3 Eylül 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi Buyük bir kütüphaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Ker evde bir lane bulunmak lâzımdır. umhuri S6n6* f»0. 3 3 5 0 Hayat Ansiklopedisi İSTANBUL CAĞÂtOGLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhuriyet, Istanbul Posta fcutusu: tstanbul, NO. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366, Tahrir müdürü: 23236. Idare muduru: 22365, Matbaa: 20472 39 Pazar 3 EyfO11933 uncu cüzü çıktı Ayasofyanın Yıkılma tehlikesi Viçi: 28 (Basmaharririmizden) Bir davet ve bir şayia J urnal gazetesinm İstanbuldan alarak diinkü nüshasında neş • rettiği bir telgrafnameye naza ran Ayasofya mabedi bir yıkılma tehlikesile karşı karşıya buiunuyormuş. Telgrafname, meselenin tstanbul matbuahnca da ehemmiyetle ele alındı • ğmdan bahsettiğine göre bu tehlike nin mahiyetme dair orada verilen malumatı tekrara Iüzutn görmemekteyiz. Hakikaten böyle bir tehlike varsa ve onun önüne geçmek te mümkünse hükumetin yapüraası lâzım herşeyi yaparak bu büyük eseri yere düşmek felâ ketinden koruyacağma şüphe yoktur. Bir tarihte Ayasofya bu tehlikenin başka bir türlüsünii mimar Sinanın himmetile atlatmış. Kanunî devrinde ma bedin dermden derine iniltiye ben zer bazı sesler çıkanr gibi olduğu hissedüdiğinden Sultan Süleyrnan Koca Sinanı vaziyetm tetkikine memur et miş. Tarfh büyük mimarm Padişaha verdiği fifahi raporu şöyle hikâye e der: Efendim, cami kocamış ta ayakta durabilmek için dayanacak kolhık değneği retiyor. Müsaadeniz olursa i«tediğini verelim de rahatlasın! Adliye binan cephesinde mabedin duvanna yapıştınlmıs gayet muntazam ve kale duvanna benzer surette sağ lam takviye mesnetleri o zaman yapılmışhr. Rivayete göre bu mesnet du varlanmn ilâvesmden sonra mabedin çıkanr gibi olduğu lesler durmuş imiş. Mabedin bu ses çıkarma rivayetin de belki mübalâğa vardır. Muhakkak olan mabedin o zaman dahi şüpbeli bir vaziyet arzetmiş olduğu ve her ih timale karşı takviyesine lüzum göriil mü* bulunduğudur. Dikkatle bakılırsa mimar Sinanın Ayasofyaya vurduğu payandalann bu büyük mimari eserile omuz öpüşen bir kuvvette ve güzellikte olduğu görülür. Ayasofyanın ken disinden büyük ve ondan daha güzel ve heybetli eserler yaratan koca mi mar, Ayasofyayı ayakta tutmak için k < , U T U J . • ı»««o«tleri oratya y»rl«f Cemal Hüsnü B. Maarif Vekili mi oluyor? Bern Sefirimiz eski Vekil Cemal Hüsnü Bey hükumet tarafmdan Ankaraya çağrılmıştır Dün geç vakit haber akhğımıza göre, Bern sefirimiz eski Maarif Vekili Cemal Hüsnü Bey, hükume timiz tarafmdan memleketimize davet edilmişiir. Bu davetîn, Cemal Hüsnü Beyin, doktor Refik Bey tarafmdan vekâletle idare edilmekte olan Maarif Vekilliğine tayini ile alâkadar olduğu söylenmektedir. Bern sefirimizin bugünlerde sehrimize gelerek Ankaraya gideceği, hükumet erkânı ile temaslarda bu lunacağı, bu temaslar neticesinde vaziyetln tevazzuh edeceği ilâve olunmaktadır. Cemal Hüsnü Beyin maarif işlerinin çok ehemmîyet ke«bettiği şu «ıralarda işbaşma daveti sayiası Universitede ve diğer alâ kadar mehafilde memnuniyetle karşılannuçbr. İtalya ile Rusya Dün bir dostluk misakı imzaladılar Roma 2 ( A . A . ) Sovyetler birliğüe İtalya arasında yapılan dost lok, ademi tecavüz ve bitaraflık misakı bugün öğle üzeri imzalanmışbr. Bu misak, iki memleket arasm • daki dostca münasebetleri kuvvet • lendirmekte, her iki memleketin karşılıkh surette birbirlerinin dahilî itlerine kanşmıyacaklannı teyit eylemekte, her iki memleketin iktısadî muamele ve münasebetlerine kendiIerini asağı mevkie düşürecek bir fark gözetmeleri halini karşılıklı surette bertaraf etmekte, akit taraf lardan berhangi birine zarar vere bflecek mahiyette beynelmilel Ki' • lâflara iştirak ihthnalini ortadan kaldırmakta ve ademi tecavüz hakkmda müteamzı tarif ebnemekle bera1 ber bir takım taahhutleri hâvi balunmaktadır. Çok mühim bir mesele Istanbul limanı günden güne sönüyor Bu güzel ve tabü limanı ölümden kurtarmak, memlekete yapılacak en büyük hizmet olacaktır Gittikçe boşalan ve faaliyeti azatan Isfanbul limanımn tenha giinlerinden biri Geçen gün rüfekamızdan biri «tstanbul limanı niçin bomboş duruyor?» basIığı ahmda memleket ikhsadiyatmm çok mühim bir derdini ele alarak liman fa aiiyetinîn günden güne azalması sebeplerinden bazılarmı ortaya koydu. Li man muamelâtı ayn ayn idare ve mü esseseler tarafmdan görüldüğü için, bunlarla ayn ayn münasebette bulunmak raecburiyttı i£*'i*den limanımıza ge 'en W ^ <&* •»H* uifeUare ve miuuğradıklannıt •tebi gemilerinin kat'î bir setmedikçe limanunıza uğramamakta olduklanm ve liman faaliyetinm azal • masında muhtelif rüsumun ağırlığının da tesiri olduğunu yazdı. Fühakika, son senelerde limanın faaliyeti grtgide azalmaktadtr. liman faaliyetinin bu derece daral masını mucîp olan sebeplerin en mu himi bizce liman işlerine müteallik masraflarm ve rüsumu muhtelifenin diğer ecnebi Ihnanlanna nisbetle ağır olmasıdır. Nitekim, bundan birkaç «ene evvel memleketîraizm malî ve iktısadî i t«tkfe :TTIΫ * <r Abnan mü • . doktor Müiler de verdiği raporda liman masraflanmınn gayet ağır olduğuna temas etmiş, ve hatınmızda kaldığma göre, vecaiti noksan ve Avrupa limanlarma nazaran, çok geri olan tstanbol limanile, liman de • Mabadi S inci »ahifede Cemal HîisnuTiey İstanbulun yeni nialiye teşkilâtı işe başladı Defterdarlık koridorlan dün vaziyetlerini anlamak istiyenlerle dolu idi, 450 memur açıkta kaU Zehirli gazlere karsı tedbir Belediye halk için sıgınroa mahzenleri yapacaL Müstakbel harF. lerde knllaaı lacak zehirli gaz lere karşı dün • yanm her tara • fında tedbdrler almmakta oldu ğu gibi bu husu«ta memlefce timizde de ha • znhklar yapıl maktadır. Bu cümleden ola rak hükumet çe bir talimat BeleSfye reU muc name tanzim eBâmü Bey dlbniş, bu talimatnaroe biitün Be • lediyelere gönderilmiş*dr. Talimatnamede Belediye hudut Mabadi 2 inci »ahifede tirivermistir. O tarihî macerada dikkatimize la yik diğer bir noktayı bu mabede o es ki zamanlarda atfolunmuş olan ehemmiyette görürüz. Tehlike ibtimali karşısmda mabedin takviyesi cihetine gid'lmiş ve onun zamanımıza kadar kendi kendine ayakta duragelmiş olması temin ednmiştir. Mabedin kendi kendine ayakta du rabilmiş olduğundan bahsetmekle o mtn pek uzun bir müddet her türlü Hina ve ihtimamdan mahnmn kalmıs olduğunu anlatmak istediğimiz açık tır. BÖyle büyük eserlere lâyik olduk lan ibtiram ve ihtimamla bak*Vmek icin o kıratta eserler halk edebîlecek kabilivette bîr cemiyete ihtiyaç •«' dır. Mimar Sinanın devri Türkün yaratıcı medeniyet kabiKyeti itibarile işte öyle bir devirdi. Bizzat mimar Siaan Araipfeanın in«a tarzını kritik etmege muktedir bir âlim san'atkârdı. Onun kritiği ise lâftan ibaret değildi. Mimar Sinan Ayasofyanın mşasına hâkim olmiM san'at fikirlerinin kâffesini en e saslı tasavvurlanna ve en hurda noktalarma kadar kavradıktan sonra kendi eserlerile onu geride bırakan muvaf faldyetler göstermiştir. Hem bir iki eserle değil, baştanbasa o zamanm geniş imparatorluğunu dolduran ve hatta taşan kücük büyük adeta sayısız eserlerile. Eğer kendisinin açbğı mek tebin ondan sonra ta Hmdistana kadar yayılarak devam eden eserleri nazan dikkate alınırsa Türk mimarmm, Türk medeniyetini ebediyet için kürenin suratma nakşetmekteki kudretine hayran olmamak hnkânı bulunmaz. Türk mimarismin bu harikulâde kudret ve muvaffakiyetleıine rağmen medeni Turk Ayasofyayı ihmal edemçz di. Sultan Süleyman fle Süleymaniyeyi yapan mimar Sinanm bizzat kendi • • n bu ibmali reva görmiyerek tek A yasofya ayakta dursun diye ona pa yandalar vurmuştur. Türk mknarisi insanlık medeniyetinm iftihar edeceği büyük eserler vücude getirmîş olmak la beraber Ayasofya dahi tarihin başka devrine ah gene öyle büyük eser lerden biri idi. Medenî adam, medeniyet eserint muhafaza eder. Zaten mede niyet, daha evvel gelmis eserlere daha yenilerinin iltihakile husule gelen bir tekâmül manzumesinden başka birşev değildir. Eğer Ayasofya şrmdi hakikaten o denilen yıkılma tehlikesine maruz ise herşeyden evvel bu tehlikeyi bertaraf edici tedbirlerde istical etmek gerek tir. Ayasofya Istanbula ziynet veren ucsuz bucaksız kıymetlerden biridir. Medeniyetin tarihî merhalelerinde bir »bide gibi yükselen bu paha biçilmez esere karşı Cumhuriyet Türkiyesmm pöstereceği it>'na ve Dıtimam pek faala otmahdır. tnkılâpianmu yeni oldu • Ziya Nuri Paşa ile Hamdi Suat Beyin tekrar afanacakları sÖyleniyor, Kerim Bey gene müderris oldu Vekil Refik Beyin dün verdiği izahat Dün Maarif Vekâleti vekili Doktor Refik Bey sabahtan aksam geç vakte kadar Universitede kadro hazırlıklarfle mesgul olmustur. Esaslı tetkikata lüzum görüldüğü için kadrolann tamamlanması işinin uzun süreceği anlaşılmaktadır. KadroUrm alacağı nihaî şekil etra fmda ba*ta Vekil Bey olduğu halde bf tün salâhiyettar zevat sıla bir ketumi hîamdi Suat B. Ziya Nttri Pş.. yet sröstermektedirler. Söylendiğine gö re, Tıp fakültesinden açığa çıkanlan dan hariçteki vazifesine devamma lardan kulak, boğaz, bunm hastalıklan saade edilmişbr. profesörü doktor Ziya Nuri Pasa ile Universite Fen faküUeri riya»etinden teşrihi marazî profesörü Hamdi Suat istifa eden Kerim Bey profesör okrak Bev tekrar Universite kadrosuna ithal fakülteye tekrar almnuştu. edileceklerdir. Profeör muavinlerinin hariçteki vm • Yeni tayinler ve istifalara dair birçok zifelerine devam etmelerine mibaade e. şayialar vardır. dilmiyecegi, profesörlerin Universite haricindeld islerintn de tabdk edile • Yeni kararlar ceği teyit olunmaktadır. Tıbbı adlî profesörü Saim Ali Bey Mabadi 4 uncü sahifede ayni zamanda Morg müdürü olduğunıııııııııııııııınıııı Universitenin kadrosu , .^»^ Zincirlikuyudaki otomobil kazası Defterdarlık koridorlanmn dünkü hali tstanbuun ye ni Maliye teşkilâ h dünden itibaren çahşmağa başla mıştır. Yeni teşkilâtın muntazam şek3de çalışmasını temin için üskü dar, Beyoğlu, ts tanbul tahakkuk ve tahsîl müdür leri dün otomo billerle mıntaka larmdaki Maliye tahsil şubelerini lstanbvl Varfdat dolasmıslar, her ." mudürlüğüne ta hangi bir aksak y»« edilen Adanc lığa meydan ve Defterdan Talât B rilmemesine çahsmışlardır. Bu teftisler neticesinde islerin muntazam yürüdüğü srörülmüstür. Usküdar tahakkuk ve tahsil mü dürleri Usküdar Maliye şubesinde, Beyoğlu tahakkuk ve tahsil müdürleri Beyoğlu kazasmda, tstanbul tahakkuk ve tahsil müdürleri ise Defterdarlık binasında çalışmaktadırlar. Hastolanan Beyoğlu tahsil müdürü Sefik Bey iyileşerek ifayı vazifeye baslamıştır. duru Cezmi, murakıplar ve müdürler iki mühim talimatname vücude getir mişlerdir. Bu talimatnamelerden biri murakıplann diğeri de memurlann vazifelerine aittir. Cezmi Bey ba talimatnameleri Ankaraya götürecek ve Maliye Vekâletinin tasdikma «rzedecek tir. Uc murakıptan Raşit Beyin maası aslisi 100, dişrerlermin seksener lirpdır. Murakıplar Usküdar, Beyoğlu, !s*anbul mıntakalarmı aralarmda taksîm edecekler ve haftanm muayyen gün • lerinde toplanarak umumî kararlar vereceklerdir. Murakıplardan Rasit Bey dün sabık Defterdarlık binasına gele • rek varidat umum müdürü Cezmi Beyle crörüşmüştür. Uçüncü murakıp Devlet Demiryollar muhasebecisi Kâzım Bey henüz şehri mize gelmemistir. Ankarada devir ve teslim muamelesile mesgul olmakta dır. Müddeiumumilik yerinde tahkikat yapıyor Cuıkoğraf Alâettin Beye ah otomobilin Beyoğlundan kaçınldığmı ve bu otomobilm Zincirlikuyuda bir jandarmayı çiğniyerek ölümüne se» bebiyet verdiğini yaznnytık. Esra rengiz bir şekil alan bu hâdise et rafında tahkikata devam edilmektedir. Tahkîkata Müddeîumumî mua vinlerind'en Salim Bey vaziyet etmiş olup bu işle mahallmde meşgul bu • lunmaktadir. Alâettin Bey Galatasaray polis merkezinde nezaret altmda bulundurulmaktadır. Tabkikatta, bilhassa Alâettin Beyin hangi saatte Lala birahanesinde bulunduğu ve kazanm hangi saatte vukua geldiği noktasma ehemmiyet verilmekte olup bu cihetin tenvirine çalışılmaktadır. Maamafih, bu husustaki tahkika tm pek yakında ikmal edilerek hakikatin meydana çıkanlacağı mu hakkak görülmektedir. aynı zamanaa ıvıorg muauru oıuuguıı Talebe akmı devam edîyor ıiMiıııııııııııııııııııııııııııııııınııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııihMiıııııımııııııııııııımıııııııııııımıııiHiıımiHiııııııuiııı .™«Ü»».• • ........ „.... 450 memur acıkta kaldt Lise ve ortamekteplerde yer kalmadı, buna rağmen bütün müracaatlerin kalwl edilmesi bildirildf Lise ve orta mekteplere kaydü ka bul için vaki müracaatler, geçen seneye, nisbetle bir misli fazladır. Müracaatler adeta tehacüm halini aldığuıdan bu hususta nasıl bir muamele yapılacağı a lâkadarlar tarafındn Maarif Vekâletm. den sorulmustur. Vekâlet, mevcut su mf kadrolan nazan itibara almmıyarak müracaat eden bütün talebeleri simdilik namzet sıfatile kavdedilmesini bir tamimle tebliğ etmistir. Kayit faaliyeti eylulün dokuzuncu günü aksamma kadar devam edceek, ancak ondan sonra nekadar talebe almacağı be'li olacaktır. Bundan sonra vazivete göre îhtiyac nisbetinde yeni suJ>eler arılacP'n anlasılmaktadır. En fazla rağbet gören mektepler, Galatasaray, tstanbul kız ve erkek li. seleridir. tstanbul lisesi kadrosunda ver kalmadı?ı için bir kısım müracaaller kabul edilmis ise de yapılan tebllgat üzerine yeniden talebe kaydine bas lanmıshr. ı Orta tedrisat MS^nru Umumiti İlk talimatname „ ğu için dinin dünya islerinden tefnki şeklindeki büyük hâdisenin tesirîeri medenî bir abide olan bu türlü eser lere karşı çok mütekayyit olmaklıgımıza hiçbir derecesinde bir mania teşkfl e demiyeceğine şüphe yoktur. Bu noktada şurasını da vazıhan kaydetmeliyiz ki dinin dünyadan tefriki Türk milletinin medenî bir hamlesi olmakla beraber kendi akidelerine mer but kalmakta ve onlan dilediği gibi icrada hür olan millet içm bütün bir hürriyetle ittiba olunan din ahkâm ve merasimi dahi kendi âleminde içtimaî ve binaenaleyh gene medenî bir keyfiyettir. Ancak Ayasofyanın yıkılma tehlikesinin önüne geçmekte dinî ol maktan ziyade mednî bir fikrin hâ kim olacağını sarahatle ifade ederiz. iHMiniHinııın Maliye Vekâleti v a n a a ı umum müvaridat uuımn ••• Maliye veKaıeıı »» Yeni teşkilâtta açıkta kalan memur adedi 450 kadardır. Cezmi Bey bun lann listesini Ankaraya götürecek, bilâhare bu memurlara yeni vazifeleri tebliğ edilecektir. Dün bu memuriardan mühim bir Mabadi 2 ıııııııııııııııııııımıııımııııııııımııınııııııııı niyet abidelerinin şimdi içinde bulun duklan bakrmsız halden kurtanlarak her biri başhbaşına bir medeniyet şa • hikası sayılmak lâzım gelen hakikî mahiyetlerine lâyık bir itina ile ihata e dilmeleri lüzumunu dahi hatırlatmaktan kendimizi alamayız. Ayasofya gibi bir mabedin avlusu çirkin bina larla, civan ise mezarlarla ve garip kuş yuvalan gibi kale duvarlanna ya pışhnîmış tahta evelerle ihata olun muştur. Adliye binası bile oraya fena düşmüştür. Adliye binasına birşey diyemesek bile Ayasofyanın etrafı fena inşaattan kurtanlmak ve ortaya ma betle, Sultanahmet çeşmesinden ve sarayın kale duvarından mürekkep bir manzume çıkanlmak lâzımdır. Fakat, eğer varsa, herşeyden evvel şu ytkıl ma tehlikesinin bertaraf edilmesi ilk el atılacak en müstacel iştir. Kasaplar Şirketi Vergi kaçakçılığı iddialarına ne diyor? Kasaplar ş ketinin 170,C0C lirayı bulan kazanç vergisini sakladığma da ' ir vaki ihbar üzerine tabki kat yapıldığı yazılmıştı. Şirketin ida re meclisi TÇ i*i Kara Mu*tafazade Abmet Bey, bu husu'ta dün bir mu Kasaplar şirketi tâare harririmize de meclisi reisi Ahmet B miştir ki: « Mesele, evvelce şirketimiz Mabadi 4 üncü »ahifede ıııiHiııııımııııııııııııııımıııııı.ııııııiMiııııitiıımıııııııııımııımı ... Galatasaray lisesindeki münhaller j Orta tedrisat müdiri umumiliği Ga latasaray lisesine dün kadro hakkında tebligat yapmış, muallimler arasında bu sene değişiklik olmadığuu bildirmiştir. Fuat Bey Türkçe muallimi Sabri Beyin İ$tanbul kız lisesi mudürlüğüne, stajyer . lerden Muhittin Beyin müddetini biti • rerek Kadıköy lisesine taym edilmeleri Mabadi S inci tahifedm Bu noktai nazardan hazır ele altn • mışken bu mabedin ve Sultanahmet, Süİeymaniye, Fatih gibi emsali mede YUNUS NADİ