25 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi inci cüzu çıkti 23 umhuriyet Ookuzuncu sene: No. 3191 tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf v» mektop adresJ: Cumnurlyet tstanbnl Posta kutusn: lstanbul, No 140 Telefon: Ba*muh*rrir: 22308. Tahrtr mOdürfi: 23238. tdare mfidflrfi: 2238S. Matbaa: 20472 Yurtdaş! Bayram için ala cağın her şeyiı yerlisini bulabi lirsin. MüR îktuat ve Ta sarruf Cemiyeti CUID&rtCSİ 25 Mflft 933 Millî kültürde Dil ve edebiyat Köprulüeade Mehmet Fuat Beyefendiye Silâhları bırakma işinde son vaziyet Tarihfmizm ve düimizin yeni bastan • ve belki ilk olarak tetneüi bir anlayifU benimsenilip araşhnlmasma kalfnşılması Tiirk millî varhğında büyük yannlar müjdeliyen bir dönüm hareketmin parlak başlangıcıdır. Bu çok canlı bir irkihnedir ki bize giize] olduğu kadar guçKi yukselmeler vadeder. fy)animarka Bana hitap ederek bn sutunlan s8sNorvec İQQ favcç tOO liyen mektubunuzda Büyük Basbuğu nanz Gazi'nin gösterdigi yeni istikametInjriltore 2450 *. lerdea heyecanlanarak önâmüzde perdeleri açılmağa başlıyan parlak yannm ne sağlam temellere danayndığuu anlabnak içm millî kültür noktasından 20 Türk'un şimdiye kadar tarihe ve hayata Belçika 3 0 nakşettiği medeniyet eserlerinî ortaya cıkarmaktaki ebetmniyet üzerinde duruyor ve Cnmhuriyet'in bu ifi ele alarak ona sahifelerini açtnasını teküf buyunıyorsunuz. Ba guzel ve yürekten teklifinize hemen cevap vererek ar • sedeyim ki Cumhuriyet'in sahifeleri mfllî köhürii araştmp ortaya çtkaracak çalışmalara daima açıktır. Hele böyle bir teklif sizin gibi ba ifler içinde S miir tökebniş bir bilgiç tarafm dan ge lince Cumhuriyet'in (ahifelerini emirlerinize büyük sayguaranızla ve dikkalte açmağa bühassa ehenuniyet vereeeğimizi temine hacet bfle göremem. Teklifmtt çok yerindedir. Bugünkü çalısıp fspanya 5 0 0 çabalamalanmız tarihte ve dilde yok f Isvicre 3 0 0 tan bir şey yarabp ortaya koymak istiyot değildir. Bizim tarihte zaten boyük bir millet olduğumuzu kina inkâr Bir Alman gazete«inden aldığmuz bu eder ve ediyor? Hiç millî külturu, yani ile etrafındaki devletlerin kendine göre belli yasayıs şekli ohm • malik olduklarmı yan bir millet kendi varhğmi dünyanm Cenevre 2 3 Konferan» yann top [ adına simdi tarib dedi°imiz «urahna lanarak tngiliz projesinin tellokine ba?bu kadar derin çizgflerle neksedebflir lıyacakbr. Fakat vaziyet öyle bir şekil miydi ? almıshr ki konferansm paskalyaya kadar Bu*ün dili ve taribi ortaya dahi devamı îmkânnz görülüyor. tld çıkanlmakta olan millet ise geçmiste Sç gün »onra tatfl karan verilmesi ihtiyasayıp yok olmus, »dı *am anutolmuf mali de çok kuvvetlidir. bir millet değil, bugün de var olan, ya Fran*a^V£ uçdmvlet birliği•amakta olan bir ntflleMr. O mfflet bsPari* 24 ( A . A . ) Havas ajanaı bflsıın kendi miHctiroizdir, bütün dünyadiriyor: M. Renaudel «otyalist grupa nm bugim dahi ismi ve manası öniinde murahha* heyetmin M. Daladier ile yapirkfldi$ Türk mUleti. Herkesten iyi siz tıgi konu^malar hakkında bu sabah grnp bflirsiniz ki her milletin hali onun büazasma bazı izahat vermiştir. tiin geçmişinin rfadesidir. Bugânden yanna millet olamaz. Millet, zamanlarm M. Renande'nin anlatbklanna göre ve mekânlann potalannda eriye eriye grup murahhas heyeti M. Daladier ile tasfiye ohmmtif bir cevherdir. Bugün görüştüarii nrada bütün devletleri hu o cevherdir, ve yarnt da yalnız o cevber ohnakta devam edecektir. Orta • dan tarihi kaldınr ve millî kültür an'anelerini ihmal edeneniz sadece mflleti, millî varlığı inkâr etmiş olursunuz. Biz •on oyanıs hareketimizle sadece kendi millî tarihhnize ve millî hayahmıza ait öyle bir ihmalin ta*hihine kalkışmış balanuyoruz. Dört devlet birliğini Fransa kabul etmiyecek Lituanya ÎOO Estonya "75 Dil anketi 14 numaralı liste Ankara 23 ( A . A . ) T. D. T. Cemiyetmden verilmiftir: Karşdıklan aranacak arapça ve farsça kelimelerin 14 numaralı lis tesi şudur: lPAYE | . 7PERİŞAN 8PEŞİMAN Yunanistan'da rejim tehlikedemi? Eski kral soruyor: "Tahtıma döneyim mi?,, Kral Yorgi^nin Atina'ya yaverini göndermesi şiddetli münakaşalara sebep oldu Atina 24 (Hususî)Sakrt kral Yorgi'nin yaveri M. Levidis'in Atina'y» gelmesi muhalif matbuahn aleyhinde şiddeli nesriyat yapmalarına sebebiyet vermistir. Filhakika yaverin kralın Atina'ya avdeti için zemin ve zamanm müsait olup olmadığraı tetkike geldiği anla • şılmıştar. Baslannda M. Venizelos bulunan bütun muhalifler krahn avdetine şiddet le muhalefet edeceklerdir. Çaldaris fırkasmın ekseriyeti de, zahirî bile olsa, simdilik kralm avdetine razı olmamakUdır. Makdonalt plânı İngiliz'leri bile memnun etmedi, Avam kamarasında münakaşalar oldu ÎPTRMZ S PERVANE 110PEYDA 6 PERVER lllPEYGAMBER Listede çıkan kelimelerden manalan birden fazla olanlann her manası için ayn karşıhklar fleri «6râlebflir. Karaılıklar 4 üncü sahifemizdedir Almanya LehistanlOOO Ingiliz projesi Müzakere ediliyor Murahhasımız C Hüsnü Bey Cenevre'de miihim bir nutuk söyledi Cenevre 24 (A.A.) Anadohı Ajansmın hususî muhabir? bildiriyorî Silâh birakıım konf eransmın u* mumî komisyonu bugün Ingiliz projesini tetkike baslamış ta. Cemal Hüsnü Bey heyeti murahhasamı ım, Ingiliz pro : «e*ı« nusna Bey jesi hakkmdaki mütale&sım, emni yet. efektif, levazım, bahri ve havaî teçhizat ve kontrol noktalannda tahKl ederek bfldirmiştir. Samimî bir sulhperverlik zihniyetine müste nit olan bu beyanat bilumum heyeti murahhasalar ve beynelmilel mat bnat erkânı tarafından fevkalâde takdir ve Cemal Hüsnü Bey bir çok murahhaslar ve gazeteciler tarafm dan samimî surette tebrik edilmistir. Cemal Hüsnü Beyin beyanatı konferans muhitinde günün en mübim ve sayani kayit beyanab olarak karfilanmakta ve Türkiye noktai naza(Mabadi 8 tnct sahifede* Âyan lâğvı meselesi Atina 24 (Hususî) Âyan mecli • srâin lâgvi mes'elesi bugün Yunanis tan'da en ehemmiyetli bir mes'ele olarak takip edümektedir. Âyan meclisinin meb'usandan çıkacak kanunlan reddetmege hakkı vardr. Meb'usanda ekseriyeti haiz olan hükumet âyanda ekalKyette bulunduğundan âyanın muva • fakathu almadan bir şey yapamıyacaktır. Bu suretje son intihabatta ni»bi bir •kseriyet temm eden hukâmethı mevkii sannedndiği gibi sağlam değildir. Hü kâmet, mevknni tahkün için âyanı lâğvetmekten baska çare bulamamaktadır. Muhalifler ise hükumetin bu tasavvuru tatbflc «ahasma konursa bunun önunü Çekoslovakya Yugoslavya 360 7Ö0 1015 redm, Mç tayyareai olmıyan A d a n y a bugün ne kadar tayyareye göstermektedir kokça mtbavi bir halde bulunduran, ihtilâflan mevcot muahedeler çerçevett içinde ve ram dairesinde halle hnkân veren Cenevre tefküâtını dört büyük devletten mürekkep bir direktuar va • cude getiriunesine tercflı ettigini bfldirmiftir. .Ba mnrahhas beyet barici aiyaaetin idaresinde M. Daladier ile bir ffldrde bulundugunu anlamif, mütterlkler aranndald harp borçlan hakkmda hükumetm bakimını begenrniştir. Yalnız M. Daladier bu if için bir karar vermeden evvel Londra ve Vaşinf ton hükumetlerinin düfünce ve iatekle( Mabadi 2 inct sahhede > J Sabık Tuhan Kralı Torgl abnak için her turK tedbiri alacaklarını soylemektedirier. MuhaJefelin nm M. Venizelos bu bareketm bn ihtüâl demel olacagraı beyan etmektedir. Bu vaziyet karşısında Basvekil M. Çaldaris evvelâ mevcut intihabat kanununu degiştirditen sonra bir mecKsi müessesan top • layıp bu vastta ile ayanı kaldırmayı dft* sunmektedir. Basvekflin fikrince âyan bu suretle ortadan kaldınhrsa muha lifler, hSkumeti kanunu esasiye mugayir bareketle itham edemiyeceklerdir. Hitler, Almanya*nm Hâkimi mutlakı! Rayiştag, Hitler'e tam salâhiyet verdikten sonra gayrimuayyen bir zaman için tatil edildi Berlm 24 ( A A.) VoK A , janst bfldtriyor: : Reichştag, hü tramete tam salâ biyet veren kanu> nu 9 4 reye karşt 441 reyle kabul etmistir. Merkez fırkasfl< Bavyera haöc fır < kası da, mületn kurtanlması eserl içm tekmfl muha • sonlara el uzatmal istedfldermi bildi • rerek rey vermış • lerdir. Basvekfl ne Re ichstag'ın ne d« Rdchsot'm hak lannı kaybetmi «ştag'dan aldığı mutlak salâhlyetten sonra m«9hor yeceidermi muh hafaza edecekle Pı s Blsmarktan daha büyuk ve kati bir kudretl* rini bir kere daha Almanya'nın dflrtatörü olan Her ffitler nu tuk söylerken beyan etmistir. ReJchstag*ın karan Reichsrat tara • fmdan ittifakla kabul edilmistir. Reichştag gayrimuayyen müddetle tatfl edilmistir. iımnıımınınnımıııınıııı Dünkü futbol maçlarının neticesi Osmanlı tarihi elbet Türk tarihin • den bir parçadır, hem de kovvetli bir parça. Ancak bu tarih bütün Türk tarihi demek olmadıgı ve olamıyacağı gibi o tarihi yaratan insanlar da dönyanm ba kısmma gökten zembfl üe mdirihniş değfllerdi. Umumî Harpten •onra mfllî varhğımızı kurtarmak için yurdumuzun topraklan içinde kan ve atesle bir daha kavndup yağrolurken tanki beş alh asırdır unnttuğumuz asıl tar'Tvmizle kucaklastyorduk. Bizim ts • tiklâl savaşmı yapbgimız yerlerde kunılan Osmanlı tarihmin ilk doğnm hareketleri bizim kurtulus boğusmalan • mızdan daha jrüç olmamışb diyebflirra. Eskisehir havalisinde teressüm ehnesile Avrupa'ya geçerek Viyana önlerine bavrak dikmeee kadar gitmesi arasmdaki zaman farkı pek kısa olan Osmanb Türk'leri varlıJı bfle elbet tarih ola r»k »'"ha evvelme, o da di&er V i daha >r evveline dayanmalı idi. Her kovvetli millî bir varfak aynen ve tamamen kendisîne benzer, ovle ki kendi denflecek diğer bir varlıgm mabadi demektir. Sonra milletleri geçmislerine bağlıyan bu hayat ayni zamanda ve ayni zaroretle onlan miTlî kü'türleri Hzerrnde de durdurur. MSsaadenizle mfllî külturn ben daha kısa bir tarif olarak millî bavat taTiiri ile ifade etmis olayım. Bu dusoncelerin govterdiği hakikate gore biz tarihte ve dilde kendimize ait asıOan ararken yeni icatlara gitmiyoroz, belki sadece nnutnlmuslan habrIamağ'a, ihmal olunmuslan ihya eüneğe çahsıvoruz. Bu hareketin en doğru manatı Türk mfllî havatmda bir roneaanstan baska şey değildir. Bizi kendi benHğimize kavuçturacak olan bir roneSiz saşılacak bir dalgmlıkia dflde husule gelen kanşıkhğa rağmen halkm saray ve hiHribnetce takip olunan yan!ıs yola gitmiverek bu sahada kendi benliğmi kendme göre muhafaza eyiiyegebnis olduğvnu söyluvor ve halk hayahnm bu eserlermî tetkflc ve tebebbu etmekle şîmdiki çahsmalanmızm pek ziyade kolaylaftnif olacaguıı an • Galatasaray 10 mağlup! Bükreş'e giden Beşiktaş 40 galip! Murahhaslarımız Süleymaniye Galatasaray Maçı Allab kimser nin isini bir d«fa bozmasın. Düzen bozuldu mu tekrar dü zelmesi çok güç oluyor. Galata «aray'ın da bu sene talihi ter sine döndü, düz«ni bozuldu, bir türlü ken rfine gelemiyor. Senelerce ts Galatasaray'ın dflnkft tanbul şampi maglubiyetlnde fena yonluğunu elinoyunile âmü olande tutan Gala lardan Ulvl tasaray takınunın bugünkü vaziyeti oldukça hazindir. Gönül isterdi ki lik maçlarının {Mabadi 8 ınc.ı sahifede) latmak istiyorsunuz. Cumhuriyet, zaten böyle yapdması lâzım gelen bu iste sizin gibi salâhiyetli bir bilgicin hizmet arzetmesini sükranla karşdar. Bundan emm olmanın rica ederim, ve Cumhuriyet sahifelerinde neşredilecek bu tetkiklerin idaresini Iutfen kabul buyur makla bizi ve herkesi memnun edeceğinizi de flâve eylerim. Dün Türk'Iuğün bh* zamanlar pek mamur ve müreffeh olmuş hayatmdan yalnız fincan zarflannı toplıyan Salâhattin Refik B. in kolleksiyonundan bir kuım gördüm, ve içlerinde cidden harikulâdeleri bulunan bu zarif eserlerden dünkü hayahmıza nisbetle yavas yavaş ne müthis surette büyük bir inhitat uçurumuna düşmüş bulunduğu • muzu teessürlerle bir daha görmüs buhındum. Demek Id millî hayat itibarile Beşiktaş Beykoz Maçı Taksnn stad yomunda Besik tas Beykoz ta* krmlan arasın da yapılan mu sabakayı da Be* siktas 4 0 ka zanmıstır. Bu oyunun ilk dakikalan mü savi bir şekilde cereyan ediyor du. Oyunun yir mi ikmci daki • kasında Beykoz fevk&fu 4 . 5 yenen aleyfaine bh kor Beşifetafm ktymeW ner oldu. Esref kaptum Hüsnü çekti. Nazım plase bir sütle Beşik ~ tas'in ilk golünii yapti. Bu golden sonra iki taraf ta daha fiddetli oy I Mabadi 6 tnct sahifede t Hasan ve Ruşen Eşref 3.1er diin sabah geldiler Hitlerin nutuM.an Berlin 2 4 (A.A.) Alman höku metine tam salâhiyet ve mezuniyet verihnesi hakkmdaki kanunun Reichştag (Mabadi son. haberler kzsmınuzdadır) ,.nmı.ıımııiHHmM,ııııı»ıı.rım.nmııiMiııımHHmımımıı rnnımmuıııııınıııın Radyo yola geldi .ı.iH.ımmıiHtıımHmı İstiklâl marşını çalmağa başladı Batkan ıtonferansı mnrahhaslanma Tî~ ıan ve Ruşen Eşref Beyler Vali Muhıttin Beyle ve diğer bazı zcvatla btrükte Bükreş'te toplanan Balkan kon feransı heyeti içtimamda bulunan heyeti murahhasatnız reisi Hasan Beyle murahhaslanmızdan Ruşen Eşref Bey dün sabahki ekspresle Sofya'dan şehrimize gelmişlerdir. Hasan Bey dün aksam Ankara'ya hareket etmistir. Ruşen Eşref Bey bir kaç gün şehrimizde kalacaktır. İstanbul radyosu nihayet yola geldi. Ev velki aksam dan itibaren, tstiklâl marsı nı çalmağa başladı. Karilerhni zin hatırîarm da olsa gerek tir, ki geçen lede, Abidin Daver Bey ar kadaşımiz «hem nalma hem mıhına» sütununda ts tanbul radyosunun millî marsımızi neden çalmadrğını sorrauş ve bütün Avrupa radyoları gibi tstanbul radyosunun da marşımızı çalraasım istemistL Bunun üzerme Yüksek Muallim mektebi talebesi, bu hususta İstanbul radyosuna daha ew«l vaki olan ve cevap siz kalan müteaddit müracaatlerini bize yazmışlardı. O mıııııııııııııiHHnııımıııııiıınıniMiıııiHiıııııııııııuınniMiıııııııııııııııııııııııııııiMiıiıınıııtiıııırıııııııınımııııııııııııtıııııııııiıııtıınıııınMiıııiHi hata ve noksanlanmız yalnız bir dfle taalluk etmekle kalmıs değildir. Fflhakika millî kültürün çerçevesi çok ge • niştir, ve içme girmeğe başladığımu rönesans şüphesiz bu çevreye dahfl maddî ve manevî her sahaya el ata • caktır. Çahsmalarımızı daha faydah kılmak için şkndilik el atacağumz sahayı esasen dil ve edebiyat, ve dolayuüe biraz da tarih olarak tahdit edersek plânlı bir is görmüş oluruz diye düşünüyorum. Arzu bayurduğunuz hayırb is için size Cumhuriyet'in sahifeleri açık olduğunu söylemek istiyen bu sahrlar • dan sonra arhk sozden ise geçmek kalıyor. Bu vesfle ile de en candan savgılan mi yenflerim sevgili bilgicimiz efendim. YUNUSNADİ Sönmez Bu şafaklarda Y ü 2en Al sancak Sofya'da iken r Sofya 24 (A.A.) Bulgar ajan(Jlfabadf 2 inci sahifede^ ' ^ Askerî tekaüt şube sinde işleri bitenler Yeni listeleri bugün S inci tahifemizde bulacaksımz .J zaman tstanbul radyocun * da yaptığimız tesebbüsata müdiriyet, millî marşıa medisi idare karan alm dıktan s<vnra çalmabileceğini söylemisH. Bu karar ve müsaad* alınmif olacak ki tstanbul radyosa evvelki aksamdan itbaren nesryatının sonunda tstiklâl marşını çalmağa baslamıştır. Gençliğin ve matbuatın, millî marsımızm çalınması hakkmdaki ar zualnnı biraz geç te olsa, nazart dikkate alan tstanbul radyosun», vazifesini yapttğı için, bilmeyiz ki tesekküre lüzum var mıdtr?