millet Meclisi kışlanan bir nutuk irat etnvştir. M. (Floîşte böylece, mÜTakerelerâıiz beşeriyeaza intihabı hakkmda müzakerat • re'si sanUi Hasan Beyin kongre riyaseresco) ezcümle demiştir ki: tin refahı için dünyanın her tarafında ta bulunmuştur. tine intihabının teklif edilmesine müt« Muhterem meslektaşım P/an yapılan gayretlere yeni bir hız verecetefikan karar veri'diğini beyan ettiğinDün sabahki içtima sa murahhası M. (Rustan) kâtibi umuğine eminim. dan, bu tekîif te sürekli alkıslarla ve Konsey dün sabah tsveç murahmilik rapoıunu kütüphanesinde saklı HuzunAıuzIa çok müteşekkir kıldı müttefikan kabu! edildi ve Hasan Bey hası M. Ergbergin riyaseti altında yacağım söyledi. Halbuki biz bu kıy • ğınız Türk milletinin samimî hürmet ve a'kışlar arasmda riyaset kürsüsunü iş • toplanarak bazı idarî meselelerle metli eserden siyasî teısbbüslerunizde nuhabbetini ve Türkiye Reisjcumhuru gal etti. Büyük Millet Meclisi reisi sanisi istifade etmek için onu daima yastığı • Gazi Mustafa Kemal Hazretlermih taHasan Beyin müttefikan konferans Hasan Beyin nutka """* mjziQ altında bulunduracağız! hassüs ve selâmlannı iblâğ ederim. (Uriyasetine intihabını göriişmüş ve Hasan Bey, çok mühim olan uzun Kâtibi umumiliğin raporunu bir nokzun alkıslar) k&rar vermiştir. nutkunda ezcümle dedi ki: tadan tenkit edeceğim. Bu rapor 1934 Türk grupn riytueti tarafından dün Perapalâsta KonsejT Türkiye halkımn hissiyahna tercüman Hanımlar, efendiler, senesinin temmuz ayına kadar cere azasına verilen ziyafetten bir inttba Dünkü ziyafeiler olarak asil milletlerinize derin hürmetMüzakerelerinize riyaset etmeği bayan eden hâdiseleri hulâsa etmiştir. Yaittihadıdır. Biz, sulh içinde ve hak edilen barbar bir kanun bize ancak Dün saat 13 te parlamentolar bir* ler arzederken, hanımlar, efendiler, me na tevdi eylemekle, gösterdiğiniz iti • ni ancak dokuz aylık hâdiseleri topla15 dakika söz söylemek hakkı veriile adalete dayanan bir tesriki meliği Türk grupu reisi tarafından paev sainizde büyük muvaffakiyetler dile • maduı ehemmiytini tamamen müdrik mıştır. Doğuş rtibarile bunda bir gayri yor. Halbuki bu 15 dakika teşek • sai îstiyoruz. lamentolar birliği kortseyi azaları rim. (Alkıslar) kürlerimizi beyan etmeğe bile kâfi tabiilik yoktur (handeler ve alkıslar). olarak sizlere bütün kalbimle tesekkür şerefine Perapalas otelinde 60 kiBiliyorsunuz ki, Türkiye Büyük Nutukta Büyük Gazinin ismi işitilir gelemez. (Alkıslar) Fakat Sovy.«t!erin Cemiyeti Akvama ederim. şilik bir ziyafet verilmiştir. Akşam Millet Meclisi, birliğin Türk gru işitilmez bir alkıs hıfanı koptu. Bu dakikada büyük bir heyecan girmesi gibi beynelmilel mühim bir hâDiğer taraftan bu seneki içtimaınızın saat 21,30 da da Büyük Millet Meo pu daha sinesinde teşekkül etmehissediyorum, zira bir harpcu sulM. Saveanonun nutku dise raporda yer bulamamıştır. Hal tertibini bize havale etmekle, bize karlisi Reisi Kâzım Paşa Hazretleri den evvel dahi, parlamentolar kontanın ikameti için yapılan bu esra • buki bilhassa Romanya için bu mese Kâzım Paşa alkıslar arasında kürsüşı, samimî surette medyunu şükranı bumurahhasları Riyaseticumhur saferansının gayretlerini büyük bir rengiz sarayda sulhun taraftan o den indikten sonra nutuk ingilizceye ter lunduğumuz, bir muhabbet eseri gös lenin ehemmiyeti fevkalâde büyüktür rayında kabul etmiştir. Gerek zidikkatle takip etmekten hâli kalma lan ve sulh için çahşan parlamentove biz bu hadiseden büvük neticeler cünae edilmiş; bunu müteakıp konfe • termiş oldunuz. lar birliği toplanıyor. yafet gerek resmi kabul çok parlak mıştır» tçtimalarımızın müzakere bekliyoruz. 160 milyonluk bir milletin ransın sabık reisi ve Rumen parlamenEfendiler, tarihin dauna bir nefret olnıuştur. ve neticelerine karşı baştan aşağı Şimdi gelelim kâtibi umumî beye: Cemiyeti Akvama istirak etmesi insa tosu reisi M. Saveano kürsüye çıka/ak hissile yadedeceği, dünyanın büyük bir Size de büyük teşekkürlerim var tamamen ve dikkat halindedir. Bugün öğleden sonra saat 14,30 niyet için ancak hayırlı neticeler doğu • bir nutuk söylemiştir. kısmmı kana boğan muazzam haileden dır. Geçen sene Madritte size esa da murahhaslar şehrin şayani tema* Otuzuncu Parlamentolar konferan • rabflir. Sovyetlerin Cemiveti Akvama M. Saveano kongreyi açbğmı beyan *en teşekkürlerimizi bildkmiştim. sonra miktarı pek fazlalaşan bu kon sa ve tarihî mahallerini gezeceklersına, aziz milletlerimizin bizlere olan istirak etmesi basebile Romanya için ederek evvelâ Türk Cumhuriye Bu defa ilâve edeyim ki Avrupanm greler bu konferanslar insaniyetin ha dir. Akşam saat 20,30 da da tstanitimadına ve bizden beklediklerine lâşarktan yeni bir ziya doğuyor demekbeynlemilel siyasî vaziyetini o katine karsı bir hürmet olarak kongrenin bul Belediye reisi tarafından mu • kikî br arzusuna tekabül emektedir. Bu yık muvaffakiyetler dilerim.» dar büyük bir meharetle tasvir et • tir. (Alkıslar). lstanbulda toplandığını kaydettikten rahhaslar şerefine Tokatlıyan ote • da, eskismden daha fâzla tehripkâr omis»iniz ki raporunuzu kütüpha M. Floresko bilâhare Fransa Hari • linde bir ziyafet verilecektir. sonra Türkiyede kongre azalarına karn Reisi sani intihabı larak yeni bir harp değil fakat bütün nemde saklıyacağım. Raporunuz baciye Nazırı M. Bartu ile Rumen Hari • gösterilen samimî hüsnü kabulden ve Hasan Beyin nutku da ingilizceye ter* na ümitler vecdi, çünkü siz orada Yartnki içtima davalan hususî menafiin bir araya gel> ciye Nazın M. Titülesko tarafından sulh kongre için yapılan fevkalâde hazırlıkcüme edildikten sonra kâtibiumumınin herşeye ragmen Cemiyeti akvamın mesinden müteşekkil umumî menfaat Yarın konferans sabahleyin saat lehine sarfett;k!eri mesaiden bahsede • lardan dolayı bütün Türk mflletine te« istikbalind'en emin olmak lâzım gelteklifi üzerine şu murahhaslar reisi sa10 da ve öğleden sonra saat 15,30 çerçevesi dahilinde halledecek devamrek sözlerini şu kelimelerle bitirmiş sekkür etti. diğini söylüyorsunuz. da emniyet ve silâhları bırakma niliğe intihap edihnislerdir. M.Thomas lı bir sulhla işlerine bir intizam ve beytir: meseleleri hakkında müzakeratta M. Saveano Iran parlamentosunun Cochrau (Amerika), M. De Brugo nelmilel münase^etlerine bir ahenk veRaporunuzda iktısadî buhrandan «c Türkiyeye tesekkür edecek ke • bulunmak üzere iki içtima aktededa bu seneki kongreye istirakinden bah rebilm«k arzusudnr. (Belçika), M. Borgbjerg (Danlmarka), da bahsetmişsiniz. Bu mese'enin cek gece saat 22 de de Türk grupu lime bulamıyorum. Rumen tarihinin halli için beynelmilel tedabir itti sederek Iranlı meb'uslan tebrik etti ve Rifat Pasa (Mısu), M. Santiago Alba Parlamentolar Birliği teşekkül ettiği t&rafından Dolmabahçe sarayında büyük bir kısmı Türkiyede, hatta bu haz etmek lâzımdır. Zira bu mesebu istirakin konferans için büyük fayzaman bunun bazılan tarafından cö • (tspanya), M. Roustan (Fransa), Sir murahhaslar şerefine bir suvare le millî değil beynelmilel bir mesesarayda geçm:şt"r. Romanya voyvod dalar temin edeceğini ümit ettiğini de mert bir hayal ve diğer bazılan tarafın Park Goef (tngiltere), Baron Lang verilecektir. ledir ve bunun için millî tedbiler lannm birçoklan sultanlarui bu sara ilâve eyledi. Keza iki senedenberi kon(Macaristan), Doktor Carlo Costa dan da bir seyahat vesîlesi telâkki oyerine beynelmilel tedbirler almak yuıa gelmişlerdir. Bu münasebetle ta greye iştirak etmiyen Italyan parla • magna (ttalya), M. Sakonoto (Japon lâzımdır. (Alkıslar) lunduğu malumumuzdur. Fakat, knk rihî bir hâdiseden bahsedVırken duy mentosunun bu defa mümtaz bir heyeya), doktor DaşH (İran), M. Lo^ensenedenberidir, bhçok zorluklar ara Arkadaşlar, bizi ayıran farklar Yıldız sarayı yenibaştan mükemduğum beyecanı zaptedemiyorum. ti murahhasa ile istirak etmeslne îsa • sında ve birçok tuzaklara ragmen, se berg (Lehistan), M. Tony fliesco (Rone olursa olsun şurası muhakk^'ttır melen tefrlş edilmiş, kongre ve Romanyanm en büyük voyvodu E • ret ederek Italyan meb'uslarına beyanı manya), M. Bergmann (tsveç), M. ki bir gün bir t»rafta harp, diğet neden seneye, konferanstan konferankonferanslara mahsus hakikaten, tîenne le grand ölüm döşeğinde yah hoşamedide bulundu ve aDnşlandı. Stivîn (Çekoslovakya). taraftan sulh siyasetleri karşısıada güzel bir içtima sarayı haline ko sa birliğin kırvveti ve nüfuzu büyüdü, yordu. Etrafında bulunanlar büyük bir kald'ığımız zaman hepimizde bilâ • nulmuştur. Sarayın ve salonlann pek M. Saveano iörlerine devam ederek Bu intihaptan sonra kâtibiumumi teşkilâtı daima tekâmül etti ve faali endişe ile onun baştnda toplanmış so • güzel ve zevki selime uygun olan tereddüt sulh tarafını tercih edecekonferans ruznamesinde fiç mühim me> tekrar söz alarak hali içtimada bulun yeti daima arttı. Hepîmizin temennisî, nıyorlardı. ğiz. (Sürekli alkıslar ve bravo ses yeni tertibat ve tefrişatını Kalinikos sele mevcut olduğunu ve bunlarfn içti ı birliğin ülküsünü, programını ve faali masına ragmen Cemiyeti Akvamın M. Sen ölürse.i Mo'davyanm istikbdli müessesesi yapmıştır. leri) (Zilhiacus) u par'amentolar konfe • İtalyan murahhasının nutku ransına göndermek suretile konferansa M. Rustan kürsüden indikten sonkarşı beslediği teveccühü ispat ettiğini ra başta Türk murahhasları olmak ve beynelmvel mesai bürosu tarafındsn üzere konferans azasından birçokda M. (Vipole» in konferansa göndelan kendisini hara>~etle tebrik et rildiğini tepşir etti. mislerdir. Müteakıben Italya mu rahhası M. Carlo Costamagna söz Bundan sonra konferansa istirak e • alarak iki senedenberi konferansa demiyen tsviçre ve Finlandiya parla istirak etmeyen talyan parlamentomentolanndan gelen itizar te'grafian sunun Avrupa medeniyetinin geçirile, Yunanistanda yapüacak olan Reisidiği şu mühim buhran devrinde halcumhur int'habatı do'ayısile Yunan par ledilecek olan mühim meselelere işlamentosunun İs'anbul konferansına istirak icin İstanbula geldiğini kavd'etirak edemediğini bildiren Ankaradaki derek Türkiyde haklarında göste • Yunan sefirinin mektubu okundu. rilen hüsnü kabule tesekkür etmiş ve bu meyanda faşist İtalyanın prenKonferans ruznamesine geçmezden siplerini izah etmiştir. evvel kâtibiumımî hatiplerin 15 dakitngiliz murahhasının nutku kadan fazla sbi. söyliyemij ecekJerini Buadan sonra kürsüye Ingilîz bildirerek nutukların tercümesi esnasınparlamentosu azasından Mister G. da sükutun muhafaza edilmesini rica K. Peto gelmiş ve evvelâ Türkiyede Murahhaslarla zevceleri dün konferansa istirak etmek etmiştir. Büyük Millet Meclisi Reisi Kâzım Paşa Hz. konferansı açarlarken gördükleri fevkalâde hüsnü kabul Cumhariyet ' Gazi Hazretlerine çekilen tazimat telgrafı Yıldız sarayının tefrişatı üzere Yıldız Sarayına gelirken