16 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
* ,.* Hayat Ansîklopedisi inci ciîzü çıktı 28 Dokuzuncu sene: No. 3182 umhuri ISTANBUL CAGALO&LU Telgraf re mektup adresi: Cumhurtyet Isianbul Posta kutusu1 Istanbtü, No 24c Telefon: Başmuharrtr: 22366. Tanrlr müdürü: 23236 Idare müdüru 22355 Matbaa 20472 Perşembe 16 Mart 933 Hayat Ansiklopedisi Biyök bir kütüpbaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir lane bulunmak lâzımdır. Amerika'daki malî Buhranın mahiyeti Fransa Almanyayı Protesto Ettî IHI n l n m m n ı ıılltmtllHIHII W>ı?ıH HtlTtll IHIIHHI » m n ı n ı t m ııtmiH ıw r wwiııtıntnw m MH»I m m m ı t ı m u . . . . . . . rnnrnmnmmııiHimNirnnfnnnmmminııırnmımnmti!ıııımımınmNinımnııımııımıııııiMiııırıınıııııııııınııııııınırııııııiıııırııııiNinmmıiMiııınııınıııiftHMnrmnı miMMiııııııııırmıırıınBiiHi.ııııııııımıııııııııi!NiıiMmııııımııııııııııımıııı>ıııııııımniHiHiımım [Amerikan banhatan oaziyetini bir de yakın zamanlara kadar orada bulunarak Amerikan işlerinl yaktndan tetkik ermfy olan bir arkadaştmtza izah ettirmek istedik. Açağıdaki aattrlar Camhuriyet okayucalart için ba maktatla yazumışttr.i Buhranlar serisine son günlerde bir de Amerikan bankalannm buh* ranı mzımam etti. Dünyamn tabia * ten ve halen en zengîn bir memle ketinde hâdis olan bu vak'a bir çok gazetelerde, mfiheyyiç baslıkiarla hakikate hic te mutabık olm>van bir tarzda, hikaye Te tefsir etfldi. Amerika'nın görülmemis bir izmih lâie yuvarlandıŞım, milyarderlerin eç kaldıjhnt, dolann yan kıymete fadifrmi sSyliyenier oldu. H&d<senm iç ySzü tamamen başlcadir. Bu buhran Amerîka'nın malî zafmdan deŞH, Amerika'da bankacılık sisteminin, uzun senelerdenberi aeıkça munakasa edilen, nok sar>1arrndan îleri jrelmistir. Bir çok bankalar 1929 senesine kacfar devam eden büyük yükselme!er ve spektiTârvonlar cazîbe»îne kapilarak çok VArlar temini ile zahîren İnkisaflar gSsterirken, haktkî ilim erbabı bu murakabesiz yöruyti«ün bir gun bir eogunu uçuruma sürük Hye«e£m? ımmakkak addedivo*1*r ve boyle bir felâketm onünii almak lcm bankacılık »istera ve kaid^lerinin esasntdan ıslahma ealisılmasi lüzumunu ileri sthüyorlardı. Bn «kılâne ve müdetvbirane sozlere, ikbal devrînm parlak kazançlari j»ra«mda, kimse ehemmryet vermedi. Ni havet iim'n aman«iz hükraü tabak* kuk erH. întivatsiz, hesaosiz hare ket eden banka'ar birer birer yuvarUnma^a basTadı J&»suxexle b«Ş trtnî mflteeaviz banka, iktısadm tabit tasfîve kammian hükmflne teb'an Bankacılıkta henüz ilerUeme$e baslryan m«mleketbnizde bn 5000 rakarai. tdrakfmîzin guclîikle kavnyacafri bîr mefhunuhır. Fakat Amerika'da en ufak sebirierde bile mutIaka bîr banka bulundtıgu düşGntilecek oiursa bu miktarm p^k o ka^^r •Jıemmiw*ti olmadığı anlanlır. Filtıakı*ka MutteKit Araerika hükumellerî dahnhıde kapanan'ar bariç o'»rnk bu^ün meveırt bankaların adedi 20.0°0 e yakmdnr. Kamm mı>«îbînce 25,000 dolar bir •ermaye ile bhr banka te*is edilebİlir. Hilk büttra para«m mtmtazaman bankalara yatrrdı^ı için sermavesi bu kadar kQçuk olan Hankalarda bazan bir kae milyon dolar mevduat bulunur. Nte lon bubranlar esnasında müskül»ta marat kalan bankalar bilbassa ba kucnk bankalardır. Simdiye kadar kaoanan banka laHaki mevduat miktarı bir miivar dolar tabmin edümektedir. Mevduatin beyeti meomuasi aon zamanlarda. 42 milyar dolar olarak tesbH edildi&i icin ortadan kavboTan ban* ka^ardaki mevd^atın ni^betinin vüzde iki buçuk kadar küçuk bir mHctara bali* oldufu anlaşıltr. Büyük ve kudretli mUesseseler. bPhassa son zamsniarda. bu kabil bankalarm bir jrün ba*« bir bel& getîreceeinî pek iyi biliyorlar ve ona ffore bazırlanıvorlardı. Avni zamanda bunlann b'ran evvel yıkıTmaıı icin menfi bir sivaset takip ederek bunlara yar d'in edUmevine bile bütiin kuvvetlerile mâni olmağa calı«yorlardı. Binaenalevh bu tasfiveden, netice itibarile. büviik bankaların memnun oldnkiarma şffobe edilmemelidir. fcahatımizdan anlafiiacaffi üze re Möttehh Amen'ka hükumetleri cvrnburiyetinm malî vaziyeti isae etPldi&i gibi zafa ugramış de^ildir. Amerika altm mikvasmdan avrıl miyacak, bilâku dijer devletlerin avnî hnkvasa avdetlerrne caiısacaktn*. Yakinda ba»lıyacak olan borçlar miizakerarmda înpiHzierm de bu mikyasa donmeleri îçin Ameri ka'nm israr ed*ceği kuvvetle tah nin ednmektedh*. Gorülüvor ki bankalarm ireçirdiğl bu eerrabî ameliye, binnetiee yaşı* yacak bankaların kuvvet ve salâ betlerini arttıracak, Şimalî Amerika bu kadar raübaleftalı surette i%ae edîlen vaziyetten, kıta bir zaman Içtnde, bankacılık kibarile, daha kudretli olarak eikacaktrr. Bununla bearber şuratı bir bakfNURt AZtZ (Mabadi 2 inci saMfede) Tiirk İtaîya tahdidi teslihat konferansının 16 martı unutma tehir edilmesini istiyor fngiliz Başvekili Fransız Başvekilini çağırdı, fakat teklifi cevapsız kaldı, M. Makdonaldbugünbir nutuk söyliyecek Cenevre 15 ( A . A . ) Havas muhabirinden: M. Makdonald'in silâhlan bırakma konferansını kurtarmak ve Alman'lan, Italyan'lan, mukabilinde eraniyet teminah olmaksızm harp levazımı 3e ordu mevcutlannm eksihilmeti şekKnde bakiki »ilâh bırakma teklifleri kartumda bulundurmak tasavvunmda ol* duğu evvelki gründenberî herkesin tnalumudur. tn^fliz Bafvekutnin duföncesini ne •oretle ifade edeceği ve bir takım iâ t razlan ve bilhassa Fransız'Iann itirazlarmı hesaba katıp kahmyacagı bilinmemekle beraber dün oğieden sonra mumaileyhîn düşnüeelerini bir nutuk şeklrade ve btnaenaieyh her tarafta akisler ban! edecek tarzda ifade edecefi ve bu nutku ya umumî komisyonun veya »iyast korabyonun celsesinde bugiin veya yann söyliyeceği BJrenilmiıtir. Bu nutuk ile beraber yazıh bn takım teklifler tevdi edibnesi ihtimali vardır. Fakat vaziyet oldukça nkıcıdır. Ve M. Makdonald'in mes'uliyetleri taksim etmek iftemesi de bunun deliüdir. Mumaileyhin dün M. Daladier'nin Cenevre'ye grelmesî için ısrar etjni* olduğn söylenmektedir. Fraıuız Ba»vekili, cet » • • • • • •<•• • • ti • • « • • Cenevre'de vaziyet tehlikeli IIMIIIIHIMI ıııliHiiHiııııiHiııınıııııııınııırıııııııiBiHiıııııiHHiıırnıııııııııllııııiMiiHuııııınııııııııııiMiıııııımınıııiHraiH Utanbul'un işgali fadalannı bize ebediyen unutturmıyacak o • lan hâdiselerden biri de, 16 mart 1920 de, Şehzadebası'nda sehit edilen as kerlerimizin hatırasıdır. Onlann kahraman ve kanlı gövdeleri üze rine toprak atdalı • danberi on üç yıl geçmis bulunuyor; fakat bu eHm hatıranm zaman la ne alâkası var ki ?.. Aradan ^ yıl geçmis olursa olsun, Her Türk, bu faciayı hataladıkça, henüz o fehhJerknizin kanlan bHe kurumamif gibi, daima yeni ve taze bir yaş duyacaktv. bu haz.o yıldönümünde mazlum ve sevgili MehmetçıkJerimizin habrlarmı büyük bir mmnetle ve teessürle ananz. 18 martta tır&larmda bir mOlakat Tnknbuiaeagl haber ttalva Ba^TekiU M.Mus*oltni 'M. Mae Donald vabını bilâbara vereceiini bOdirmtftir. Amerika'nm da konferanun t^hirme M. Makdonald, dun tt^lya raurahha tarartar oldu^u haberi her ne kadar dofru değilte de başka bhr takım ifsmı iki defa kabul etmiftir. ttalyan murahhası, Başvekâletler aratmda diploierle meş^ul olan Amerika'nın Cenevre masi yolu ile göriifmeler yapılmak üzekonferasmın kısılmıç bir lâmba halme re konferansin tehir edilmesini istiyecejjetirilmeıini memmmiyetle kaışılama ğhü gizlememiftir. ( Mabadt 1 <ncı ^ Paris konuşmaları imza geri kaldı • »ı ı»n ı Fakat martın sonuna kadar mutlaka imza edilecek Malum olduğu üzere Saracogiu Ş ü rö Beyin idare ettıgı Paris muzakerctai düne tesaduf eden martın on beşinde imzalanmış buknacaktı. Bu mnzakerelerin borçlara müteallik kısmmm esas prensipleri zaten hal ve parafe edümiş olup arayerde Osmanlı Bankası imtiyazının tecdidi mes'elesi de intaç e • dOmiş olacaktı. Öön m«v«uk bir membadan «Sgren daha ziyade tercüme edilecek evrak ve vesa3nn çoklugundan dolayı muameleyi martın on beşme yedştirmek mümkün olamamif ve fakat bütün bu işlerin martm ikjnci nufuıda, yani her halde ba ay sonuna kadar ikmali karargir ol(Mabadi 4 üncü sahifede) Fransa, Almanya'yı protesto etti Berlin'deki Fransız sefîri Fransız Alman münasebatının bozulacağını sÖylüyor Berfan 15 (A.A.) Havas muha bainden: Fransız sefni M. François Poncet, dün Hariciye Nazm M. Von Neu • rath't ziyaret etmiştir. Sefurin riyaretnm sebebi, Hitler hücum kıt'alannın Sarre toprağmda kâm Kehi'deki kışlayn isgal etmeleYİni protesto etmek ve gene Hitler'ciler tarafmdan Kehl köprüsü üze rinde çıkanlmn olan hâdiseyi takip eden ve bu hâdiseden çıkan kargasaUğuı FransaA'manya münasebetlermi bozmak tehükes'ni KÖstermekte olmasın dan »îkâyet etmektir. Paris 15 (A.A.) Âyan meclisi cumhuriyetçfler bvlifi grupu, bürosu nu Versay muahedenamesimn askerlikten çıkanlnus olan Rhm mıntakasına dair ahkâmınm Almanya tarafmdan bozubnası yüzunden hasd olan vaziyet hakkmda M. Daladier'den izahat isteme • ğe memur etmistir. Dil Anketi *• • ' 5 inci liste'• my Ankara 15 (AJV.) T. D. T. Cemiyetinden verilmiştir: 7 EB'AT, 2 EBEDl, 3 ECEL, 4 ECÎR, 5 ECIR ECR, 6 ECNEBI, 7 ECRAM, 8 ECZA tnrlü manalarile 9 EDAT gramer, 10 EDEP, 11 EDEB1YAT, 12 EZEÜ. Listelerde çıkan keliaıelerden manaları birden (azla o laniann her manası için ayn karsıhklar ileri sürülebilir. Okur yazarlartmıztn ankete karşıhk olarak buldukları Sz türkçe tözler dSrdöneü aahifemizdedir. (Mabadi 6 tnc sahıfedei Ergani bakır madenleri Fabrika inşaatı bu sene başlıyor Ankara'da Iktısat Veldli ile görüştükten sonra JstanbuTa dönen fabrika mümessilinin izahab Kuru Amerika Yaş oluyor! mugayır hareket mes^lesl hakkında Fransız mecllslnde sorulan suallere cevap verecek olan Fransız Başvekili M Daladler bütün tedbuierde düzenliğin ve birligm bozulmasından başka bir maksat gözetmemektedir. HSkumetin askerlikten tecrit edilen mıntakada aldığı vaziyet te 6 tncı sahUede > Alman'lann cevabı Berlin 15 ( A . A . ) Volf ajansı biU diriyor: Salâhiyet sahibi »iyasi mehafil Abnanya'mn her tarafında olduğu gibi askerükten tecrit edilen mnttakada yapuan mflb'yetçi sosyalist teskilâtınm muahedeye yahut beynebnilel mukavelelere hiç bir ilisiği olmıyan dahilî bir is oldugunu söylemektedir. Alman hükâmeti liizumlu gordüğü Meclis bira satışına alkışlar arasında iziu verdi Geçenlerde hükumetle temasta bulunmak üzere Ankara'ya giden Ergani Bakır Madeni Şirketi murahhası azası Mahmut Nedim Bey şeh rünize avdet etmistir. Dün Mahmut Nedim Bey bhr muharririmize şu izahati vermistir: f Yeni mesai proğramımız hakErgani'd* yapılacak fabrfkanm prr>)ea1 krada tktısat Veklletlne malumat verdim. Şirketin faaliyeti, hSkume tin şimendifer msaatile muvazi olarak ilerlemektedir. Bu sene nihayelmde bıtirileeek olaa 36 kilometrelik kısm, madep sahasmda yapacagımız tesisata mü • (Mabadi 3 üncü tahifede) Merkez Bankasının bir senelik faaliyeti Banka 1,471,000 lira kâr etti, nizamnamede mühim tadi lât yapılacak Ankara 15 (Telefonla) Merkez Bankası idare meclisî banka umumî heyeti mzamnamesinrn beş maddesmi de^istirmek üzere 16 nisanda fevkalâde bir içtimaa çağvm>ğa karar vermis tfr. Nizamnamenin 13 ve 32 ind maddeleri rçi'n teklif edilen tadilât bilhas sa mfihimdir. Tek'i^e «ore Metket Bankası devlet, vflâyet ve belediyclerin borsada mu • kayyet tahvöatiarma mukabil axamf yüzde seksen ve dif er kote edflmif saglam tahvilâta karsı azamî yüzde yetmi» msbetmde bankalara ue ay vade ile avans verebiiecektir.'Bu suretie avans vermek ve avni zamanda bankalar tarafmdan tevdi edilen tucearf senetleri iskonto etmek Szere banka luzura ve ihtiyaç ni<>>erinde banknot çıkarabilecek {Mabadi S uncü sahifede) Ankara'da dünkü facia Elinde tabanca sokağa uğrıyan bir deli 1 kadınla 7 erkeği yaraladı, polisle çarpışırken öldi' Ankara 15 (Telefonla) Bu aksam burada tüyler örpertici bhr facia olmuştur. Vaktile bir kaç kişiyi öldürdüğu için hapse atılan, fakat deliligi anlaşılarak mahkemeden ademi mes'uliyet karan alan ve lstanbul'da tedavi edildikten sonra buraya dönen deli Mehmet isimli bir kasap aksam üzeri evine gidmce kapismi aetiramamif, tekmelemesine ragmen içeriden cevap alatnamıstır. Bunun üzerine komşunun bah çesinden evîne giren deli Mehmet evde karısım ölü bulmuştur. Meh met ba manzara karşısında tekrar aklmı kaçırmıs, bir elinde tabanca, bir elinde bıcak olduğu halde so kağa fırlıyarak rasgeldiği kadın ve (Mabadi 4 üncü taMfe&e) Amca nlnayet ıçiüye kavımuyor Vasington 15 (AJi.) Mümesailler meclisi tarafmdan 97 reye karsı 316 Mabadi 4 uncü sahıfede)
