17 Nisan 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

Cumhurîyet f ü SİRKETLER KkALI .\O. TîNSüL.ünHAYATI. Bir aile faciası Iktısat Işleri Meyhaneci Nuri, karısile İnsul, muhalif fırkadan bir belediye reisi beraber üç kişiyi bıintihap ettirrniş, fakat birgün bu adam esrarenşiz surette katledilmişti çakla yaralack Bütün bu hengâmenin arasında beBir baska aziz döst daha Şikago, Nevyorktan sonra Amerikanın ikinci büyük şehridir. tıuul fcer zaman Şikagoyu Amerikanın bL rincî sehri yapmak emelini taşımıstır. Her halde nüfusça olmasa bile malî nüfuz itibarile Nevyorku geçmek için birçok defa mırvaffaki yetli yanşlar bitîrmiştir. Bu itibarla «Sikago birinci millî bankası» reisi Melvin Traylor da kat'iyyen ihmal olunamaz bir yıldızdır. Esasen Traylor, çok cesur, atıl gan bir d'elikanhdır. Tam bir ho, varda tipidir. Bir gözünü öyle güzel kırpar ki buna, ne erkek, ne kadın hiç kimsenin mağlup olmaması kabil değildir. 1929 dan sonra Nevyork Tahvilât borsasında kayboLan •ervetleri itna için söylediği kısa bir nutkunda Şikagonun birinci bankcri hazırunu *u sözlerle hem güldürmüş, ihem de spekülâsyon işinde b:raz daha akıllı davranmak lâzım geldiğini anlatmıştı: « Piyasa spekülâsyonu, İngi lizlerin, Amerikalılartn, Almanların, Fransızlarm, hatta İspanya K»*alı nın, Çin tmparatorunun, belki de Efgan Kralının ve Acem Padişahmın »eve seve oturdukları beynelmilel bir kumar masasıdır.» Sürekli alkışlarla karsılanan be yanatının daha baslangıcında sol gozünü kırparak tatlı Şikago şivesile ve Wın içyüzüne vukufu tammını ima eder bir eda ile sözlerine devam ederek: « Meselâ bakın ben, piyasada ne ticaret, ne de spekülâsyon is lerile meşgul olurum. Fakat yakın dostlarımm verdikleri malumata göre, borsa işleri hemen hemen zar atmak gibi bir işmiş. Bunun için ancak be» haneli rakamlarla ko • nusmak salâhiyetini ve malî kııdretini haiz olanların lüks bir tğlence addettiğim bu oyunda devamlarını tavsiye edebilhim (alkışla v ). Fakat borsa ve tahvilât oyunlarına çama»ırcı kadınların, amelenin, mes'ut bir aile babasının, yahut bir ev kadını nın, delîkanlıların istiraklerinin kanunla menedilmesi taraftarıyım» demişti. * Bankerler arasînda tnsulün yalnız bir tanecik dostu bulunduğunu farzet m'yelim. G. Reynolds, Sa'omon A. Smith gibi en kuvvetli Şikago ve Nevyork bankerlcrı de onun en samimî doitlan meyanında bulunınakta idi. ln&ul aleyhine ilk koparılan feryat •»f26 da vukj bulmuş ise de Di.nu kolaybkla örtjas etmek kabil o'muştur. Maamafih demokrat olsun cumhuriyetçi olsun nüfuz ve zekâ sahibi her müm taz sahsiyeti kendine dost kazanmağı itiyat haline getirmişti. lediye reisliğine tekrar intihabım te • mın için koilannı sıvamış, ceketsiz dolaşan koca Thompson terliyor, kızlanyor; gözleri heyecandan dışan fırlamış bir halde dolaşıyordu. Tekrar intihap olunmaktan emin bi vaziyette, bağır maktan sesi kısılmış sehir bandosunun davuilarından çıkan gürültü arasında, söylediği sözler kaybolup gidiyordu. Oda İstanbul mın takasındakt Ti • caret Odala kongresi nisarr 24 ünde toplanecaktır. Kongre* kongresi hazırlığı J RADYO ciksamki program j s 17 Nîsan Kooperatif teşkilâtı ve kontrolile ikraz ve rehin paralar işlerine dair rapor hazırîandı meselelerin cumhuriyet idaresin • den evvelki vaziyetile, Cumhuriyet idareti tarafından alman muhtelif tedbirler ve nihayet neşrolunan ka. nundan sonraki vaziyet izah edil mektedir. Bu münasebetle yaptığımiz tah kikata nazaran, kanunun neşri ü zerine tstanbulda ikraz islerile uğraşmak üzere izin alanların adedi 100 e baliğ olmutur. İzin alanların temsil ettiği sermaye de 3 milyon lirsvı geçmektedir. İzln tarihinden, 934 başma kadar altı buçuk ay içinde yaptıkları ikraz işlerinden aldrk'arı faizlerin umum yskunu 175 bin liraya yakındır. Fazla alman faizler den hususî idarelere ayrılan hisse de mühim bir yekuna baliğ olmuş tur. İkraz ve iskonto suretile veri Ien ve devredilen paranın umum yekunu 5 milyon lirayı bulmakta dır. İzin alanların ekserisi emteai ticariye, konsimento, bono mukabiH ikrazatla iskonto muamelesi ya panlardur. İpotek mukabili ikrazat ikinc! derecede, kefil ve senet mukabili ikrazat ta üçüncü derecede gel mektedir. Faizcilik edenler arasında 250 bîn lira sermayeyi temsil eden mütesebbisler de vardır. Geceyarıstna doğru, bir aralık Nevyork belediye reisinden tekrar intiha • bını tebrik eden bir telgraf alınca büsbütün vaziyetine emin olan Thompson yalnız birseyden endişe ediyordu. On iki senelik velînimeti insul ortada yoktu. Acaba hasta mıydı? Nasıl olur da bu en nazik zamanda onu terkederdi. Belediye binasının birkaç yüz metre ilerisinde, otelinde intihabat neti ces'ni takip eden Tony Cermak ikidebirde etrafını tetkik ederek hareretli hararetli Samuel tnsulle konuşmakta idi. Tiİrkiyede kooperatif teskilât ve kontrolunun nasıl olması hakkında da tetki • katta buluna caktır. Ticaret müdiriyeti komi ikraz ve rehin işler. serlerinden Rem komiseri Nahit Bey zi Saka Bey, mıntaka kongsesine arzedilmek üzere bu hususta bir rapor da hazırlamıştır. Bu raporda sahsî fikirlerden ziyade Rumen kooperatifçiliğini tesis ve tanzim eden Rumen kooperatifleri kanunu ana mehaz olarak alınmıştır. Faizcilerin vaziyeti Mıntaka Odalar kongresinde, bundan ba&ka, ödünç para verme kanununun tatbik suretile, memle ketimizdeki ikraz ve istikraz me selelerinin bugünkü ikraz ve rehin islerile me<gul komiserlerinden Nahit Bey de bu hususta mühim bir rapor hazırlamıştır. Raporda, bu Cermakın esrarengiz katli Ertesi gün çıkan gazetelerin yalnız bir tanesinde yazılabiîen bu İnsul Cermak mülâkatı hiç te ümit edilmedik bir netice vermişti. öğleye doğru tasnif olunan reylerin ekseriyeti kahi resinin Cermak lehine çıkmasını biı türlü izah etmek mümkün değildi. Maamafih bütün gazeteler bir ağızdan intHıabatta hiçbir usulsüzlük olma • dığından; kimsenin katledilmediğin • den rey puslalarımn çalınması ve sa ire gibi hiçbir yolsuzluk vuku bulma dığından sitayişle bahsetmekte idiler. Ne halkın, ne de eski belediye reisinin bir türlü anhyamadığı tek bir sır vardı ki bunu da yalnız yeni belediye reisi ve Samuel İnsul biliyorlardı. Maamafih şu sual varit olabilir. Acaba İnsul demokrat fırkasına bir cemile mi yapmak, ve böylece gittikçe müskül • leşen vaziyetini kurtarmak istiyordu. FVurasını da biraz ileride raralılardan Mehmet ve carihin karısı Şükriye Hanım Dün sabah E» dirnekapı civa rında, Sultan mahallesinde ge çimsizlik yüzünden, 4 kişinin a^ ğırca yaralan • mastna sebep olan bir aile facL ası oltnuştur. Edirnekapı da meyhaneci lik ya.pmakta o Abdullah Ef. defnedUdi Demokrat bir belediye reisi intihap ediliyor 1931 senesi martında işlenn bir hayli kötü gittiğinin farkına varan İnsul, belediye reisi Thompsonun intihabatta kaybedeceğini kestirerek derhal de mokrat Cermak ile teşriki mesai et mek tarafını istilzam etraişti. Esasen intihabatı, kuvvetli paraya istinat eden taraf kazanmıyor muydu? Zaman da detnokratlara bir hayU müsaitti. Kendisinin aleyhine olmamak sartile demokrat bir belediye reisi de sayanı kabuldü. tnsulün kırümaz azmine delâlet eden Cerrrjak intihabı çok dikkate lâyıktır. Rakibi Thomps. on iki sene Şikago beıediye reisliğine intihap ettirmek için hiç bir fedakâr lıktan çekinmemiş olan İnsul ikisi arasında henüz hangisinin kazanacağı bütün Şikago sehrinde hiçbir hikmsenin kestiremediği halde, nasü oluyor da bu yetmislik ihtiyar bunu seziyor, ve mukabil fırkaya mensubiyetine rağ • men onun intihap olunması için para sarfediyor? Bu, hayret edilecek bir meseledir. Al Kapone bile eski belediye reisinin intihabı için iki yüz "Hi bin dolar propaganda tahsisah ayırmış ve sarfetmış olmasına rağmen hiçbirşey yapamamıstı. Intihabat gecesi idi. Bütün gün Şi kagoda cinayet olmamış, hiç kimse öldürültnemişti. Belediye dairesi salon • ları ağzına kadar dolmus; Thompson çetesi müthis bir faaliyete girismiştL Herkese bol bol bedava içkiler, yiye cekler dağitüıyordu. Pahalı sigaralan yarı içümiş olarak ataniann adedi binlere baliğ oluyor; Şikagonun şımank çocuğu D. Kapone bile kalabalık arasında çiğnenmek raddesine geliyor • du. Birkaç gün sonra muhakeme edilmesi için kendisine mahkemeden celp kesilmif olan bu delikanlı nesesinden zerre kadar kaybetmemis, bütün ave nesile Thompson intihabı için olanca kuvvetle çahsıyordu. intihap ve gene Insulün katleotirdiğl tahmln olunan Şikago Belsdiye relslerinden Anton Cermak Maamafih yeni belediye reisi Cermak, 1932 senesinin ilklnhannda Mianü plâjında bir düşman kurşunile yere serildiği vakit te bunun kimin parasile yapbrılmış bir cinayet olduğu anlası • lamamıştı. Birçok tahminler, şüpheler, dedikodular arasında kapanıp sönen bu katil hâdisesi de birçoklan gibi unutulma ğa yüz tuttuğu zamanlarda gene Şika go şehrinin belediye reisliği için müthis bir mücadele başlamıştı. Maamafih bu sefer sahnede herhangi bir tarafa kazandıracak olan dostumuz Samuel İnsul Pariste bulunuyordu. İnsul shketlerinin içyüzünü anlata bilmek için haklarında izahat verdi ğimiz şahsiyetlere daha bhçoklarını ilâve eden Amerika gazeteierinin kat'î iddialan yukanda da arzettiğimiz gibi İnsul şirketleri samimî aile muhitine girenlerin 205 kişiden mürekkep olduğu merkezindedir. Belki 20S değil de 195 tir. Fakat herhalde bu aile muhiti siyasî ve malî nüfuza malik çok kud retli ve kuvvetli kimselerden teşekkül etmekte idi. Şikago belediye re slerini takdim etmekle muhterem karilerinv'ziıı biraz fazlaca vakitlerini aldığınuza kaniiz. Fakat İnsul imparatorluğunda bunların oynadığı rol çok müh:mdir. Esasen, Amerikada belediye reisi demek birinci plânda değilse bile muhakkak ki üçüncü ve hatta bazan da ikinci plân da gelen bir memur demek tir. Birçok belediye reislerinin cumlıurreisliğine kadar çıktıkları Amerika tarihinde nadir göriilmüş vak'alardan değild'u. (Mabadi var) : Vefatı haberini dünkü nüshaAlmanyada Evrelya fabrikasi samızda yazdıği . hibi Kral Müller Ernest aehrimize mız Abdullah gelmiştir. Fabrikatör memleketimiEf. lokantası sa» zin muhtelif yerlerinden mühim mikhibi Abdullah tard'a tütün alacaktır. Efendinin cena zesi dün aile makberesine defYüksek Tahsil Talebesi Birlik Koo cesi Şükriye Hanım a. A ı nda son ned'ilmistir. Abperatîfinden: zamanlarda bazı geçimsizlikler dullah Ef. Türk Bütün Yüksek Tahsil talebesi namı başlamıştır. Son bir iki gün zarfın* ticaret hayatın • na açılacak olan kooperatifimizin bü d a artan bu geçimsizliğe dayana * da sayanı imtisal tiin resmî muamelesi bitmiş olmakla mıyan Şükriye Hanım dün sabah bir sahsiyettir. Merhum Abdullah 9f. kocasına darılarak Sultan mahal • Kendisi Karaköydeki dükkânının beraber henüz faaliyete geçmemiştir. karsısmda köfte pişirip satmakla lesindeki validesinin evine gitmiştir. Gördiiğümüz lüzum üzerine hiçbir müise baslamıs nihayet oradaki dük • Eve avdet ettiği zaman karısmi buessese ve teşekkülle alâkamızm olma kânını ve bilâhare BeyoğlundaJ^i lamıyan Nuri, fena halde içerlemis dığını bildiririz. büyiik lokantayı açmıştır. Oğlu ve berber Sabri ismindeki arkada. T. T...B. U. Kâtipl;ğind,en. o M. sile beraber kayınvalidı^iniı». evine • rTiKme't Beyî "bu ı';în tam 6îr *Mi Recep Beyefendinin Inkılâp Enstitüolarak yetistirmis, bu suretle Be • giderek sokak kapisını kırmıs v« yoglonda ecnebüere karsı Türklü sü derslerinin birinci formala» cuma îçeri girmiştir. îçeride karşıla'tığı gün yüzünü ağartacak bir müessedan maada hergün saat 1 6 1 7 arasınkarısı Şükriye Hanıma hemen kenseyi onun idaresine bırakmıstir. Ada Birlik merkezinde satılmaktadır. Bedisile beraber eve dönmesini teklif ilei kederdidesine taziyet ed'eriz. her forma 2,5 kurustur. etmiş, fakat kadın buna kat'î bir ret cevabı vermiş ve artık beraber yaşamanın imkânı olmadıpını söy Yarın akşam M E L E K sineması lemiştir. Zaten fena halde kızgın olan Nuri hemen brçağını cekmiş ve 4 mu«?baka fîlininin 4 üncü^ii evvelâ karısma hücum ederek ar • kasından. daha sonra kayınvalidesi Nuriye Hantmı kasığından, kavmbi1 rans.zca c07İu hlımini takdim ednor. raderi Mehmedi sol memesinden ve Yıld'7'artn en şuh ve şehvet' erejti kiracıları Nazmiye Hanımı da yü zünden yaralamı.s ve kacmak isterken yakalanmıştır. Kendisile bera ber gelen Sabri vak'a mahallinden »rvışmışsa da biraz sonra yakayı ele vermiştir. Her ikisi Adliyeye teslim olunmus ve yarahlar da hasBu filimde size ihtirasın bütün alevlerini tanıtacaklardır. taneye kaWırılmıslardır. Bir fabrikatör Türk tiitünü alacak Talebe Birliginin bir tavzihi İSTANBUL: 18,15 plâk neşrlyatı 19,15 Mes'ut CemD Bey tarafından çocuklara masal 19,30 Türk musiki ıısjı ,a'.ı (Eftalya Sadi Hanım, Sadi Bey, Refik Bey) 21 doktor Şukrü Hazım Bey tarafından konferans ve Ajans haberleri 21,30 Cemal Reşit Bsy pıyano, Neclp Yakup Bey keman, Meo'ut Cemil Bey viyolonsel), oda mu sikisi. VİYANA: 21,45 facia 22,50 haberler 23,05 dans havaları. VARŞOVA: 21,07 <Gri Gri» opereti 23,35 dans havaları. BUDAPESTE: 20,30 musahabe 21,05 Macar opera sının tarihi ve bu münasebetle kcnser: ' Madam Gizella Goda ve Mösyö P.linskinin tagannileri 23,55 almanca konferans 24,05 salon orkestrası. PRAG: 20,10 gramofon ve haberler 21,10 asrı hazır musıkisine dair konferans 21,25 Çekoslovak edebiyatı 23,05 şarkılar ve konferans. BELGRAT: 21,05 piyano konserl 21,45 musahabe22 25 radyo orkestrası 23,05 orkestra ile halk şarkılan 23,50 Çıngene orkestrası. ROMA: 21 haberler ve gramofon 21,35 mu sahabe 22,50 hafif musiki parçalan. MÜNİH: 20,05 konser 22,20 orkestra konseri 23,05 haberler 24,05 gece musikısi. LAYPZİG: 22,20 opera komık 23,05 haberler, sonra Norveç halk şarkıları 24,05 gece musikisi BUKREŞ: 21,05 taganni ve orkestra 21,25 Sen fonık konser 22,5? almanca ve fransızca konferans 22 50 radyo gazetesl ZAGREP: 21,20 konser ve Madam Prençevlç tarafından taganni 22,50 gramofcnla dans havaları 23,20 orkestra ile dans havaları. TESEKKÜR Anl bir surette ebediyyen aramızdan ayrılan sevgili babamız mutekait topçu miralayı İsmail Adni Beyın gerek cenaze merasimlnde bulunmak nezaketinl gösteren ve gerekse mektupla acılanmıza iştirak lutfunda bulunan bütün dost ve arkadaşlarımıza aytı ayrı teşekküre tesssürümüz mâni olduğundan bu hususta muhterem gazetenizin tavassuhınu rica ederiz. Merhumun refıkasv Medıha, oğullan: Fahir, vacıt, kızı: Hale **• BEN BİR MELEK DEĞlUM MA E VVEST Ailemizin re'si mutekait plyade Tcay makamı Rasih Cemil Bsyin cenazesnde hazır bnaîunmak veya bilvasıta İştirak edenlerle ordunun bu emektar askerine son bır nişanei teveccuh gösteren birinci fırka kumandanı Galıp Paşa Hazretlerıne şukran ve saygı borçlanmızı ayrı ayrı arza teessürumuz mâni olduğundan muh terem gazetenizin tavassutunu rica ederiz. Refikası: Fahriye, Kızları: Selma, Ihsan TESEKKÜR Sevgili babamız Abdullah Efrndinin aramızdan ebediyen aynlması üzerine gerek bizzat. cenazesine gelerek son saygı merasimine iştirak ve gerek e lemlerimizle birleşerek tahriren ve şifahen beyanı taziyet lutfunda bulunmus o'.an bilcümle zevatı muhteremeye ay rı ayrı teşekküre teessürlerimiz mâni bulunduğundan bu husustaki scmsuz minnet ve şükranlanmızı muhterem ga> zetenizle iblpğını rica ederim efendim. Refrkası, ken'meleri ve ailesi erkânı namma Mahtumu Hikmet GARY GRA1SIT Arabaya çarptı ve kendisi de yaralandı Marke isminde bir Alman Mas • lak yolunda motosikletle gitmekte iken Yani isminde bir Rumun süt arabasına çarpmış, motosiklet par. çalanmış kendisi de ağırca yaralann^T'tır. Bu perşembe matinelerinden itibaren: birden: KARIM BENİ ALDATIRSA ELHAMRA SİNEMASINDA 2 film DENİZALTI ARKADASLARI ve K A T E Her Pek Yakıada: ^ık ve büyiik yı'dız D E N A G Y'yi Hulya peşinde namındaki son operetinde, yarın rtr tinelerden îtıbaren verde büvuk muvaffakivetler kazinmış olan A'acaklısını balta ile vurdu Sarıyerde Arnavut Rüstem, alacaklısı Hayrullah Efendiyi balta ile ağır surette yaralamıstır. Rüstem derdest ed'ilmiştir. İ P E K sinemasında göreceksiniz. Bu perşembe matinelerden itibaren: birden: KARIM BENt ALDATIRSA ELHAMRA SİNEMASINDA 2 fih'm ve DENİZALTI ARKADASLARI " ILÂN 12 sene evvel Arnavutlupa kaçan bir katil yakalandı 338 senesi Eylulün 19 uncu gecesi Ortaköyde bakkal Tevfik Efendiyi bir kadın yüzünden tabanca kurşunile öldürerek Arnavutluğa kaçan, Tramvay şfrketinde biletçi Nurinin Arnavut pasaportile Aziz ismini takınarak İstanbula geldiği haber a ljnmış, ve evvelki gece babasının evînde yakalanmi'tır. Yarın akşam: S A R A Y (Eski Glorya) sahnesinde EDUARDO BlANC.0 idaresjndeki h Osmanlı Bankasının Galata, Yenicami ve Beyoğhı devairi, millî bayr?m münasebetile nisanın 23 üncü pazarte si günü kapalı bulunacaktır. Üskücar HÂLE sinemasında Roma A*eşier içnde mümessili: FRCDKR1C !\HRCH llâseten: Dünva haberlen Senenin muazzam eseri Fırından dUşiip yaralandı Kasımpaşada Bahriye caddesin de 122 numaralı dükkânda Mustafa, yatmakta olduğu fırının üst kısmmdan açağı düşmüş, belinden ve başından ağır suırette yaralanmıştır. Mustafa tedavi edilmek üzere hastaneye kaldırılmıştır. A R J A N T 1 N 26 Artist Şarkı ıc avı Ulbivata başnor. R Ö V Ü Musiki Heyeti EĞLENCELER 1Q nisan perşembe akşamı Dans Fleta bugüıı geliyor 'Meşhur Ispanyalı tenor M gael Fleta bu sabahki konvansiyonslle şehrimize gelecektir. Artist şehrimizde bir konser verecek, buradan Viyanaya gidecek tir. ; Fıatlere zam voktur. Fivatler : İkinci balkon 40 bütün oarterler 60 ve lüks balkon 80 kurustur. Haraiş: Rövü heyeti tam saat 10 da başhvacauır. isınemada (.tOCASIZ KADINL^R )' Dorathy Jordan taratından temsil edı'miş Fransizca sözlü muhteşem bir fılm Dikkjt. Dünkü ılân'arda se'ivi tert;o olarak ikinci balkon (40) yerıne (60) ve bütiın parterltr (60) yerıne (40) gosterilmıştır. Tash'hi keyhvet olonur Neşe Sevinç Kahkana T Ü R K sinemasında YAŞMAK iSTıYORUZ! Fransızca söz'u Oyiiıyan'an Madge Evans James Cagney (Ren bir pranga kaçağıyim) dan daha muazzam ve heyecariı bir mevzuf.