17 Kasım 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

Cumhuriyet • I Cengiz Han • TEFR1KA. 38 Yazan: M. TURHAN Kitaplar ve mecmualar Bestekâr şair Nazîm Maruf ve kudretli musiki san'atkârımız Ruşen Feridin yayile beraber kalemi d e çalışmış ve şöhreti * on yedinci asırdan zamanımıza kadar devam eden bestekâr • şair Nazîmın hayatı ve eserleri hakkında bir kitap vücude getirmiştir. Ruşen Feridin bu eseri, zamanının musiki ve şiir âleminde büyük muvaffakiyetler kazanan Nazîm hakkında kıymetli malumat ver mekle kalmıyor, bilhassa bu mevzuda verilen bir takım yanlış ma lumatı tashih te ediyor. Bundan başka, müellif, Nazîmın zamanımıza kadar yaşayan eserle rinin notalarını da şiirlerind'en bazı örneklecle beraber kitabınm değerli mündericatı arasında bulundur muştur. Eserin kıymetine ilâve edeceği miz hassalardan biri de, musiki tarihimize dair yapılan neşriyat arasında bu neviden biyografik tetkikIere pek az tesadüf edilmesi ve «Nazîm» hakkında notalarına ve şiîrlerine varıncıya kadar bütün malumatı ihtiva eden ilk eser olmasıdır. Müellifini hararetle tebrik ederiz. Tevzi yeri: Ahmet Halit kütü panesidir. r 17Teşrinîsani 1933 ıt BsflarS 1 Uluslar, Yesügeyin soyuna gönül vermecîıier, Cengizin yiğitliğine belbağladılar Ulu Gökçe işte bu mülâhazalarla Efsunlu dağdan indi, babasuun yanına gitti. Ulun Hatun da öbür çadırdan gelmisti, kocasmm göğsüne basını dayıyarak öldürülen oğlu îçin gözyaşı döfcüyordu, Cengize lânetler okuyordu. MoğoIIar peygamebri ilkin bu kaduu çadırdan dısan çıkartmak, babasile bafbaşa kalınak istedi. Fakat kadtnm Cengize pek kngm ve pek kızgm olduğunu göriince bu fikrmden caydı, ymn düzme bir telâşla babasuıa sordu: Ne oluyor, neler ohıyor? Te mucin aklmı mı kaybetti, yoksa kudurdu mu? Minigilik tçige vaziyetini bozmadan ve küçük bir endise göstermeden ce • vap verdi: Han değO mi, hakan değü mi? tstediğini yapar. Onun ne yaptığmt sormak sana mı düştü? Babasmm hiç te kendiri gibi duşünmediğmi anlryan Ulu Gökçe bira* şa şırdı, lâkm birdenbire ricat etmedî: Han, hakan; bey, afa, ne oluraa olsun keyfm* göre îş göremez. Hele Temuçin... Mraigflik tçige, oğlunun sozüna ke«6: Temuçîn degil, Cengn Han. Evet, Cengiz Han, bize babasmdan yadigâr kalan kardeşlerin! göz göre g&e boğazlıyamaz. Yesügeyin köçük çocuklan bize emanettir.. On • lan konımak borcumuzdur. Boyle bir borç var mı, yok mu? Bilmiyorum. Yalntz Cengizin kendi sine Ieş dîyen bir adanoı, ozbaba» da olsa, öldürmetsini dogru bolayoram. Çünkü hanlara bugün kardeşleri, yarra ^ arkadaşlan, öbür gün yoldaşlan boyle' les derlerse, diyebilirlerse ture bozo • Iur, ulu* işleri altüst olur. Han, han lığını hem bflmeK, hem de bihtuyen» lere bidirmelî. Ya Merkitten gelen plç?... Onn Cengizin oğlu diye başımızda mı ta • sıyacağız? Cengiz «bu çocuk benimdir» dîyor. Sana, bana düşen «kutru olsun» diyio ulcasmaktır! Ulu Gökçenin hayret v« hiddetten gözleri faltası gibi açılnken ihtiyar baba, müstehzîyane gülümsedi. Sen, dedî, bugiin Tann ile go rüşmemissin, öğüt almamışsın. Belkî Tanrnun sana yoüadığı bozkır at hastadnr, ahırdan çıkmamışhr!... Onun şık, bakıstn bile karaık. E£er Tanrıyı göreydin o sana: «He • le sabırlı ol, kendini agır tut!» diye cekti. Çünkü Tann Censrizin butrün de dünkü kadar kuvvetli olduî»unu bilir. Yanlışın var baba. Kardesini 81düren Cengiz, Merkitlerin piçini bag nna basan Cenpiz, anasını yaslara düşürüp ağlatan Cengiz artık kuvvetli değildir. Sen önümüze düş; U'un Hatımu sağına, benî de soluna ai. Ha'.kı topla, Tann nğrMe benim sövlvecek lerimi oniara diniet. Göreceksin kî yanm saat içinde Cenerîz, yok olacaknr. Ulun Hatun burada basını kaldırdı, sordu: Cengiz yok olursa bej'lik kime geçecek. Kardeşi Hazara. O, kardeşi gibi deli değildir. tnsanla tavuğun bir olmadığmı bilir, hiç olmazsa seni incit mez. Uhm Hatun Beyterin cenazesine Cengizin ölüsünü yoldaş yapmak is tiyen Ulu Gökçenin yiizüne bcn bön bakarken Minigilik İçige söze karış fa: Eskisi gibi Moğol olaydık bu dediğm olurdu. Halbuki şimdi Moğol değiliz, Türküz. tçhnizde Naymanlar var, Konkratlar var, Alageyikier var, Taydgotlar var. Varoğlu var. Bir Moğola karşı aramızda on Türk göriiyoruz. Bunlann hepsi Cengizin buyrufuna bağh. Eğer o, yalnız kardesini değil bütün soyunu sopunu kesse Wim.se sesini cıkarmaz. Cünkü ararmzs karısan uluslar, Yesügeyin soyuna gönül vermediler, Cengizin yiğitliğine belbağ ladılar. Onlan baştan çıkarmak, Cengizden soğutmak, Hazara kul kole yapmak kolay mı?.. Dediğin gibi yapar sak, halkı toplayıp ta Cengizi düsür meğe kalkışırsak kendimiz düşeriz. Topladığımız kalabalığın iBc îşi bizi taşa tutmak olur. Bir Türk birliği kurup ta bu birliğin basına gecmek su baba ile oğlun en mukaddes emelleri idi. Baba, hep bu emeli kuvvetlendirmek îcin Ulun Hatunla sevişmisti, onu nikâhı altına al mutı. Ulu Gökce gene bu aziz emel uğrunda kava kovuklarına kapanmıs tı, Tannlarla yakınlık davası vapı yordu, birçok dalavereler çeviriyordu. Onların Cengize yol göstermelerî, Cengizi büyületmeleri heo kendi emel lerinî yasatmak icin J i. tlk fırsatta onu devirecekler ve kendi eserleri! olan buyük bîr hükumetin başına geçecekler di. Ulu Gökçe bu mukaddes emelin, bu baba, oğul sırrının bizzat b?basının ağzmda sakat bir kıymet aldığun gör mekle hem müteessir, hem mütehayyirdi. Acaba babası, ihtivarlığın verdiği bir îç korkusile büviik emeiden vaz mı geçmişti? Yahut Ulun H*tunun Yesügeyden artakalan guzelliklerile iktifa edip son günlermi hayvanî hazların sorhoshığile mi gecirmek istiyordu?. Eger bövle îse yıllardanberi çekilen zahmet heder olup gidecekti, o kadar itînalnrla kurulan hulya saraylan temeline kadar vıkılacakh ve en acıklı cihet, alabildiğine büyuyen, gîtt3cçe de büvüyecek olan su veni sal tanat, Cengize münhasır kalacaıkiı!. Ulu Gökçe bu kadar ağtr darbeye ta' hammül icin nefsinde kudret gor*"mîyordu, fakat tekbanna Cengize karsı harp açmağa da eür'et edemîvordu. Babası ve Ulun Hatun, hatta bitaraf kalsalar. böyle bîr harn kendraîn pe rîsanlığîle neticelenîrdî. Bu sebenle babasrnı ve hic olmaısa Ulun Haturtu kazanmak içîn yeni bastan bir hamle göstercîi.. Ne olursa olsun ben ortaya a • tılacagım. Beyterin kanmı soracağım. Merkitlerden gelen piçin bize yakışıp yakışmadıgını arashracağun Siz, isterseniz burada pmekleyin. Cengizin bir gün sizi de kıttr kıtır kesmesini bekleyin. Hazar, elbette sizin gibi düşün miyecek ve benimle birleşecektir. O nun arkadaşlığı bana yeter. Tanrınm yardımı da başka! Ulun Hatun Cengize karşı son derece kızgındı. Onun kendisini, hem de Börtanın yanında, fuhuş ile itham etmesi, Beyterin ölümünden ziyade yüreğini yaralamıştı. Bu sebeple onun beylikten düşürülmesini, öbür oğlu Hazarın Türk • Moğol devleti başına geçmesini istiyordu. Fakat bu işe Ulu Gökçenin burnunu sokmasırn tuhaf bulu yordu. Çünkü Beyterin kanını sormak, Merkitlerden gelen piçin Yesügey ai lesine girmesini protesto etmek herkesten evvel Hazarın hakkı idi. Halbuki Hazar, henüz ortada yoktu. Birbirini kovalıyan hâdiseleri sanki işitmemiş gibi çadırından çıkıp boy gösterme misti. tlk kocasımn ölümü üzerine çocuklarının küçük yaşta bulunmalarından düşmanların istifade eden bir takım MÜESSİF BİR İRTİHAL Cumhuriyet Merkez Bankası murakıbı ve sabık Kütahya meb'usu Niyazi Asım Bey kısa bir hasatlığı müteakıp dün sabah Erenköyündeki köşkünde vefat etmiştir. Cenazesi bu sabah saat 10 da Caddebostamndan Beşiktaşa nakledilerek öğle vakti Sinanpaşa camisinde namazı kılmdıktan sonra Yahyaefendi kabristanma defnedilecektir. Merhum mektebi mülkieyden birincilikle çıktıktan sonra Paris ulumu maliye yüksek mektebini de ikmal eylemiş, Mülkiye, Erkânı harbiye, Levazım ve Mühendis mekteplerinde iktısat muallimliği yaparak yüzlerce talebe yetiştirmiş olduğu gibi Darphane müdürlüğü zamanmda da Darphaneyi asrî bir hale ifrağ etmiş ve ilk Cumhuriyet sikkelerini basmış idi. Henüz genç denilebilecek bir yaşta vefatı zayiat tandır. Allah rakmet eylesm. (9971) İSTANBUL: 12,30 türkçe gramofon neşriyatı . 18 alafranga gramofon p l â k a n . 1 9 orkestra: 1 Hartmann . Iskandinav marşı. 2 J. Schulz Le petit choc (fan. taisie). 3 G. Bizet Suite Yeux Yunanistamn ağustos 1933 zarGümrük hasılâtı fazla d'enfants. 4 Solo keman (Necip B. fındaki haricî ticareti geçen sene Gümrük hasılâtı bu senenin 8 atarafından) . 20 hanımlar heyetL.21.3C nin ayni ayından daha iyidir. Mü ymda 2,311,000,000 drahmiye baliğ ol gramofon 22 Anadolu Ajansı, Borsa badelâtta görülen tezayüt miktarmuştur. Bu miktar geçen senenin ay haberi, Saat ayan. ca, kıymetten daha fazlatfır. Bu fazVtYANA: ni devresinden 110,000,000 drahmi lahk bilhassa ihracatta nazari dik18.25 piyano konseri 19 konferansdaha fazladır. kati celbedecek derecededir. lar . 20,05 Kuartet . 2 0 , 5 5 havadislerYunanistanda ihracatın ağustos Türkiye Yananistan ticareti 21,05 tiyatro 22.55 konferans 23,K ayındaki miktarca tezayüdü bir ay Müddeti bu ay nihayetinde bit • havadisler 23,25* dans musikisi (şar. evvelkine nazaran bir mislinden zimekte olan 6 aylık ticaret mukavekı ile). yadedir. BÜKREŞ: lenamesi iki memleket arasındaki 1933 senesi iptidasından ağustos 18,05 cazbant . 20,05 konferanslar. mübadelâtı buhranı hazırın tesiranihayetine kadar 8 aylık haricî tiplâk neşriyatı 2 1,05 senfonik orkestra tından mümkün mertebe masun bucaret kıymeti yekunu geçen sene konseri: Messe DDur (Beethoven). lundurduğu gibi tarafeyn alışverişBUDAPEŞTE: nin ayni devresinde 5,184 milyon lerine inkişaf verecek bir mahiyet 18,05 piyano konseri . 18,45 kondrahmi iken 3,554 milyon altın almıştır. Bu mukavelenin temin etferanslar ve muhteüf program . 20,40 drahmiye düşmüş, yani %31 azal konser 22,05 tsigan musikisi 23,35 tiği kolaylıklar sayesinde birçok mıştır. İthalâttaki azahş %37,7, ihorkestra. Yunan emtiası piyasamıza girmeğe racattaki tenakus %15,4 tür. VARŞOVAt başlamış ve tutunabilmiştir. 18 Bulgar musikisinden konser • Takas ve kliring esasları dahilinGeçen yıl sene iptldasından ey 21,05 musahabe . 21,20 senfonik kpn. de ecnebi memleketlerle ticarî an lul sonuna kadar Yunanistandan ser: (Mendelssohn, Beethoven ilâh...) laşmalar akti siyaseti mütemadiyen memleketimize 227,000 liralık it 23,55 plâklar hali inkişaftadır. BELGRATi halât yapılabilmişken bu senenin 8 Uzüm ve tiitün mahsulleri 20,05 radyo orkestrası 21,05 Zag. aylık ithalâtı 450,000 liraya yaklaşrepten: (Yugoslav musikisi) . 23,05 Havaların fena gitmesi yüzünden mıştır ki ithalât %100 çoğalmış detsigan havalan.. tütün mahsulü ile korent üzümleri mektir. fhracattmız geçen sene 4 müteessir olmuştur. Bu sene tütün milyon 221,000 lira iken bu sene Türk Yunan ticareti Bu akşamki program J Yunanistamn bu seneki ihracatı, zıraî, malî ıraziyeti ve gümrük hasılâtı rekoltesi geçen seneden daha fazla seneki kadar iyi değildir. ise de mahsul kalite itibarile geçen 2,262,000 liraya inmi$, %46 azalmıştır. Geçen senenin 9 ayında Yunanistana ihracatımız ithalâtımızd'an 19 misli fazla iken bu seneki ihracat ithalâtımızdan ancak beş misli fazladır. Görülüyor ki; iki memleket mü badelâtı arasındaki fark azalmakta, her iki taraf alışverişleri birbi rinden matlubu kalmamak esası dahilind'e tedricen mütevazin bir vaziyete doğru gitmektedir. Bugünün şartları içinde iki memleket arasındaki ticareti muhafaza ve idame edebilmek için bundan başka çare kalmamıştır. MODA ÂLEMİNDE Memleketin malî vaziyeh Devlet varidatı yükşelmekted'ir. 2,857 nvlyon Bu senei maliyenin beş aylık tah silâtı geçen senenin drahmisine mukabil, bu sene 3,162 milyon drahmiye çıkmışhr. Bu suretle, bütçe 185 milyon drahmi açık vermesine intizar olunurken milyon drahmi lehte 275 kapanmıştır. Şehrimizin kibar mehafilinde tanınmış sabık Bslkas moda ticarethanesi • nin eski şeriki Madam İVA; Paris seyahatinden avdetle kendi hesabına Beyoğlunda (Sent Antuvan klisesi karşısında) Olrvo Hanının 8 numarasında bir atölye açtığını ve getirdiği en son ve en şık şapka modellerini muhterem müşterilerine göstermeğe başladığını arzeyler. (9954) MEVLİT Alaçam eşrafından ve tütün tüccarlarından merhum Ali Ağa zade Ali Raif Beyin ruhuna it haf edilmek üzere ayın 17 inci önümüzdeki cuma günü öğle namazından sonra, Dolmabahçe ca miinde Hafız Rıza ve Kemal B. ler tarafından meVİildi nebevî kıraat edilecektir. Arzu edenlerin ve merhumu sevenlerin teşrifleri rica olunur. (9880) Ailesi Düyunu umumiye için ayrılan varidat hasılâtı ağustosta 313 milyon drahmiye çıkmıştır. Halbuki, geçen sene ağustosta 260 milyon idi. drahmi #^^™* S A R A Y (Eski Glorya) sineması '^^^ Bugun ve yarın S O N G Ü N Salonunu her seansta hıncahınç dolup bcşaimakta ve Pans, Londra. Rouı*. Vlyana ^esaı^ buiundugu verlerde bütüri seyircileti gaşveden 20 san'atkâr kadından mürekkep BEN B İ R P R A N 6 A KAÇAGIYIM Şöhreti di'lere destan olan şaheser MACAR Sinemada: A Ş K H 0 Z U N L E R İ NORMA SHEARER ve FREDERıC MARCH İ Hlühitn i Her gün saat 16,30 matinesile suva.esinde ve cuma, pazar günleri 14 30 16,30 vs 18,30 matinelerile suvareler.nde Fransızca mükâlemeli bir harika filmi. Oynıyan'ar Emsalsiz takdir alkışları toplamıştır. ÇI6AN ORKESTRASI İRTİHAL Tramvay ve Elektrik şirketi veznedar muavini, Milliyet refikimizin istihbarat sefi Tevfik Necati Beyin akrabalanndan, Halit Gönül Bey uzun bir hastalıktan kurtulamıyarak dün sabaha karşı vefat etmiştir. Kendisini çok sevdirmiş ve gözlerini ebediyen kapayıncıya kadar hoş sözl'i'üöiinü bırakmamış olan merhum Hal : t Gönül Beyin cenazesi bugün saat 11 de Pangaltı tramvay istasyonu yanındaki evinden kaldınlarak Yahyaefendideki aile kabristanma defnolunacaktır. Kederli ailesine beyam taziyet ederiz. Allah rahmet eyliye. ALEMDAR (••••••BBBBBBBBBBB». 9 3 2 8 < Bunu görmiyen bütün hayatınca pişmanlık duyar sinemâsında gündüz 24 6 gece 9.4? m L i L ı 6 Y E N E S orkestrası Fiatler : 5075 ve 100 kuruştur. ELH4MRA Bugün ' " " ^ ^ ^ Bugün hoş iki saat gecirmek isteyenler: ROMA ATEŞLER İÇNDE şaheseri göster.lıyor. B UGÜ N ı^^^^^^^^^». 9976 «M sinemasın a ucuz fiatlerle ARTiSTiK Sinemasına gidip MARTHA EGGERTH ve ERNEST VEREBES'i BİR nefis FOX GÜN S A N A G E L E C E G 1 M Halkev nde Türkçe dersler Halkevi Beyoğlu kısmından: 20 ikinciteşrın 1933 pazartesi günü saat 18 de türkçe derslerine başlanacaktır. 1 7 1 1 9 3 3 cuma gündıiz saat 15 te akşamı saat 91 de istanbul Belediyesi operetinde görmelidir. Musikisi : PAUL ABRAHAM JOURNAL' de en son Paris moda'arı vesa re vesaire... Moğol topraklarına saldırmalan mü nasebetiie birkaç yıl harp ve siyaset meydanlannda silâh ve zekâ kullanan Ulun Hatun, Ulu Gökçenin uğursuz bir maksat için çalıştığtnı da sezmiyordeğildi. Hatta Minigilik tçigenin oğ • luna muarız görünmesini bile bir düzen gibi görüyordu. Eğer onların Ye • için kendisi de geçiril "nr } Bugün saat 11 de umumî duhuliye 35 kuruştur. 'l^HlHl^nHHHüaH^aBI^Hk. 9 8 93 < H ^ l * P E R6 ÜN T Yazan : Henrık Ibsen T Besteli\ en: E. Grieg Tü kçeye çevıren Seniha Bedri H. ]fj| l l l l smemada ARSLAN sügey ailesinin şerefini korumak çahştıklanna inansa belki Ulu Gökçeye el uzatacak ve Cengizin devrilmesile yerine Hazann mesi îçin çalışacaktı. tamamen Türkçe muazzam film kemali muvaffakiyetle devam ediyor. Son üç günden istifade ediniz. Matineîer 12,30 ,30 4,30, 6,30 suvareler 0,3010,30 da başar Ünümüzdeki pazartesi giiniinden itibaren " K A SP A„ ADAM Bugün İPEK SİNEMASINDA iPEKFiLM stüdyosunda yapı.an 3 kısımlık T Ü R K'Ç E S Ö Z L Ü komedi 1NAŞiT DÜLANDIRICI tarafından Ayşe Zengin ve çok güzel bir program Umuma HANDA DRAMALİS PRÎNEAS Yunan operet heyetinin temsüleri FRANSIZ TÎYATROSUNDA Muvaffakiyetle devam ediyor. Bugün bîrinci matine saat 14,30 da MATMAZEL NİTUŞ İkinci matine saat 18 de AH SOULTANAMOU Akşam saat 21,30 da TOU KOUTROULİ TO PANİGGİRÎ 2 DENiZ KIZ1 T A NBU Rt EF1ALYA H. kız ve çoban şarkısı: Besle.^n Bugun Mugannî T Ü R K slnemasında n PHAIiAPiNF tar tından ÇELıK ADA mümessilier 3FEDAİLER ALAYI C O N R A T V A Y T M E D Y R EFi K B E Y U. F. A. şirketinin çok güzel bir fiimi, oynı a lar: K R i S T i Y E N S '9977) D OI V FAY LiONEL T Ü R K • ' ü II H L I H f I I U K i ŞO T l e m s i e d j ) e n | CH^RLES BOYER |EAN ML'RAT DANİEL PÂK(JLA Bugün saat 11 de tenzilâtlı matine vardır SAADET YUVASI Pathe Journal KomikBugün saat 11 de ienzilâtlı matne 9979 WRAY MEÇHUL ATWiLL: ( i K i ve (Frankeştayn) dan daha dehşetli bir filim pek yakında rUZLU ADAM) DOKTOR M E L E K s nemasında en bOyük art'st MARLENE DIETRICH i (Kim olduâunu bilmefc istemivorum' tilmini ibJa eden G. BOL^ ARY tarafından vaz'ı sahne edılmiş fransızca sözlü ve şarkili filim Konigsmırk kahramanı S I N E H A S I N D A KIRIK MABUDE Paramount filminde görmeJidir. Bugün saat 11 de te zilâtlı Eatırte vardır. SAHDET YUVASI 0980 JA:QUES CATELANE filminde görünecektir 9^82