15 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansîklopedisî incî cüzii çıkti Dokuzuncu sene: No. 3181 u m h u r iyel ÎSTANBUL CAĞALOCLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhnrlyet tstanbal Posta tutusu: tstanbul, No 246 Telefon: Başmutıarrir: 2236«. Tahrtr mudüra: 23236. tdare müdüru: 22365. Matbaa: 20472 Dil inkılâbı yapıyoruz Arap re Acem kelimeleri yerine Çarşamba 15 Mart 933 öz Türkce . 3 Sözler bulup bize yazınız nnmıııtmmıınmıııımnımınımıımıiıımıırrımııııııımımmiRrafiımımımmmmı^ Rusya'da Yeni Bir Ihtilâl Tesebbüsü! Sanayi müesseselerimizi ziyaret r* I g^ | • ı »m Asrî zihniyetle işliyen yepyeni bir müessese Feshane, bilgi ihtisas ve tecrübe sahibi ellerde çok yükselmiştir F.rka Grupu dun ,k, (Elektrik fabrikalarım ce1se akte11i tahrip için yapılan plân Haridye Vekili beyanatta buJundu, millî emlâk taksitleri mes'elesi görüşüldü Ankara 14 (Telefonla) Fırka grupu bugün saat uçte toplanmış, birbirini müteakıp iki ceUe aktet • mistir. Birinci celse Afyon meb'an Ali Beyin riyasetinde aktolunmoştur. Bunda Hariciye Vekili Tevfik Bey Cenevre seyahati ve nmamî siyaset hakkında beyanatta bulunmustur. tkinci celse Tekirdağ meb'usu Cemfl Beyin riyasetinde obnuştur. Bunda mflfi emlâk taksilleri hakkında evvelce teşkfl olunan malî komis • yonun raporu muzakere edilmiştir. Malî komisyon reisi Mustafa Seref Bey rapor hakkında izahat vermistir. Bu hususta bir çok zevat «öz almış • lardtr. Bu meyanda Refik Sevket, Sülevman Sım (Yoz«at), Sait Azmi (Kayseri). Hasan F^t»mî (Kastamo nu), Refik (Kocaeli) Beyler de konufulan esaslara gore emlâki mil • Iiyeden taksitle mal almış olaniarın 8 re 12 senelik taksitleri 20 seneye iblâğ edilmekte, akar alanlar ise daha az taksrte tâbi tntulmaktadır. Bu taksitlerde yürütulecek faiz mes'ele • si bilâhare konuşulacaktır. Hükumet bu esaslara göre bir kanun lâyihan hazırhyarak MecKse tevdi edecektir. Fırka grupu persembe gunü ögle • den sonra tekrar toplanarak kazanç lâyihastnı muzakere etmeğe karar vermistir. mm # 1 # ı Rusya'da bir ihtilâl teşebbüsü daha! Kusya da bir ınnıaı teşeDDUsu aanaı Beşi Ingiliz olmak üzere 31 mühendis ve memur tevkif edildi Ajannn tebliği Ankara 14 (A.A.) C. H. Fırka« grupu idare heyeti riyasetmden: Bugün öğleden sonra C. H. Fır kası grupu umumî heyeti Afyon meb'usu AH ve Tekirdağ meb'usu Cemil Beylerin riyasetinde iki ceise aktetti. Birtoci celsede Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Bey seyahatleri intibaab ve umumî ahvali siyasiye hakkında iza hat verdi. tkinci celsede sattlan em • vali milliye teksit bedellermm tecil ve temdidi hakkmdaki Fırka Maliye Encümeni raporu uzerinde muzakere cereyan ederek encümen reismm ve mabtelif hatİDİerin izahati dhüendi. Riyatete verilen teklif takririeri ile birlikte encümen raporunun hükumete tevdi edilmesi ve hükumetçe bu esaslar göz önünde bulun durularak bir kanun Iâyihasıntn hazırlanması kararUftınldı ve persembe günü öğ leden sonra kazanç kanunn lâyiha • sının müzakeresi için içtima edilmek izere miizakereye nihayet verildi. »*•»^j«>• • w ^, Rosya'da îhtllftlcllerln tahrip etmtk öaere tertlbat aldıklan elektrlk fabrlkalt nndan birl Moskova 14 (Hususî muhabiri • mizden) Polis elektrik fabrikalarına karşı yeni suikast hazırlandığını kesif ve mes'eleyi derhal vazıyet etmiftir. 29 kisi tevkif edHmiftir. Bunlann ekserisi elektrik müessesele rinin mübendUleridtr. Mevkuflann 5 t tngUiz miHehassındır. Tahkikata devam oltuunaktadir. Moskova 14 (A.A.) Tas* Ajansından: Hükumet aşagıdaki tebliği nefretmisth*: Siyasî daire tarafından Moskova1( Mabadi 8 ınct »ahifede > Feshane fabrlkasınm apre denflen ktunaş lar* terblye verme|e mahsus lrcmında en son tistem büyuk kurutma makinasi [1 2 Fe*h*ne ku .. <nas fabrikaa ev velleri eiheti aske jivenindi. Biz bu €»brikayı Umumi rlarp eraasmda biı fcere daha ziyaret etmiytac O Mİdt ler belki fabrika bikön hayahnda en ziyade faaliyet gösterdigi bir za manı yasıyordu. Harp içfnde Ylunduğumuz için ?esTıane Fabrikalar fabrikanın faaliye müdürü Şevket ti tamamen askerTurgut Bey lere ve zabhlere kumaş yetistirmeğe m«h«ı»«h*. ve srece«n grirndüze W«t»« mütemadi bir gayretle çahsryordu. O zaman fabrikantn senede bir milytm metrodan fazla kumaı yeh'strrmis olmasında «astiacak hiç bir cihet yoktur. Mütareke devri ber yer gibi bn fabrikanm da dermansız ve oerisan yer lere seri'dRH bir nman olmuştur. Va tam kurtaran renm, ancak Anadolu harbrâm ve Lozan'm hftammdan son radnr kî diğer memleket i*îeri gibi bu fabrîkaian da ele alabilmi*tir. Askerî fabrikalar 1925 senesmde tktaat Ve • kâtetfnee teskil olunacfk bir banka maidare olunmak üzere ciheti mül devrolımınmtur. Bu no^ksatla t*«kfl olunan banka Sanayi ve Maadin Bankasıydı, ve fabrikalar onun lerma vesi ecwı*mdan muhim Wr kısmı teşkil e^ivordu. Ond»n d&h mühiın olan nv*s'eie ise bu fabrikaJarm Ker suretle mfllet utne yar*r rasvrmel Hir fraliyete sev • IrniımabiimesivdL Sanayi ve Maadin Bankasınm bu husiısta deruhte ettiği vazifeyi netice itibaıüe memnani^eti r~"cip bîr cerevanda yürütebflmtş olduğunu rtiraf etmek lâzımdır. Fabrika, Sanayi ve Maadin Bankasına gectieî zaman münhasiran a«kerî ihtfvacat icin kumas çıkanvor ve biraz battantye vapıyordu. Fabrika bankava îrrikal etbirten sonra ve HS'â askerî ihtîi^c*1* çalısmıvor . deüldir.. Rflhassa 9'627 sen*«mde bu he*aba o'an ima!âh f«Tİa m^ktarda i*'. Fakat Bankanm yeni bîr idareve tâbî tutnlmasmdanmaksat, onun bu ihtiyacl«r fevkhıde piyasa 'cm de knmas yetistirebîlmesin d*n ftwr«t ©ld»£una jrore erjreç bu hedefe do6ru firidî'ecelrtt. Nit^kim fabrika idaresi cibeb' a*keriyennt îhtivacı binn'»be az oian 1927 sene*Hıde daha piva*»va isitnat etmek trayesine sar?h bir surette teveccüh etmîa ve ftlhakika o tene mensucatmm % 60 sını Dİvasa için husu'e getirmis ve ciheh* askeriveye va'nız % 4 0 nisbetınde rnal ve»tn'*h'r. Geçen sene de nmona imalât 800 bin ' metrevi mütecaviz ve buntm varmdan cok forlaa pivasava aîHir. Arbk denPebifir ki sim^i fab . rika kendinnden beklenilen istikamettn yolunu iyîden iyfye tutmos bulunuyor. [1] BUinci makale dünkü nüshamız Bu neticeye vaımak için evvelce dağınık bir bakle bulunan fabrika tesisatı • nm yeni mşaat Ue bütirn safhalarmda yekdjğerini takip eden ve biribirine muttasü olan dairelerde toplanılmau ve e*ti nvkrnelermm ter^idi jn^; »«lerle yeni bir sisteme îrca edümif olduğunu kaydettik. Bu ameliyeler ham yiiniin harman edilmesinden baslanılarak istihlâke arzedilecek kumaş haline gelinciye kadar fasılasız ve mütemadi taakup etır>«»ktedir. Bu bövJe olmak için ,yeni idare, m«a ve tecdit hesabtna yalmz 400 bin lira'ık kadar bir masr?f ihtivar e'. mistir. Bu sayede bugün Halic'in miintehasmda deniz kenarma yapılmış muntaz»tn ri^bmlarmdan Mbaren t»m«Ti<»n asrî ve hâlâ mütemadiyen tekâmiil de efanekte olan bir fabrikaya ma'ik bulunuyoruz ki eğer talebin mebzuliyeti ile daha fazla çalışhrmağa mecbur olursak senede elbette bir milyon metrodan far'a kırnıas »tabîimz. ve e*er zernin ve zamanın müsaadesini temin edersek ayni sahada istedifimiz kadar kolay tevw ve ilâve'erle bıı miktan iki m'sline iblâğ etmek isten bile olmaz. Cünkü esas temel ona gröre saglam kurulmuş tur artık. Rasyonel çalumanın mahiyeti az emekle çok iş çıkarmak olduğuna RÖre bundaki neticenin hem "cuz, hem kârlı o'mMi bir sart jfibidir. ö^'e bir caltsma iddiannda buVrnan bu bizim Feshane fabrikamız büfün islerinde o sarh eöz verilen izahatm manhğı bu kanaati temin edecek mah'vette oldueunu açık ve tereddütnhc «oyluyorvz. Ham madr'e amb^rmda vfin ve io'ik uzerinde etrafh ımlumat aldık. Amele ve müstahdemm ncre^eri etrahnda t^Kkikat icra eHik, ve nihayet satu sekı^le^ni sorduk. tdarenin gayesi en hurda hesaplara müstenît mnicul ve kârlı çalışmak olduğunu gör^iik. Ham madde ambannda bizim vünlerrnıirfn envaı var, Avruoa'dan alın mıs yun'er var. Avruoa vünü gümrüklüdiir. Y'k^nmamısmda 12 ve vrkanmısında ?4 k"ruş gümrüğe tâbidir. Bu pümrük farktna r»5men Avrupa'dan alnvan vünWrle daJıa ziyade hesao bulunan nisbî Mr ucu»1uk vardır, ve idaren»n bîttecrübe vâsil o^^uŞu kanaate göre Avruna yîînÜT»H kirli fretirter^k bu . rada yıkamak• .dafca kârlıdır. Bindan fazla olarak piyasamn ber cesit ihtiyaçbrma cevan v<sr**>*'Tiı^k icîn Avrııoa*"d«n bir nvVtar inlik dabi getirmekte viz. Kendi int;daî m»dr'elerimÎT dt»nırken Avrooa'dan intidaî madde alınır mi? Her isîn birm virnlerimizle temini kabil o'nradıöı cö'ü'ünce bunu bir za ruret dive. tel»kkt etm<»k mecbımVeti vardır. Sonra he<aoh çalı*m»k mecbu • rivetinde o'in f«^"^kanm iob'd^î madde bosımmda ken'ii be^bına daba muva• fık ^e'en tarafı tewih e*mek zanne. • rînde olacf^ı 6» dSŞer bîr hak'*kaHîr. ''fpHd«î madde fiatlanmızın rekabet fi , atlarına karşı koyacak vaziyette bulunYUNUSNADt (Mabadi 2 Inci sahifede) Plastras İstanbul'da! '^1 I» 1 Dil Anketi 4 numarab liste Dolar eskisinden "•* Fazla yükseldi! Dün Amerika'da 346 banka daha açıldı Londra 14 (A. A.) Tahmin ler hilâfma ola rak, dolar bu ayın üçündeki fiatınm üstüne çık mıs ve dün 3,4050 de, Frannz frangı da 87,125 te ka panmiftır. Londra 14 (A. A.) Londra borsasmda do ların tesciline tekrar basla Dün Atina'dan şehrimize gelen M. Papanastasiu bu iddiadadır Ankara 14 (A.A.) T.D.T. Cemiyetinden verilmişti: Karşıhklan aranacak arapça ve farsça kelimelerin 4 numaralı listesi şudur: / Çare 2 Çehre «3 Çelenk 4 Çemen 5 Dafia 6 Dağdağa 7 Dâhi 8 Dair 9 Daire her t&lü mana. larile • 10 Dava 11 Debdebe 12 Dehşet Listelerde çıkan kelimelerden manaları birden fazla olaniarın her manası için avrı karçıhklar ileri sürnlecektir. ** Okur yazarlanmızin anketin ( Mdbaâi 7 ind sahitede > TZ&V/.; dola, ..şareti M. Papanastastn ve aricadaaları kendilerlnl getlren vapurun güverteslnde (M. Papanastasiu X fcaretll zattır) muhalefet fırkası bugün Ortidar mev • Yunan BaOcan Birliği heyeti reisi M. kSndedir. Eskiden Brtidar mevkiinde Papanastasiu dun tstanbul'a gelmiştir. olan fırka da şimdi muhalefet mevkiine M. Papanastasiu bir muharriıuııizin sugeemtftir. allerine şu cevaplan vernuftir: Yunanistan'daki son siyasî vazi . Jeneral Pkutiras bulundu mu ? Jeneral Plastiras tstanbul' dadnr. yet nastldır? Nerededir? Yunanistan'da siyasî vaziyet emin IMdbadi 6 ıncı sahifede) ve sakindir. Degisen sey südSr: Eski nılması esham borsasımn faaliyetini artırmıştır. Fakat bir çok gruplar evvelki temayüllerden daha iyi temayüller göstermis olmakla beraber isler umumiyetle mahdut olmushır. Yeniden açtlan bankalar Nevyork 14 (A.A.) Dün Amerika'da 346 banka yeniden giselerini (Mabadi 6 mcz sahifede) rttnııııiMiııııııııııtıııııııııiiıııiHiııırııııııiHttıııımuiHiııntıııııiMîmiııııtıiHiııııııııiHmuıınıiHitnııııııııııııınııııııııınıtıııııiRiHiııiMHiM«win İstanbul lisesinde bir hâdise Bir muallimin sözleri yanlış anlaşılarak teessür uyandırdı, muallim istifa etti 932 Yıllığından rakamlar Şarap ve ispirto imalâtımız arttı 1931 senesine hazaran 1932 «enesinde jfarap ve ispirto istihsalâtımızjn ne kadar / ' arttığmı göatcrlr resim 1932 sen^devfeV'istatistik yrf " Iığına.nazaran, şarap imalâtı 1931 sen«sinde 2,218,000 kilo iken 19D2 de 3.377,000 kiloya baliğ oîmuş ve evvelce şarap muhtelif iicaretha neler tarafmdan ^nal «dilirk» son »e«elerd« hâkhn ol«nu»tw. Upirto imalâtı 1931 de 842,000 kilo iken 1932 de 2,395,000 kiloya yani evvelkinin üç misline baliğ olmnştur. {Mabadt 5 tnd sahl'eie) istanbul Erkck llsesi binasî aldığı vaziyetten müteesslr olarak n Istinbul Erkek lisesinde, son «nrf nıftan çtkmış ve mektep müdürü Celâl farnsızca muallimi Ahmet Tevfik BeBeye müracaat ederek bu efendileri şiyin istifasile neticelen bir hâdise ol kâyet etanistir. muştur. Bu mes'ele hakkmda aldığımız Bunun uzerine Celâl Bey mes'eleye malumatı aşağıya kaydediyoruz: müdahale etmis ve alâkadar talebeleri Ahmet Tevfik Bey, evelki gün der* 1 Mebadi 7 ind safıifede ) esnasmda bazı talebenin kendüöne karşı