20 Şubat 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ajısiklopedisi mcı cüzii çıktı Türk düi Türkçeye doğru Gazi inkılâplannm hangîsi daha yükseklir? Eğer inkılâpların her birini yekdiğerüe mukayese edersk bunu tayin etmek zordur. Bu mkı • iâplann hepsini bir kül saymak belki en doğru hareket olur. Bununla beraber en son inkılâplardan biri olan Türk dili inkılâbının butün inkılâpları hulâsa ettiğini soylemekte de yanlışhk olnuua gerektir. Gazi inkılâplan cihana yepyeni bir Türk milJeti takdim ebnekte olaa bir mecmuladır, T« bu mecmuayı da, süphesiz Iri, dü inkılâbı tetviç eylemekte bu lunuyor. Yalraız hayretl« bir şeye Uikkat etmek lâzına geliyor: Bütün bu inkılâplarda yekdiğerini takip ve birbirini ikmal eden bir manzume ahengi vardır. Diğerlerinden bahsettnemek için yalnız Türk atfabesile Türk dilini gozler onüne koyabilhiz: Çabuk okumak, çabuk okutmak, ilk bjlgileri bütün millete yaymak için felzem bir hareket olan bu alfabe inInlibını kabul ettikten sonra çarçabuk ve peyderpey gördük ki bu yeni alfabe ile oamanlıca dilini yani bütün kaidelerfle arabî, farâî ve Türk dillerinden mütesekkil malum halitayı yazmak oyle kolay bir |ey değildir. Yeni millî alfabemizm esası bir kere bu oyuncağa gehni yor. 26 DokuzuncD sene: No. 3158 tSTANBUL CAĞALOGLU tSTANBUL CA&ArAftT.II Telgr&f ve fnefctnp adresl: Cmnhnrtyet, tstembnl Posta ktrtnso: lstantral, NoB 246 ^ Telefon: Başmuharrlp: 223M, TahrİT müdüru: 23236. tdare müdurü: 22365, Matbaa: 20472 lîân sahlfcleriEolı berkese açıfctır^ Cnmharlyette nesrettirflecek Oanlar için dogmdan dofrnys idarebanemlze dahi mfiracaat olunabilir. umhuriyet Reisicumhur Hz. Reisicumhur Hazretleri dün DoJmabahçe'deld dairderinde mesgul olmuşlar, bîr yere çıkmamısiardn*. l«tanlbul 19 (A.A.) Bursa hâdUesi münasebetiie Reisicum hur Hazretierine Elmalı, Çerkeskoy, Maalkara, Adryaman, Incesu, Erbaa kazalarile Edirne ve Bolu Vîlâyetlermd'en gelen telgraflarda Bursa'da öz dilimize karsı yapilan hareket ile musebbipleri tel'ia edSmekte ve dilisnizin hâ kimiyeti yolunda da bütün mU letin büyük inkdâpçı eanrinde şasmaz ve sarsılmaz bir azimle yurümeğe devam edecegî bildiril* mektedh*. Hayat AnsOdopedisi Pazarfesi 20 Şubat 933 BSyOk bir kofSphaney! bir arada evînize geliren en faydaf ı essrdir. Her evde bir fane bolnnmak lâzımdır. Japon tactrruzu başlamak üzere... 150^000 Çin'lî hıidütta Japon'lan bekliyor Chang Hsue LJang kumandayı ele Iıyor. Yenî harp çok korkunç olacak Meclis 7 martta açılıyor 6azi Hz. ne gönderilen telgrallar Reis KâzımPaşa dün Antara'ya hareket etti Heyetî Vekîle 933 bütçesini Meclisin ilk içtimama yetiştirmek için çalışıyor Ankara 19 (Telefonla) Vekâletler yeni bütçeleri hazırlamalda mcfigul dSrler. Heyeti Vekile yarm da topla narak varidat bütçesi esaslanm tetküce devam edecek ve muntazaman muzakeratta bulunarak butçest ay sonuna kadar ikmal edecektir. Bütçeyi bir mart çarşamba günö sa at ikide açılacslc olan Mület Mecnsimn ilk içtimama yetiştirmek üzere çahşd • maktadn*. Meclism bfiteeden başka müzakere edeceği bir çok mühim kanunlar olduğuiçin içthnam hazirana kadar devann kuvvetle muhlemeldir. **• Vergi tahkikatı Beyoğlu emlâk memuru na işten el çektirildi Beyoğlu Malmüdürlüğundeki defter çalma mes'elesi etrafındaki tahkikat devam etmektedir. Bu münt •ebetle Beyoğlu emlâk memuru Haydar Beye isten el çektirilmistir. Tahkakatın sumullü olduğu, bu isle alâkadar daha bir çok kintseJerin mevcat bulundukları zannedilîyor. TahkScat bhr müddet daha de ram edecektir. Bu hâdise Maliye /ekâletbrîn de nazari dikkatini cel'vetmistir. Dünkü nüahamızda Beyoğlu def terdarı Ali Rıza Beyin restninin al tına sehven Mustafa Bey yazılmış kapıTarma daya ndıgı SedcSfîn'den bir jnanzara Jheol 19 (A.AJV) Başvekfl muavini M. Sounp, Jehol'da bir halk mi tîngînde F"tflrff hitaben bir T+*JT soy • Henüz bu yeni dil inkılâbını tat • liyerek şoyle demisür: bik edecek hale gelmemiş olduğu * c Merkezi hükumet namma size •nuz içm fimdSci yazılarnnızda dahi soz veriyorum; şunali şarld eyaletlerimizi osmanlıcanm tesiri ve cereyanı al bmtkmıyacağız. Jehol'u asla terketmikında bulunuyoruz. Bundan dolayı yeceğiz. •nüşkülât çekmekte olduğuznuzu herDüşman, Nankmi de zaptedebiur, kes gSrüyor ve biliyor. Zaten bu müşfakat teslkn moabedesini knzahyacak külât bize dilhnizin haklkî Türk dihiç kknse ortaya çjkmıyacaktır.» li olması lâzm geldiğini her gün gerM. Soung'un yanmda Mareşal Chang fci gîbi anlatmaktadır. Türkçe keli Hsue Liang 3e bir çok askerî ve raüOu neler yeni alfabemiz« pekftlâ uyduerkân bulunuyordu. Bunlar, Japonya' |m halde yabancı kelimeler ve hele nm Jehol'a karşı vuku bulacak taar • • bu kelhneleria mensup olduğu ya ruzuna mukavemet plâmnı hazBlamak baneı diüerin kaideleri bu alfabeye için Jehol'un dört bir taraftndan koşup msla uynr amaktadır. îste pek haynrh gelmislerdi. ' yeni Türk alfab**! inkılâbmm pek M. Soung nutkuna şu sözleri ilâve etlabü bir neticeu olarak Türk dİlinin %J4rlcçtyt= dojtm gilme»! fctf <«atrare£ ıruştm « M3Ietler Cemiyeti, vazifesini îfaoldu. Türk alfabesnkten »onra Türk edecektir. 19 bir kotnitesi nihayet bi tarihine el atan yüksek Gazi inkı Yeni Iıarekâta kumacda edecek olaa zun davamıza hak verdi ve bu dava arIâplan adeta kendiliğiden gelen bir Mareşal Chang Hsue Liang tık cibanm davası oldu. Japonya'nm «•v«yanla Fürk dilinde karar kıldı. itimadtrraz vardB*. yaptağı gibi bir tek milletm cihana meyŞimdi nçıkca gorüyoroz ki Gazi inŞkndi arbk Jehol'un diğer 3 sark edan okumasma ihtimal veremem. Ni kılâplarnnn derin m&ltsat ve mana(Mobadi 4 üncü sahifede) hayet muvaffakryetin bizde kalacağına Ian ancak millî bir varlıkta hulâsa olunabilir: Hukukta boyle, kültorde boyledir, dü inkılâbı bunlann hep•nün basraa bir taç oluyor. • • • • • > • • Kftzım paşa Hz. gitti Bir kaç gündenberi sehrhmzde bu • lunmakta olan Mechs Reisi Kâznn Paşa Hz. dün aksamlri trenle Ankara'ya hareket etamslerdir. Kâznn Pş. Hz. öğleden sonra Dohnabahçe sarayna gi derek Reisicumhor Hazretierine veda etmiş ve akşam üzeri Haydarpaşa'ya gi DSn Ankara'yS «rdet eden Kaznn Ps. derek Ankara trenme binmiştir. Hz. nin Mecltse riyaset ederken aknmış resimlerinden biri Meclis ReisİRBz istacyonda Gazi Hazbükumet erkâm tarafmdaa teşyi ohm leri namma Seryavetieri ile VaS MuhRPoU» MSdvu Fehmt Beyler ve ItlMttttllll» ederiz. Türkiye'de kış sporu Uludağ'da 100 kilometrelik bir sahada sky faaliyeti devam ediyor Recep B. geliyor Bir iki gün evvel Ankara'da idik. Memnuniyetle oğrendik ki derleme teskilâtlanndan cemiyete, Türk Dili Tetkik Cemiyetme derlenmie def terler gelmeğe baslamıştır. Maarif Vekfli muhterenı doktor Resit Galip Beyden memnuniyetle oğrendiğimize gSre bu ilk gelen sermayeler sim 1933 diden kendi baslanna büyük bir zenginlik sayılabiKrler. Daha düne kai KANUNUSANİ 15 ŞU&AT 1 KANUNU5ANİ 15 ŞUBAT dar bir türkçe kelime kitabı mız yoktu. Sanki Türk di linin kendi kelhneleri yohmus gi fri türkçe (osmanlıca) lugat ler hep arapça ve farisiçe kelime lerîn manalannı vermekle iktifa ediyorlardı. Bu; millî irfan namma çok acı bir hakikattir. Büâhare gu ya türkçe kelimeleri de ih tiva eden yeni kelime kîtap lan yapıldı ama onlarda hâ kim olan fikür dahi hep esid os (THAI.AT IHRACAT • THACAT fHRACAT manhca fikri idL Şeamettin Sami Beyin bu yolda yaptığı ük kelime kita1932 ve 1933 senelerı bir kânunusaniden 1 5 şubata kadar olan ihracat ve ithalât bından başhyarak son günlere gelinvaziyetlerini gösterir temsilî resira ciye kadar vücude getirilen eserlerin Gümrüklerde hazırlanan bir is kamlar bu son rakamlara ilâve e hep ayni zîhniyet mahsufleri oldu dilince, bir buçuk aylık ithalâtm tatistîk hulâsasma göre 15 günde itğunu gormek hic zor bîr şey de?il 8.730.403 ve ihracatın da 9.193.500 halâtımızın 2.773.300 liralık bir kıydir. Onlarda % 1 0 türkçe kelime lira olduğu görülür ki, bu bir buçuk met göstermesine karşı ihracatı yoktur. Türk dili eğer bu kadar nokayda ihracatnnız Hhalâttan 463.097 mız bunun 253.008 lira noksanile san bir dîlse Türk fnflletinin adeta lira fazla olmuştur. 932 senesinin 2.520.292 lira olmuştur. varlı&indan şüpheye düşmek haklı ( Mabadt 6 tncı sahifede ) Bu senenin birinci ayına ait ra olur. Hiç kendi millî dili olmıyan millet olur mu? Hususile Osmanlı devaşikârdır ki bu halita dil, Türk mil diğer tarafın dilini anlamıyor. Ayni rindeki binde bir parçasma intikal letinin kendi dili değildi. Denebilir milletin bu iki tabakası arasında aetmeden Türk milletinm dünyada ki Türk milleti şimdi kendi diline şılmaz bir uçurum var. Geçmiş asırcihanghlikler yapmış ve büyük büdönerek millî camia topluluğuna ve İarm bütün devamınca bu uçurum yîik imparatorluklar şeklmde dev yükselişine doğru en esaslı ilk büyük hep boyle açık ve derin vaziyetini îetler kurmuş büyük bir millet olduadımını atmakta bulunuyor. muhafaza edegelmiştir, ve eğer kenğu malum bulunduktan sonra. Gerçi Maatteessüf matbuatımız bu müdi haline bırakılırsa ilânihaye de büyük Türk devletlermin bazılan him ve büyük işe henüz lâyık olduğu boyle giderek akıbet Türk milletinm muhtelif ecnebî ımsnrlan da ihtiva zevaline en başlı sebebi teskil ede ~ yüksek ehemmiyeti atfedememiş oleden devletler idl de diçer bazılan makla beraber Türk Dili Cemiyeti cektir. Çünkü kültürsüz milletin nida zamanlanna g&Ve Türk birliğini nin millet arasında kurduğu teşkfhayet hayat hakkı yoktur. tem'în eden devletler idi. lât bütün bir ciddiyet ve büyük bir Gazi'nin gördüğü müthiş hakikat gayretle vazifesini yapmağa başla esasen buradadır. Kültürsüz millet H«m ne hacet, rşte Osmanlı tm mıştır. Geçen gün Ankara'da iken tabirimizin manası yok değildir. Bir paratoTİu&unun enkazından çıkan ilk derleme defterlerinin merkeze milletin kültürü ancak kendi dilinde lan yeni Türkiye'nin imparatorluk gelmeğe başlamış olduğunu ve bunr tesekkül edebilir de onun için. mabadi olan bayatına bakarak da ların öyle de intizar olunduğu veçTürk'ün millî dilinde hiç kültürü lıf hakikî TaziyeH ayan beyan gorüp hile pek ümitbahş bulunduğunu oğyok değildir. Fakat çok asil olmakla duruyoruz. Bu memlekette dünkü rendik. beraber bizzarure mahdut olan bu kansık hnparatorluk hayatmm maBu beşaret haberini karilerimize kültür tahsil ve iktisap olunmak şebadî olarak hâlâ iki dfl var: Birî sunarken ayni zamanda Gazi mkıraitini haiz bir irfan hayatınm fe hukumetin ve münevverlerm dili, Iâplanndan belki en büyüğünün tayizlerinden ve inkişaflanndan mahdîŞeri simdi artık tamamen saf hakkuk sahasına girmek üzere burumdur. Çünkü irf anm tahsil ve iktiTürk milleti olan halkm dili. öyle lunduğunu da anlatmıs bulunuyoruz. sabı şeraiti başka dillerden terekküp ki iki taraftan bilhassa halk tarafı, YUNUSNADl eden bir halitada yapıhyordu. Pek esasen tıpkı kendki gö>i Türk olan 1 buçuk aylık muvazene Ihracat ve ithalât geçen seneye nazaran noksanlık gösteriyor 1932 Ankara 19 (Tetefonla) H. Fırlası Umumi Kâilbi Recep Bey bv alcsMaki tr«nle îstanbul'a nareket ettı, bazi vekiHer, meb'u«lar, hıikumet <r% fırka erkftnfle bir çok doat Bursa ( H u n lan larafından teşyi ediMi sî) Bir kae sene evvejine kadar yazra bile (zirvelerinde kof Azkara 19 (Telefonk) tlrtı«a* açmuyor) dene Vekifi Celâl Bey bugün evinde geç cek kadar esra • vaktt kadar alâkadar daireler erkâ" rengiz addedüea nile förüsmüştür. Bu müzakereler • ve vahşî bir su de yarm ilânı Iâznn gelen 6 ayhk kunetin esiri btrkontsnjan lietesS tetkflc edBmifHr. lunan Uludağ, Yam da tetkikata devam edilecektir. şimdi kısm da meskun bir haKENDl KENDÎMİZİ TENKtT: le girmek istidadmı gosica ıjor. Yeni kontenjan listesi Usul ve otorite sayisı artan ziyaSerlevhamızı teşkil eden iki esas retçüer burasma maddeye: yazm tam mana Ve arkadaslık sfle «aıyfiyeye Diye bir madde daha ilâve edebiti • çevirmektednr riz. Arkadaslık, ister uzun ve sevgili bir ler.. Hatta bu semuaşeretin, diler dairaa hayırhah bir tene kısm dahi dasanütle yürüyecek saygıh bir meslek ğın zirvelerinde taşlığın neticesi olsun, içtimaî nizamda sporcular ve mi fılhakika ehemmiyeti inkâr olunamıyasafrrler görmeğe cak diğer bir maddedir. baslamıs bulunuMatbuat medeni âlemde kendisine yoruz. Kânunudördüncü kuvvet denilen bir meslek, sani basmda kü~ üludag'da yapılan sJd mflsabafcalarmd an Qd Inüba meb'usluk ise bizde dahi, ve bilhassa çük bir kafile tabizde, otoriteden bir cüzdür. Otoriteye fakiyetle dönmüstür. M. Guillo'nua rafmdan ilk der hürmet Türk'lüğün an'anesine mutabık bv seyyahati hayli meraklı ve heyefa yapılan (aky seyahati) hakkm olduğu kadar Türkiye Büyük Millet canh olmuştur. Mumaüeyh yüz kida Fransız konsolosu Mr. Graulle'nin Meclisini hâlâ bugün dahi icrai ve tes lometrelik bir mıntakanm 8 0 kilo verdiği izahaıfa geçenlerde bildir riî kudretlerin membaı addeden teşki metrosunun skylarla, 20 kilometremiftim. Bu seyahatten cesaret alan lâtı esasiyemize şuurlu bir merbutiyetin sîni de yaya olarak geçmiştir. Büyük ayni kafilenm reisi Galatasaray li neticesidir. Binaenaleyh bizden hiç kinv tehlikelere rağmen yapılan bu seysesi rauallifnlerinden Mr. Guiollot seye haksız yere taarruza mtizar olunay&hat intibalannı M. Guillo'nun kenkânunusani sonlannda tekrar ve mıyacağı gibi Türkiye B. M. Mecliadne di ağzından dmliyelim: yapyalmz Uludağ'a çrkmıs ve dort ve onun muhterem azasma karşı Lutfen sahifeyi çevirinİ2 gün süren bu seyahatinden muvaf her hangi derecede bir hünnetsizlik su l|IIIIIIIIMimilll1IIIIIHII1IIIIIIHnilllllllllll1lll1llllllllllllllllltllllllllinilMIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1lllllllllllllllllllllllllllll''lllllllll|ilHI'IMIırllMI durunu dahi evleviyelle müsteb'at bflmek lâzımdır. Her hangi bir intihabm usul ve eşkâlindeki telâkki tarzlanna ait faraziyeleri ise esasla kanştnroa mak icap eder. Türkiye Büyük Millet Meclisinin hep birbirinden muvaffa kiyetli binbir imtihandan geçmiş mücerrep erkânına gelince onlarm umumî bİT hürmetle karşılan • malan zaten müsellem bir hakikat ol duğunu söylemeğe hacet bile yoktur. Son günlerin münakaşalan arasında bu bahse müteallik hakikî kanaatimizin izhannı lâbüt addeyledik. Usule ait tenkitlerde bile insaflı ve adaletli olmağa mecbur olduğumuzun ilâvesi ise asla faz la görülmemek lâzun gelen bir keyfiyettir. Meselâ kim birinci güzel ilân olunacakmış? Bu işte dahi bizce şahsiyetin fevkinde usulün ehemmiyeti vardır. Fil hakika bu mes'elede dahi şahsa değil, usule ve onun selâmetle yürüyüp yüriimediğine bakmalıdır. Içthnai nizam, esaslar gibi usullerin dahi muhteremi Müdür Gene geç kaldınız. Siz Tünelle inmiyor musunuz? yetine bağlıdn* da onun için. Memur Evet efendim ama, şey, her istasyonda durdu da... **