21 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi inci cüzü çıktı 32 Dokuzuncu sene: No. 3245 u im h u r i „ tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, tstenBul Posta fcutusu: îstanbul No 246 Telefon: Başmuharrlr: 22386, Tahrlr mödürfl: 23236, tdare müdürü: 22365, Matbaa: 20472 Pazar 21 Mayıs 933 ^~^ • ^^^^" Yaölü ^^^^^ "^^^^^ ^^^^^^ ^^^^^^ ^^^^^»^ ^ ^ ~ ^ ™ Devlet Şuramızın Islah ve ikmali D cra ve iflâs karranumuzun ıslah olunan son şeklinden dahi sikâyet ediKyor, ve adalet makinemizm inti zam, sürat ve kat'iyetle, herkesi emin ve memnun kılacak veçhile kurulup işliyebilmesi için daha pek çok ça lışmak ihtiyacında bulunduğumuz anlaşüıyor. Halbuki icra ve iflâs kammunun son seklini alabiltnesi için her taraftan mütalealar alınmıs olduğunu ve sinesinde cidden mütehassu arkadaş Ian tophyan bir encümende kılı kırk yararcasına dikkatli ve şümullü bir müzakereye tâbi tutul • mus bulunduğunu bir biliyoruz. Bu şeraite rağmen gene noksanlar kalabilmis olduğuna bakarak şimdi keşki bu kanunu çıkarmadan evvel bir nevi referandom kabilinden tekrar ve bir de efkân umumiyenin tetkik ve münkasasına arzetmiş bulunsaydık diyoruz. Bilhassa halkm hukukunu alâkadar eden hususlarda meselelere kanuni mahiyetleri verflmeden evvel böyle umunu ve alenî münakasaların çok faydalı olacağına ait kanaatimiz gittikçe kuvvetleniyor. Yeni bir vesika daha! Erzurum Kongresini tophyan ve millî teşkilâtı kuran bizzat Biiyük Gazidir ^ Esbak Erzurum Valisi Münir B. bize yolladığı bir mektupta Gazi Hz. nin Kâzım Karabekir Pş. dan ancak 16 gün sonra Anadoluya geçtiğini, Erzurum Konaresini ve bütün teşkilâtı bizzat hazırladığını bildiriyor Sabık Erzurum Valiti, Giresun meb'usu A. Münir Beyden dün *u mektubu aldık: «Kâzım Karabekir Paşanın ilk zamanlardaki Erzurum vak'alan hakkında yazdıklarını okudum. Karabekir Paşa Kolordu KumandanIığile geldiği zaman ben Erzumur valisiydim. Hatıra defterimdeki kayitlere göre vaziyetin hakikati şu dur: Karabekir Paşa 3/5/335 te Erzuruma geldi. Gazi Hz. 19/5/335 te Samsuna çıktılar ve Samsuna çıkar çıkmaz muhabereye, talimat vermeğe başladılar. Hem Kartbekir Pasa, hem de vali olarak ben kendisinden direktif alıyorduk. Binaen aleyh millî hareket faaliyetleri noktai nazarından Karabekir Pasa ile Gazi Hz. nin muvasalatlan arasın da üç ay değil ancak 16 gün kadar fark vardır. Erzurum Müdafaai hukuk cemiyetinin Kâzım Karabekir Pa»a daha Erzuruma gelmeden evvel vukubulan ısrar ve teşvikim üzerine teessüs etmiş bulunduğu ilk Rejimi koruma Iâyihası Davalar yalnız 6 şehrin ağırcezalarında görü ] lecek ve bir hafta zarfında intaç olunacak Ankara 20 (Telefonla) Tur kiye Cumhuriyeti rejimini koruma Iâyihası Meclise gelmiştir. Lâvihanın esasları şunlardır: Bu kanunda yazılı suçlara ait davalan Ankara, lstanbul, tzmir, Adana, Diyarbekir ve Erzurum Ağırceza mahkemeleri görür. 2 inci madde her mahkemenin kaza hududunu göstermektedir. Bu mahkeme!er sulh ceza kanununun 2 inci kitabının 125, 133, 134, 146, 147, 149, 150, 151, 153, 154, 156, 157, 158, 163, 168, 169, 170, 171, 172 inci maddelerinde yazılı fiillerle 158, 159 uncu maddelerinin birinci fıkralarmda yazılı olan fiiller ve asağıda yazılı olan suçlara ait davaları görürler. Bu suçlan yapanlann sıfat ve memuriyetleri her ne olursa olsun, mahkeme mercii bu ka nunda gösterilen mahkemelerdir. Yukanda yazılı olan suçlar hak kında hazırlık tahkikatı yapmak sa lâhiyeti filen vuku bulduğu memleketin cumhuriyet müddeiumumisi ile müstantika aittir. Tahkikat esrmsında Müddeiumumî alman tedbirlerden meselenin süratle tahk&i için lâzım gelen seyleri en biiyük mülkiye âmirine bildirir. Kat'î zaruret olmaddıça evrakm tevdiinden itîbaren bir hafta zarfında kararm verilmesi ve bu kararın ittihazına mâni sebepler mevcut ise bunlann zabıt varakası ile tesbiti lâzımdır. Verilen hükümler 5 gün içinde temyiz olunabjlir. Evrak 3 gün zarfında Başmüddeiumumih'ğe verilir, ÖKhn cezasmı mutazammın olan hokümler resen temyize tâbidrr. Bu kanunun sümulüne giren suçlar için Temyizde duruşma yapılmaz. îcra Vekilleri Heyeti reisini veya heyetten birini veya bir kaçını öldürmsk maksadı ile yapdnvş bir toplanmıya istirak eden kimse, yalnız bu toplanmıya istirak ettiğinden dolayı bir seneden 3 seneye kadar hapis, eğer bu toplanmada öldürme fili ka • rarlaştınlmıs ıse bu karara istirak edenler 3 seneden 5 seneye hapis, top Ianmada hazır olup ta karara istirak etmiyenler 1 sene altı aydan dört seneye kadar hapis, eğer bu toplanmada verilen kararm neticesi olarak katle teşebbüs veya katil icra edümif olursa bu karara istirak eden kimse iştirak hakkındaki umumî hokümler ( Mabadi 2 tncı sahıfedp < D J Onun içindir ki Devlet Şuramızı mümkün olan ıslah ve ikmale mazhar kılmak için meclis enciimenlerrnde tetkik olunmakta bulunan bir kanun lâyi • hası müna«ebetile bu meselenin bflhassa idarî kazaya ait kısmı hakkında bize gönderilen ve esaslı olduğunu gör • düğümüz bir tetkiki memnunJyetle Cumhuriyetin sahifelerine geçirdik. Yalnız bu tetkikte ve yalnız bu kuım için serdedildiğini gördüğümüz ftkirler bize pek ehemmiyetli görünmüş oldu • ğundan bu vestle ile meselede kendile • rini salâhiyettar farzedenlerm bütün lâyi ha hakkında söz söylemelerine tmkân vermekten herhalde mazarrat değil, menfaat çtkacağına bir daha hükmet miş bulunuyoruz. Eğer bu fikir Biiyük Millet Meclisi teşkilâtından millete doğru bizimki gibi bir telâkki ile kabule mazhar olmak liyakatinde bir fikir ise bundan sonra kanun yapmak hususanda o yola dökülmekliğimiz temayülü • nün esaslı bir cereyan olarak teressüna ve takarrör eylemesinâ bekliyebtliriz deırek oîur. Bîzce bu yolun en ryi bir yol olacağında süohe yoktur. Devlet Şurasının muhtelif vazifelermden idarî k?za saflıasım tetkik eden vatandasuniz herşeyden evvel nihayet bu ism Devlet Şurasında dahi hakika ten bir mahkeme ve bir adalet isi olarak göz önüne almması esastnı tebarüz ettirmek 'üzurr.ıma kail olmustur. Evet, Devlet Surasmın mühim islerinden biri ve tetkik sahibine göre birincisi ve en mühimmi bir kısım ad a letii oradi tayin ve tevzii işidir. Bu hakikatin efkân umumivede, devlet dairelerinde ve binnefis Devlet Şurasmdi böyle bilin mes'ne ihtiyaç vardır. Kaydedelim ki ftkrin bu suretle takamir ve taammü mü bizce bu meselede ikm'i lâbüt ilk noksandır. tb'raf edelim ki Devlet Şu ramızm bir kısım vazifelerinde adaleti tayin ve tevzi eden hakikî bir ımhkeme olmak mevkü memlekette heniiz umumen ve lâyıkile takdir olunan bir ha kikat değildir. O bir mahkemedir, ve göreceği davaların iki tarafindan birmi hükumetm teskil ettiği bir mahkeme. Böyle bir müessesenin bizde herkesçe malum olan adliye mahkemesinden daha az ehemmiyetli bir mahkeme sayılamıyacağını izaha hacet yoktur. Olsa olsa müesses adliye teskilâtımıza nisbetle henüz teşekkiil ve tekemmül yolunda olan bu idarî mahkemenin belld daha riyade itina ve ihtimama mazhar ol ması lâzım geleceğini söyliyebiliriz. Te»kik sahibi mademki yenijbir 'â yiha ile Devlet Şuramızın tekemmülü nü temin etmek istiyoruz, o halde bu müessesenm şu mahkemelik vaziyeti ıslah ve ikmal edilsin diyor. Fransız devlet şurası Fransanın ıftHiar ettifi bir müessesedir, ve bizîm Devlet Suramıza ömeklik etmiş bir miiessese. Tetkik sahibi mütalealannda bütün tarihî tekâ müllerile beraber o müesseseyi de göz önünde tutuyor. Bütün bunlara nazaran Devlet Şurannzı biz şimdi koyacağımız esaslarla zaman ile belk ; Fransız surasından daha mütekâmil bir sekil ala cak yepyeni bir yola koymuş olabiliriz. Itiraf edelim ki idarede olsun, adliyede olsun müesseselerimizm tekâmülü esaslar ve usuller kadar onları işletip yürü tecek unsurlara da ihtiyaç gösteriyor. Yalnız kanun kâfi degil, onu tatbik e decek adam da mühim. Her tarafta bira* da bundan zorluk çektiğimiz ma atteessüf pek esaslı bir hakikattir. Devlet Surası bir mzhkemedjr. Bu müessesenin ıslah ve ikmalint düşünürken bu fikri sarahat ve kat'iyetle orta ya koymak lâzımdır. Mesele böyle mütalea olununca hücum eden islerin çok luğu altinda ezilip kahnış ve btmalmış bir Deavi dairesile bu işm görülemiyeceği kendiliğinden meydana çıkar. O halde teşkilâtı gerek esas ve gerek usul iti o.ızf Hazretlerinln İlk Anadoluya' sıralardakl mesaı ve harekâtınm en yakın şahıdı esbak Erzurum valisi, Giresun meb'usu Munir Bey Müdafaai hukuk azalarının elbette hatırındadır. Binaenaleyh valî ola rak millî hareket ve te^kilât hakkında Kâzım Karabekir Pa^adan ne malumat ve ne de talimat almışımdır. Vaziyet ve zamanın icap ettir1 diği hususa hakkında daima kendisile sık bir tenıasta bulunur ve konusurduk. Müdafaai hukuk ve millî hareket hakkındaH ciddî ve faal icraat ancak Gazi Hz. Samsuna çıkıp bana ve diğer valilere olduğu gibi, Kâzım Karabekir Paşaya ve diğer Kolordulara da verdikleri teşvikkâr ve ikazkâr emir ve irsatlarile başlarmş, dallanmıs ve uyanmıstır Hatta benim azlim de müsarünileyh Hz. nin Atnasyada bulundukları sırada posta umuruna müdahaleye tavassut edifcn bir telgrafnamelerini resmen muameleye koyduğumdan ileri gelmiştir. Karabekir Paşanm Trabzona geldiği zaman Müdafaai hukuk azalarile görüstüğünü söylemesi, Erzuruma gelmeden evvel Vilâyatı Sarkiyede Müdafaai hukuk tesekkülerinin vücude geldiğini teyit eden ahvalden bulunmakla Erzurumdaki Müdafaai hukuk teskilatımn daha (Mabadi 3 üncü sahifede) Darülfünunda ıslahata başlanıyor Göring Romaya giderek Almanya, Makdonalt projesini kabul etti. TcvfİH . Musolini ile görüştü Rüştü Bey çok alkışlanan iki nutuk söyledi Fransa hazırlığını Bırakmağa yanaşmîyor Cenevre 19 (A.A.) Anadolu A jansının hususî muhabiri bildiriyor: Bir hafta teahhürden sonra bugiin içtima eden silâh bırakımı konferansmda reis M. Rozveltin mektubundan ve Hitlerin nutkundan bahsetmistir. tlk söylenen Alman murahhası Her Nadolny M. Rozveltin beyannamesinin ve Alman Başvekilinin nutkunun umumî surette si lâhları bırakmamn mübrem bir suret olduğunna her iki tarafın da derin bir kanaati olduğunu göstermekte bulun duğunu söylemistir. Alman murahhası, tngiliz projesinin kuvvetli surette müsellâh devletlerin emnüselâmeti ve Almanyaya hukuk müsavatı verilmesi meselelerinin halli için bir esa? teşkil etmekte bulunduğunu söylemistir. Bu sebepten dolayı Alman hükumeti, bu projeyi müstakbel konferansın esası olarak kabul etmektedir. Hatip, sözüne devamla demistir ki: «Bundan sonra yapacağımız tadil teklifleri bu yeni hattı harekete uygun olacaktır.» M. Nadolny netice olarak, diğer devletlerin kendi menfaatlerinin halihazırda tngiliz projesine istinaden çıkanla cak müsbet neticelere tevftk etmek için ellerinden geleni yapmalan temen nisini ihzar etmiştir. Ondan sonra Hariciye Vekilimiz Tevfik Rüştü Bey söz alarak demistir ki: « Konferansın gecirdiği bu müs kül günlerde M. Rozveltin mektubu mes'ut bir hâdise, bütün devletlerin hüsnü niyetine müracaat eden heyecanh bir davet olmak itibarile sümulü çok büyüktür. ıııııiMiımmımıı Cenevrede nihayet bir itilâf olacak gibi! Romada dörtler Misakı hazırlanıyor Darülfünun Iâyihası Meclise gönderildi Prof. Malşın riyaseti altında bulunan bir ıslah komitesi dünden itibaren çabçmağa başladı tstanbnl tarafma nakll takarrOr etmlş olan Tıp fakülteslnin Haydarpaşa daki binası sag kolu olan M Gor\ng Roma 20 (A.A.) M. Goering, dün öğleden sonra tayyare ile Münihten buraya gelmiştir. Mumaileyhin bu ziyereti beklenmiyordu. Roma 20 (A.A.) öğleden sonra buraya gelmiş olan M. Goering, akşam üzerin M. Mussolini ile göriişmüştür. Mumaileyh, Romaya seyahatten (Mabadi 4 üncü sahifede) Prof. Malşın Mühim beyanatı Ankara 20 (Telefonla) lstanbul Darülfünununun lâğvi ve Maarif Vekâleti tarafından yeni bir Darülfünun tesisi Iâyihası Meclise gelmiştir. Lâyihanın esasları şunlardır: 1 lstanbul Darülfünunu ve ona merbut bîlumum müesseseler kadro ve teşkilâtlarile beraber 31 temmuı 1933 tarihinden itîbane mülgadır. 2 Maarif Vekillîği 31 temmuı 933 tarihinden itibaren Istanbulda lstanbul Üniversitesi adı ile yeni bir Darülfünun t«sis ve teşkiline memurdur. 3 Nafıa Vekilliğine merbut olan yüksek mühendis mektebîle İktııııııııııııı ıı sat Vekâletine merbut olan tktısat fakültesinin tstanbul ÜniversiteM teşkilâtı arasına ithaline tcra Vekilleri heyeti mezundur. 4 31 temmuzdan gelecek senenin 31 mayısına kadar devam ede» cek muvakkat tedris kadrosunun tesbitine Maarif Vekili memurdur. 5 Muvakkat tedris kadrosuna ahnacak eski muderris, muailün ve muavfnler bütçedeki maaşlanm alacaklardır. 6 Maarif Vekilliği Darülfü . nunda bir telif ve tercüme heyeti teşkiline mezundur. Bu heyet aza« ları evsafı lâzımeyi haiz olmak şartile mülga Darülfünunum tedris kad» rosunda çahşmış olan ve yeni üni(Lutfen dtğer sahifeye geçiniz) Hariciye Veldll Tevflk Rüştü Bey Bu müracaat karsısında Türkiyenin vaziyetini bir kere daha huzurunuzda izah etmeyi faidesiz bulmuyorum. Bu noktadan Türkiye Reisicumhunı Gazi Hazretlerinin Rozveltin mektu • buna derhal vermis olduklan cevabı burada arzetmek kâfidir.» Bu kısa mukaddemeden sonra Tevfik Rüstü Bey: Rozveltin bu hareke tini bir lisanı takdir ile ve tasvip ederek Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin A merika Reisicumhuruna cevaplarmın terki teslihata ait kısmını aynen tekrar etmiştir. Bugünkü içtimada yalnız Alman murahhası Nadolny, Tevfik Rüstü Bey, îngiliz, Fransız murahhaslan söz söylemişIerdir. tkinci defa olarak söz alan Tev{Mabadt 4 uncu sahifede) ıııııiMimıııııııııııııııımııııımıımıtıııııııııı tinde cevap vermiyen idare memurlan hakkında resen ceza kararlan alınması salâhiyetinin bile Devlet Surasına verilmesini istiyor. Hükumet dairelennin Devlet Şurası tebligatına zamanında cevap vermeleri mecburiyetinin kat'î olarak tasrih ve tesbiti bile bizce maksadı temîne kâfidir. Bilinmelidir ki herhangi bir ihtilâfin halli mevzuu bahso • lurken Devlet Şurası önünde efrada karşı hükumetin racih bîr mevkü yoktur. Şimdiki Devlet Şurasını terkip eden vatandasların ayni kanaatte olduklarından şüphe etmeyiz. Söylemek istediğimiş şudur: Müessese nisbetle yeni ve tekenunüle muhtaçtu. Onon lehine plarak efkân tanunriyede bu kanaati hasıl etmek ve umumileftirmek lâzrmdır. YUNUS NADİ Buğday silo Ve ambarları Silo ve ambarlar lâyiha sı Meclise geldi Ankara 20 (Telefonla) Ziraat bankasınca yapılacak silo ve ambarlar Iâyihası Meclise gelmiş tir. Lâyihanın esasları şunlardır: Memleket hububatını muha faza, temizleme, ilâçlama, ayırma işleıri ve bu mallar üzerine Varant muamelesi yapılabilmek üzere Ziraat bankasınca 3 milyon l:raya kadar silo ve ambarlar inşa ettirils cektir. Bunlardan ahnacak ücret tarifesi Heyeti Vekilece tesbit olunacaktır. Buraya sarfolunacak paıanın sermaye faizi ve amortisi ahnacak ücretten temin edilmezse bakiye farkını hükumet ödeyecektir. Bu binaların parası çıkınca b'naIar hükumete kalacaktır. Dünkü Meclis içtimaı ıııııııııııııııiMiıııııııııııımııııııı ııııııiMimııııııııııııııııııııııııiHiııııımiHmnııııııııııımıııiMinıııınııııııiMiiMiııııiıMimnmııı Barut Inhisarı bütçesi ile birçok mühim lâyihalar müzakere ve kabul edildi Ankara 20 (Telefonla) Meclis 2 de Esat Beyin riyasetinde toplandı. Imalâtı Harbiye mütehassıslarına verilmekte oîan yevmiyelerin müdürlük merkezinde çalısan zabitana da teşmilinin ancak bir lâyiha ile kabil olacağı hakkındaki mazbata kabul olundu. barile cidden bir mahkeme haline koy malıyız: Ne yapacağını ve nasıl yapa cağını bilen ve kendisine ne sekillerde müracaat olunacağı ve bu müracaat lerde hangi derecelerden geçileceği bilinen bir mahkeme. Esas kabul olun • duktan sonra mütalealan Cumhuriyette neşrolunan tetkik sahibinin tavsiyelerinin ehemmiyetle nazara ahnacağında süphe etmeyiz. Adaleti yerine getirecek müesseseler devlet halme gelmiş bir milletin temeltashuinı teşkil ediyor. Adliyede olsun, idarede olsun bu temellerin kuruluş ve yaşayış itibarile sağlamlığı devlet cihazunızm kuvvet ve inkişafına beHi baslı teminat sayılmahdır. (Cumhuriyet) te neşrolunan tetkiklerin sahibi Devlet Şur«mca r n»ktr'bulacak tebliğlere vak • Dört idam kararı Priştineli ömer oğlu Recep ve Ibrahim oğ'.u Arnavut Ismailin, Ciranlı köyünden Mehmet oğlu Halilin, asker kaçağı Çanakkaleli Alinin ölüm cezasına çarptırılmaları kabul edildi. Bazı ve kâletler bütçelerinde münakale icrası lâyıhaları muvafık görüldü. Barıt inhisarı bütçesi Bundan sonra barut ve mevaddı m • filâkiye bütçesinin müzakeresine geçil • di. Hüsnü Bey (Izmir) bu müessesenin tüccarî zihniyetle hareket etmedtğini, hükumet bunun muvakkat olup ditzeleDün MeclLste beyanatta bulunan Inhisarlar Veklll Rana Bey Radyo programı Haftalık radyo programı ' 5 inci sahifemizde J c«*ini söylediü halde ba halm de • vam ettigini, Izmir mmtalnsmd* donras> (Mabadi 6 mcı aahifedt)