28 Nisan 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansîklopedisi uncu cüziı çıktı 30 ı umhuriy Dokuzuncu sene: No. 3222 ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektap adred: Onmhurtyet, Istanbul Posta kutusu: Istanbul, No 246 Telefem: Ba$muharrir: 22368, TaHrlr müdurfl: 23235, tdare müdüru: 22365, Matbaa. 20472 Cuma 28 Nisan 933 Hayat Ansiklopedisi Büyük bir köfüphaneyi bir arada evmize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir fane bulnnmak lâzımdır. Razgrat hâdisesi Ve Bulgaristan azgrat hâdisesinin tasfiye edBmiş olduğuna inanmak !<»*"»? geliyor. Hariciye Vekflimiz Tevfik Rüstü Beyefendi bu de» fa Cenevre'ye azimetinde Bulgaristandan geçerken Bulgar Basvekil ve Haricı'ye Nazm Gospodin Musanof Filibede kendisine mölâki oldu ve iki devlet adaım Sofya'ya kadar beraber seyahat ettiler. Bu iki iiç saatlik beraber yolculukta kendüerinm yalnız Raz grat hâdisesi üzerinde konufmamif olacaklannı ve hatta bu bâdisenin o mükâlemelerde ancak fldnd ve üçüncü derecede geçici bir mahiyet arzetmiş bulunduğunu biz gözlerimizle gönnüs ve kulaklanmızla ifitmif gibi tetnin edebiliriz. Hakikati halde bize dahi sorulsa Razgrat hâdisesinin esasen bundan fleri bir mahı'yeti olamıyacağını açık soyleriz. Nihayet M. Musanof hükumetinin uuıki baska isi gücü yokmus gibi, gidip Razgrat'taki Türk mezarlığmı tahriple uğrasaeağma ibtimal verilemez. tnsan olarak Gospodin Musanofun hâdiseden hiç olmazsa btzim kadar roüteessir ve müteessif olacağım tahmin etmekte hata yoktur. Böyle bir adamla karsı karsıya bulununca ve ilk olarak onun en müteessir lisanile: Sorma birader, müfrit bazı unsorlarnı gayretkeşliklerile çiridn bir hâdiseye maruz kaldık. Dediğmi isitince ortada miinakafa mevzun bile kalmıyacağını pek kolay anlanmız. Hususile ayni adam ayni samimiyetle ba harekete cürct edenlere karsı hfikumete düsen vazifelerin derhal yapılmasına geçildiği ve Türk unsuruna karsı her hangi derecesinde bir fena muameleye asla miisamaha edil miyeceği yolunda teminat ta verdikten sonra. Hakikaten kin bu safhasmda mesele yoktur, ve Razgrat hâdisesinm serpintfleri Bulgaristan'da ve Türkiyede bizzarure hâlâ devam etmekte olmasına rağmen, mesele esasen tasfiye edümis savdabilir. Bu sernintilerin ne oldusrunu biliyorsunuz: Bnlgaristan'da ise hükumet takibafa ve adliye tahkikah vazıyet etmekle beraber hâdisenin kahramanı olan efendiler tevkif olunduklan günün aksamı salrverildiler. Onlar ve emsaH kendi akıllannc kendi hiikâmetlerine karsı bile kendilerini daha kuvvetli hisseden bir tavırla simdi omuzlan daha yüksek, kafalan daha dik bir kabadayılık taslıyarak gezmmekte bulunuyorlar. Hâdiseden müteessir ve onnn delâlet ettiği haleti ruhiyeden endişenak olan Bulgaristan Türk'leri yakm veya uzak ihtimal'erin utıraplannı simdi daha kuvvetle duyuyorlar. Türkiye'de hâdiseye karsı hissedilen tabiî nefrete tercümanlık eden gençlik, gayriihtiyari diyebileceğiraiz, bazı hareketlermin neticesinde bir taraftan adliyeye hesap verirken diğer taraftan iki komşu memleket ve milletin dostluk idealinde tahakkuku müşkül gibi görünen noktalan tahlille vakit geçiriyor. Her biri birer hakikat olan bu safhalar gösterir ki resmen bitmis sayılabilecek olan mesele hususî sahasında hemen hemen olduğu gibi ve hatta, diyebiliriz ki, biraz daha fazlasiIe ortada durmaktadır. Razgrat hidisesi münasebetüe Bulgar efkân umumiyesinin izhar ettiği hissiyatı takip ett3c. Bu meyanda hâdiseyi Bulgaristan hesabma dahi cinayet sayan kat'î hükümlere tesadüf etmiş olduğumuzu her seyden evvel memnuniyetle kaydetmek isteriz. Hatta bunlann samimiyeti resmî şahu ve müesseselerin ne olsa biraz dört tarafı kollamak mecburiyetinde olan çaprasık ifadelerinden elbet bm kere daha krymetb'ydL Her hangi bir memleketin siyasetmi dahi bu kadar açık ve kat'î kanaatlere istinat ettirebilmektir ki zaten en büyük ve fakat en basit bir marifettir. Razgrat hâdisesi münasebetüe resmî dH: Hâdise olmuş, hem d« teessâfe lâyık ama Türkiye'ye aksettirilen se • kfllerinde mübalâga var. Diyordu ve diyor. Sağı solu olmıyan haUs lisan ise: Biz BulgarMar bu türlö hareket • lerimizle evvelâ insanlık premiplerine muhalefetle kendi küçüklüğumüzu ortaya koyuyoruz, ve ayni hareketlerle cihan efkân önünde memleketimizi kücük düşürmekle vatannmza karsı en fcüyük cmayet ve hiyaneti irtikâp etmis bulunuyoruz. Diyordu ve diyor. Resmî lisanm mübalâga kelimesinde bulmak istediği sflâhı elmden ahnak gayet kolaydır. Peki, mübalâga var, onu geriye alıyoruz, bo takdirde dahi geriye kalan sudur: Çirkin, ama alabfldiğine çirkin hâdise! Erendim, belediyeye park yapıla • şakmıs ta, yapıhzuyornraf ta, sıhhiye Sobranya'da garip ve şiddetli münakaşalar İktısat konferansı için Amerika hüku Yüz verilen gayriresmî teşkilâtm ika ettiği hâbü metinin notasına verdiğimiz cevap seler hükumeti de yaka silktirmeğe başladı Amerika Londra'da toplanacak dünya iktısat konferansı için hazırlıklar yapmak üzere faaliyete girismis, bir kısun büyük Avrupa hükumetlerinin erkânını fikir teatisi için Vasington'a çağuırken diğer bazı bükumetlerden de mütalealarmı sormustu. Bu meyanda hSkumetimize de Vasington Büyük Elçiliğimiz vasıtasiie bir nota gönderflmiş, aynca Hariciye Nezareti tarafmdan Büyük Elçimize sifahî izahat verümisti. Hükumetimiz de belli başlı dünya meseleleri hakkmdaki noktai nazarmı bildirmişti. Hiikumetimmn Amerika'y* verdiği cevap şudur: malî vaziyettir ki vakit vakit durur gibi olurken yeni hamlelerle çoğalan darlığın devamıdır. Bu hususta hele son iki sene zarfmda dünyayı kaplıyan bu iktısadî buhranın hâkim görünen safhası daha çok malî ve siyasidir. Yani »iyasî ve malî esbabm hudusa getirdiği emniyetsizlik ve döviz mudafaası endiseleri ve bu yüzden beynelmilel mübadelâta karsı konan engellerdir. Adeta denebiltr ki dünya iktısadî şeraitindeki tebeddülâhn doğurduğu buhran îçinde yeni seraite tevafuk etmek mecburiyetinde olan beynelmilel ve millî iktısadiyat siyasî ve malî avamilin tahtı tesirinde tevafuk hareketlerinden alıkonulmuş, siyasî emniyetsizlik ve döviz müskülâtı iktısadî buhrana onun siddetini arttıran hâd yeni bir çehre vermistir. Vaziyet böyle mütalea edilince gerek memleketimizin bulunduğu mıntakadakî tecrübe ve gerek simdiye kadar bu vadide toplanan her türlü konferanslara iştirak etmek suretile gorüp anladığımız müsabedelerimizden varabîldiğimiz bazı amelî mütalealan bu münasebetle beyana müsaraat ederiz. Şurası tabiidir ki söyliyeceğimiz birbirini ikmal eden noktai nazarlann miihim bir kısmı baska devletlerden de iskileceklerin ayni olabilir. Bunlan sırf simdilik Vaşington'da izhar edilen arzu dahüinde umumî mahiyette beyanla iktifa ederek ayn ayn esbabı mucibe ve tafsilâtının ifadesini umumî konferansa tehir ediyoruz. Maamafih her hangi bir nokta üzerinde Vasington hükumeti i( Mabadi 6 tnct sahitede ) Dünya nasıl düzelebilir? M. MuşanoPun çok yanıldığı noktalar var! Sofya 24 (Hususî) Bugünkü parlâmento içtimaında Razgart hâ dlsesi haıraretle münakasa edildi. Sosyalist meb'uslardan Kr. Pastuhof hâdise hakkında Başvekilden izahat istedi. Başvekil M. Musanof derhal izahat vermeğe hazır olduğunu söyledi. Sosyalist meb'us Pastuhof dedi ki: « Razgrat hâdisesinin içyüzünü bilmek istiyorum. Bulgaristan'da bu isi bazı gayrimes'ul teskilât yapıyor. Bunlar meydana çıkarılmalı ve tecziye edilmelidnrler. Hükumetten soruyorum; hükumetin yüzünü karartacak ve hatta Türk Bulgar dostluğunu ihlâl edecek olan bu gibi hâdiselerin tekerrür etmemesi için ne gibi tedbirler alınnusts? Cürüm affedilmemeli, mes'ulleri bulunup tecziye olunmalıdır.» Bundan sonra Nasyonal liberal grupundan meb'us D. Açkof söz aldı ve hâdisenin Türk matbuatına yanlıs aksettiğini söyliyerek dedi ki: « Unutmiyalım ki, hükumet, Bulgaristan hakkında iftiralarda bulunan ve Bulgaıristan'da yaşıyan ecnebilere müstahak olduklan mevkii vermek vazifesile mükelleftir.> Bunun üzerine Başvekil M. Mu Amerika'ya cevabımız «Evvelâ Birlestk Şiraaü Amerika Cumhuriyetleri hükumetinin diğer devletlerle birlikte Cumhuriyet hükumetîne bildirilmek üzere Büyük Elçiliğimize tevdi ettiği notanm Amerika Hariciye Nezaretine fifahî izahatla tenvir ve takviye edilmesi hususundaki itinadan do> layı Turkiye Cumhuriyeti hakumetinin tehassüsat ve teşekkürahnı beyan ede • Bulgar Baavekili M Muaanof Qe hfieom Jttıgl Anadolu Ajansı Sofya muhabirl AI1 Naci Bey sanof kürsiye çıktı ve suallere fa cevaplan verdi: < Mevzuu bahsolan hâdke kapanmıştır. Türkiye Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Beyle Filibe istasyo nunda dün akaşmki mülâkatımda meseleyi son noktasma kadar go " rüftüm.» Bu sözlerden sonra Başvekil, Razgrat hâdisesinin nasıl cereyan etti • ğine dair olan raporu okudu. Hâdrsenin, bu raporla, Türk gazeteleHne akseden sekilleri arasında fark görülüyordu. M. Musanof: t Çok büyük yalan! dedi. Türk gazetelerinde «cesetler ve kemikler çıkanlmiftır, sehir halkı ölülermi (Mabadi 4 üncü sahifede) Va&fnfton bOyuk elçbnlz Muhtar Bey sebetler teşkil eder ki bu babiste valaâlann ancak memnuniyetle kaydinden fazla soylenecek sey iki taraftn karsı • lıkh inkisaf arzusuna rağmen bu münasebat ve mübadelât daha süratle böyüyemiyorsa bunun sebebini dünyanın umumî buhranmın intibalannda aramak lâzım geldiğidir. Çünkü filî ve amelî olarak iki taraf mübadelâhna engel olan esaslı esassız hiç bir hail yoktur. Var olan şey umumî buhranın memleketle • rimizde doğurduğu müsküllerdir. rim. Amerika ile iktısadi ve mali manatebetlerimiz Asd meseleye gelmce sırf umuntî esasatta kalmakla beraber hükumetim bunu iki kuma ayumakla beyanatunızm mütaleasmın kolaylastınlacağı kanaa • tindedir. Birinci kısmı Şimalî Amerika Cumhuvfyet devletile Türkiye Cumhuriyeti devleti arasmdaki Octısadî ve malî müna tktısadî buhram natu anhyornz? tkinci kuım, beynelmilel iktısadî ve Celâl 3. Atina'da büyük samimiyetle karşılandı Vekili Celâl Beyle Hariciye Müstesan Numan Rifat Bey ve refakatlerindeki zevat öğleye doğru İzmir vapurile buraya vâsıl oldular. Türk Vekili vaourda Yunan İktısat Nazın namuıa M. Sayas, Hariciye Nezareti müdiri umumisi ve Türkiye sefiri Enis Bey taraflanndan istikbal edilmiş, karsılasma çok samimî ohnuştur. Mükâlemelere hemen baçlanacaktır. Hasan Bey «Bu eski kâğıt meselesi Bahrî konferans münasebetüe bir nutuk söyledi Atina 7 (Hususî) Türkiye İktısat de artık yejter oldu!» Ankara 2. (Telefonla) Maliye müstesan Ali Rıza Bey tarihî evrak meselesi hakkında şu beyanatta bulunmustur : < Bazı gazetelerde «Maliye müstesan mahkemedo» «erlevhalı ve büyüb yazilarla, artı)' yılan hikâyesine Maliye müstesan Ali dönen mahut esRtza Bey btr nutuk söyllyen murahhasımız ve bahri konferans relsi Hasan Bey bahrî konferansı reisi Hasan Bey hararetle mukabelede bulunmustur. Hasan Bey Türk murahhaslarma yapdan güzel ve samimî istikbalden dolayı Yunan hükumetine ve Balkan konferansmda bulunan Yunan murahhaslarma teşekkür ederek bu samimiyetin ve bu misafirperverliğin en feyizli neticelerin idrakine ve en kavi ümitlerin husulüne müsait bir hava yaratbğmı söyledikten sonra Balkan milletleri arasmdaki yaklasmanın hayali ham farzedilen zamanlartnı hahrlatmıştır. Bununla beraber M. Venizelos'un basireti bu maksadra takibi için cesaret verdiği gibi husulü mümkün olduğuna dair de kanaat vermistir. Bundan sonra Hasan Bey bahrî konferansm mesaisine temas ederek demistir ki: (Mabadi 2 inci sahifede) mekten hâli değildir. Ne haricî siyaseti? Hatta dahilî siyasetine bu davayı hâkim kılmak için orada nelerin ve nelerin cereyan etmif olduğunu bütün dünya bilir. Eğer Bulgaristan ekalliyet davasını yalnız kendi milliyeti için tanıyarak baska ekalliyetlere gelince onlan kafalan ezilecek mahluklar saymakta beis görmezse en açık tezatlardan daha vahim bir vaziyet içinde puyan olduğunu isbat etmis bulunur. O vaziyetm adına da sadece cehalet ıtlak olunur! Razgrat hâdisesinin resmî tasfiyesine rağmen, Türk Bulgar münasebatmm selâmeti namma, bu meseleleri biraz açık konusmağı yalnız faydab değil, hatta biraz da elzem ve zaruri buluyonız. ki kâğıt meselesinden bahseden yazıyı okudum. Şurayi Devlet mülkiye dairesi nin memurlar hakkında verdiği kararlar arasında benim hakkımda verdiği men'i muhakeme kararından sonra heyeti umumiyede müzakere esn&sında mülkiye dairesi kararı hiIâfmda bir karar verileceğini zan ve tahmin etmiyordum. Çünkü heyeti umumiyenin bu tarzdaki kararında en ufak bir isabetli esbabı mucibe görmemekteyim. Bundan dolayı hayretim hudutsuzdur. Bence mesele o kadar sade ve ehemmiyetsJzdir ki onun bu derece uza tılmasına hayretten başka cevap verilemez. Senelerdenberi duran ve (.Mabadi 4 üncü sahifede) Ali Rıza B. Şurayı Devlet kararına Hayret ediyor! Büyük Gazi ve gençlik Reisicumhur Hz. nin cevaplan Talebe Birliği, neşrettiği bir beyannamede 20 nisan nümayisüe alâkası olmadıgmı ilân ediyor MUİ Türk Ta lebe Birliği kon gresi daimî murahhaslan tarafmdan, vukuu birliğe atfedilmek istenilen nüraayistn yanhs enlasüdığı hak kuıda Gazi Hz. me çektikleri telgrafa Ulu Reisimiz dün su tehrrafla mu kabelede muşlardır: * * MD1İ Tur* Taleb» BÎrllği idare heyeti lçtlma hallnde 20 nisan persembe günü yapılan nüTürk Talebe Birliği kongreri mayis kat'iyyen BhÜk tarafmdan ter 4 daimî mnrahhaslarına tip edilmemistir. «Gençliğin çahşkan, hatta* ve milliBirlik ayni gün saat 15 te yaptığı bh* içtunada RazgTat hâdisesini protesto etmek için bİT miting yapılmasına karar vermis, bunun tarihini (23 nisan) olarak tesbit etmk ve Vilâyete müracaat edeTek resmen müsaade istemişti. Vilâyet bu mitinge mjjsaade etmediğinî saat 24 te Polis müdiriyetinde bulunan ıdare heyetine bildirmiştİT. Ayni gün yapılan müsaadestz nüm«yişin Birlik tarafmdan ihzar edildiğinl tasavvur etmek, Millî Türk Talebe Birlığinin kanuna riayetkâr olmadığını ve gayrimes'ul şahıslar tarafından idare edilen bir teşekkül olduğunu kabul et mek demektir ki bundan Millî Türk Talebe Birliğini tenzih ederiz. Hâdise esnasında orada bulunan ve tevkif edilen bir kısrm idare heyeti azaLutfen snhifeyi çevtriniz bulun Türkiye Vekili Yunan siyasî mehafili ile öğleden sonra etmaslarma başlamak üzere ziyaretlerde bulunacaktır. Yu • nan hariciyesile Numan Rifat Bey arasmdaki mükâlemelere Türkiye sefiri Enis Bey de iştirak edecektir. Ziyafette söylenen nutuklar Atina 27 (Hususî) Balkan murahbaslan serefine dün akşam hükumet tarafmdan resmî bir ziyafet verilmistir. Ziyafette Başvekil M. Çaldaris, tkfasat Nazın M. Besmazoğla, Maliye Nazın M. Loverdos ve M. Olambiyos hazır bulunmuslardır. Ziyafet büyük bir samimiyet idnde cereyan etmiştir. Basveldî M. Çaldaris, Balkan birliği etrafmdaki mesainin kıytneiinden bahsederek bütün Balkan murahhaslarmı hoş geldiniz hitabile selâmladıktan sonra Balkan siyaset âlemmm mütemayiz aahsıyetlerini kabul ettiğinden dolayı Yunan hükumetinin hissettici sevinci ifade ve miUi cemiyetler ve Balkan hukumetlerinin ciddî mesaki ve müzaheretleri sayesinde Balkan milletleri aratındaki müsareketm filiyata intikal etmiş olduğuna nazan dikkati ceTbetmis* tir. M. Çaldaris'in nutkuna Türkiye Boyük Millet Meclisi reis vekili ve Balkan enciimeninin karan neden tatbik olunmuyor diye kızmıslar da... Evet, mıs ta ve mıslar da ne yapmıslar?... Gidip sırtlanlar gibi mezarlan açmağa koyulmuslar değil mi ? Dünyanın hangi parkı veya hangi cenneti bu cinayete maze ret teskil edebilir?. Yok, yok, ırktaslanmız Bulgar'larm da pekâlâ bildikleri bir Türk tabirile zırva tevil götürmez. Doğru düsünen bir takım gayriresmî Bulgar'larm dediği gibi hareket fenadan beter bir seydir, cinayetten daha ağır bir hatadır. Bulgaristan'a göre fenalığı ikrardan baska bu hakikatten kurtuluf çaresi yoktur. O Bulgaristan'a göre ki ekalliyet davasile mütemadi bir surette dünyayı velveleye vermekten ve hatta haricî siyasetmin mecmu heyetîni belE basfa bu davaya istinat ettir • yetçi yetismesi etat düeklerimizdendir. Gençlik her türlü faaliyetlennde Cumhuriyet kanunlarına ve Cumhuriyet kuvvetlerinin usul ve kaidelerine riayetkâr bulunmağa da dikkatli olmahdır. Cumhuriyet hükumetinin milli meaelelerde vazifesini bilir olduğuna ve kanunlartn ve adlî kuv • vetlerin adaletine emin olunuz.» Reisicumhur GAZl M. KEMAL Birlik beyannamesı Talebe Birliği dün gazetelere su beyannameyı göndermistir: «Milî Türk Talebe Birliği, son nümayişler hâdisesini efkâri umumiyeye yanhs olarak aksettnen bazı neşriyat münasebetile vaziyetd tavzihe lüzum görmüştür. Bu beyanname ile hakikati tebarüz ettirmek istiyoruz. lllllllllllinMniUlilllliinMIIIIIMIIIIIIIIIIIUIIIİIIIHIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIHnnilllllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIUIinilllllllUlltllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMllllHIII YUNUS NADt çocuk haftası mü nasebetlle Maksim'de verilmls olâo Çocuk balosunda yavrular