23 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisî inci cüzü çıkti IIIIIII lllllf iflHllllItltlltllllllff ılı nıııııııııııııııtıtııııınn ••••!........... nmıııııııııııııııiîimııııııııııınıııııııııııııııırıııtıılıııınınııııııııııııııııııııııınıııiııııııımııııııııırııııııırııifiıımıııımnHiıımıııı 32 Dört Büyük Devlet Uyusuyorlar Dokuzuncu sene: No. 3247 tSTANBUI, CA&ALOGLU Telgraf ve mektnp adreal: Cumhuriyet. tatanbnl Posta fcutusu: lstantml, No 346 Telefon: Başmuharrir: 32366, T&hrir mttdUra: 23236, tdare müdüru: 22365, Matbaa: 20472 umhu Salı 23 Mayıs 933 ^ ^ Muasır cemiyette Ordu ve millet • ulhu yaratmak ve yaşatmak dahi sırasında gerçekten gö» • terilecek zora bağlı olduğu cihetle silâhlan azaltmak için canla başla fleri götürülmek istenilen butün çakşmalara rağmen ordu fikrinden ve esasmdan müstağni kalmağa imkân yoktur. Sulhu haksız harplerden sıyanet etmek istiyenler bile bunu maddî ve manevî beynelmilel bir kuvvetin kefaleti albna koymak istiyorlar. Manevî kuvvetin kıymeti inkâr edilmemekle beraber iş maddî kuvvete dayanmadıkça sulh hesabma müsbet neticeler elde edilebilmesinin zorluğunu simdiye kadar binbir misal ile görmüşüzdür, hâlâ da görüyoruz... Ne hacet ordu iktızası halinde millî, yani dahilî devlet hayatınm bile en son ve en sağlam istinatgâhıdır. Binaenaleyh silâhlan azaltmak hesabma daha ziyade ikhsadî ve insanî mahiyette herhangi tedbirler alınmak istenilirse istenilsin, bondan dolayı ordu fikrinin herhangi bir derecesinde zayıflatnası Iâzım gelmez, bîlâkis... Bilâkis... Çünkü ordu teşkilât ve techizatından yapılacak fedakârlıği baska anlayıslarla telâfi etmek lâzımdır. Bir memleketin dahilde huzur ve sükununun, harice karsı ise hukukunun müdafaası mutlak bir ihtiyaç olarak daima mevcut ve berdevam bnlundukça baska türlü harekete cevaz olamaz tabiî. Bunun kestirme çarelerinden biri ordu fikrinin memlekette herkese malolacak veçhile umumilestirflerek oyle şamil bir şekilde köklestirilmesidir. Nihayet memleketin müdafaası milletin ilk ve son borcudur. Hakikî bir lüzum ve zarurete tekabül eden bu fikir esasen millette ordu mefhumuna h&nnetin ifadesi olur. Fîkir çok hürmete lâyık olduğu nisbette milletin derin tabakalarma daha ziyade malolarak yeni bir kıymet ve kuvvet kazanacaktır. Millî nizam ve intizamla memleket hudutlannm müdafaası icabında can ve malile bütün milletin basaracaği en mukaddes bir iş bilrnmelidir. Bu fikri teşkilât halinde temsil eden ordunun bütün milletçe daima mtıhterem görülmek Iâzım gelen mevkiini göstermeğe kâfidir. Bizim asırlardan ve asırlardanberi Türk hayahmıza hâkim olan sevimii bir hakikate göre Türk milleti esasen ordusunu, yani asrî manasile karadaki, denizdeki ve havadaki müdafaa teskilâhnm mecmuunu harzican edercesine benimsemis bir millettir. Her memlekette nasıl olduğunu tahkike ihtiyaç görmeksizîn bizim milletimizde ordu millî teskilâtm en ziyade ehemmiyet verilen hürmete lâyık en esaslı safhasi olduğunu söyliyebiliriz. Nihayet ordu fikrinin zamanla müte rakki manası her tarafta muayyen bir kadrodan millet hayafana doğru şümul ve vüs'at yeyda etmekle Türk mflletinin millî dehasi bu suretle de sabit olrrrus bulunayor. Bizde bir Sefin idare ettiği istiklâl cidali giderek bütün milletin canile, malile, hulâsa bütün mevcudiyetfle istirak ettiği muazzam bir dava obnuştur. Simdi teşkilât halmdeki ordumuzu gözünün bebeği gibi seven millet, îcabında onu kendi mevcudivetile dahî tamamlıyacağı kanaatine sahiptir. Bazılanmızm garip iddialarla fi tarihinde filân yerde yaptığmı tevehhüm ettiğri bir hizmete saplanıp kalmış olmak manzarasını gösterdiiH su sıralarda Türk milleb' Gazi Türlriyesinde en büyük millî teşkilât olan ordu fikri itibarile iste bu kadar terakki merhaleleri katetmis bulunuyor. Bu yeni terbiyenm müessisi bütün kavaidile beraber askerliği yoktan yaratarak ortaya koyacak kudrette olan millî Büyük Şefimizdir, Bu terbiyenin neticesidir ki gerek istiklâl ddalinde ve gerek halen bilfiil iş basında bunca liyakatli ve yüksek meziyetli muhterem kuman • danlanmız varken onlardan hiçbirmin hiçbir veçih ve suretle benlik davası etmek şoyle dursun, kendilerinden bahis bile etnrmediklermi burada kaydetmek isteriz. Bazı kumandanlann ve ordu müfettişlerinin meb'us olmalanna da cevaz olan bir zamanda bunlardan bir kaçmın yanhş yola saparak daha ziyade siyasete döküldükleri görülmesi üzerine diğerlerinin nasıl derhal mebnsluğu terkle asıl mesleklerine kuvvetle sanlmıs olduklan hatırlardadır. Bu esaslı terbiye ile askerlik, Gazi Türkiyesinde hakikaten bütün milletin hürmet ve muhabbetine lâyık yüksek bir ideal olmuştur. Bu yeni canlı millet telâkkisi Büyük Şefin ciddî kanaatlerine ve icraatına uygun bir cereyan içinde inkişaf eyli Roma müzakeratı bitti Dört devlet misakmda iş imzaya kaldı Yeni misak projesi Hariciye Nezaretlerine gönderildi, nikbinlikler devam ediyor [Amerika Rei sicumhuTunun beyannamesile Al manya Başvekili nin nutkundan sonra beyne'milel havadaki gergin lik azalmca dört ler misakı mese lesi tekrar ortaya çıkmıştrr. M Mu solini bu misak fngiliz Başvekili nin Romayı zjya reti esnasında teklif etmistL Al manya bunu bilâkaydü şart kabul etmiş, fngiltere da Dort devlet mısakı ıçln son sözü söyliyec ek olan Ingiliz ve hi tasvipkâr davPransız Başveklllerl Mr Makdonalt İle M Daladye ranmıştı. Fransa ret cevabı vermemekle beraber bir muhtrra ile düsüncelerini anlatmıstı Fransa misakm Cemiyeti Akvam misakının çerçevesi haricinde bir şey olmasını istemiyordu. Italyan Basvekilinin teklifi için diploması kanallar ile müzakereye devam edıiecekti Fakat buna Vaşington seyahaı n ve silâhlan bırakma konferansmdakı müşkiılât mâni olmuştu. Şimdi vaziyet değiştiğinden müzakere yeniden baJamıştır. Müzakerenin tekrar baslaması için ilk teşeb • büs gene M. Musolini tarafmdan yapılrruştrr. ıtalyan Başvekili Romaya gelen Prusya Basvekli M Göring ve Franstz, Ingiliz sefirlerile misak hakkında müzakereye gİTİşmiştir Dört büyük devlet arasında anlasma olmadığı takdirde si lâhlan brrakma konferansı gibi cihan iktısat konfeTansı da suya düşeceğin den elyevm cihan siyasetine ait en büyük faaliyet dörtler misakı etrafmda cerevan etmektedir. Bu hususta dün gelen telgraflar aşaftıdadır. ] l Mabadi 3 fcu* Miihim bir ihale Sıvas Erzurum Hattı yapılıyor Bu inşaat millî bir grupa veriliyor Stvas Erzarum hattımn milli bir grup taraftndan inşaat karargir olmuş oldağantt öğreniyontz. Ba htuusta cereyan etmekte oldağn anlaşılan müzakereler neticelenerek parafe edilmiftir. tnşaatı deruhde eden gruptm Abdarrahman Naeî Bey idaresinde oldağu anlafdıyor, ve isin malt cihetinin milli bankalarimız taraftndan tedvir edüeceği haber verili yor. Ziraat, îş, Samer Bank ve Emîâk Bankalanmız aralartnda bu makaatla on milyon liralık bir esa» tedavnl »ermccyen temin eylemişlerdir. Peyder pey hükumetçe vukubulacak tediyat ta inzimam etmek saretile inşaat proğramının mu vaffakiyetle tatbik edileeeği alnasılmtş bulunmaktadtr. Inhisarlarda ıslahat hazırlığı ıııııımııııııııımııiMiMiııııımmımınııımıımiııımıııımıiHiınıımMi Dün Vekil Beyin riyasetînde bir içtima yapıldı Amerikalı mütehassıslarla hazırladıklan raporlar üzerinde 5 şaat müzakere cereyan etti Gümrük vc tnht • sarlar Vekfli Ali Rana Bey dün M bahki ekspresU, Ankaradan sehri • mize gelmij ve ögleden sonra inhi • sarlar idaresinde, vekil Beyin riyasetinde ıslahat raporlarmı hazvh yan Amerikalı mütehasstslann isti rakile bir toplanh yapıhnıştır. Beş saatten fa»la devam eden bu içtimeda mhisar lar umum muduru Hüsnü ve Müskirat mhisan imalât subesi mödürü Haydar Beyler de bulunmuslardır. M ütehas • sıslann vücude getirdikleri raporla nn müskirat tsle rine ait kuımları Iııhisarlar Umum Mudlrîyet! btnası r% V«kfl AH Rana dünkü içtimada okunmos, mütehassıslar tarafmdan Ve kü B«ye iaahat varibni*, bu mevzu uxerbide hararetli münakaşalar cereyan etmiftv. tnhisar Maraaİ IçJd rabrlkalarnm ısla(Mabadl 2 inci tahlfede) Istifa şayiaları Adliye Vekilinin çekil • digi dün Ankarada da söyleniyordu Ankara, 22 (Telrfoula) Adliye Vekilinin is*ifa ettiği şayialan bugün burada da dolastı. Fakat alâkadar ve salâhiyettar mehafilde şayialan reyk eder herhangi bir hareket görülme di. S6ylendiğint »ore Yusuf Ke InhUarlar Vek&letine mal Bey temyiz geHrUeceğine dair, te. mahkemesine ait yiâedHmiym bir sayia bir Iâyihamn çıkan Saracoğlv Başvekâlet taraŞukru Bey fından Meclîsten geri aiınması me•elesinden dolayı istifa etmiştir. Bugün burada tnhîsarlar Vekilinin de istifa ettiği, yerine Saracoğlu Şükrii Beyin getirileceği hakkında bir başka şayia daha çıktı ise de aslı olmadığı anlasıldı. Dahilî Matbuat Umum Müdürlüğü ihdas ediliyor Lâyiha dün Mecliste müzakere edildi ve uzun münakaşalardan sonra kabul oluncfâ Ankara 2 2 (Telefonla) Meclis 2 de Kâzım Paşa Hazretlerinin riyasetinde toplandı. Reis muvazenei umumiye kanununun, bütçenin umumî yekununu ihtiva eden birmci maddesin • deki rakamlarda yapılacak tashihat henüz neticelenmediğinden bu maddenin yann getirileceğini, diğer maddelerin okunarak reye konacağını söyledi. Kimse netice ummuyor! Cenevre müzakereleri devam ederken Çekoslo vakya silâhlanmakta, Japonya harpte berdey» Cenevre 22 (A. A.) M. Paul Bonucur, akşam saat 21/30 da otomobille buraya gelmiştir. Cenevre 22 (A. A.) tngiltere Hariciye Nazirı Sir John Simon saat 17,45 te tayyare ile buraya gel miştir. Alman polisi ordudan hariç addedildi Cenevre 22 (A. A.) Ordu mevcutlan komitesi, bu sabah Alman mu*vin polisi hakkında mühim bir karar ittihaz etmiştir. ttalyan murahhası, M. Soragea evvelâ bu meselenin müzakere edil memesini çünkü Hitlerin bu polis teskilâhnm yakında kaldınlabileceğinî beyan eylemiş olduğunu soyle miştir. Bu mütalea, nazan itibara a • hnmamış, komite 6 reye karşı 8 rey ile Almanyanm muavin zabıta kuvvetlerini ordu mevcutlan arasmdan çıkarmağa karar vermiştrr. Amerika, Bütçede yapılan yeni değişiklikler Bütçe encümeni reisi Hasan Fehmi Bey «bütçe basıldıktan sonra encümene gelen bazı lâyihalar vardır, bundan başka bazı kadrolarda ufaktefek tadi lât tekilf edilmiştir. Yani matbaa ha • talan olmuştur» diyerek bunlardan mütevellit farklan okudu. Bu meyanda teşvild sanayi kanununun encümende bulunan tadilâhna göre gümrük muafiyetleri iade edildiğinden bu muafiyetlere ait tahsisatm 1,5 milyondan 3 milyona çıkanldığmı, makinelerin Sanayi Kredi Bankasma sermaye olarak tahsis edilmis olan gümrük resimleri mukabilinde alman depozitolar eshabına iade edileceğinden bunlarm tutannın bütçeden tayypdildiğini söyledi. ÇeKosIovakyanın matemaâîyen silâh landıgını söyliyen Lord Rothenner lngiltere, ttalya, Almanya Macaristan, Avusturya, Felemenk ve tsveç bu karann lehinde rey vermişlerdrr. (Mabadi 6 tnct sahifede) Gümrükriiz girecek mevad listesi meselesi Bundan sonra muvazenei umumiye kanununun ikinci ve müteakıp maddeleri okundu. Kabulü muvakkat sure tile gümriiksüz memlekete girecek mevat bakkındaki 6 mcı maddenin müzayor. Bu telâkkide yüksek kumandaya kadar çıkan teşkilâtın aledderecat etemmiyetleri müsellem olmakla beraber nihayet işi en büyük kumandandan en mütevazı nefere kadar bütün mecmua görür, ve nihayet içtimaî ve iktısadî kabiliyetlerile bütün millettir ki orduyu tamamlar. Asrî cemiyette ordu telâkkisi hakikî olarak bu kadar genişlemiştir. Eğer bugün Büyük Erkânı Harbiye Reisimiz Fevzi Pasanm teknik askerî işler kadar meselâ Uşakta çıkan pala mut ve Tirede istihsa] olunan kenevir ile de meşgul olmakta bulunacağım tahmin edersek asla taaccüp etmemelidir. Nurettin Paşa sahsma ait propaganda Bkrile nesrettiği bir ikâ risalenin kabına şu fatihi bu fatihi diye bir sürii unv*c koyarak bunlara kendi hesabma V^amiupmar galibi diye de bir unvan Mecliste dil hareketl üe bazı k. nunlardakl eskı kellmeler arasında gorulen mübayenete nazan dikkati celbeden Fırka Umuml Kâtibl Recep Bey (Ktitahya)> keresi esnasmda Hasan Vasıf Bey (Istanbul) mevzuu bahis listenm eski listelerin ayni olduğunu, halbuki simdi vaziyetin değiştiğmi, sanayi erbabmm bunun tadih'ni istediklermi söyledi. Bütçe encümeni reisi Hasan Fehmi Bey Vasıf Beyin bu teklifinin Bütçe encümeninde evvelce tetkik edüdiğmi, !khsat Vekâletmin tadüâta taraftar ol madıçmı, bunun için listenm aynen bırakıldığını anlattı. Madde aynen kabul edildi. (Mabad\ 6 tnct sahifede) ''âve etmişti. Bu risedelerden birini gördükten sonra Gazi kendîsine gönderdiği telgrafnamede: « Dumlupmarda Türk ordulanran Başkumandanı bendim, mevzuu bahis muharebeyi bizzat sevk ve idare eden de bizzat kendim olduğum halde sizin haksız yere dermeyan ettiğiniz iddiaya benzer bir düşünce benhn aklımdan gememistir. Hakikatte Dumlupmar zaferinin isiihsalinde kahraman zabitle • rinden fedakâr neferlerine kadar bütün Türk ordusunun şeref hissesi vardır.» Demisti. Muasır Türk hayatında Büyük Şefin hakikî kanaate müstenit olarak nesir ve telkin ettiği bu esaslarladir ki ordu fikri millî bir camia işi olmak derecesine yükselmiş ve o nisbette de genişleyip büyümustür. Temyizin nakli kaldı Ankara 22 Temyzi mahkeme•ini bütün teşkilâtile istiap edebile • cek bma bulunmadığından mahkemenin buraya nakli gelecek seneye kalmıştır. Balkan haftası başlıyor Perşembe günü Balkan haftası başlıyacak ve Bal • kan Ticaret Odasınm küşat merasimi yapılacak Dil müsabakamız Gönderilen yazıları haziranın onuncu gününe kadar kabul edeceğiz Okuyucularımız arasında dil müsabakasına iştirak edenler günden gune çoğalıyor. Millî varlığımızın en can alacah noktanna karşı gosterilen bu alâka ve hasaanyeti bizi ne kadar sevindirse yeridir. Yakında müsabaka yazılarınn bi rer birer neşrine başltyacağız. Müsabaka şartlartrtızı içeri ki sahifelerimizdo bulacakn ntz, Haziranın onuna kadar yazt kabul 'dilecekse de umumî tatnifi kolaylaştırmak için mümk'Zn oldağu kadar erken da'*?amlmastm da ayrıca say gtlı okuyacalarımızdan dile mHiııııııınuıııııııınııııııııtıııınııııııiiıııııııııııııııııııııııiMiıııııiııı<ıııııtMiıııııııiMiıııııııııııiMiiııiııııııııııııııııııııııııııııımıııııııııııiııınımmı YUNUS NADt Balkan Ticaret Odası ldar e heyeti İçtima halinde nin içtima programı tesbit edilmiştir. Balkan Ticaret Odası idare heyeti dün Ticaret Odasında toplanmıştır. Bu Programa nazaran Balkan Odası heiçtimada perşembe günü başlıyacak yeti umumiyesine iştirak edecek murahBalkan Haftası ile Balkan Ticaret O haslar çarşamba günü şehrimize gele dası idare heyeti dün İstanbul Ticaret ceklerdir. Perşembe günü öğleden evvef Odasında toplanmıştır. Bu içtimada perBalkan ticaret odası meclisi küşat resnu şembe günü başlıyacak Balkan haftası 4 üncü sahiie&e) ile Balkan ticaret odası umumî meclisi