31 Ekim 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 10

Bolu meb'usu H. CemilB.in Konferansı Birinci sahifeden mabat kan sızan büyük, asfl bir milletin kendi tnukadderatmı kendi eline aldığı, devasmı kendi ruhundan çıkardıgı, ve kendi eğilmez iradesile talihe galebe çaldığı o tarihî gündür. Eski ruh, bundan on yıl once bugün öldü. Ve Türk milleti, bir dev gibi, asrrhk rüyasmdan uyanarak, vatan topraklannda millî hayatra yeni büyük devrini bugün açtı. Türk milleti onuncu Cumhuriyet yılınm büyük bayramma hak kazanmıştır ! Korktmç, hanenm «on perdesini teşIdl eden ve Osmanlı tarihinin o tüken. mez fecaat »ahifelermi kapıyan büyük mnaibet, üç anrdanberi süren bütün bir felÂketler sflsilesinm nihaî kanlı aaf • hasıdır. Bu tebeple bakıçlartmm nzaklara, mhitat devrinrâ başladığı zamanlara (Sturelim, ve o zamanlardan millî lavam gününe kadar geçen uzun yıllarda, Otmanlı tarihinin betbaht mki»afmda en müeuir âmfl olan Avrupa dev. letlerOe Osmanlı devletmin karşılıklı tp.fcmt ve vadyetlerini tetidk edelim. ^Cumhariye't '• •31Te5rînİervelİ93! Beşerî iradenin en ilâhî *xudretini gösteren Büyük Gazi ile arkadaşlannın göklere yükselttikleri tarihî zaferler abidesi önünde bütün cihan iğildi rasma konmak fnatms kaçmnamak 1 • eap ettiği hakkındaki telâkki Avmpa efkân umumiyesine hâkim olmuştu. TSrk lerin ne gibi mülî kuvveüer» malik ol> duğunu ancak Umumi Harp ve ondan sonraki yenüesme devri gostermiştir.» 19 uncu asrm ortalarma dofm, «sark meselesinin» manası şu oldn. Osmanh devleti ba asırda kendi «yasetine mer. zu olmaktan gittikçe ve gfttikçe daha siyade çdch, ve Avrupa polkikasmm ba. defi ve oynncağı olmak derekesine dBf tü. Bu esaret vaziyeti 1840 tan Umnml Harbin sonuna ve Mfllî Müeadelenin b«sına kadar sürdü. sfikön bnlmuyor ve Avrupa için daimî bir tehlike kaynagı teskü ediyordu. 19 uncu asrm son yülarmda, Alraanya, iktısadi menfaatlerle Osmanh devletmi hunayeye geçerek, tngilterenin yakfinü hafifletmce, Avmpa, Balkanlardan kopması beklenen feUketlere da. ha sîddeUe kendmİ kapbrdı. Çfinka ye. ni Balkan devletleri uzerinde nüraz teds etmek idn Rusya fle Avusturya a • rasmda açılan rekabete bir AlmanRus muhalefeti mzhnam etti; çünkü Almanya dahi, Türkiyenin hamiai stfatfle !s . tanbulnn Rnslar tarafmdan zaptedü • mesrâe • bütün Rusyanra bmsayanl • raülî rüyastna • engel orayordn. Rn» . Fransn ittifakmm bir âmfli de Almanyaya karsı her fld memleket nMnfaatlerinm birlesmesi ohnuftnr. Müverrih Waker GSts bn laman lann Avrapasraı fSyb tasvir ediyorı c Avrupa devletleı uuu bütün dfln. ya ktfalarma yayüraası temas ve ger • gmnk sahalanm genisletti • dönyayı kart snrette paylasmak k m ve reka > beti tngflizleri, Frannzlan, AlmanUn vc Rnslan kapladı, ve gelecek tehlikelere karsı karada ve denîzde sfl&hlanmak, hepsi için, yeg&ne mBaterck bedef ol • du.» muhteüf sahalarinda çıkanlan îsyanlar ve harplerle, bunlan vesfle yaparak eebren kabul ettirilen ıslahat programlan, eenebi kontrolleri, memleket müsadeleleri ve bütün o ümhsiz harp macera* k n , hep, Osmanh devletini imha et mek ve TSrk mfllenntn son nefesini de almak içmdi. aldı. TraSzön v* Ba^a beynelmflellesecek ve tngiliz asker. leri tarafından isgal olunacaktu' Müatakfl bir Ermenistaa ve Kürdi* tan olacak, Hicaz kralhğı Kral Hüseynin İdaresi altında müstakil btr. devlet olarak Usdsk oltmacak, Su «;' riye ve Halep vilâyederi (Şam, Balebek, Humua ve Halep) Hüseynia oğlu Faysalm idaresi altında, Fira* boylarmda tngiliz menfaat saha « ama kadar uzanan müatakü bfar So. riye Arap devleti olacaktı. Osmanl» devletinm askeri kuvveti tamamen, dağrhldi, malî iatiklâli tamamen elinden almdı ve idaresi beynelmilel bh* komisyona verfldi. ^ 10 ağusto* 1920 de tstanbul hQIrâmeti tarafmdan imzalanan bu m » ahedename Osmanlı devletinm in kırazı ve ttilâf emperyalizmtnin kat' zaferini gosteriyordu. Bununla eski Roma tmparatorlu ğu derecesînde büyük bhr dünya devleti parçalanıp ortadan kalkıyor ve Anadolunun or. tanna sıkıştrnlmiş ve hapsedilmiş bfa eüce devlet derekesine inîyordu» Kemalizmin zafer günü Bu, yeni bir millet olus güntfdür. Bu, Kemalizmin zafer günüdür.. Bu tarfhi fenomen, bundan on yıl önce bugün, genç Türk milletmm maserî vicdanı için mukaddes roüs . terek ideal, ve yeni Türkiyenin is tikbal mukadderatı için milli tabiat kanunu oldu. En kızgın hasret rüyalarımıztn parlak tahakkukunu bugün gordük. Devletle millet arasmda ebedî Himat misakının yapıldığı ve her ikismi sicak sinesinde bir!*stiren Cum. huriyetin Türklük mukadderah ve millî hayat iradest için vahdetli yaratma olduğu gün bugündür. Mustafa K«*malin kudretli eli Türkiyenin siyafî vaziyetini bugün ra • metti, ve Türk tarihinin asırlardır gktikçe daha ziyade artan bir hızla fakstasu yukardan aşağıya ve al eaklara dogru düşen mahrekine bugün goklere doğru bh yükselis verdi. Avrupalilartn haçlt zihniyeti ve tecellüeri önee fakat Avrnpamn bütön ba anrlar sarfmda makyavelik bir ruh ve dmî bir anane 3e taldp ettigi siyaaetin ne barbarea emeller ve ne baht «a» kastlerle yüklü oldugunn gene kendi müverrihlerinrâ ağnndan dinliyelim. Daha bundan birkaç ay evvel Almanyanm en talâhiyetli îlim otoriteierutin kollektif çalifmasüe meydana çıkanlan büyük cftan tarihmde, Münih ünivernteri profesSrlerinden müverrih Wal . ter G8tx aynen şn satarlan yanyort c Avmpa mflletleri 13 fincS anr • danberi b'carette ve kSltürdeki tevef foklarma govenerek, kendüerhun bS • tüo dunya milletleri fizerinde hâküni yet *»»Mf olduğnna manımşlardu Bn. na hırUtiyanhk fîkri de katıldı. tsevi • Uk, yeryüzünde başka dinlere mensnp hiçbtr ruh bırakmamak üzere, Avru • padan bütün dönyayı fethedecek ve manevî hakhniyeti altma alacakh. «Bu hedeften, yeni zaman anrlan Iem, Âvrnpanm baldm vaziyeti ve Av • mpalılann bütün 8bür milletleri ve bun. larra kflltfirlerini btihkar etmek şuuru dofdn. «15 İBCİ anrda Avrnpamn şark wti lân Snünde Türkler çıkh ve baan bir • kaç anr diBuuıun» c 18 ve 19 uncn astriarda Avmpa tekrar siyasf ve îktuadî bir yayılma hareketi «osterdl Ve diger dünya kıt'alanm Avrupalılara müstemleke olmağa, yagma ve istismar edflraeğe mahkum •aydt. Her ne ki kendi emellermi tat. rain etmiyeeek, tmha edüeeekn*. Yağ maalarm intifa ve kazanç hırslan, ve hasren Âvrnpanm menfaat nyatetm den dogan ve bBtün inaanf şeyleri n • tihkar edea bir ruh bu anriara nakim oido. Nihayet büyük mİlletler badirenne bi* de kartfmtftık 1913 te Balkaa Harbtnden birçok millî felâketlerle perişan ve harap bir halde henüz çıkauetdc ki, hemen ertesi yd, daha kanayan yaralanmu n sarmağa ve yeni bh* lıarbin leap «ttirdiği hazırhklara vakft bulmadan, merkezt Avmpa devletlermia aafmda, ve adeta onlarm bayrağı altında, gSzfl bağlı bir fedai g9>i, o büvük mİlletler badiresme düstük. Marne meydan muharebesinde Alman ordulannra kat'î heztmetile harbin taiihi ttflâf devletleri lehrae dSndükten aonra, 12 tesrinisanl 1914 te Almanyamn tazyıkfle Sbür tarafa ilân ettiğimiz bu harp, Türk ordu larann bütün vatan cephelerml adet, ailâh, ve teçhizatça kat kat kuvvetli birçok düsmanlar ordularma kara atslanlar gibi müdafaa etmesine rag. men, muharip kuvvetlerimiz Alman karargâhmdan gelen emirlerle daha ziyade Alman maksadma hâdim hedeflerde parçaiandığı ve halta vatan harici eephelerde israf edfldiği için, M bfar maglubrjretle nihayete erdl Imparatorlakta inhUâtter Tiirkiyenin Avropayı tehdk ettflH gfinler çoktan geçmistL Bir vakaer eenubî Rusyaya ve Macaristanm şimal v« garp hndutlarma kadar dayanan, Ka • radat sahulermden Peleponeze kada» Adriyatik ve tyon denizlerinin nobet. çiEgmi yapan, ve Akdenizm büyük parçalarmda deniz hakimiyetmi kuran Osmanlı tmparatorlugn, 1683 de Vıyam bezimetOe fütahat kudretini kaybefamf ve müdafaa vaayetine sıktffarunnşa. 18 ind asırda Macaristan Belgrada ksfdar Türklerm elindeo almdı: bn asm so mmda Çariça Katerina Karadeniz ve Basarabyaya kadar hakim oldn. 1 9 nnen anrda Snce Yunanistan 1830 da, sonra Romaoya 1866 da, Osmanlı hikimiyetinden çıktı ve 1877 . 1878 TürkRus harbile Sırbistan ve Bulgaristan istiklâie erdiler. Bosna Hersek ise Avusluı ya idaresme geçti. Tamn Ama • vutluk, Makedonya ve Şarki Rumefi Avrupa kıt'asmda Türklerin elinde kaL dı. Bu da 1885 te Bulgaristana fltihak etti. Milli kartaluş hamlesi Bu Sldürücü plânlar tahakkuk »B kânmı buiamadı. Çünkü galîpler «Hasta Adam» a son Blüm darbesinJ de indnnek, zengin mhasrai arala * rmda paylaşıriar ve mükaseme ilâ . raını Stede zayıf ve dermansız ts « tanbul hükumetine barbarea imzala^ tmriarken, beride eSilmez bh* irade. nin boşandırdığı millî kurtuluş hamlesi hedefmin Snüne kadar gelmiş bulunuvordu. . Kendi kavoetimizden dövulen İMtikbal Kendl kuvvetimizden kendîraize •aglam bir istOcbal dovdüğttmüz, devlet ve millet bayatımızi yüksek mflII hedeflerimizin iatrkametme çevir. diğimiz gün bugündür. Bugün basımızı ne tarafa çevinek, nürriyetimizin, istiklâlimizin ve yükaelifhnizm ebedi setnbolü şeklmde kıztnn yüzlerimize sürünen bn Cumnuriyet bayraklarmda nep Türk vatanının ruzgân, ve Türk istikbalmm nuru esiyor.. Bu ay.yıldızdan ve bn kirmizı beyazdan taşan ziya ve renk tufant rnhian okşıyan güzelligi ve eazibesile rüyaianmızm, hasretlerimizin heyecanlar nıuzuı dalga • larmı çiziyor. ( Türk milleti, bugün, ezellerden «betlere dayanan sanfı larihinin bü. yük gttnlerınden bn*ıni yaşTjror ve tnflll gururım taşırdığt en asfl bfar heyecanla bayram yapryor. Bu onon hakkı ayni zamanda va»dfesidır. Müteoali harp ve hetimetler Hiçbir tarihln kav'Setmedİği kahramanhk . Türk milleti fakat, bu buyflk zafer gününe, tarihî hâdiselerin tabil eerevam yahut talra ve tesadüfün aevkfle, zahmetsiz, ve meşakkatsis, kolayca ermemis, bilâkis tarihî vu. Inınn aeyri kat'î bh* mkirazda nihayet bulmak muhakkak ofduftu halde, Büvük Sefmm kalıramanî iradesfle ruhnnun en derinlermden kırbaçla narak Slfim nykusundan vyanan ve ırkî kudretmin şutrrunu bulan millet, lcatil bir düşman dünyasma karsı, Fedai halkımn bütün heveean ve seKatiie kyan ederek, ve harîcî batinf fjfttün esaret zincirlerini parçalıyarak, larih ve mukadderatı zorla kendme rametmîş, ve eb«fî hayartm neeîp . lerinin asil kanfle mühürlemiatlr. Dünyada htebh* millet Slümlerin peneesmden mîllî varliÇrnı bn kadar kahramanca ve bu dereee dâhiyane Türkiye Cumhuriyeti, büyük mfllî Br bashretle kurtarmaimstir. kıvamm ve o aanlı istiVlâ! savajtmft lcahraananf bh* mahsnlü oldu&u srl W. hmılara teJraddfim eden ve Umumî Harple en hâd dereeesmt bulan fnkıraz tehlikesi felâketİ de, 1918 e kadar Avruna devletlerinm befıimf kaba bfr ihttratla nzun zaman'ardanfceri takip etltikleri e prensmli ve kistemli emperya'ist mü*emleke si yasetmin şeametli bir netîeesi oldngn lem, O*Tnanlı tarihînTn tnfllî kiyama kadar olan o karanlık safhaianni yu > kar^^n knş bninsfle jroVeîîm. Ancak boyle bir murakabe fledhr B tarihî lnyamm arefesmde vatanırt en mühlik ueurumiarla eevramhj olnufrunu jrSrm^k, Mnstafa Kemalin sahsmda teeelli eden Büyük Millet Kahramannvn flâhlan kıskandıra . eak eelik azrnfle harikalar yantnaŞa •Breklenen büyük Türk mTİletmin «setanet, tahamratfi ve fedakârlı^ıtnn dereeAsmi, ve basarma kabîli . yetinin yüksek mertebesinl takdn* etmek. ve Âvrnpanm o bütün bhr mw« sfoaaeti sistemfnî parealamakta Bövük Sefm go«terd?*î eesaret, kudret ve zekântn krymetînl anlamak mümkün olur. îlâhlart ktskandtran azim B&y&k muribei Umumf Harbin aononda Osmanlı devîelmî tehdit eden inkiraz ve zeval lehlikesmin muhtelif tarihî amffleri arasmda do&rudan ve uzak sebepler buhmduthı (rîr>î, buniann haricî ve dahili nevfleri dahi vardır. yimalf Arrîka nusn1 ve ı onna giDİ Osmanh eyaletlerhnn tngfltere fle Fran. sa arasmda paylasılmasrada» sralanan ttalyanlan tatmin maksadîle, müsait ftrsat ve zaman hululflnde fflen dahi b} * gal edflmek üzere, ttalyanm menfaat ve nüfnz sryasetme terkedflen Trablus ve Bîngazi mmtakalarmm 11 eylul 1911 de anf olarak ilftn edilen bîr harp neticesinde, tesrinievvel 1912 de aktohı • nan Ouchy müsalehasfle adalarla bir . Mahtelif mületlerden bir uuüet Iflrte kafî snrette kaybedilraesi, ve bnteskili gayreti nun arkasmdan Osmanh devletmin AvBn zftf ve hüsran devirlerinde, nasl • rupa kıt'asmdaki raevcudiyet ve hâldret ve irade sahibi bazı büvük mümtaz miyefa'ne nihayet vermek kastfle, Russahsiyetler, eesnr hamlelerle, devlete yamn himayesi altmda, Strbistan, Ka. knvvet ve mnkavemet vereeek bazı mfi radaf, Bnlgaristan ve Tunanistan b i • hîm tedbirler ve yeniliklere giristiler*B tün Balkan devletlerinn müsterek taarde, bunnnla mnietin nrokadderatmda e* mzuna ngrahiması, ve bnmm netiee • aash bir İyüesme ve degisüciac hânl ec 1 9 VBCB~ftM^ns nflynn Knreniıı im* sinde Garbi Trakya fle Makedonya ve demediler. pnan, ruh ve mekftn ıtibarile, Avru . Arnavutlugun, Girit dahi daha olmak palıtara tamamen açılrmşh. Avrupat un1780 . 1807 de 3 üneS Semnm, 1826 üzere, kamiien elden çıkınası, hep A v rar Avmpah obmyan herseyi imha fle da 2 mei Mahmudun, ve 3 tesrmitani rapanm fasdasn taldp ettiji imha a! . tehdît ediyordu. Avrupanra teknik te1839 da, Garbî Âvrnpanm yeni telikyaseti v« tesebbuslermin feej abbetlefevvuku tiyast kuvvetleri kadar büyükkflerînin ve fikirlermm hayraot olmakridh. tfl. SOihlan en kaba bir zorbalıkla büla beraber, bunlar hakkmda vazîh bir Rusyanra Kafkaa Indntlarîm flerlettün methalleri kmp açıyor, küçük yahut nkn bulunnnyan Reşat Pasanm teşvikımek gayretleri bir yana bıraküreea, ydsiyaseten mecabiz milletler Avmpa mfl. Ie Abdülmeddhı giristikleri nUİMt talarea ve ydlarca Türk mflletinin kamletlerine hızmetkarhk etmeğe mecbur şebbüsleri bn cümledendir. m emen «sark meselesi» baslıca BaL ediKyordn. Her fiçünün de savasbklarî sfyas! be. kanlarda tekâsfifie, nihayet Makedondef su ÎMi OsmanTılık esasmda ve Osraas ya, Girit meselelerinde h&d sekKni ac 19 uncu asrin ortatmda, Ingrötere, bnyük bir müstemleke tmparatorlufu ol h devleti icmde birlesen kavnnlerdea, larak, Osmanh devletmin mukadderadu. tngfln bayraiı bütün denizlerde ve müsavi bnkukTa, yeni, vabdetfi, tivaat fana Rnmefi b f an basbea sahne teskfl bütün dünya Infalarmda nçustnağa baş bir mHlet teskiK. etmekle beraber, Umumî Harbe ka • ladı. Fakat bovle bir eser daha dogarken dar geçen son oraz yıl zarfmda tmpara. « tngikerenm yanmda dânci bir dunolmeğe mahkumdu. Çünkfl esasen halkm torlugun sark ve cenup kunnlarmdaki ya kudreti inlrişaf etti; hırslı kollarnu ruhundan cosan suurla millî bir ihtual meseleler de oldukca bariz bir rfki altncüterenin o parlak Hrât müstemle • ve inkılâp hareketrâin asagıdan ynkan» kelerine ozatb ve tngflix nüfunmu ya. ya yapacafı dirume ve yenilesme te • Bilhaata Mısır kaybolduktan sonra, kra ve nzak şarka Innnaga tefebbfit etsirinden dofmıyan bîlaki* devletra st . Arabtstan ve Mezopotamya mmtakalanti. Bu, çıkan 19 uncu asnn Ruyan idi. yasf varlıjmı tehlikeye d9şüren ecne > nm muhafazan gittikçe daha ziyade « tld büyük dev, bn asrm ortalannda b? mOdafiftMelerine karsı padisahlann hayatf mesele olarak hissolunmaga basAıyada ve yakra şarkta birbirinin yo • tahaffuz flıtiyactnı duymamalarmdan !• humşnr. tagfltere Mısuı isgal ederek, luna çıkblar. Aralarmda, Asyada, Efleri gelen bn tslahat tesebbüsleri, hmsMıstrla Hindistan arasmda karadan raraniatan, ve yakm şarkta Osmanlı tmtîyan tebaa arasmda hoşnntsuzInSn ! • bıta tesis etmeğe başlaymea, bflhasta paratorlufn ve BaDcan devletleri var. dame etmek istiyen Avmpa devletleri. Arabistanda Osmanh devletfle tngfl . dı. Hepsi de Hint yollarmı yakmdan ve nin menfsatTerine hie nvtnm olmadıjı tere arasmda gergmlikler çıkman bir nzaktan Rus ütflâstna karsı kapah ttrtve memTeketin her tarafmda kasten zamret nalıni aıııusbr. mafa yanyor ve fld devi çarpışmaktan eıkarthklan kıyamlar ve ıraileîerle ko> ahkoyuyordu. ülkemiz üttünde çarptfan layea akim bmünT«bildi$i gibi, vkt müttefikler c Rusya Osmanlı fmparatorlugnn • knvvetlere ve miîlivet şvurana Istmat etmiyen ve TSrklü^ün mnkavemet v« dan kopanlan yeni Balkaa devletleri Bn vazfyet tngflterenin Osmanlı slyaratma kabıiiyetlerrai inkisaftan ah uzerinde nfifuz tesis etmeğe ugrasırken, yasetmde bir dönüm hâsıl etmiş, ayni koyan ve TSrkleşmeksizia Avrupah • zamanda Osmanlı devletfle Abnanya tngOtere, asrm sonuna kadar, Osmanlı laşmak istiven, binaenaleyh kSrükorü • arasmda bîraz once zflcrettigimtz yak devletim ortüyordn. Böylece yakm sark ne bir taklitten ibaret kalan boyle gay. laşmaya gotürraüştür. Avmpa için bir hrtma kosesi oldu.» rhnüteeanis ve uzvivetsiz bı'r tesekkülHaydarpaşa • Bağdat Basra de . Osmanldartn fütahat ve inhltat den, kuvvetli b»r raület camiası ve kud mhyolile Snee Sdtısadt maksarlar güdevirlerî retli bir mület doğması da mSmkun deden ve 2 ağustos 1914 ittifak muaheMuverrihin kalm ana çizgflerOe yapgııdı. „ desine kadar 20 yıl sfiren bu Türk.Altıfı bu tabloyu tamamlamak için, şu taf«Hasta a'dam hnkntu nanl "*, ""»i atjfasması. sonrafan sivasî bir ka« sflâh da ilâve edelim: rakter alarak, Şimalî Acemistanda Rnsvertldi? Osmanlılarm 16 mcı asırda baslıyan larm Mezopotamyada tngfliıfcrra, v e v« Tuna boylanm asıp Viyana kapılan. Bövlece, inkılâp kabfliyetmden mah Surivede Franralarra raldp menfaatiana kadar dayanan buyük fefa'h hareketi, rum, Islâmlarla hıristiyanlar arasmdald rfle karsılaşmıstn'. 17 inci asrm sonunda Karlofça müsaderin hıuumetlerle parçalannnş, mali. fşte boVIece, 18 ind, 19 nnen asîrlehasfle inhilâle nğradı ( 1 6 9 9 ) . yesi harap o kozmopolk Osmanlı tm • lann, ve Umumî Harp çabnaya kadar Ve gelen 18 ind a*ır Osmanlı devparatorluğu, Avrupada millî devletler geçen 3k 2 0 mei asır senelermin Os . Ietintn mhitat devri ve Osmanlı tarihinin sisteminin en kudretli devrini yaşadıgt manlı tarihi, Türk miîîetı icm, ne agır an camts bir fash oldu. Bn ve bundan bir asırda, hayat ve beka hakknn kaymukadderat yıllan oldu. Bütün ba za> sonraki asırda memleketin siyasî mn bederek, inhilâle giden bir «hasta a • manlar zarfmda Avmpa emperyalfzmikadderatma arbk Osmanlı devleti de. dam» hükmunS giymişti. nm yaasttıfı o ımm müstemleke dev > İfl, bîlalds Avrupa devletlerinin faali. Fakat tngflîz hı'mayesi, on» ancak ri Osmanh devl««4mi Avrooamn hâld • yet ve mSdahaleleri hakimdir. Avrupa kıt'asmdaki mevcndiyetinin son mîyeti altma aldı ve Turkirenm mİrasî. günlerini yaşafayordn. Çünkü tngfltere, Bn devletler Berltn Kongreri zamam paylasmak isb'yen devletlerra bh* tfîrRusyayı tstanbula el atmaktan vc Ak • nraa kadar, ve bnndan da oteye, kendi 18 dovmak bflmîyen, son kanş vatan denizle Süveyş kanalma serbest yol kabinelerini daimî snrette alâkalandıtonra$ı da efinden almmadıkça tatmin buhnaktan nzaklasbrmaga meebnrdu. ran bir «sark meselesi» ihdas ettfler ve edihniyen ve aralarmdald rekabet çarRusya Sarkî Akdenizi kaptyan, vahnt în. bummla Osmanlı traparatorluğuna müpısmalarile büsbütün şiddetlenen men giliz fîlosn yandan vnrunea, Hint detemadi gaileler ve iztıraplar açarak, o. faat politflcalanna esir yapta. niz yolımu tehlikeye düşürdü. nu kendi bükumetlerinin siyasî ve maBüvSk devleflerin imha nyatett. ^ Son nefesimizi bile almak ıt boyuncfurağunda şerefsiz bir vaziye» te düşürduler. Möverrih Hans Heinrich Boylece vakıâ Osmanh devletmin Ce ] r İMtiyorlardt! Schaederm dedîği gibi, «Osmanlı devnubu Sarkî Avnroada kurduğu büyük Mursteg ve Reval plânlari jribi sî Ietinrn bunyesinm şifa kabul etmez dedevlet kudreti imha edilmişti, fakat hâvasî kombtnezonhur ve uyuşmalar, tür. recede hasta olduŞu, ve her Avrupa dise'erin inkisafı burada 8yle bir vazilü entrikalar, müdahaleier, tazvikler, ve devleti için, can çekişen Türkîyenin mi. yet ihdas etti ki bu Cenubu Şarkî hiç zaman zaman, geniş tmparatorluğun Fatih Muttafa Kemal vatani bir daha kurtarmtşti * Ve çünkfl yasamak için SlmesTni bilen ve hakîkî kanramanlığm müşahhas timsali olan vatan fedaîsi kücük bir kara ordusfle f aik dü«man ordu ve donanmalarma, GelJboln ya' nmadasmda, kat'î imha muharebe •ini vererek, bu şanlı zafer meyda nınm topraklannı ve sulanra o mağ rur ttilâf kuvvetlerine ebedî mezar yapan, ve ytiksek harp san'atinin azlığm çokluğa ralebesmi gösteren bu saheeerfle, mflletlerm çarpısma • smda maddî kaya kuvvetlerin değfl, yüksekfaaaanzekâsmın ve sarsılmazraillî hayat İradesmm hakîm oldn funu isnat eden Anafart«lar k&hra. mam Fatn Mnstafa Kemal, Si"^ burada muhacimieri imha fle tarihte yeni bir tsfranbul f <thi vaparak, v« dünnan ordularmm bhbîrne el vermek istiyen gruplarmi ayırarak. son. ra da, sark ve eenup eeohMerTnde düşmanlarm iatilâ »eilerini durdirrarak, Türk vatanmı daha Umumî Har bm oevamt eanasmoa b^rıcac Vereı kurtardıktaa aonra, şhndi de ttilâf devletlerinm aom idam kararmı vır. tın, mflletini felâketlerin bu en büyüfünden ve sonuneusundan kurtarmak iem, Anadoluya kozmua, » e ^ v ha tstanbulda ik^n, kurranct elile gizliden ıriz1iy« îTk hazırlıklarcm vap tıjh büvük millî kıyamı ve kurtu'us muharebftlerfnm en şanlınmı, 19 mayn 1919 da Samsuna avak basar ba» maz hemen hemen teşkn**landn*a < rafc, az zamanda kuvvetli bîr taazzl haline tekemmül etth*m'xti. Harbin etim tonu *r Halife tarafmdan büyük ttmltier Ie ilân edilen eîhat dahi tesirsiz kaldı. Kahire ve Delhi gibi büyük ialâm merkezleri mukabil fetvalrla islâm âlemini müsterek mukaddea dkjin müdafaasmdan alıkoydular. Bununla da kalmadı, 1916 da Mekke aerifi HÜseyin tngiliz htmayesİle kendini müstakil Emir ve attı ay aonra Hl* eaz Kralı Bân etti Ve Osmanlı devleti aleyhme tngfltereye alet oldn. tngüiziarin idare ettîkleri Arap kı . yamı 1 tearinievvel 1918 de Şamm saptma ve bununla Filistm Osmanlı eephesintn düşmeame sebep oldu. Harp filen bhti ve vaziyetm deb> aet ve fecaati Snfinde Osmanh ka bmesl çekflmeğe mecbur oldu. Ve yeni kibtne namma, 30 teşrmievvel 1918 de, Çanakakle onflnde yatan galip ttflâf' donanmaaı nrhlnmda Mondoros ratttarekesl imza edfldL Feei mütareke şeraiti Fakat daha raütareke aartlan, düşmanlarm Osmanlı tmparatorlu . gunu mahvetmeğe azmetmiş olduk • larmı ifşa ediyordut Çanakkale ve tstanbul Boftazlan bosaltilip ttilâf devletlerinin işgaîme brrakılacak, Osmanlı ordusu dağitılacak, donanma düsmana tesTkn ed^ecektL ttflâf devletleri, kendi emniyetleri Içfaı, Osmanlı hudutlan İçinde diledflc • leri sevkulceyş noktalarmı »f gal et • mek, Osmanlı limanlarnu, demiryollannı ve telarraf hatlannı nezaret ve muhafaza altma almak hakkraa ma. lik olaeaklardt. Türklerin eHne düşen ttilâf edrleri derhal teslkn edMecek oldufu halde Türk harp esirleri düşman esarerlnde kalacakti. Gazi Samsana geldieinde memleket vaziyeti Devletler Sevr maahedesUe memleketimizi parealamulardt ttilâf devletlerinin Türkiye h&k" kindaki hnhakâr maksatlan. bhr bu» çuk sene sonra imza edilen Sevr tulh muahedesfle büsbütün meydana eıktı. Bu muahedenm vanmda bhr de tngiltere, Fransa ve ttalya arasmda fcnzalanan ve Anadoiudaki Fransız ve Italvan nüfu^ ırrmtaknlarmi tavm eden bh* Oçler ttilâft Aceord tri '. partie vardı. O«manlı devletme Avrupa kTt'asındaki memleketlerindrn yalmz tstanbul {Ie bunun en yakın bmterlândı, Asva cihetinde de Er . menlstan, dedikleri yerler, tzmir ve Kilürva narîe olmak üzere, valmz Anadolnnun birkaç vilâveti birakıldt. Boftazlar beynelmîlel bir reihn alaeak ve beynelmîlel bh* knmiryonun idaresi altma konacaktı. Filistin ve Mezeootamya tngiliz mandasma vertldi. Osmanh devletmin Mısır ve Ktbra uzerinde zaten coktanberi yalmz lâfzî kalan hâkimîyet hakkı kaidınidi. Suriye fle buna bHii'ik o. lan KflikvanTn tskenderon kBrfezl havatîsi Fransız mandaatna geçti. Anadolunun içîne Konyaya kadar uzanan ve Bağdat demhyoluna da * yanan yerler ttalyan menfaat mm . takası olarak aynldı ve ttalyanm idare«i ve isffali alttma verfldi. Yuna niatan Edirne ve Kırkkilise dahH oL mak üzere Cataica hattma ve Ka radenize kadar bütün saTıavı ve Anadoluda tzmh* havalisinln idaresinl Ontm Samsuna ayak bastıgı gttn Ierde fakat memleketin askert, si • yasî ve ruhî vaziyeti hiç bh* kurtuluf ürnidi vermiyen en feei bfar vahame' manzarasi gosteriyordu. tstanbul şehrfle Boğazfar ve tz mtr, ve Anad^lunun garp ve cerup ımntakalan düsmanlar tarafından filen işgal edilmis, sark vflâyetleri istilâ tehlflcelerine maruz kalmış, ordu sHâhlarmdan tecrit edilip dağıtıl. mıs, ve kendi tahtını devletfn inkıraj ve milletin esareti pahasına kurtarmağı yegâne gaye bilen hodgâm bir padişah, bir manpus gibi, tstanbuld< sarayma kapanarak, galiplerin en korkunç arzu ve emirlerini candan ve gSnülden yapmağa hazır hain bir esir vaziyetîni almıştı. büyük împaratorluktan, elde, Anadolunun raer. kezl parçasmdan, uzun bhr harp ve acı bh* mağlubiyetüe sarsılmış bir govdeden, bitkin ve sefalet içinde bir haiktan başka birşey kalmamıstı. Bir tngiliz müverrihînin tasvir ettiği gibi, «1918 senesi 30 tesriniev . velinde imzalanan Mondoros mütarekesinden 1919 senesinin 16 ma yısmda Yunan askerinin tzmire çıkmasma kadar 6 ay esnasmda Türk milletinin manevî kuvveti en aaağı dereceyi bulmustu.» öyle ki, bu umumî yeis ve hnkânsizlık içinde Vilsonun prensiplerin • < den ve Avrupamn adalet ve tesanryeJ vaitlerinden başka meydana hiçbir ümît ve çare göriinmüyordu. Bunun ne aldatıcı btr hayal ol • duğunu, ve her zaman gibi, o tarihî felâket günlerinde de mağlup Türki» yenin etrafında medenî devletler değil, bilâkis kana susamış gozlerle, cenazenin bası ucunda nobet bek H