2 Eylül 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi Büyük bir küfüphaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir tane bulunmak lârımdır. umhurı flnnnniı eono. Mn tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhurıyet, Istanbul Posta fcutusu Istanbul, No. 246 CuniSrfBSİ 2 Eviul »33 * Telefon: Başmuharnr: 22366, Tahrlr müdürü: 23236, idare mudum. 22365, Matbaa: 20472 Hayat Ansiklopedisi ' 39 uncu cüzü çıktı Viyana şenlikleri Siyasî bir Manevradır Viyana, TJ ağustos n beş yiımi gün sonra burada 1 Viyananın ikinci Türk muha sarasından kurtuluşunun iki yüz ellinci senesi tes'it ediîecek. Bu münasebetle yapılacak merasime bircok milletler de iştirak edecekler. Fransa, Ingiltere, ttalya ve Polon • ya bunlann arasında sayılıyor. Hâdise üç dört aydanberi malum • dur. Bunu iki gün evvel mevzuu bah. seden tstanbul matbuatı, Viyananın, iki yüz elli sene evvd başından atlat tığı tehlikeyi bu kadar zaman sonra böyle şatafath bir surette tes'it etme • sini, bilhassa buna beynelmilel bir ma. hiyet verümesini tenkit ediyorlar. Ve netice olarak Avrupada hâlâ Ehlisa lip zihniyeti yaşadığını iddia ediyorlar. Mesele İstanbulda yanlış anlaşıl mıştır. Mühim hâdiseler Avrupada munta zam zaman fasılalarile daima hatır Ianır, tes'it edilir. Viyananın kurtulu şu da böylece ellinci, yüzüncü, yüz el linci, iki yüzüncü dönümyıllannda kurt lulanmış, bu münasebetle nutuklar söy lenmiş, birkaç kitap basümış, bir iki abide dikilmistir. Fakat Viyananın Türk muhasarasından kurtulmuş olması, iki yüz elli sene. denberi hiçbir zaman böyle sürii sürii milletlerin iştirakile beynelmilel bir şekilde tes'it edilmemiştir. Şimdiye ka dar yapılan «Türklerden kurtuluş» ih tifalleri halkı ancak on, on beş gün iş gal ettiği halde bu sefer, aylardanbe ri merasimlerin, nutuklann, nümayis lerin arkası kesilmiyor. Hanl hanl ki taplar basılıyor, Universitede konfe ranslar veriliyor, tiyatrolarda piyes ler oynanıyor. Neden? Mesele basittir: Avusturyanın Al . inanyaya ihrhakı, başta Dolfüsün kendisi ve hükumeti olmak üzere, bi r cok hükumetlerin menfaatine uymuyor. Bunlar, Viyananın iki yüz elli sene evvel "başından fceçen badıreyî mevzuu *>ahsederek «İste asırlarca evvel, kendi nî ve Avmpayı Türk istilâsından kur . taran bir millet. Bunım hür yasams^a hakki yok ırnıdur? Ey Avusturyalı! Sen biz<m halâskârımızsin!» diyerek bil. hassa Avusturya efkân umumiyesini Almanya ile birleşmek sevdasından kurtarraağa çalışıyorlar. Meseîe bundan ibareüir. Din pro Dagandası filân mevzuu bahsolamaz. Esasen şarka karsı bir garn taassubu tahayyül edebilmek için, sarkta da garbe karşı ayni harekeb'n mevcudiyetinî kabul etmek lâzımdır. Böyle bir şey i ki yüz elli sene evvel bile yoktu. Muhtemel bir Türk akınmın öniine geç . mek îçin kendisine müracaat olunan On Dördüncü Louis, bu tek'if siyase (ine uymadığı için «Ehlisalip devri çoktan unuhıldu» cevabmı vermiş tir. [ 1 ] . Tarih bize, felâket zamanla nnda Avusturyaya yardıma koşan bir Fransa göstermiyor. 12 eylul 1683 te Viyana önünde cereyan eden muazzam boğuşmada din taassubu üçüncü plânda kalıyordu. Miistebit bîr Habsburglunun idaresi altmda inliyen zavallı bir milletin istiklâl uğrunda can veren Türk saflannda hıristi • yan askerler, Avusturyanın kurtulma»ı içîn yetisen Polonya ve Alman ordulannda da müslümanlar vardı [ 2 ] . Hkler hareketinin Almanyadaki muvaffakiyeti üzerine ortaya atılan bu gürültülü tes'it merasiminin nekadar ta. raftar kazanacagını tahmin etmek güç degildir. Avusturya gibi kültür sahibi bir milletin masalla, din propagandasile aldanmasına imkân yoktur. Habsburg idaresi altmda yasıyan Avus . turya siyasî bir tesekküldü. Bu teşek kül, muvaffakiyetl * ; ni muhtelif milletlere mensup msanlara medyundu. Birkaç misal olarak sunlan sayabiliriz: 1 1664 te Sen Gotarda Köprülüzade Fazıl Ahmet Pasayı mağlup eden Montekukuli isminde bir ttalyandır. 2 Viyanayı kurtaran Jean So • bieski ismindeki Polonya Kralının i . daresinde bulunan Alman ve Polonya ordulandır. 3 Habsburg Avusturyasmın büyümesini temin eden adam, Prens O jen admı taşıyan Fransızdır. En büyük muvaffakiyetlerini Os manlı devletine karsı temin eden, o küçüldükçe kendisi büyüyen^bu İmparatorluk, tarihin garip bir cilvesi netice. si olarak rakibile beraber öldü: Os • • manlı ve Avusturya tmparatorlukları hemen hemen ayni zamanda mahvoldular. Habsburg idaresi altında bulunmıyan Avusturya Almanyanın bir par • [1] Onno Klopp: Das yahr 1683. (2) Lamartınc; Hıstoıre de la Tuı Kabahat kazanc Tuna boyundaki memleketlerle îthalât ve ihra nunda mı, yoksa Defter Ecnebi profesörlerden bir kısmı çağrılmıyacak ve catımızı nehir yolile yapmak kazançlı olacakiır darlık teskilâtmda mı? " u s e n e muvakkat kadro tatbik olunacak Bugünden Hibaren Defter darlığın yertne tstanbul Maliye teşkilâtı kaıim ohnuftur. Def + terdarltk teşki • lâh yakm za mana kadar doğ rudan doğruya merkezden Def terdar tarafm dan idare edi lir rmiteaddit maliye şubele Maliye Vekül rini ihtiva eden Abdulhalık Bey bir teskilâttan ibaret iken Vilâ yetle Belediyenin tevhidi ve kaza tesJcilâtı yapilmasi üzerine kaza larda da birer malmikfürlügü ihdas ed'ilmiş ve şubeler bunlara rapte • dilmisti. Nüıayet bu teskilât ta lâğ•edildJ. Onun yerine tstanbul, Beyoğlu ve Üsküdarda birer tahakkuk, birer tahsil müdürlükleri ihdas edildL Tahakkuk müdürlükleri vergileri tahakkuk ettirecek, tahsil müdürleri d"e tahsil edeceklerd'r. Sabık Vali Ra^it, sabık Defter • <Jar Mustafa, Devlet Demiryolları muhasebecasi Kâzım Beylerden mürekkep olan üç yiiksek murakıp bu Mabadi 6 ıncı sahifede Tuna yolu, ticaretimiz için çok mühimdir İstanbulun yeni maliye teşkilâtı Ûniversitenin yeni kadrosu nasıl olacak? kanu Universite binan Maarif Vekâleti Vekili Dr. Refik Bey Yalovadan şehrimize dönmüstür. Refik Bey bugün Universheye gelerek kadro işlerüe meşgul olacak . tır. Universiteye getirilecek ecnebi profesörlerden bir kısmının davetinden vazgeçilmiştir. Zaten bu sene, Üniversite, muvakkat kadro ile idare edfle • cek ve bu suretle bir tecrübe devresi geçirilecektir. Bir sene zarfında ecnebi profesör • lerden ve kadroya yeni alman genç . Mabadi 3 üncü sah'fede Çekoalovakyamn Ttma Szerin'de fevkalâde inkişafa mazhar olan modern limanlafıfrdan Bratislava Dîin Cumhuriyet, başmuharririmi . zin, tktısat Vekili Mahmut Celâl Be . yin, memleketimizin iktnadî hayatm* da miihim bir inkılâp husule getirecek mahiyette olan yeni düşünceleı)înden bahis bir yazısı neşretti. Mesele şudur: Merkezî Avrupa ile Almanyanın ce • nup taraflanna Triyeste yolile mem leketimizden ihraç olunan ve gene bu tarikle oralardan memleketimize ithal edilen ticaret eşyasını Tuna yolile nakletmek. Avrupa kıt'asında Volga nehrinden sonra en büyük nehir olan ve 1800 mil uzunluğunun 1600 millik kısmı sey. rüsefere r','verisli bulunan, Almanya, Çekoslovakya. Lehistan. Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Bulgaristan ve Romanya arasındaki mübadelâtta mühim bir rol oynıyan ve bu sekiz memleketin ticarî nakliyatında büyük hizmetler ifa eden Tuna nehri, Karaorman dağlanndan Karadeniz kıyılarına kadar uzanan merkezî ve cenubu şarkî Av . rupanın en mühim ticaret yoludur. Versay muahedesile Tuna beynelmilel bir nehir addedilmiştir. Bütün milletlerin gemileri Tuna sulannda ser • bestçe gidip gelebilirler. Tunada nakliyat, su kesiminden asağısi az ve di. bi nisbeten düz olan, seri ve kuvvetli romörkörler tarafından çekilen 400 ilâ 1000 tonluk büyük ve modern dubalarla icra edilmektedir. Romanya M. Venizelos Sabık Başvekil yirmi gün son*a seliyor Frantanm rırene dağlann da istirahat etmekte olan sa bık Yunan Başvekil i M. Venizelos tstanbul da bulunan eski Yunan meb'us lanndan M. Spanudıse gönder diği bir mek tupta eylulün OÎ ' beşinden sonrr tstanbula gele rek Tarabyada ve Yalovada b'r bu çuk ay kadar kalacağını bildirmis ve bu müddet zarfında Ankaraya da gideceğini ilâve etmiştir. Atinadan verilen haberlere gö • re M. Venizelos tstanbula geleceği kakkında Hariciye Vekilimiz Tevfik Rüstü B«ye de bir mektup gön«fermiştir. M. Venizelos teşrinievvel sonlarma doğru Atinaya dönerek siyasî mücadelelerine devam ede cektir. Dün meşhur ve zengin Ingiliz seyyahlar geldi Aralarında Ingiltere hanedanına mensup bir Prensesle sabık İspanya Kralınm kızı da var Kraliçe Mariya vapurile dün sa bah şehrimize Ve. nedikten 270 In • giliz seyahı gel miştir. Bu seyyahlar arasında tngiltere Krallık hane. danına mensup1 Prens Mari Luiz ile sabık tspanya Kraiı Alfonsun kızı Enfanta Beat • ris ile Ingiltere nin eski Türkiye sefiri Lort Dabernon, eski Ingiliz Basvekilierinden Lort Askuitin oğ. lu Kont Oksford Askuit, 20 kadar Lort ve Leydi ile bircok maruf tn giliz diplomat ve Alfhanyanın cenup taratlarına k93ar Tuna yolile zahire ve petrol taşıyan vapur ve dubalar petrol ve zahirelerini, Macaristan hu • bubat ve hayvanatmı, Yugoslavya mahsulâtını ilâh... Bu memleketler ara • sında ve ta Almanyanın cenup taraf . larına Regensburga kadar taşıyan bu dubalardır. Mabadi 2 inci »ahifede Denizyolları Işletme Inhisarı işe başladı ı ı<M I » • ><ıere Krallık hanedanına mensup Prenaes Mari Luiz dün Tapkapı tarayım gezerken dilerini istikbal eden tngiliz sefareti erkânile birikte sefarethaneye gitmişler» dir. tngiliz sefiri Sir Corc Klark Cenap lan prensesler şerefine bir ögle ziya . feti vermiştir. Bu zîyafette tngiliz Lrot' lan da bulunmuşlardır. öğleden sonra Ingiliz seyyahlan o tomobillerje şehrimizin başlıca guzel Mabadi 4 üncü sahifede . Denizyolları Işletme idaresi hususî vapurcularin gemilerinden on tanesini kiraladı Diğer hususî vapurlar seferden menedilerek bulundukları limanlarda bağlı kaldılar Esrarengiz bir hâdise oldu Klişeci Alâettin B. in oto mobili bir adajn öldürdü Yeni tesisatm mühim bir kısmı bitirildi. Mektep Evvelki gecı. ve memurin evlerinin inşasına başiandı lirbirlne bağlı iki karanlık hâ di*e olmuştur. Zabıta bu vak'a lann tenviri içm çahşmaktadır. Vak'anm biri hırsızlık, diğer i de otomobil ka • zasıdır. Çingograf A» lâettin Bey evvelki akşam h" susî otomobili ı Klışect Alâettin le Beyoğluna çıkarak Lala biraha nesine girmiş ve arabayı dışarıda bıralcmıştır. îçeride yemek yemiş v» biraz sonra dişarı çıktığı vakit arabanm yerinde olmadığını gör müştür. Bu vaziyet üzerine derhal Beyoğlu polis merkezine mi;»acaat ederek otomobilin numarasını verMabadi 6 tncı sahifede , Ergani bakır madeninde ııınıııı ırilvonerleri bulunmaktadır. Prensesler, mütenekkiren sey>hat et« mekle beraber Galata nhhmındA Vi • lâyet ve Belediye namına karşılar.mıs ve hükumetimizin misafiri addedilerek şehrimizde kendilerine refakat etmek üzere maiyetlerine serkomiser Nail B. ıremur edilmiş, bir de hususî ototno . bil tahsis edilmiştir. Prenseslerle tngiliz diplomatlan, ken ıııııııııııiMiııııııııııııııııııııııııııiMiııııııııııınııııııııınıııııııııııııııiMiıııınnıiHinııııııııııııınıiMiııııınııııniHiııııııııuııııııiMiııi'iııııııl r Kiralanan vapurlardan Dumlupınar, Nilüfer, Erzurum * Denizyoüari tşletme rnhisan dün • den hibaren başlamıştır. Bu suretle TlSkiye sahilleri arasında muntazam posta seferlerile kabotaj temin etmek işleri Denizyolları tşletme idaresile Türk j armatorlannın teşkil edeceği anonim I llllml şirkete intikal etmiştir. Fakat anonim şirket, vapurcular arasında çıkan ih tilâflar yüzünden henüz teşekkül ede . mediği için şirket faaliyete geçinciye „. , , . kadar bu işlerle münhasıran DenizyolMabadi 3 ikncii sahifede kurtularmyacaktır. Almanyanın bir parçası olan Avuıturyanın , Almanyaya kansması, yakm istikbalin tabiî bir vak<asıdır. NADİR NADİ uımııiMiııımımıııııımtmımımın brganı madeninden bir manzara ve Nafıa Hilmi Beyle şirket mühendisleri Ergani bakır madenlerini işletmek için maden sahasında yapıimakta o'an ameliyatın müh<m bir kısmı bitirilmiş tir. Sahada tesviyei türabiye ikmal edilen yerlerde yeni tesisat ve dekoviller yapıîmağa baslannv.stır. Bu meyanda, memur ve amelelerin çocuklan için 200 talebelik ve bes sı nıflı asrî tertibatı haiz bir ilk mektfo ile memurin evleri de inşa edilmektedir. Şimdiye kadar yapılan masraf, şirket sermayesinin yüzde altmısı kadardır. Asıl fabrikanın inşaatnta, gelecek sene baslanacak ve 935 te şimendifer Er ganiye vâsıl olunca, bakır ihracab ha zır bulunacaktır. Resimlerde, geçenlerde maden sa . hasım ziyaret ederek faaliyeti tetkik eden NafVa Vekili Hilmi Beyle şirket mühendislermden bir kısmı ve maden sahasmm son vaziyeti görülmektedh*. • \ , HIIII ııı ııııııııııııiMiııııııııııııııııııııııııınııııııııııııııııııııııııııiMiihiııııııııııııııııı Eski Saaı Falih Rıfkı Beyin yeni kitabının mukademesini dördüncü sahifemizde okuyunuz çasmdan başka bir şey degildir ve ken. di ırkı olan bu büyük kütle/e kavuş madıkça, yabancı milletlerin menfaatine alet olmaktan, silik (passif) bir sekilde j[a}iyarak utjrap çekmekten J\