11 Eylül 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

umhu Her kitapçıda bulunur ATTİl HER TÜRKÜN BİR KİTAP Pazar 11 Eylul 932 Fiatı 1 Liradır OKUMA/I LAZIM Heyeti Vekile Bugün Türk Dili: , Devlette ve millette Osmanlı devleti zamanındanberi «limde, idarede ve edebiyatta kullanılan Türk dilinin son üç çeyrek asırda sadeliğe doğru gittiği malumdur. Bütün bu terakkilerine rağmen dilhnizin gene halk dili olmaktan hâlâ bugün dahi uzak bulunduğunu hepimiz takdir ve teslim ederiz. Eğer ba dil ile yazılan ilmî, idarî ve edebî yazılan hâlâ Türk halkı anlamıyorsa husule gelen değisikliğin pek büyük bir şey olmadığına hükmedilmek zamrî olur. Osmanlı devleti zamanmda vaziyet ne idi? Bu suale cevap vermek içm her şeyden evvel Osmanlı devletinin nasıl bir devlet olduğunu düşünmek lâzım gelir. Osmanlı devleti, bfr Türk devleti mi idi? Basında bulunan saltanat hanedanı itibarile belki. Fakat hakikatte Osmanlı devleti, Şarkî Roma tmparatorluğunun makamma kaim oldu ve onun devaminı teşkil etti. Bu devlet belki siyasî idaresinde, yani mütemadî meddü cezîrlerden îbaret muharebelerinde en ziyade Türk unsuruna istinat ediyordu. Fakat esa sen bîr çok milletleri kendi idaresi altmda toplamış olduğu için umumî idaresinde bu halitayı nazari dikkate almağa mecburdu. Dokfizuncu senfl: No. 2999 İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, Istanbul Posta kutara: lataabol. No M6 Telefon: Başmuharrlr: 22368 Tahrlr müdürü: 23236. Idare müdürü: 22365. Matbaa 20472 anıyor ilk Dil Kurultayı... [Şikâyetleri Kaldıracak, Tereddütleri İzale Edecek Bütün Tedbirler, Tediye Muvazenesine Halel Getırilmeden Alınacaktır Müzakerat esasları Contenjan kararnamelerinde tadilât tamamen tesbit edildi yapılacak, vesika usulü kaldırılacak Kongre 26 eylulde toplanacak Yeni üç aylık kontenjan listelerinin tebliği işinin bir kaç hhur etmesi ihtimal dahilindedir . \ r Celâl Bey işe başladı .Hüsnü Bey VekâAnkara 10 (Te, llet ifleri üzerinde lefonla) Anka•aatlerce tetkakat ra'd a iktisadî si yapmıştır. yaset ve hareketMütarüaileyni lerimizde fay siyaret ettim. Bedalı neticeler veryanat vermek «amesi muhakkak manmın henfiz hu* yeni tesebbüslere (ul etmediğini fl» gidildiği kanaatini jas ederek kısaca veren btr faaliyet dediki: vardır. « GÖTÜyor Basvekil Pasa aunuz ki işe yeni iktisadî sıkmtının Dütt toplanan Türk TartM Tetküc heyetinden 1>ir inttba boşlodım. Bttgün tediye muvazene • miz ihlâl olunmagünü saat 14 te Dolmabahçe sarayu»teşrifoHa geçti. mak şartüe tahfifi da toplanacaktır. Bir toraftan da cihetine çok bii KaruUayda neler komifulacak? tetkikatla meş • yük ehemmiyet Kuraltayda konusıriaeak baslıca gtiunu îcap eden verdiğinden de mevzular şunlardar: tedbirler yakınvamlı bir faaliyetNe hacet, daha fstanbula' girmeA) Dflm wt»oşti«n. W jhuwdt>yı «tntfmd» fca«trlıklar da citftacahhr. oWvaa «tOMktvdir. Türk Tetldk Cele çaliâmaktadırlar den Şark tmparatorluğunun âdet ve 1 Türk düiaJn «ekifi«ine ve: Masarünileyh bu an'anelerini taklîde baslamıs olan Şimdilik başka a) tndoEuropeen dillerle, miyrttee nattımcaat «denlar eofai (SmvmmMA* T S r k ' I e r l tstanDUİ'a girdlk gİB daâreierinde geç ne söyliyeyim?» b) bütün beyaz ırklar dîlferile, nusto. Cemiyet kâtibi umumiKii şu 4«n sonra bu tmparatorluğun beyaz vakte kadar me* c) Asya ve Avrupa'mn başka dilMevsok istihba tebliği vermtstir: h'muhhn Ur Heyeti Vtküe içmmnm aktedOeceği BaşıoeUlet âairesl ve sîyah hadımağalarına varıcnıya gul olmuslardrr. k Lutfen saMtetf. çevfrinto Karuhay eylulün 26 ıncı £a.sartesi ratıma göre yeni İktisat Vekilimizin kadar bütün teşkilâtını olduğu gibi bugün saat 2 de yeni vazif esine baıSaracoğlu Şükrü Bey bir aralık kentetkikatı bir kaç gün sürecektir. lcendîlerine mal ettiler. Bu meyanda disini ziyaret ederek görufmuştür. lanus ve tebrikâtı kabul etmistir. lmparatorlnk idaresindeki muhtelif â Celâl Bey seneler Celâl Bey tesrifat isini kısa keserek Celâl Bey iş başmiîa kavimlerin gençlerini Imparatorlu geç vakte kadar tktisat Müstesarı ( Mabadi 6 mcı sahifede ) Yeni tktisat Vekilimiz ğun istediği sekil ve suretlerde ye tiftîrmek için bir enderun mektepleri bile vardı. Osmanlılar zamanmda bu mektebin daha ziyade Türk'ten gayrî •!•••». • • nnsurlann terbiyesine tahsis edilmiş 'denilecek bir mahiyet arzettiği tarihen sabît bir hakikattir. tmparatorlugun yüksek sosyetesini teşkil eden idareciler ve âlimler marifet olarak Arap ve Acem dillerini öğreniyorlardı, ve onlaın türkçesi bu Eylulün be • yabancı dillerin halitasından ibaret sinci gününden' Tayyareci Mehmet Seyf ettm v e yeni bîr dil oluyordu. Muhakkak olan beri tstanbul'da Yahya Kadri B. ler tstanbul Tayyre Ceşu idi ki bu yeni dilin Türk halk tatoplanmakta o miyetme müracaat ederek geçen seÎki üç gün evvelki bir nüshamizda 40 bakasile hic bir alâka ve münasebeti lan Beynehni ne Amerika'h tayyareci Bordman sene evvel basılmı» bir kitapton ve bu yoktu, hîç bir zaman da olmadı, ve lel Mason tttihave Yolândo'nun yaptıkları Nevyorkkitabın bir Yunan meb'usu olan müellizaten tmparatorluğun son günlerine dı konovanı dün tstanbul hava seferme bîr ınukabele fınden bahsetmiştık. kadar buna az çok bir ehemmiyet te sabah saat doolmak üzere Ankara veya Eskişe . Yunan meb'usu Yorgi Yakovatos bir verilmedi. Hatta dilin »lahı lüzu küz buçukta son hh'den Nevyork'a uçmak istedikleTürk dostudur. Türk'leri candan sever. munn sanki biraz sermiş, anlamış içtimaını yap rini bildirmişler, cemiyetin yardı Çrinkü ona gbre «Yunan'Iı Türk ve Türk m,nı Ulep etmîşlerdir. ' gibi olan son zamanlarda bile. mıs ve bu ka te Yunan'kdır.» Bir dilin muntazam yazılışı o dili panma celsesi tstanbul Tayyare Cemiyetr Reisi . Yorgi Yakovatos'un Yunan mec kullanan milletin edebiyat esaslarmı olmuştur. lisinde sbyledıği nutuklar «Tesalya türk Hasan Fehmi Bey rfîyorn ki: teşkil etmek lâznn gelir. Bu husus Celseyi, ilk içBu üri genç D a a geldiler. € çe olan taş elinden gelir», «Plevne'de tmparatorluk zamanmda devletle timaa riyaset etTayy*re tedariki ile lstanbul'dan dıişen Yunan' lılann da pistan müslü tnillet arasında sarahaten ayrılmıştı: mis olan Türki Nevyork'a uçmak istediklerini söy manlarm ruhu şadolsun» gibi cümlelerle Saltanafan edebiyatı vardı, ki adma ye Büyük Mas* lediler. Doğrudan doğruya merkezı favvareci Mehmet Seyfettht Bey doludur. hâlâ divan edebiyatı denilir, ve milııkı Üstadı A umumiye müracaatte bulunmalannı göre Fransa'da tayyarecilik tah«M Esbak îzmit meb'usu Mehmet Fuat letin edebiyatı vardı, ki birinciler na zanu Mustafa tavsiye ettim. etmişler, Ermen Fransız Uyyare şirBey arkadaşlarmdan Rasih Hasan Bezannda ehemmiyete lâyık görülmiMason Konvanma iftirak eden Fransuı murahhaslan Hakkı Bey aç Oraya müracaat edeceklerdüv Otâbadi 6 tnci *aMfede^ yin elinde görduğii bir kitaptan öğrenyen guya basit söylenişlerden iba • lerini tekrar ve izah eden bhr nutuk mtf ve muhtelif millet murahhasla Kendilerinin verdikleri malumata dıgi bu malumatı Başmuharririmize bir retti. irat etmistir. Bundan sonra sırasile HiıniMiıınımHiııımnuıiHiımııııınH»»'»""""'""" " "" " "" " " rından söz söylemek istix.enlere sÖz , w ı ı ı ı ı m i T M » » • n n .ıl •mı mektupla bildırmisti. Fuat Bey, Rasih Bulgar, Paraguvay, Fransız, Lehis Divan edebiyatı denilen yüksek vermişir. Hasan Beyin bu hususta mütemmim masosyete dilinin ıslahına lüzum görentlk sözü Beynelmilel Mason Ittiha tan, Yunan, Yugoslav murahhaslarma lumat verecegini de yazmıstı. söz verilmistir. ler esasen bu edebiyata mensup kim dı (A. M. I.) icraî heyeti reisi M. Rasih Hasan Bey diyor ki: selerdi, ve düzeltmeğe, yani mümkün Karpantiye almıştır. Bulgar murahhası, Türk'lere ve Yorgi Tipaldos Yakovatos. 1814 olduğu kadar sadelestirmeğe çalış M. Karpantiye'nin ilk celsede Re Türk masonlarına karşı Bulgar miltarîhinde, Kefalonya Adasıran Liksur tıklart dil de esasen o çetrefil divan letinin ve Bulgar masonlarınm his isîcumhur Gazi Hz. ne fransızca bir yon köyünde doğmustur. Memleketmtn dili ve ilim dili idi. Aslı f ena olan bir settiği hararetli muhabbetten bah tazim telgrafı çektiğini yazmıstık. tanınmıs bir ailesindendir. Babasmın adı, şeyîn sureta ıslahı ne kadar mümkün tcrai heyet reisi son celsede söz alasetmiş, Paraguvay murahhası OkyaAlovisiyos Tipaldos Yakovatos'tur. Anolursa onlarda o kadar muvaffak ol rak Gazi Hz. ne çektiği bu telgrafa nos'un öte taraf ında yaşıyan bir milnev Ekaterini, «Krasa» kızıydı. dular. Eski île yeni arasında süphesiz gelen cevabı okumuş, bu münase let in Avrupa milletlerine getirdiği Yorgi'nin Konstantin, Nikola ve Harabir çok farlkar bulunmakla beraber (Mabadi 4 üncü sahifede) betle duyduğu takdir ve hürmet hislambi isminde üç te kardesi vardı. bütün ıslahlara rağmen dil o çetrefil ııııııııııııiııııııııııııiBiııııtııııııııımıınımııiıııımııımıtııııımHdHimııtımııııııııııiHiHiııııııı ıııııııınııiııınııııınıııııııııııııııımıııımıııııı Konstantin, ilâhiyat tahsil ederek yoktur, ve bir parça dikkat edince halini muhafaza etmekten kurtula dolayıdır ki Türkiye'de ilim ve edetyonyen Akademisinde ilâhiyat profeher medenî milletin dili kendi halkımadı. Çünkü ıslahlar yalnız bazı ke biyat ne okuyanlar için, ne 'de dinli sorâ olmustur. 1841 de, Kefalonya panın bünyesinden çıkmıs olduğu gö Iime îstibdallerine ve bazı terkip seyenler nezdinde ve nazarında büyük pazlan tarafından Kefalonya baspeskorülür. tlmin iktizası odur ki dil tekillerine inhisar ediyordu. Bir dili ıs hamleler ve büyük inkisaflar arzedemel olarak onu konusan milletin bün oosluğuna seçildiği halde o zamanki lah ve tanzim etmenin en yüksek dememektedir. ,•'',' * < "* " îvonyen idaresi intihabını tasdik ehne yesine istinat edecek ve onun az çok recesinde çok esaslı bir ilim mes'elesi tmparatorlugun şlanna gSre onun mistir. Sonralan tstanbnl'a gelerek olduğuna ve olacağma kimse dikkat halk tarafından anlaşılmıyan bir dev terakki ve tekâmülü hep o millete cStavrupoleos» mitropolitliğme geç maV edilerek vuku bulacaktır. Kenedebîlmiş değildi. Binaenaleyh bütün let dili, bir idare.ve bir ilim ve «demis, Heybrfiada'daki papazlar mektebidisi için ne büyük bir mazhariyetttr ıslahlara rağmen ortaya bîr tek mil biyat dHi ohnasını anlasak bile halnin yükselmesme çalı$rms ve en nihayet ki bu hakikatin anlaşılması ve en letin bütün efradına samil, yani bükm idaresi demek olan Cumhuriyet mektebe hoca ve müdür tayin kıhnarak tün efradı taraftndan anlaşılır bir devrinde halkm anlıyacağı bir ffîm, doğru yolu bulacak vechile onun üzc rinde çalısılması dahi Büyük Gazi'nm seneTerce bu iste kaimıshr. yazı dili çıkarmak imkânı buiuna • yani haikm kendi dilinin umumî ha" Nikola, bukuk okumus, Uc»nr>«o begörüflerindeki harikalara inzimam madı. Bundan dolayıdır ki Türkiye' yata hikim olmasmdaki zarureti uv le^iyc reisliğinde bulonmus, « « * ' « ... l j t e (Itiidınlar Bîrlîği) buras!.. eden yepyeni ve çok mühîm bir inkıde bugün dahi haikm dili başkadır, kâra nasıl mecal balabiliris? luk VBDnHS, •« 1879 senesiade.^" » lâp halkası tefkil edivor. ve az çok okumuslarm dîli, yani kitap I •^ Belli» Pencerelerinde k&fe* t Bu olur mu demek abestir, çiinkü YUNUS NADİ v* yası dili baskadır, ve gene bundan 1 bunun başka türlü oIpMMlua imkânı jftin Türk tarihi Heyeti de içtİma etti Ânkara'dan Nevyork'a^ Mason Kongresi dağıldı ( Yunan'klar Konvan'da bir çok memleketlerin da Yunan meb usu Tayyare Cemiyetiııe ha ittihada girmeleri kabul edildi Yorgi Yakovatos kimdir, Müracaat edildi neler yapü? .Z\ • îki genç tayyarecimiz uzun mesafe Türk^türî)) diyeh dünya rekorunu kırmak istiyorlar 1 1 1 1 1 1111 11 n m