21 Aralık 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi • •• • • • ıncı cuzu çıktı Dokuzuncu sene: No. 3099 İSTANBUL CAĞALOGLU Telgraf TO e k t u p adres!: O m a b v a 1 m Gazi Klod Farer mülâkat Telefon: Basmuharrir: 22366. Tahrlr müdürü: 23236. İdare müdürü: 22365. Matbaa: 20472 T T tlan sahifelernniz herkese açıfctn\ Cumhuriyette neşrettirilecek Uânlar tein doğradan dofraya idarehanemize dahi müraeaat olımabilir. y^ t8fanbul u r ı ye t poBta katosiı: **^*3^~ Hayat Ansiklopedisi Büyük bir kütüphaneyi bir arada evinize geliren en faydalı eserdir. Her evde bir tane bulunmak lâıımdır. *«««»>* NO 24e Çarsamba 21 Kânunuevvel 932 M. Klod Farer İzmit'te Gazi Hz. ne nasıl mülâki olmuş ve ne söylemişti? Fırka Grupu Dün toplandı Ismet Paşa Hz. borçlar itilâfını izah etti Adliyede bir hâdise Mahkum komünistler taşkınlık yaptılar! 35 maznundan 17 si mahkum oldu, 12 si için aynca takibat yapılacak Ağırceza mahkemesinde, kapah celse halinde muhakeme edilen 35 komönist hakkındaki karar dün tefhim ediimis, bu esnada komünistler tekrar taş • kınlık yapmışlar, tevkifhaneye sevke dildikleri sırada adliye koridorlannda, merdivenlerde ve nihayet avluda nümayişîerine devam etmislerdir. Muhakemeleri yapılan kimlerdi? Tarihî bîr resrm: Izmît kasrînin bahçesrâde M. Klod Farer şerermc verilen [Gazi Hz. nin sağlannda M Klod Farer. Büyük Millet Meclisi hükumetinin Hâmit Bey, şimdiki Varşova maslahatgüzan ve M. Klod Farerin mihmatıdan Farer'in karşısında şimdiki Londra Büyük Elçimiz Münir Bey, yanında Kemal ziyafetten bir intiba tstanbul'da mümessilliğini yapan Ereüment Ekrem Bey, M. Klod Salih Bey, Cevat Abbas Bey...] Yeni Türkiye ve M. Klod Farer Türk'ü ve Türk'lüğü sevdiği halde Ankara'yı bîr türlü anhyamaz görünen M/'Ktod FareT*TATıttarm'nm içinde yugrulup yapıldığı demîr ve ateş hâdiseleri içinde bizzat kendisinin dahil bulan • duğu bir manzaranın hatırasile karşı karşıya bulundurmak isteriz: M. Klod Farer 1922 senesinde İstanbul'a gelmîş olduğunu hatırlar el • bet, ve İstanbul'dan İzmit'e giderek orada Gazi Mustafa Keroal'e fttnlâki olduğunu unutmamışhr elbet. tşte muhterem doshunuz M. Klod Farer'i bir an için o İzmit ziyareti babrasfle işgal etmek isteriz. Kendisi İs tanbul'a geldiği zaman Gazi de İzmit • Adapazan yolile Ankara'ya gelraek üzere bulunan anasını karşuamak üzere tzmit'e gehniş bulunuyordu. Türk'lüğün dostu olan muhterem Fransız edibi tzmit'e kadar giderek Gazi'yi görebilmek imkân ve hrsatmdan istifade etmek istemiş ve onun bu arzusu Ankara'ca da hüsnü telâkki edilmişti. Gazi, M. Klod Farer'i İzmit'teki köşkte kabul etti. Bu mülâkat bilhassa M. Klod Farer için pek heyecanh oldu. Muhterem dostumuz Gazi'yi görünce şüpbesiz heyecan razlalığmdan olacak adeta baygınkk geçiren bir vaziyet gösterdi, ve bu hal ile dizi üstüne düştü. Gazi kendisini hürmetle yerden kaldırmağa müsareat etmekle beraber yüzüne kolonya suyu serpmek suretile ferahlatmağa ve sükunetini iade et'irmeğe çalıstı. Bu hahra ihya olundukça M. Klod Farer'in İzmit mülâkahnı kendi müfekkiresinde canlandıracağını ve bütün tafsilâb yekdiğerine ekliyerek o dakikalan tekrar yaşıyacağını ümit ederiz. Biz tafsflâta girmeğe lüzum görmeksizin ilk heyecan anlannı takiben M. Klod Farer'in Gazi'ye padişah aleyhindeki ve eski rejim aleyhindeki hare ketlerinin bizzat kendisi için muzır olduğu ve olabileceği yolunda bazı sözler söylemiş olduğunu hahrlatacağız. Isterseniz M. Klod Farer'in bu yoldaki ilk sözlerinin belli başlılarmı aynen kaydede'im. Baygınhğı geçer geçmez M. Klod Farer Gazi'ye ezcümle ve hemen aynen şu sozleri söyledi: Ekselâns, senin yapbklann, padişah aleyhinde ve eski rejim aleyhinde yaptıklann korkanm ki senin gîbi büyük bir adamı muvaffakiyetsizliğe sevkeder. Seni seven bir adam sıfatfle rica ederim, bunlan yapma. Bu takdirde bütün dünya nazannda büyük olacak ve büyük kalacaksm. Türk'leri ve seni seven bir adam sıfatile senden bunu rica ederim. Gazi ile vaki ilk mülâkatın âdeta baygıniık derecesine varan ilk heyecanlanndan sonra muhterem dostumuzun ağzmdan dökülen bu sözlerde âdeta ezberden okunan bîr d e n (recita Gazi'nin İzmit nutku Türk milletinin 922 baharında içinde bulunduğu hakikî vaziyet... [Afağ,daki nutuk, 922 bahann da tzmit kasrının bahçesinde M. Klod Farer ferefine verilen bir çay ziyafetinde ve büyük bir halk kütleri huzurunda Gazi Hazretleri tarafmdan irtiealen töylenmiftir. ta tiklâl tarihimizin âbidelerinden biri taytlacak olan mühim natuk, o nrada işgal altında olan Istanbul'da matbuat tarafından nepedile • memişti. Bu nutukta Türk milletinin o zaman içinde bulunduğu hakikî vaziyet vuzuh ve tarahatle izah edilmiştir.] «EfemfÜer; Türkiye'nin ve Türkiye halkmın ıntııııııııııiııtııııııiHiıınıııııııııııııııııııııııııııııııııı Kroki: Ferit Celâl ATnıpa'daki tetkik seyahati hakkmda Fırka Grupunda bir konferans veren Kâtibi Umumi Recep Bey Ankara 20 (Telefonla) C. H. Fırkan Meclis grupu bugiin mutat içtânaıni'aktetmiştir. tçtimada Bamvekil tsmtt Paşa Hazretleri ParU'te parafe edl|cn boçlar mes'elesi hak~ krada izahat veraniş müteakıben Fırka kâtibi umumisi Recep Bey tarafından Avrupa'daki tetkikatı hakkrfeda fırka azasına bir konferans verBmiştir. Ankara 20 (A.A.) C. H. F. Orupn idare heyeti riyasetinden: Ç, R. F. Grupu unvum heyeti bufün öğlifeen sonra TeMr&mğt tfie&itau Cemü Be* pin riyasetinde toplanarak borçlar mej*elesi hakkında Başvekü Hz. nin izahattnı dinlendi. Bunu müteaktp Kâtibi Umumi Kütahya meb'usu Recep Bey Avrupa'ia yapttklan seyahate ait müşahede ve tet kikleri hakkında bir konferans verdüer Dün haklarmda verOmiş olan kararın teflıimi için mahkemeye getirilen mevkuflar Mehmet Rusen oğlu Mehmet Emin, trfan, Danyal oğlu Ramiz, Ahraet oğlu Tete Hüseyin, Salim oğlu Toraman Osman, Molla Yakuo oğlu Osman, Hüsevin oğlu Salih, Mahmut oğlu Mehmet Nuri, Fehmi oğlu Nihat, Hüseyin Efendi oğlu Selim Sım, Hayri oğlu Rıza, Mustafa oğlu Nizamettin, Faik usta, Mehmet oğlu Ahmet, Sabri oğlu Mehmet Emin, Ahmet oğlu Şükrü, Hüseyin oğlu Mhmet, Mehmet oğlu Zeki,#Fuat Ağırceza Reisi Aziz Bey Reşat, Bulgaristan'h Nazif oğlu Nazif, fendiler, Madam Vilda, Doktor İsmet tsmail oğlu Refet, Mustafa oğlu Nuri, valdesi Münire Hanımla, zabıt kâtibi Salkn oğlu Cevat, Şükrü oğlu Bürhanettro, HaKt oğlu Bahri E ' Uiabadt 5 inet sahtfeie) , . . . . . . . . , , Musikimiz hangi gola girmelj? „„,,,,,,, > ,,,,,,I..II.IIIM<1 IIUIIIIHIMII • • • tM • • •« I I • 1 ,•••••••••••• 1 Meb'us Hilmi Beye göre. «Samih Rifat'ın cenazesinde ecnebüerin matem havasını çalmak bir millet için ne ayıp şeydir!» Musiki artketinin şümul daireeini biraz daba geBİşlejtmek için, yalnız mütehassısların değil, muhtelif cephelerden bu san'ata bağlı insanlarm fikirlerini de neşretmeği münasip gördüm ve dün bazı okuyuculanmızın mektuplarmdan parçalar aldım. Bugün de «Bozkurt» adile bestele diği millî marşı plâklara alınan ve Maarrf Vekâleti tarafından mekteplere tamim edilen Malatya meb'usu doktor Hilmi Beyin cevaplarını okuyacaksmız. Bir san'atın profesyonellerile amatörleri arasındaki farka ehemmiyet vermiyecek olursak, Hikni Beyin mütalealarını da aynı dikkat ve ehemmiyetle karşılamamıza ne mâni kalır? Cevaplarının başlangıcında güzel san'atlar ehli olmadığını Ajannn tebliği pek kıymettar bir dostu olan Möayö Klod Farer'i şurada dairei samimiyetimizde görmekten mütehassıl hissiyatımı alenen izhar etmeği bir vazife addederim. A Aziz ve muhterem dostumuz Mos* yö Kold Farer; zatı necibanenizi bir kıyınnda olsa bile hür ve tnüstakil yaşıyan Türkiye topraklannda kabul etmekle pek mesrur ve pek bahtiyanm. Bu sürurum şahsî olduğu kadar samil ve ucnumidir. Muhte rem misafirimiz; emin olabilirsmiz ki bu dakikada şu tzmit körfezm den ta Kars kalesine, Bahrisiyah te(Mdbadi 5 tnci sahifede) haverenin bu ilk kısmını hatsrlana şüphesiz ki onun mabadini de hatırlamakta zorhık çekmez. Biraz şunun bunun tavsiyesfle söylemniş olduğunu itiraf ettiği o ilk sözlerinden dolayı M. Klod Farer Gazi'den af dilemiş ve Türk dostluğunda hakikî yolu takip edebümek üzere Gazi'den en doğnı hatta hareketin neden ibaret olabileceğinin gösterflmesini rica eylemiştir. M. Klod Farer GazTnin bu nrakabelesi önünde kendisini politika çamuruna bulastırmış olanlara karşı teessüf ve teessürlerini izhar ederek kendi samimî şahsiyetine ricat etmîş olduğunu beyanla Gazi'nin kendisine artık o nazarla bakmasuu ve öyle konuşmasını istiyordn. Borçlar İtilâfnamesi Ankara'dan Paris'e bir heyet gidiyor Ankara 20 Yeni borçlar iti lâfnamesinin metnini hazırlamak üzere Paris'e gidecek olan Türk heyeti azalan bugünlerde belli ola caktır. Hariciye umum müdürlerinden Cevat, Nakit tşleri Müdürü Sırrı Beylerm heyete dahil olacaklan anlasılmaktadrr. KENDİ KENDİMİZt TENKİT: tion) hali vardı, ve o manzarayı kim görse buna boyle hükmederdi. Nite kim muhterem dostumuz şimdi dahi habrlamakta müşkülât çekmese gerektîr ki vaziyetm haddi zatmda bundan ibaret oldugonu bizzat kendisi kabul ve ifade etmekte gecikmiyecekitr. Fühakika bu muhavere baslangıa GazTnin kendisine cevabı ile çok samimî v e hakikî bir cereyan alnnçhr. Gazi kendisine cevaben gayet mülâyim olarak su sözleri söylemişti: ııiHmnnmııııııiıııımınniıııııııııniMiııııııııiHiııınııınnııııınıınınuıımııııııınınını Malatya meb'usu Hilmi Bey söyliyen Malatya meb'usumuz, muIMabadi 4 üncü sahlfede) 3000 senelik bir küpe*. Bir antika ve mücevherat müessesesi Türkiye Kraliçesine bu hediyeyi verecek Bugün Güzellik müsabakarmza Samsun'dan iştirak eden iki hanımdan Emine Hanırrun resmini dercediyoruz. Emine Hanım, müsabaka haftasm da tstanbul'a gelmek arzusunu izhar ediyor ve gelip gelsmiyeceğini sorarak bu sütunda cevap istiyor. Gönderdiği resim, istediğimiz şeraiti haiz olmadığı için Emine Hanımı, tstanbul'a gelip geîmemekte muhayyer bnakıyoruz. Müsabaka günü, tstanbul'da bulunduklan takdtrde tabiatile müsabakaya girmek hakkını haizdirler. Programdan programa Şu hakikat anlaşılmıştır: Şimendifer yapmak iyi bir şeydir, fakat şimendifere nakledecek eşya ve eşhas tedarik etmek te lâzımdır. Bu ise şimendifer boylarında istihsal ve istihlâk kabiliyetini artırmakla rnümkündür. Şimendifer inşası için programımız var. Fakat henüz simendiferlerimizin nakliyatı için program yapabilmiş detpliz. Bunda gecikmemek icap ettiği anlaşıhyor. Bağdat hattı Konya irva sahasını bunun için tanzime başlamıştı. O bile hâlâ iyi islemiyor sanryoruz. Halbuki yalnız onun iyi işlemesi kâfi değil. Şimendiferler boylarında onun gibi büyük küçük o kadar çok işIeT yapmağa mecl»uruz ki. Bu işleri etüt edecek mütehassıs bir heyet elbet ortaya tatbiki kabiliyeti haiz bir progTam çıkaracaktır. Bu tetkik isine olsun bir an evvel başlamamalı mıyız? s r Muhterem M. Klod Farer, çoktanberi sizin isminizi isitmekteyim. Ben sizin isminizi ishtikçe daima diğer bir ismi de beraber habrlamn ki o da Pierre LotTdir. Her ikiniz Türk milletine, Türk'lüğe büyük sevda ile bağlı tamnmıs bulunuyorsunuz. Sizînle mülâkabmda şimdi soylediğnuz sozleri değO, başka türlü sözler isitse idim asla istiğrap etmiyecektim. Meselâ siz bana: « Biz sairler, diyebilirdiniz, biz sairler bütün beseriyette rakik du>gular yaratmak için, bütün msanlan mce hisli yapmak için yüksek hayallerimize genis kanatlar açarak öyle yan yazanz. Bu yazılanmıza en temiz ve merakengiz mevzulan Türkiye'de bulduk. tçlerine asla girmediğimiz kafesler arkasında gizli bir muamma zannettiğnniz hayalî, ahenkli, mest, müstağrak, sanki dünya geçmis gibi görünen hassasiyetli vazi • yetlerde gördük...» Ve siz eğer böyle iseydiniz, nihayet bir sair olduğunuz için sizi mazur görürdüm. Fakat sizin bana söylediklerinizi esasen kafanızın içinde yeri olmıyan ve, affınızı rica ederek söylüyorum ki, benim kafamdakilerini anlamaktan çok uzak bulunduğunuzu anlatır tarzda size yakısmıyan, sizin vasıflannızla mütenasip görünmiyen sözlerin kaili olmanız ben! size karşı ne vaziyet alacağımda mütehayyîr kıldı... Aziz dostumuz M. Klod Farer mu Gazi bu mukabele karşısmda ilk sözler üzerinde yukanda söylediğimizden fazla tevakkufa lüzum görmiyerek Türk'lük menfaatine hizmet eden herkese olduğu gibi M. Klod Farer'e dahi ütifatlannı diriğ etmedi, ve kendisine Türk milletinin o zaman içinde bulunduğu hakikî vaziyeti izah etti. Bu izahattan M. Klod Farer pek ziyade memnun görünüyordu. Nitekim Gazi bu yoldaki hissiyatını M. Klod Farer'in de hazır bulunduğu bir kalabahk huzurunda M. Klod Farer'e hitaben irat ettiği irticalî bir nutuk ile alenen de izhar eylemişti. O zaman aynen zaptolunan ve istiklâl tarihimizin âbidelerinden biri sayılacak ehemmiyette bulunan bu nutku, son konferansmdaki ifadelerinde şimdi ve hâlâ Ankara'yı beğenmemezlik emmareleri veren M. Klod Farer'i tenvir için bugün aynen dercediyoruz. Bir bahis münasebetile dostumuz M. Klod Farer'in hatıralannı tazelendirecek olan bu nutuk ayni zamanda milletimiz için kıymetli bir ders mahiyetini haiz olduğu cihetle onun bilvesile tekrar okunmasmda hususüe biz Türk'ler icm ancak yüksek vatanperverlik zevki ve ancak doğnı yolu daima göz önünde bulundurmak menfaati vardır. Trabzon'da bir anket Trabzon'da intişar eden Yeniyol refikimiz, Güzellic müsabakası hakkmda bîr anket yapmaktadır. Anketin mevzuu şudur: «Trabzon, güzellik müsabakasma iştirak edemez mi, tstanbul'daki müsabakaya girmek üzere bir Trabzon güzeli serİD gönderemez mi? Refikimizin Trabzon'dald münev • verler arsnnda açtığı bu ankete, cevap verenlerin, ekserryeti müsabakanm Trabzon'da dp yapdması fikrindedir. Fakat bazı levst ta, böyle bor mUsabaKamn Trabzon'da yapüamıvacağı, çünkü kimsenin iştirak etnvyeceği kanaatinde dir. Trabzon'un Karadeniz sahillerinde diğer hemsiresi olan Sam.un'dan iki hanırmn müsabak?mıza gird'klerini ha ber vermek suretile Trabzon'un müsabakaya iştirak edemiyeceRİ fikrinde bulunanlara cevsn vermis oluyoruz. Yüzbaşı Armstrong Kimdir? Gazi hakkında garazkârane bir kitap neşreden ba tngiliz yüzbaşıtını, mütareke ytllartnm ba müstekreh çehresini yartndcm itibaren yaktnda tamyacaksımz. sıntz. 22 Emine Hanım 1933 senesi güzellik kraliçesine üç he * diye daha taahhüt edilmiştir. 6 tstanbul Balıkpazan Maksudiye han 18 numarada antika ve mücevherat ile meşgul Güneşis müessesesi tarafından 3 0 0 0 küsur senelik kıymettar antika bir küpe, 7 1 9 3 2 vitrin müsabakası birincfliğini kazanmış olan Hasan Pertev, ipekK, yünlü ve pamuklu ticarethanesi, krafi Lutfen sahifeyi çevirintz Hediyeler Dün nesrettiğimiz liste haricmde, YUNUS NADİ