1 Kasım 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

HARPTE Yazan: G. KOPP Camhuriyet' Te$rinisanit933 ( 61 Çeviren: A. DAVER Şehir ve memleket haberlerT j Siyasî icmal Yeilİ hâl bİliaSl bayramı yolu Vaz*i esas resmi dün Vali Beyle Vilâyet, Fırka ve Belediye erkânının huzurlannda yapılH» . 0 ne? Gözlerimiz yanıyor, ağlamıyoruz ama yaşlaı dökülüyor, görmekte müşkulât çekiyoruz... 10ncuCumhuriyet| Topkapıdaki asf alt yolun inşasına dün merasimle başlandı Topkapıdaki asfalt yolun inşasına baslanma merasimi dün yapılmışbr. Merasimde Belediye ve Fırka erkânı ile kesif b;r halk kütlesi hazır bulunmustur. Merasim Bele diye reis rauavini Hâmit Beyin nutku ile baslamıstır. Hâmit Bey demistir ki: < Muhterem vatandaşlar; Cumhuriyetin on sene zarfında Belediye ve tdarei Hususiyenin vücude ge • tirdiği işler, lmparatorluk devrinin yüz senelik işlerine faîktir. tstan • bula merbut kazaların yollan es kid'en harap bir halde idi. On sene zarfında bunlar tamir edilmis, köp. rüler beton olarak yapılmıs, her tarafla muvasala temin olunmuştur. Son üç ay zarfında hazırlanan is lerin resmi küşadi şu iki gfinün için« siğamiyor. Birçoklanm geri bırakıyoruz. Hazırlanan islerin en mü • himlermden biri de bu yolun asfalt olarak yapılmasıaa baslanmasıdır. Allah bize bu mes'ut idareyi temin eden Büyük Gaziye büytik ümör • ler versin.> Hâmit Beyin nutkuadan sonra gençler tarafmdan Cumhuriyet marfi okunmuf, etraftan gelen köylüler davul ve zurnalarla merasim* iş • tirak etmişler, on yaşlannda btr çoeulc, büyük günün kud'siyetini tasvir eden bir manzume okumustur. Bundan sonra Belediye reis mu. avini Hâmit Bey tarafından vuru • lan birinci v« Fırka »dare heyeti reisi Cevdet Kerim Bey tarafından vumlan ikinei kazma ile insaata baslanmifbr. Bu yolun adı «tstanbulon 10 ıraeu Cumhuriyet Bayrann> olacaktır. Silâhları bırakma işleri Yaouz kotnur edtyor Karanbk o kadar kesifti ki gSzgS. «fî görmüyordu. Bu yeknasak, düm. düz, nüfnz edilmez siyahlıkta ümit ve cesaret kmcı bir hal var. Göz kiç birşey görınüyor, yalmz hafif bir dalga ile sallanan denizbı sonsuz mevcndiyeti hissediliyor. Arkamiz da hafif bir golge ancak en kuvvetlî gozlere görünüyor. Bu hayalet, dümen suyumuzu takip eden Mtdilli . dir. Durmadan yağtniır yağiyor. Beyhude yere zulmeftleri yarmağa çahşan gözcüler içm berbat bir havaî Hayli süratle seyrediyoruz. Yağmur taneleri koprü üstünde v« çanak • lıklardaki gozcülerin yüzlerini kam. çihyor, gSzierini iğneliyor. üstlerindeki musambalardan sular nehir gibi akıyor. Gozcüler, karanlıği yar mağa, btrşeyler görmeğe çaJışıvor . lar ama beyhude .. Her an fena bir baskma uğnyabiliriz, lıer saniye, düfman, gecenin zulmeti içinden bir hayalet gibi çtkıp üstümüze saldı • rabilir. TeUiz muhabereleri işitiyoruz. Sabah yaklaşırken muhabere daha çoğaidı, daba kırcvetlendL Rusiar, uzakta olmasalar gerek. Kı . nm sahillermden çok uzaklarda degfliz. Bereket versin ki yağmur kesildi. Ağır ağır gok açıldı. Hava agır, k««if, ra buharile meşbu. Sahil tara • fında bulutlar, gerilmif muazzam bir perde gibi, karanm gorünmesİM mâni oluyor. Maazara efsanert bir şekfl aldı. Sis bulutlan, birdenbire dotıuk bir ifikla aydmlandı. Güneş, bulutlar a. rasrodan ketıdisine bir yol açmağa muvaffak ohnuştu. Sahilm Snünde yfikselen bulut perdesinm ara*ın • dan güneşin nurunu damla damla nnyor. Arastra, hafif bir rüzgâr esiyor, o zaman bulut p«rdesi, per desi değü duvan, ağır agır kımıldu yor, sonra g«ne hareketsiz kalıyor. Kmmın cenup sahilind« Blikla . Ta SnOnde olsak gerek. Vaziyet nazik, hatta tehlikeli... Düşman pek yakınlartraızda olmalı. Bizi kör bir hale getiren suin için den bîrdenbire çıkmasTnı her an bekliyoruz. Endişeli bir sükut içinde dakika. lar agır ağır geçiyor. Iki getnî sahili kapiıyan bulut duvan onünde bir aşağı, bir yukan dolaşmaktayız. Sabahm takrib«n 9 buçuğu. . Sinirlerîmiz, zihinlerimiz heyecandan gergin bir halde .. Bu sükutte adeta tatırap verici esrarengiz bir ha! var. Sîsin içî tehüke ve tehdit dolu .. Birdenbire telsiz teigraf katna • rasmdaki endişeli intizanmızı altiist eden fevkalâde bir lıâdise o'du. Ci. varda bir telsiz, o kadar siddetle çalıyordu ki kulaklanmızdaki dinle • yicileri ı«tirapla çikarmağa mecbur olduk. Sanki bîri bogazimn bütün kuvffvtile kulaklarımıza bağırıyor. Hay Allah belâlannı versin. Muhakkak Rutiar olacak, diye ba • gırdun. Kofar adımla kumanda köprüsüne ghtim. SOt gibi si»ia içinde dörbün. lerile birşeyier g8rmeg« çalısan zabitler arasmda amiralin yaverine gayet kuvretli Rus tel«iz neşriyatı duydngTnmızu ve düsmanın pek yakmıtnizda olman lÂzm geldi£mi •Syledim. Ayni zamanda denize bir gSa gerdirdmi. Fakat birşey gorünrnöyordu. Gtineş bizi aydmlatirken, genif ve kalm sis tabakaian onümüxö kaplıyor, muazzam beyaz bir duvar gibi gorüş «ahamizi kapıyordu. Bu duvann arkasmda Rusyanm Karadeniz filosmnm bulundugu mu • hakkaktı. Kendi kendine, Bereket ver»m ki haberimiz var, dedim. Goziernnz gortnüyorsa da kulaklanmız içttiyor. Gene ko . far adımla kazema.tlardan geçerek teiaiz telgraf karaarasma dondüm. Şimdi, herşey bize dayaniyordu. Şu anda, sonradan pek çok defalar n>0şahede ettiftimiz bfa hakîkat teeelli ediyordu: Telsiz, geminm asla aldanmıyan hiçbir zaman vazifesini yapmakan gerî kalmıyan bir ciha zidır. O, daima uyanık, daima ha . zır, daima meaafeye h&kîm, daima karanhklara •« sUlere nafis, btHün esrare vakıfhr. Cofe uzaklarda eereyan eden en g4zli feyieri bîle duyar re bilir. Gemide, çoktan <«ilâh bafina!» Emri verilmiftL Herkes harp n e r • kiinde bekliyordu. GSrGnürde düsman olmadıgı için, herkes toplann yanmda keyfine ve rahatina gore T«rIefrniatL Efradın ekserls) mazgal. lardan denizi •eyredîyorlardı, bir Insmı da. toplarm saftina, «oluna eturmus, kennştrjreriardi. Ben, lelsîz kamarasma henöz avdet etmisttm ki eehetmem! bir gttröl*ö, sOkuta parealadı. Müthis bir *op ateşi ba$lamtş*ı. Bu ates e kadar &nt ve e kadar ser! idi ki ne o!duftunv anlamafa vaktt bîle bulamadık. Derakap Yavtrron da eevap verdigini «îWîk. Birdenbire geml siddetli bir «adn « tie »arsıîdi. Avn! zamanda telsiz merkezindek? elektrikier s5ndü. Ne oluyor? Şanrdık, fakat kapkaranlik kamaramn İçinde el yurdamile ütiHvat fenerierl buiarak yaktık. O ne? GozlerİTniz yanrvor. Atlamrvoroz ama gözlerimîzden yaslar dokiilüyor, görmekte muşkülât ce kiyoruz. Bogazimiz kuruyor, goî sumQz ttkanıyoT, her nefes alıcita bir i d duyuyoruz. burnumuzun Içi sanki ln«nn bir demirle dajlanıyor. Va£x e*at reaminden bir ıntıba Yeni haKn vazı esas resmi dün ya mak suretile vazı esas resmi ta • mamlanmıştır. pilmıştnr. Bu merasimde Vali ve Be» Dün Ayasofyadaki Hıfzıssıhha lediye reisi MuhiCtin Beyle Vilâ > lâboratuvan da açılmıştır. Muhittin yet, Fırka ve Belediye erkânı, Şehir Bey bu münasebetle de şu nutku Meclisi azalan ve diğer birçok zesöylemiştir: vat hazır bulunmuşlardır. Vali Bey bir nutuk irat ederek demistir ki: « Medeniyet, tecrübe medeni • « Şehir yeni baştan kurulu • yeti, hayat, hurdebin hayaü olmuşyor. Plânile, hastanesile, hâl ile, yotur. Sıhhatimiz ancak iki cam par • Ule, mektebile, parkile, mezbehaçasi arasinda nâzımlık vazifesini siie yeni baştan kuruluyor. Bunlar oynıyan sahibi salâhiyet bir gözün memleketimizin imari ve milletimielinde bulunmaktadır. Baktriyolo • zin refahı yolunda alınan en hayırlı jihanenin Ankaraya nakli üzerine tedbirlerdir. Bu mesaimizde da • hâsıl olan boşluğu doldurmak için ima fennin rehberligi ve tecrübe ebu müessesenin açılması zarureti hâsas tutulmuştur.» sıl olmuştur. Şehrimizin hayat ve Vali Bey bundan sonra ilk konan sıhhati içîn hayırlı olmasmı temendireğe merbut ipleri halk ile bera > b«r tutarak çekmiş ve direk kakılni ederim.> unanyanın süahlan btrakma konferansmdan çekümesi bütâı devletleri şastrtmıştu Hiçbir devlet, konferansm atisi hakkmda bir karar verememişti. Herşeyden evvel vakit kazanmak istenîldiğinden konferans divanı, umumî komisyonun icti » maını teşrinîevvel sonuna tehir etmişü. Koraisyon toplandığı znraan dev » letler kararstzhktan hâlâ kurtulmaımş» lardu Fakat konferans reisi Henderson cihan sulhunun bağh bulundugu bu kon feransm dağıho gitmesinin butün dünya için felâketii netieeler verebileceği fikrinde bulunmus, infisaha mâni olmak içm elinden geleni yapmısb. Komisyen ictimamda, konf«ransm devamma taraftar olan Amerika ile Rusya, reisra vazivetmden cesaret alarak davalarmı tevit etmisl«r. kcvnfer"n« sm devsm">dan fayda beKİemiyen tngiltere üe İtalya da ictima1«rm mahdut bir zaman icin tehirmi bir surette ütizam edemfm'^ierdi. Neticede konferansm esas îtibarile d^vamı kabul edHmîs, istîhzar?tta içm omumî k«»nîsyon içtimaınm 4 tnmuevvele tehirine karar O ramina kadar ımraddel ln«^liz plânı h^kkmda devletler arasınrla huse st TT>üzakereler cereyan edeceği soyien» mî^ti. Konferansm devaraı esas itîV>a»^e kabnl ed"mekle beraber b'mdan h«kik lîhah tenun edecek ne*ice'er ç ı k e ^ hakkmda pek zayıf Bm^er vardır. KonferanıAan raBsnrt neHce'er çrfeabilm^si î«"'n Fransanm vor. HaTKnki sabık Frann» îneTÜz niâm tem evvelce müsaadeier daha o zaman Frartnz as . k«rî m*hafilînde înfial uyan<!ırav»h. Bn Wahare Fr»nsa basktmn»ndanı Jene ral Vevgand, M. Saro tarafrad«n. yeni ltabin» te*1o1 edi);rken Daladve kabinesmîn Harîciye Nazırı 0I3» t«güîz plltvvîç eden M. Pol Bonkuran yenî aİTTimamasinL musnrane tales t'fH. Bu tesîr altmda yeni Viyvekfl hariciye nezarenni dahi kend'si deruh» de etm?k istemisti. Fakat sabık ve lâ fcîtç hîikâmetlere taraftar o'ün «vıyalist fir''«smra s*ğ cenahı, M. Pol B<»nkur : "»ve hsrîciye nazuı oTarak gîr « iSî takdirde yeni sosvaîîst'erm hB» loVnete muhalefet edeeegini bîldirdî . Smden M. Saro askerî makamahn ta?en leripî r*» tarafa b'rakmaSa mecbur kalrnı*trr. tste bu hAdU. Fmnoouı a!all lan bwlona islerinde yeni mfisaade • lei*de bı^'moTnryacakİErma sÜDhe bs • rakmamaktadır. Diser taraftan tnsdliz bahrirssî ve kuvayi havaiyesi erkâm. tnsiUereye att silâhlann tenki» »öyle dursun memleketin selâmeit icin tezyidi lâzun geldiği kanaatindedirler. Efkân umumiye üzerinde tesir yapmak için varkuvvctlerfle çalışıyorlar. Amerikaya gellnce ba büyük devlet te kuvvetlerini azamt süratle çoğaltıyor. Japonya dshi A • merikanm faaliyetine ve Ruslarm as • kerî hazBlıklnmna bakarak silAhlamn son derecede arfarmak istiyor. Esr#n bu devlet denizde tngütere ve Amer3a Oe müsavi derecede bulunmağı çok . tanberi zihnine koymustur. tste butün b vaziyet konferansm devamından maddî böyük netieeler beklemeğe mahal bırakmamaktadır. Maahaza konferan* sm büsbfitün dağılmaması butün ümk> lerin sönmesrne de mâni oluyor. Talebe Yurdu Yeni Yurt binası dün tnerasimle açıldı Feci bîr cinayet Inegölde bir köylüyü parçalıyarak öldürdüler tınik 29 (Hu sosi) tznit Şehremini Fırka binası açıldı Şehremmi nahiyesi Halk Fırkast biaasmm açılma resmi dün ympıl • mıatar. Bu merasime kesif bir halk kütlesi istirak etaniftir. Evrelâ Fır kanm nahiye reisi Bican Bar *** nutuk irat ederek demiftir kiı c Herşeyden evvel yeni Wn» mızra açılma merasimin* istirak • • den zevata nahiyemiz namına tc sekkür ederim. Bu bina, Cunhori • yet Maresinin on yılda vatanunıım her kösesinde yaptıgi eserlerden kft. çük bir nümunedir. Buras» yalm* \ Fırka merkezi degildir. MubJÜn bü : tün tesekkülleri bu ç&ta alfanda toplanacaktır. Cevdet Kerim Bey! Açaeagıms kapı, bizi ideale koşturan kapıdır.» Bu nutka Fır kanm Vilâyet idar* heyeti reUi Cevdet Kerim B«y şu sözlerle raukabele etmiştirı < Aziz vatandaşlar; Halk Tw • kaauun temiz, asil, sadık ve f eda • kâr çocuklan. tki gündenberi mil • letin kendi emeğinin, kendi meziyetinin, kendi kudretinin eseri olan en büyük bayram yüreklerimizi tasi • nyor. Bu vesile ile sizi bir daha kut lulanm. Bu binayı para, bütçe yapmamıştir. Halk Fırkasının sevgili çocuklan vücude getirmiştir. Otuz beş bin lira kıymetinde tahmin e • dilen bu bina sekiz bin beş yüz liraya mal olmuştur. Sur kenannda oturan bu mütevazı halk 324 inkılâbinda ve 31 mart vak'asım mütea kip orduya saray yolunu gösteren halktır. Millî Harpte büyük hiz • metler yapmiş olan hatkhr. önii • müzdeki on sene daha çok şey yapacağız. Bunu herkes görüyor. YoIumuz açık olsun. Yaşasin Cumhuriyet.» kazasmm Boya lıea köyündec Molla oğlu Ab • dullah araba tekerleği almak 3 • zere tnegolde haitada bh* defa kurulan perşem. be pazanna gelmiş ve «Yenişehir» hanında Boğazköylü Süley . mana tesadüf et Katil Süleyman miştir. Pazara patates satmak üzere gelen ve esasen sabıkalı takımınr dan olan Süleyman Abdullah ile araba îşi üzerinde pazarhğa giriş . Dünkü küfat retminden bir inttba miş ve bir öküz arabasım 18 liraya satmağa razı olmuştur. Abdullah üniversite binası arkasındaki Ta bu paranm dort lirasinı peşin ver lebe Yurdu dün merasimle açılmışmiş mütebakisrni Yenişehirde ödiyetır. Bu merasimde bulunan Halk ceğmi söylemiştir. Bunun üzerine AbFırkasi Vilâyet Ware heyeti reisi dullah ve Süleyman birisi parayı ver. Cevdet Kerim Bey bir nutuk irat tnek diğeri de arabayı teslim etmek Zehırli gazier! Deraek ki Yavuza ederek demistir ki: için gece saat onda beraberce yola isabet var. Bovle zamanlarda msamn < Uzun seneler vatan müdafa çıkmişlardır. aklından ziyade sevki tabifai hakim asına çahşan çoeuklara yuva olmuş Parasma tama ederek Abdullahı oldürolnvor. olan bu bina çok harap bir halde idi. meği kuran Süleyman, yol arkadaşınm Tamir edilerek bugün az çok badalgınhğmdan istifade ederek bıça Biz tels'z merkezmde z^hirli «ra»nnılabilecek bir hale getirildi. Sim gını çekmiş, Abdullahm gözüne sap Ie fnesgulken, basimısın ustünde toplamıshr. Bununla da iktifa etmiyen ka • di de memleketin irfanına calışacak ateşi korkunç gürültiilerle devam e, tfl eline geçirdiği bir çam kütüğü ile, olan çoeuklara yuva olacaktır. Tadiyor. Yavas yava» sinirle'imîze hâbiçarenin kafasuıi parçalamıştu*. Süleylebe pansiyonları, memleketimizde kim olarak kendimize geMik, ak man bundan sonra Abduüahın cesedini bir boşluktu. Cumhuriyet idaresi Iımızi basimiza topladık. Ne oidu • yoldan uzak bir yere sürükliyerek sakbunu nazari dikkate alarak evvelâ Sunu tetkike basiadık. Fakat, bura. lamış, ertefi sabah, evine gidip kanlı Kadirgadaki müesseseyi, bugün de da zrh ariîvertenin altmda birsey elbisesini değistirmiş, tekrar tnegöle in. bu yuvayı açtı. Bunlar vâkıa ihti mis, yeni t^htalar alarak arabanın kan görrnek imkânı yok. (Yavuzda iki yaca kâfi degildir. Fakat ihtiyacı bulaşan tahtalannı ortadan kaldırmıştır. telsiz merkezi vardır. Biri, sulh zatemin için atılmış bir adımdır.» Süleymanın bu isleri de bitirdikten sonra Bundan sonra halk namına bir manına mahsus olanı ü«t gihrertede, Talebe Yurdu çok güzel tanzim kemaK sükunetle Yenisehir köylerine zat nutuk «öyliyerek teşekkür et diğeri, harp zamanma mahsus o'am edilmiştir. Yatakhane, dersane, yepatates satmağa gitmistir. miş ve millî mücahede senelerinde zırh güvertenin altmdadır. A. D.) büyük yararbklar go«teren mer • mekhane ve diğer eksamındaki büVak'adan bir gün sonra İnegöl ile Yalnız kulaklanmızla olup brteni hum Hâkimzad'e Mehmet Beyin royük intizam ve mükemmeliyet ilk Yenisehrr arasmda dolasan devriyeler anlamağa çaltsıyoruz. Onun için, hunu taziz maksadile bir dakika sü nazarda göze çarpmaktadır. Yur • Abdullahm cesedini bulmuslv ve jankut edı'ImistSr. raüthi» gfirültüyü bastan asağı ku . dun önünde tenis ve futbol mey • darmaya haber vemişlerdir. Bu şekilFırka binası çok güzel bir tarsda lak kesilerek dtnliyoruz. Taretlerde. danlan da vücud'e getirilecektir. de ise muttali olan tnegöl jandarması inşa edilmiştir. Aîhnda bir de ka • ki ağır toplanmız ates ettikçe hafif derhal tahkikata girismis, ve katil Süzinosu vardır. Vali ve Belediye rebir titreme Yavuzun teknesini dolaleymanı yüzbası Fanl Resit Beyin gayUi Muhittin Bey hayırlı olmasmı t«styor. menni ederek kordellyı kesmiş ve reti sayesinde ele geçirmistir. Cumhuriyet bayramımızın onuneu Adeta baslrra seklinde dustnannı binamn açılma resmi bu suretle tayıldonümü münasebetile yapılan me. kucağına düştüğümüz ve muhare • mam olmuştur. rashnde bulunmak üzere Ankaraya beye giri»tvğimiz muhakkak. tlk an» giden Yugoslavyalı gazeteciler dün Anadoluhisarında, Göksuderesî ladığımız, yani tahmin ettiğimlz sey tstanbula gelm'şierdir. kenannda bîr ip ve halat fabrikası bu, oldu. Dün Cumhuriyet Halk Fırkan vikuruJmus, 800,000 lira sermayeli oMuharebe devam edîyor ve daki . lAyet idare heyeti binasmda Şişli lan bu fabrikamn küşat merasimi kalar, son d»rece iızücti btr şek ve teşkilfttina mensup gençler tarafınDün saat 14 te Halkevinde Vefadün icra edilmiştir. Davetliler hu . füphe içinde geciyor. Muharebenin dan bir senfonrk konser verilmistir. lılar yurdunun teşküi münasebetile susi bir vapurla fabrikaya gitmişler, akisleri bosluk içinde boğuk boguk Konserde Cevdet Kerim Beyle Be . bir toplantı yapılmıştir. Toplantıda bu yenî müesseseyi gezmislerdir. İnliyor. Birdenbire Yavuztm teknesi lediye ve Fırka erkâmndan pek çok birçok Vefalılar hazır bulunmuşlar, âtremeğe basladı. Deraek ki yiiksek zevat hazır bulunmuşiardır. tstiklal lisenin eski ve yeni mezunları birbir. süratle seyrediyoruz. Biraz sonra, marşi ayakta dinlenilmiş, Cumhurilerile tanıştırılmışlardır. Şehir Meclisi bugünden itibaren teş. yalnıı kıçtaki iki taretimizin ates yet marşı hep birlikte soylenilmiş, Toplantıda kurulan yurdun da • rinisani îçtima devresine başlıyacaktır. ettiğini duyuyoruz. bunu müteakıp meşhur san'atkârla • Bugünkü içtimada Divanı Riyaset ve hilî nizamnamesi tetkik ve rıüza Mctbadi var nn eserlerî çalmnuştır 'üncümenler intihabı yapüacaktır. kere edilmiştir. MUHARREM FEYZt Türkîye tspanya ticaret mukavelesi Mukavelenin temdidi için uğraşılıyor Türkiye tspanya ticaret mufa ^ velesi müddetinin 2 teşrinUanlden itibaren hitam bulacağı ve yentden mukavele aktolunmıyaeağı yazıl * mıştı. Bu vaziyet Türk ye tspanyol tüccarlarını telâşa düşürmüştür. tspanya sefareti ataşekomersîyali M. Lui Garcie Guyaro bu meae{« hakkmda demistir ki: « Şimdiye kadar iki hukumet arasında cari bulunan en ziyade mazhan müsaade memleket esasına müstenit ticaret mukavelesinm mod detinin hitammdan sonra bh* daha temdit edilmemesi tüccarlan tnüş . kül bir mevkie sokacaktır. Fakat 3ci hükumetin alâkadar makamatı mukavelenin yeni den temdidi için te şebbüsata girişmişlerdir. Bana müracaat eden bazı Türk tüccar'arı tspanyaya ihraç ettikleri mallann bedellerini tahsilde müş külât gördüklerini söylediler. Mad. riUen aldığım malumata göre bu müşkulât pek yakında izale edile sektir.» Yugoslavyalı gazetec ler DOnkö konser Bir ip fabrikası açıldı Vefalıların dünkö toplantısı Şehir meclisi bugOn toplanıyor