26 Nisan 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat 'Ansiklopedisi uncu cıiziı çıktı 30 Ookuzuncu sene: No. 3220 umhu Hayat Ansiklopedisi Büyük bîr kufnphaneyi blr arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde fcir lane bulinmak lâzımdır. İSTANBUL CAGALOĞLU Telgrat n mektop adrest: Cmnhuriyet, trtanbul Posta kutusu: lstanbul, No 240 Telefon: Bagmaharrir: 22366, Tahrfr mfidflru: 23236, tdare müdürü: 22365, Matbaa. 20472 Çarşamba 26 Nisan 933 (Lozan) ın ry • • • • • • oon puruzu O da hallolunmıış ve artık Lozan muahedesi ffliyatta biitün hfi kâmlerile tatbik sahasına geçmiftir. Bu son pürüz, diğer adüe kuponlar diye anılan eslri Oa • manlı borçlanydı lri ahiren Saracoğla Şükrü Beyin Paris Büyük Elçiliğimizde imza ettiği yeni bir Hilâfname ile kat'i hal ye tesviye karanna bağlanmış otayor. Son piirüz ama ehemmiyetE bir pürüzdü, ve bilâhare tatbikraa knkân balunmıyan Pari» mukavelenamesüe bizim için ehemmiyeti bir kaç kat daha artmış olan bir piirüz... Çünkü Paris'te bu borçlarm cnmhuriyet devri besabma tediyesi için bir şekil kabul ederek onu imza eylemiştik. Bu suretle eski Osmanh borçlan o taribten itibaren bizim imzamızla bir nevi bizim borcumuz olmuşta. Lozan muahedenamesmin muhtevıyah bu suretle arda kalmış son pürüziine kadar haHolunmuş olduktan sonra şu hakikati ilân etmek lâzımdır ki Lozan muahedesi tabiî Büyük Reis ve Rebber daima başta olmak üzere baştan başa tsmet Pasanın malıdır, ve bu muahede dünya tarihinin en mühim vesikalarmdan biridir. Esasen Tiirk milletinin mab olan Osmanh tarihi ancak bu kadar haysiyet ve asaletle takhp olunabilirdi. Ismet Paşa Lozan muahedenamesini Türk milletinin çok asaletli şanına lâyık bir surette aktettikten sonra onun tatb l a h n ı dahi bütün dünya medeniyetlerinin gıpta edeceği bir Hina ve dflckatle yürüttü, ve nasılsa bir kere kazaya uğramış olan bu son pürüzü dahi nihayet kendi elile hal ve Sonal eyledi. Paris fhiâfnamesi dahi lsmet Paşa hükumeti zamanmda aktolunmadı mı, denüebilir. Evet, öyledir ama o mukavelenamenin o sureüe aktine diger bazı müessirlerin de kanşmif olduğtma inkâra mecal yoktur. O zaman memlekette az çok mevki kazandınlan bir fikre nazaran guya biz koponlar meselesini her hangi bir surette ballederseymişiz, bu suretle yerine gelecek malt kibanmız üzerioe memleketimize oyle lermayeler hücum edecekmiş ki bunlann temin edeceği menfaat, borçlar mukavelenamesinm bize tahmü edeceği külfetm on misli, yüz misli fazla olurmuç. Eğer oyle olacak olsaydı kflâfnamenm 1928 Park şekli büe belki hakikaten çok goriilmiyebilirdi. Ancak bilinecek nokta bunun hakikaten böyle olup olmıya cağmdan ibarettir. Memlekette if hacminm büyümesi ve imar faaliyetinin artması ihtiyaçlan önünde o ihtimal yavaş yavas zihinlere hâkim bir hakikat haline getirilmiş olduktan sonra ^er hangi bir hükumet reisine göre bu cereyana karşi koymaktaki müşkülâh inkâr etmemek lâzımdır. O zaman lsmet Paşa sanki: ö y l e nrri, diyorsunuz, peki yapaImı da hep beraber görelim bakalun! Der gîbi bir eda ile o vakitki Büyük Elçimizin idare ettiği Paris müzakerelerinde nihayet müşkülpesent olmamak tarikmı ihtiyar eylemişti zannediyoruz. Nitekhn şimendiferin Sıvas'a muvasalatı merasmmde irat eylediği nutukta Başvekil, Paris mukavelenamesinin aktine saik olan hayalâtm hep suya düşmüş olduğunu kendisine has demir belâgatle dahOî ve haricî bütün efkân umumi yelere açık soylediği gibi bu fırsattan istifade ederek, ve yahut buna mukaddeme olarak çok susturucu bir tavırlat Şimendiferlerin uzun vadeli ecnebi kredisile yapılması muvafık olacağmı soyîiyenler vardır. Para veren kim? Parayı verdfler de ben abnadım mı? Demisti, ve zaten işte bu tarihjerde Paris mukavelenamesinin tatbikatı rmiskülâta uğramış bulunuyordu. Hayal ve hakikatin bu çarpışmasını muteakıp îsmet Paşa borçlar meselesmi bizzat kendi eHne alarak ona verilebılecek en muvafık hal suretini bulabilmek için büyün bir ciddiyetle, bütün bir hüsnü niyetle ve geceyi gündüze katan fasılasiz bir dikkat ve gayretle çalışmağa koyuldu. Kendi tabiri mucibince en güzel eserler en çabuk olanlar değildir. Mükemmel eserler ancak sab retmeği ve sebat göstermeği bilen serin bir çahşmamn mahsolü olabilir. V e nihayet işte deçme devleri bile yorup yıkacak olan böyle sabırb bir çalışma sonundadn ki Cumhuriyet Basveküi kendi eseri olan Lozan'ın en çetin meselelerinden biri olan borçlar meselesini de nihayet en makul, menfaaüerimize ve alâkadarlannın menfaatlerine en mutabık, çünkü tatbikı kabiliyeti haiz bir surette halletmiş bulunmaktadır. Osmanlı borçlarmm Türkiye hisse«ine düşen miktan esasen 105 müyon alhn Kra idi. Bugünkü rayiç ile bunun senevî faizi ne kadar tutar? Asgarî 78 mflyon değil mi? tşte son tahlilde yeni itilâfla Türkiye'nin kabul ettiği borç mecmuu bu kadara inmis bulunuyor, bunun tediyesi de % 7,5 faizB Gençler tahliye edildiler! Talebenin gayrimevkuf olarak muhakemesine karar verildi Dün aktedilen Talebe Birlîği kongresi çok hararetli oldu, hükumete nümayisi izah eden mektuplar yazıldı Talebe Birliği kongresi gazetemize tesekkür edilmesine alkışlarla karar verdi Beş gündenberi mevkuf bulunan talebe hakkındaki tahkikat dün ikmal edilmif ve 23 genç, haklanndaki tahlrikata gayrimevkuf olarak devam edil mek üzere serbeat bırakılmışlardır. Dördüncü istintak hâkimi Salih B., dün sabah saat sekiz buçokta rmmayiş hâdisesi hakkmdaki tahkikata başla • mış, henüz istintak hâkimügince isticvap edihniş olan gençler beşer beşer adliyeye getirilerek sorguya çekümiştir. Tahkikat, saat iki buçuğa kadar de vam etmiştir. Tahkikat hâkimi, karanm ettikten sonra müddeiumumîli Vaşington 'daki müzakereler Amerika Fransa ile de müzakereye başladı Amerika ve Ingiltere Kellog misakını takviye ede cek yeni bir misak aktini düşünüyorlar Vaşington 25 (A.A.) Dün Be • yaz sarayda M. Rozvelt ve M. Makdonald ile bütün mütehassıslann istirakile aktolunan tngiliz • Amerikan konfe ransma öğle yemeği için fasıla veril • miştir. Konferans, saat 15,30 da tekrar toplanacaktı. Pazar günkü mahremane mükâleme esnasmda M. Rozvelt ile M. Makdonald Briand Kellog misakmı kuvvetlen direcek istişari bir misak akti imkâ nmı dikkatle tetkik ve müzakere et mişlerdir. M. Rozvelt, yakmda M. Herriot ile icra edeceği müzakereler esnasmda bu meseleyi yeniden mevztra bahsedecektir. M. Herriot, dün oğleden sonra flk defa olarak, M. Rozvelt ile görüştükten sonra Beyaz sarayda M. Makdonald'm oturmakta olduğu dairede mumaileyh Oe de görusmüştür. ı tlk Rozvelt Heriyo mülâkah Vaşington muzak«relerlnde Almanya'yj temall edeoek olan M. Sch&cht rar biriefeceklerdJr. Nanrlar MeeBrfı son kabine ietnnamda akın mikyacn dan vazgeçmek suretinde ittihaz etmjf olduğu karan açdcça teyit etmiş ve dJğer miDetleri paralan umumî surette istikrannı temine doğru sevketmek tasav» vurunda »rar eylemjştir. Numayif hâdlsestnden dolayl merkuf bnlnntn Tt dün tahliye «dllen talebe rat, Borhan Hüseym Baki, tsmafl Hak\a, Abdullah Cevdet, Enver Yunrf, SeItm Fuat Hulusi Efendilerdir. Dtin d«, mevkuf arkadaflaran g8rmek ve beklemek ücere adliye koridorlanm Darulfünnn ve yüksek tahsil talebesmden roürekkep yüzlerce genç doldurmuştur. Talebe, arkadaşlarmnı serbeat bxrakıldıgmı baber ahnca çok sevinoaişlerdir. Serbest kalan 23 genç taUiyedea sonra Müddeiumumî Kenan Beyle g6rüşraüşlerdir.Kaoan Bey gençlerle ha* bıhal etmiş ve bazl nacmatlerde buhınarak nümayiş hâdisesinin kanuna uymıjraa taraflarmı anlabmş ve tevkiflerinden tevkif edenlerm de talebenin kendüeri ve aüeleri kadar müteeasir olduğunu îlâve etmiştir. Dördüncü istintak hâkimligi tarafmdan nSmayiş hâdisesi hakkmdaki tahkikata devam edüecek, hâdise etrafmda şahitler dinlenecek, icap ettiği takdirde tahliye edilen gençler celpname ile davet olunarak tekrar ifadelerine mura • eaM edüecektir. (Mâbadi Hnd tatfe&*\ Paris 25 (A.A.) Nazırlar Mee • lisinde M. Bonnet beynelmilel malî vanyet ile para meseleleri hakkında Vasmgton'dan gelen tlk haberleri bSdir • miştir. M. RozveltfleM. Heryo'mm iBc mfilâkata, aleUde bir temastan ibaret ol • muştur. Bu iki zat, müzakeresi kap eden mühim meseleler hakkmda faydalı bir tarzda görüsmek üzere bugün tek • tkinci mülâkat Vaşington 25 (A.A.) M. Heryo, ' Mabadi 6 mcı sahiiedc > İktısat Vekili gitti Celâl Bey Atina'ya yarın varacak ve hararetli bîr şekilde karşılanacak, müzakere hazırlıklan bitti tktuat VekUi Celâl Bey âün Seyrisefain idaresinin tzmir vapurile şehrimizden Atina'ya müteveccihen bareket etmiştir. Celâl Bey dün sabah saat onda vapura binmiş, hareket zamarüna kadar geçen müddet zarfında teşyi s gelen İktısat Vekâletine mensup dfvair rüexası ile görüşmüstür. Bir polis müfrezesi Galata nhtımında mevki alarak tktısat Vekilimizi selâm lamiştir. Bundan başka Yunan sefarethanesine mensup zevat ile Yunan konsolosu da teşyi merasiminde hazır bulunmuşlardır. Vapurun hareketi svalarında Galata rıntımında toplanan kalabalık bir halk kütlesi Türk Yunan dostluğu lehmde tezahüratta bulunmuş tur. Celâl Beyle birlikte Hariciye müsteşarı Numan, ticaret ofisi müdürü Cemal, tş Bankası umumî müfettişi Sami ve kâtip olarak ta Nuırettin Beyler Atina'y* gitmişlerdir. Aldığımiz malumata göre tkhsat Vekili Celâl Bey Atma'da cereyan edecek müzakereler için salâhiyeti kâmileyi haizdir. Yalnız kat'î netice Heyeti Vekileye brldirilecek ve imza için talimat istenecektir. Celâl Beyle bkMrte Atina'ya giden Hariciye müsteşan Numan Beyin Yunan'lılarla siyasî bazı mesaili müzakere edeceği söylenmektedir. Atina'dan "»l»n haberler Yunanlılann müzakere sırasında bilhassa küçük san'atlar kanunile işlerinden ayrılmalan lâzım gelen 1500 kadar Yunan tebaasınm vaziyetlerini dü zeltmek üzere teşebboslerd'e bulu Arkadaşlan tahliyeden sonra Blrltt relsl Tevflk Beyl tebrlk ederlerken ğin mötaleasmı sormustur. Müddeiu • mumilik makamı da, gençlerin beş gündenberi mevkuf kaldtklanm, ve her birinin şeref ve haysiyet sahibi, yüksek tahsil talebesi olmalarmı, tahkikatm da uzıyarak mevkufiyetlerinin temadisi mağduriyetelrini mucip olacağmı Bunun üzerine istintak hâkimi, Sultanahmet sulh birinci ceza mahkemesince muvakkaten tevkif edilmiş olan tale • beler hakkında tahliye karan vermiş ve mevkuf gençler saatfiçbuçukta ser» best bırakünnşlardır. tstintak hâkimliğince tahliye edüen gençler evvelce de yazdığımız gibi Tevfik CelâL Şükrü Kaya, Adnan Cahh, Şevki lbrahim, Rağıp Mehmet, Abidin Nesimi, Hüdai Şakir, Bedri Hakkı, Hikmet Abdülcelü, Ali Abdullah, Adnan Cemü, Muhlis Mehdi, Aziz Ziya, Tank Halit, Cemal Ahmet Muhtar, Ühan Hüseyin Avni, Sevket Nedp, Necati Nus TOrk Talebe BMigl kongresinm dflnkfl fevkal&de içtlmamd Borçlar mukavelesinin tatbikma başla nıyor Heyeti Vekile evvelki gün imzayı muteakıp ifası lâzımgelen muameleleri müzakere ettî Ankara 25 (Telefonla) Heyeti Vekile dün akşamki içtimamda borçlar mukavelesi mucibince mukavelenin imzasını muteakıp ifası lâzım gelen muameleler hakkında müzakeratta bu>vjmuştur. Bu muamelelerden biri hükumet tarafmdan üç senedenberi Osmanh Bankasma depo edUmiş olan paralann, hâmillerin mukaveleye iltihaklan anlaşdmak üzere tevzi edilecek ilk miktarlara karşıhk teşkil etmek üzere dövize tahvili ve Meclis emrine verümesidir. Mukavelename bir iki güne k/Mİar Heyeti Veldleden MaKye Vekâletine sevkedilecektir. Esas itibarile Saracoğlu Şükrü Beyin evvelce Ankara'ya gelirken getirdiği prensip lUiail UdUlUUUC LOUA1U1 edilmiş p r e n S l p itilâfı dahilinde tanzim c u ı ı ı ı u ^ olan yeni mukavelede borcun itibari yekununun prensip itilâfmdaki yekundan 45 milyon frank fazla ohnası RumeH tahvOâtnnn kapitalize edilmesinden ileri gelmiştir. Yeni mukavelenamenm malum olan esaslan haricinde kayde şayan mühim noktalan şöyle hulâsa edilebflir: Senelik taksitlerin muhtelif servklere tevzü sırasında yeni eshannn itfasma tahsk edilen sabit miktar borç resülmalınm 50 senede itfa edileceğine göre hesap olunacakbr. Kupon tediyatı ve itfa akçesi için kabul edilen mürür zamanlar eski mu kaveleye nazaran hükumet lehine in(Mabadi 2 ınci sahıfede) bu miktann Paris itilâfnamesine nisbetle bile adeta dörtte birden aşağı bulunduğunu düşünmek kâfidir. Bu neticenin istihsalinde Saracoğlu Şükrü Beyin mahir bir müzakereci olduğunu kaydetmemek haksızlık olur. Büyük Elçisinden itibaren bütün Fransız hükumetleri erkânmm azamî hüsnü niyet göstermiş olduklarmı memnunı yetle kaydetmek te vazifedir. Fakat zafer esasen Başveküindir. Bunu yakından bilen biri srfatile bilhassa kaydetmeği vicdan borcu biliriz. YUNUS NADl Dadya'da Zelzele tahribatı İstanköyMe 74 kisi öldü, 400 yaralı var Dadya zelzelesi hakkmda alman tafsilâta nazaran zelzele bilhassa köylerde çok tahribat yapmışbr. " * 1 " . L:nün evlerinin yandan ziyadesi, Cuma köyünün tekmil evleri yıkılmış, Mesudiye köyünde 80 evden ellisi oturulanuyacak bir hale gelmiştir. Karaköy, Hızırşah, Kızlan köylerinde de fazla tahribat olmuştur. Cuma köyünde 10, Mesodiye'de 2, Yazı köyünde 5 hafif Oddbadi Hnct ifedet iktısat Vekili Celal Bey, dto Tapura bin. meden evvel 1» Bankası Mfidlrl umural vekili Muammer Beyle beraber nhtımd» nacaklarım bildiriyorlarsa d* ba teşebbüslerm müsbet netice vereceği tahmin olunmamaktadır. Kannnua tadilfne pek az rhtimal verilmekte dir. Celftl Bey Atina'da hararetli meras'mle karşılanacak Atina 25 (Hıuutî) Torkrr» tktısat Vekili Mahmut Celâl Beyâ» buraya perşembe günü muvasalata beklenmektedir. Celâl Bey v« rttf«( Mabadi 2 inci sahifede ) ııııııııııııııınıııııiMiınıiıııinııııııımıııııııııııııııııııtııtınııııımmııınıımnııııııımmııııııııımmııımımıımm bakını Konya meb'usu Ali Haydar Bey vefat etti Ankara 2i> (Telefonla) Konya meb'usu Ali Haydar Bey Konya'da kalp sektesinden ve ~ fat etmiştir. ınııiMiıiHinnıııiMiınıiMUMiıiHiMiıııııııiHiınııııımuıııııımıiıiMimıitııtiîinmııtn ıııtıımtıtıınıııı ınıııımnıiMitiııiMiıınıııiHmııııının j yeni tahvilâta tebdil edflerek her sene yalnız 700 bin altm liralık senevî mürettebata bağlanmış oluyor. Yeni Türkiye hiç bîr zaman borcunu inkâr etmiş değildir. Şimdiye kadarki çekişmeler hep eda kabiliyeti üzerindeld münakaşalardan fleri gelmiştir. tmparatorluğun yadigâr bıraktığı borçlarm hepsini ödiyebihneğe hakikaten takatimiz yetişmezdi. Haricî itibanmızı ha lelden masun bırakmak hesabma tediye edebileceğimiz azamî veya asgarî miktar olmak üzere vâsıl olduğumuz neticenin fevkalâdehgmi anlamak için Japon sefirinin cenazes Ankara 28 Japon aeiurınin cenazesi perfero be günü mera »erhum Ali Haydar B simle kaldınlacaktır. Cenaze ailesinin arzusu veçhile Viyana'ya gönderilecektir. Dün bayrağa hfirmetsizlik et tigimizden, millî bayram günlerin de, lstanbul so kaklannda 6ir çok yırtık pırtık bay raklar asıldığmdan şikâyet etmiştik. Yukanki resim, gümriik binasma asılsn avııç içi kadar bir bayraçın, bayrak günderinin t«pesinde değîl açagısmda melul mah^un dıf mı göstennektedir. . ... « ... Resmî dairelerde, bayrağa karsı bu kaJar hünneUahk gortenlır*e, merhum arkadaşımız Agâh'ın dediği gibi Var kıyas et!